Chương 4: Thị trường sơ cấp

Ths. Đặng Thùy Nhung

1. Khái niệm và chức năng thị trường sơ
cấp (TTSC)
• TTSC là nơi diễn ra việc mua bán chứng khoán mới phát hành.
• Vì vậy, TTSC còn gọi là thị trường cấp một, hoặc thị trường phát hành.
• Trên TTSC, việc mua bán chứng khoán đem lại vốn cho nhà phát hành.
• Nhà phát hành sử dụng số tiền thu được từ việc bán chứng khoán nhằm mở
rộng hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc đầu tư cho các công trình.
• Như vậy, nguồn tiền nhàn rỗi trong dân cư, trong tổ chức kinh tế, xã hội
được chuyển thành vốn đầu tư dài hạn cho người phát hành chứng khoán.
• TTSC là nơi làm tăng vốn đầu tư của nền kinh tế.
2. Đặc điểm của thị trường sơ cấp
• Trên TTSC, giá bán chứng khoán do nhà phát hành quyết định.
• Để xác định giá chào bán hợp lý, tổ chức phát hành được dựa trên tư vấn của tổ chức bảo lãnh phát
hành hoặc các tổ chức tư vấn phát hành.
• Tham gia mua chứng khoán trên TTSC thường là tổ chức lớn. Nhà đầu tư cá nhân ít khi mua trực
tiếp từ nhà phát hành. Họ thường mua qua tổ chức trung gian.
• Một đợt phát hành Ck thường diễn ra trong một thời gian nhất định. Vì vậy, TTSC hoạt động
không liên tục. Nó chỉ hoạt động khi có đợt phát hành CK mới.
• TTSC tạo môi trường do doanh nghiệp phát hành cổ phiếu, trái phiếu để huy động vốn và sử dụng
vốn đó để mở rộng sản xuất kinh doanh, giúp Nhà nước giải quyết thiếu hụt ngân sách thông qua
phát hành trái phiếu.
3. Phân loại các phương thức phát hành
CK
Phương thức
phát hành CK

Phân theo đối Phân theo

Phân theo đợt Phân theo giá
tượng mua phương pháp
phát hành phát hành
bán CK phát hành

Phát hành CK Phát hành CK Phát hành theo Phát hành trực
lần đầu ra công chúng giá cố định tiếp

Phát hành riêng Phát hành theo Phát hành gián

Phát hành thêm
lẻ giá thay đổi tiếp
4. Các phương thức phát hành CK phổ
biến

Tự phát hành Bảo lãnh phát hành Đấu thầu

4.1. Tự phát hành
• Tổ chức phát hành đảm nhận tất cả các khâu, từ khâu chuẩn bị thủ tục
trước khi chào bán CK đến khâu phân phối CK.
• Thường áp dụng khi vốn huy động không lớn, số lượng NĐT mua CK ít,
thời gian cần vốn nhanh.
• Trong trường hợp phát hành CK rộng rãi ra công chúng, thủ tục pháp lý
phức tạp hơn, việc xác định các yếu tố đảm bảo sự thành công của đợt phát
hành như giá phát hành, thời điểm phát hành,… khó khăn hơn => Tổ chức
phát hành cần xem xét lại khả năng tự phát hành của mình => Nếu không
đảm bảo, sử dụng phương thức bảo lãnh phát hành.
4.2. Bảo lãnh phát hành
• Một công ty hay CQĐP khi có kế hoạch phát hành CK thường làm việc với một tổ chức bảo lãnh phát
hành CK.

• Tổ chức bảo lãnh phát hành CK: NHTM hoặc CTCK có giấy phép thực hiện nghiệp vụ bảo lãnh phát
hành.

• Chức năng của tổ chức bảo lãnh phát hành CK: trung gian kết nối giữa tổ chức phát hành và NĐT.

• Thông lệ quốc tế: Bảo lãnh phát hành CK là việc tổ chức bảo lãnh giúp tổ chức phát hành thực hiện: (i)
Thủ tục chào bán CK, (ii) Phân phối CK và (iii) Bình ổn giá CK.

• Việt Nam: Bảo lãnh phát hành CK là việc tổ chức bảo lãnh giúp tổ chức phát hành thực hiện: (i) Thủ
tục chào bán CK, (ii) Nhận mua 1 phần hoặc toàn bộ CK của tổ chức phát hành để bán lại hoặc mua số
CK còn lại chưa phân phối hết hoặc hỗ trợ tổ chức phát hành phân phối ra công chúng.
4.2. Bảo lãnh phát hành
Chức năng của tổ
chức bảo lãnh phát => Gia tăng khả năng thành công của
hành CK
đợt phát hành.
Giúp thực hiện các => Tổ chức phát hành huy động vốn
Phân phối chứng
thủ tục trước chào Bình ổn giá
khoán
bán CK nhanh hơn.

1) Bảo lãnh phát hành là một nghiệp

Phát hành => Cung
Tư vấn thủ tục pháp Bán CK cho nhà đầu
lý về phát hành tư
tang => Giá CK vụ kinh doanh rủi ro cao, đặc biệt là
giảm
bảo lãnh phát hành cho công ty mới
và ít NĐT biết đến.
Bình ổn giá thông
Làm thay thủ tục Nghĩa vụ mua lại Ck
qua hoạt động mua 2) Tổ chức bảo lãnh cân nhắc giữa phí
pháp lý phát hành
CK.
thu được từ bảo lãnh phát hành và rủi
ro mà họ gánh chịu.
Tư vấn xác định giá,
Giữ giá CP trên thị 3) Mức rủi ro còn tùy thuộc vào từng
CK, số lượng, thời
trường cao hơn giá
điểm, thị trường
phát hành
phát hành. hình thức bảo lãnh phát hành.
4.2. Bảo lãnh phát hành
• Khi thực hiện bảo lãnh phát hành, tổ chức phát hành sẽ thu phí bảo lãnh.
• Mức phí bảo lãnh cao hay thấp tùy thuộc vào: (i) Triển vọng của tổ chức phát
hành, (ii) Quy mô bảo lãnh và (iii) Hình thức bảo lãnh phát hành.
• Hình thức bảo lãnh phát hành khác nhau sẽ có rủi ro khác nhau cho tổ chức bảo
lãnh.
• Phân loại hình thức bảo lãnh phát hành:
• Bảo lãnh với cam kết chắc chắn
• Bảo lãnh cố gắng tối đa
• Bảo lãnh tất cả hoặc không
• Bảo lãnh tối thiểu – tối đa
4.2. Bảo lãnh phát hành
Tổ chức phát Số lượng CP Mệnh giá Giá phát hành Hình thức bảo
hành phát hành (VND) (VND) lãnh

ABC 1.000.000 10.000 12.000 ?

Nếu đến thời hạn giao tiền đã ghi trong hợp đồng bảo lãnh, tổ chức bảo lãnh chỉ bán
được 800.000 cổ phiếu thì tổ chức bảo lãnh phát hành và tổ chức phát hành nhận được gì
nếu:
a) Tổ chức bảo lãnh phát hành cam kết chắc chắn
b) Tổ chức bảo lãnh phát hành cố gắng tối đa
c) Tổ chức bảo lãnh phát hành tất cả hoặc không
4.3. Đấu thầu
• Bản chất: Sự cạnh tranh giữa người mua với nhau.
• Khả năng huy động vốn của tổ chức phát hành sẽ lớn hơn, giá cả (lãi
suất) được xác định khác quan hơn.
• Tùy theo quy định của mỗi nước, diễn biến thị trường, năng lực tài
chính của cổ động hiện hữu, mục đích thay đổi sơ cấu vốn,… tổ chức
phát hành sẽ cân nhắc lựa chọn phương thức đấu thầu trái phiếu hoặc
đấu giá cổ phần khi phát hành chứng khoán.
4.3.1. Quy trình đấu thầu trái phiếu

Thông báo dự thầu

Đấu thầu kiểu
Hà Lan (một
Lập phiếu dự thầu Phân loại đấu giá)
thầu
Đấu thầu kiểu
Gửi và tiếp nhận phiếu dự Mỹ (đa giá)
thẩu

Tổ chức xét thầu

Thông báo kết quả trúng

thầu và thanh toán
4.3.2. Phương pháp xác định lãi suất tría
phiếu trúng thầu
Sở giao dịch chứng khoán HN tổ chức phiên đấu thầu trái phiếu chính phủ với thông tin
sau:
Thời hạn trái phiếu: 3 năm; Ngày phát hành: 1/12/2023; Ngày đáo hạn: 1/12/2026
Mệnh giá: 100.000 đồng; Tổng khối lượng gọi thầu: 400 tỷ đồng; Lãi suất trần: 8,75%/năm

Đơn vị Lãi suất đặt thầu (%) Giá trị đặt thầu Lũy kế
(tỷ VND) (tỷ VND)
A 6,28 55 55
B 6,68 58 113
C 6,89 186 299
D 7,58 124 423
E 7,68 125 548
4.3.3. Quy trình đấu giá cổ phiếu

Thông báo đấu giá

Đăng ký tham dự đấu giá

Lập hộp phiếu tham dự đấu giá

Tổ chức xét thầu

Thông báo kết quả trúng thầu và thanh toán

4.3.3. Quy trình đấu giá cổ phiếu
Công ty cổ phần ABC phát hành 1.200.000 cổ phiếu bằng hình thức đấu
giá. Đơn vị tổ chức đấu thầu (Sở giao dịch chứng khoán HN) nhận được
các đơn dự thầu như sau:
Đơn vị Giá đặt mua Số lượng cổ phần Lũy kế
(1.000 VND) đặt mua (1.000 cổ phần)
(1.000 cổ phần)
A 22 500 500
B 21 600 1100
C 18,5 120 1220
D 18,4 150 1370
E 13,0 50 1420
F 12,0 80 1500