English / ქართული / русский /

ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის

პაატა გუგუშვილის სახელობის ეკონომიკის ინსტიტუტის საერთაშორისო
სამეცნიერო

კონფერენციები
"ეკონომიკა – XXI საუკუნე"
მთავარი

დაარსების დღისადმი მიძღვნილი

კონფერენციები

ინტერნეტ კონფერენციები

არქივი

საძიებო ველი ძიება

∘ ლელა მენაბდიშვილი ∘ ვანო შუშტაკაშვილი ∘
მთავარი კონტაქტი ქორწინების თავისებურებები საქართველოში 2014 წლის საყოველთაო აღწერის მიხედვით

ანოტაცია. სტატიაში გაანალიზებულია ქორწინების თავისებურებები საქართველოში. მონ

აღებულია 2014 წლის საყოველთაო აღწერიდან. ანალიზი გაკეთებულია სქესობრივ-ასაკობრივ ჭრი
ასევე დასახლებების მიხედვით.
საკვანძო სიტყვები: ქორწინება, რელიგიური ქორწინება, ქორწინების რეგისრტაცია, ქორწინები
ხელახალი ქორწინება.
შესავალი
ადამიანის ცხოვრებაში ყველაზე მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებას ცხოვრების თანამგზავრის
წარმოადგენს. ქორწინების საფუძველი კი პარტნიორის მიერ გარკვეული ვალდებულებებ
პასუხისმგებლობების საკუთარ თავზე აღებაა, რაც მნიშვნელოვანწილად კულტურული ნორმები
განპირობებული. ამდენად, ქორწინება კულტურული ფენომენია, რომლითაც ხდება პარტნიორთა შორ
ნაკლებად მუდმივი კავშირის სანქცირება. ეს არის მოვლენა, რომელიც განაპირობებს ადამიანის ცხო
წესისა და სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეცვლას.
჻ქორწინება დემოგრაფიული შემთხვევაა და ცალკეული ადამიანისთვის ხდება, დემოგრაფიაში
E ISSN 2587 - 4691 განიხილავენ დროის გარკვეულ მანძილზე მთელ მოსახლეობაში ან მის ცალკეულ ჯგუფებში მ
შემთხვევათაა ერთობლიობად. ერთგვაროვან შემთხვევათაა თანმიმდევრობა წარმოქმნის დემოგ
პროცესს. ამიტომ დემოგრაფებისათვის მეტად აქტუალურია ქორწინების მონაცემთა შეგროვ
ანალიზი.
***

საქართველოში ქორწინების სამი ფორმა გამოიყოფა: რეგისტრირებული ქორწინება, საეკლესიო ქო

და თანაცხოვრება/არარეგისტრირებული ქორწინება. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ქორწინება წარმო
სამართლებრივ აქტს, რომელიც თავისთავად გულისხმობს დარეგისტრირებას. ქვ
დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ საეკლესიო ქორწინება/ჯვრისწერა, შეიძლება ითქვას, მოდ
ჯვარს იწერს მორწმუნე მართლმადიდებელი/ვინც ეკლესიურ ცხოვრებას ეწევა და ის
მართლმადიდებელია, მაგრამ არ ცხოვრობს ეკლესიურად. ჯვრისწერა სახელმწიფოს მხრიდან ა
აღიარებული და, შესაბამისად, არ ახდენს მის აღრიცხვას. ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს ქორწინე
რომელიც არ არის ფორმალურად რეგისტრირებული სამოქალაქო წესით, მაგრამ აღიარებულია საე
წესით. რაც შეეხება თანაცხოვრებას, მან მეოცე საუკუნიდან იჩინა თავი და სულ უფრო და უფრო გავრ
თანაცხოვრება თავდაპირველად მიჩნეული იყო ქორწინების წინა პერიოდად, მაგრამ მას შემდ
გავრცელდა და სხვადასხვა სეგმენტი მოიცვა, თანაცხოვრებისადმი თავდაპირველი მოსაზრება შე
ახლა უკვე ითვლება, რომ თანაცხოვრებამ შეცვალა ქორწინება ამ შემთხვევაში საქმე
ქორწინებასთან, რომელიც საერთოდ არ არის რეგისტრირებული, მაგრამ აღიარებულია საზოგა
მხრიდან.
ცხ
ქორწინებები რეგისტრაციის ტიპის მიხედვით (%)

ასაკობრივი ჯგუფები რეგისტრირებული ქორწინება რელიგიური ქორწინება თანაცხოვრება

18–24 76,8 13,0 10,

25–34 79,6 11,9 8,

 35–44 82,7 7,5 9,

45–54 92,2 3,3 4,

55–64 97,3 2,2 0,

65+ 95,5 2,0 2,

სულ 88,5 5,9 5,

წყარო:კავკასიის ბარომეტრის კვლევის მონაცემებზე დაყრდნობით წარმოებული გაანგარიშება ბა

ბრუნი და მაკა ჭითანავას მიერ.
1986 წელს მკვლევარებმა ვენ დე კაამ და ლესტაგემ დანერგეს ტერმინი „მეორე დემოგრაფიული გად
ბევრ ქვეყანაში მეორე დემოგრაფიული გადასვლა გამოწვეული იყო ქორწინებისა და ოჯახის დაგეგ
დაკავშირებული სოციალური ქცევის ნორმებსა და ღირებულებებში მომხდარი სიღრმ
ცვლილებებით. ევროპის მრავალ ქვეყანაში აღნიშნული ცვლილებების შედეგები მოიცავდა: შობ
სტაბილურად დაბალ დონეს, ქორწინების გარეშე თანაცხოვრების გაჩენას და ქორწინებასა და შობ
შორის არსებული კავშირის დარღვევას [Van de Kaa, D.I., 2002]. ეს ცვლილებები მიმდინ
საქართველოშიც.
15–29წლის ასაკობრივ ჯგუფში არარეგისტრირებულ ქორწინებაში მყოფი მამაკაცები, სულ დაქორწი
მამაკაცების 13,1%-ს შეადგენენ, ხოლო იმავე ასაკობრივი ჯგუფის ქალები სულ დაქორწინებული ქ
13,3%–ს. არარეგისტრირებული ქორწინებები სულ უფრო ფართოდაა გავრცელებული მცირე
ახალგაზრდებში. ამაზე მეტყველებს 15–24 წლის ახალგაზრდებში არარეგისტრირებული ქორ
საგრძნობლად მაღალი მაჩვენებელი. მამაკაცებში ის შეადგენს 32,2%-ს, ხოლო ქალებში 28,3%-ს. რა
დაბალია ასაკი, მით მეტია არარეგისტრირებული ქორწინება. 17 წლის დაქორწინებული ახალგაზ
60%-ში ქორწინება არ არის რეგისტრირებული, მათგან განსხვავებით, შედარებით შემცირ
არარეგისტრირებული ქორწინებების წილი 20 წლის ასაკის დაოჯახებულ ახალგაზრდებში
მაჩვენებელი 35,1%-ს შეადგენს.
ფრიად საინტერესო ტენდენცია შეიმჩნევა ახალგაზრდების არარეგისტრირებული ქორ
განხილვისას. 17–29 წლის ასაკობრივი ჯგუფის ახალგაზრდებში, გარდა 17 წლის ახალგაზრ
დაქორწინებულ ახალგაზრდებს შორის არარეგისტრირებულ ქორწინებაში მყოფი მამაკაცების პროც
წილი აღემატება არარეგისტრირებულ ქორწინებაში მყოფი ქალების პროცენტულ წილს. ხოლო 2
ასაკის ახალგაზრდებში აღნიშნული მაჩვენებელი მამაკაცსა და ქალს შორის თითქმის თანაბარია
ილენსი, 2017; 28].
სოციოლოგთა აზრით, თანამცხოვრებლთა მხოლოდ 10% რჩება ერთად ბოლომდე ქორწინების
ასეთი წყვილებისათვის თანაცხოვრება ქორწინების გრძელვადიანი ალტერნატივაა, ანუ ო
ფუნქციების შესრულების ერთ-ერთი გზაა იმ სოციალურ ინსტიტუტებში ჩართვის გარეშე, რასაც ქო
აკანონებს [ქ. კალჰუნი, დ. ლაითი, 2007; 388]. თუ სოციოლოგთა მოსაზრებას დავეყრდნო
ახალგაზრდებიდან, რომლებიც პარტნიორთან ერთად ცხოვრობენ რეგისტრაციის გარეშე საკმაო
დარჩება ერთად ბოლომდე.
2014 წლის აღწერის შედეგების მიხედვით, 15 და უფროსი ასაკის მოსახლეობიდან ქორწინებაში არ
ყოფილა მამაკაცთა 24,7% და ქალთა 16,5%. არასოდეს ყოფილა ქორწინებაში 20-დან 24
მამაკაცების 74,7% და ქალების 48,5%. წლოვანების მატებასთან ერთად იკლებს იმ ახალგაზრდების
ვინც ქორწინებაში არასდროს ყოფილა და 25-დან 29 წლამდე მამაკაცებისთვის ის შეადგენს 44,4%
ქალებისთვის 22,5%. 40–44 წლის ასაკის მამაკაცებიდან ქორწინებაში არასოდეს ყოფილა 9,0%
ქალებიდან 13,8%.
მონაცემებს თუ განვიხილავთ ასაკის, სქესისა და საქლაქო-სასოფლო დასახლებების მი
დავინახავთ განსხვავებას: 25–29 წლის ასაკობრივი ჯგუფისათვის საქალაქო დასახლებაში მცხ
მამაკაცების 43,65%, ქალების – 25,4% ხოლო, სასოფლო დასახლების მამაკაცთა – 45,7% და ქალთა
არასოდეს ყოფილა ქორწინებაში. სასოფლო დასახლებაში მცხოვრები 40 წლამდე მამაკაცებიდ
არასოდეს ყოფილა ქორწინებაში. იმ ქალების პროცენტული წილი, ვინც ქორწინებაში არასდროს ყ
უფრო ნაკლებია სასოფლო დასახლებაში საქალაქო დასახლებასთან შედარებით, თანაც სა
დასახლებაში მცხოვრები ქალები 3–4 წლით უფრო ადრე ქორწინდებიან ვიდრე საქალაქო დასახ
მცხოვრებნი.
ქორწინების საშუალო ასაკი განსხვავდება სქესისა და დასახლების ტიპის მიხედვით. მა
ქორწინების საშუალი ასაკი 4,6 წლით აღემატება ქალისას (მამაკაცთა – 27,5 წელი, ქალთა – 22,9
თვალშისაცემი განსხვავებაა ზოგადად ქორწინების ასაკსა და რეგისტრირებული ქორწინების ასაკ
რეგისტრირებულ ქორწინებებში ქალების ქორწინების საშუალო ასაკი 25,9 წელია, მამაკაცებში კი 29
აამ განსხვავებას განაპირობებს ის, რომ ქორწინების პირობითი საშუალო ასაკი მხოლოდ
ქორწინებას ითვალისწინებს, ხოლო რეგისტრირებული ქორწინებების შემთხვევაში ხე
ქორწინებების გათვალისწინებაც ხდება.
განსხვავება შეინიშნება დასახლების ტიპების მიხედვითაც. სასოფლო დასახლებებში ქალთა ქორ
საშუალო ასაკი ორი წლით ახალგაზრდაა საქალაქო დასახლების ქალთა ასაკზე. მამაკაცების შემთ
კი 0,3 წლით აღემატება საქალაქო დასახლების მამაკაცთა ქორწინების საშუალო ასაკს.
ცხ
ქორწინებისპ ირობითი საშუალო ასაკიქ ორწინების ტიპის და დასახლებების მიხედვით

საქალაქოდასახლება სასოფლოდასახლება სულ

სულ რეგისტრირებული სულ რეგისტრირებული სულ რეგისტრირებუ

ქორწინება ქორწინება ქორწინება ქორწინება ქორწინება ქორწინება

მამაკაცი 27,4 29,2 27,7 29,8 27,5 2

ქალი 23,6 26,4 21,6 25,0 22,9 2

წყარო: საქსტატის მონაცემებზე დაყდნობით წარმოებული გაანგარიშება ბარტ დე ბრუნი და მაკა ჭით
მიერ.
საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით ქორწინების მინიმალურ ასაკად განსაზღვრულია 1
ადრეულ ასაკში ქორწინება მიიჩნევა კანონის დარღვევად, ასევე, ბავშვთა უფლებების დარღვევად
დარეგულირება ხდება სამოქალაქო და სისხლის სამართლის კოდექსით. ახალგაზრდების 15–1
ასაკობრივი ჯგუფის ქორწინების ძირითდი თავისებურება მდგომარეობს რეგისტრაციის სა
ყურადღებას იპყრობს ის ფაქტი, რომ მათთან არარეგისტრირებული ქორწინებების რიცხვი აღ
რეგისტრირებულს. 16 წლის ახალგაზრდებში 1,9-ჯერ მეტია არარეგისტრირებული ქორწ
რეგისტრირებულზე. 17 წლის ახალგაზრდებში კი 1,5-ჯერ. ეს შეიძლება გამოწვეული იყოს იმი
საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით 18 წლამდე ასაკის პირთა ქორწინება დასაშვებია მ
სასამართლოს მიერ გაცემული ნებართვის საფუძველზე. არასრულწლოვანის ქორწინების იძულ
სისხლის სამართლის დანაშაულია. რაც შეეხება 18 წლის ახალგაზრდებს, აქ პირიქითაა, 1,2-ჯე
რეგისტრირებული ქორწინება არარეგისტრირებულზე. აღწერის მასალებში არ მოიპოვება მონაცე
წლამდე ასაკის პირთა ქორწინების შესახებ. ხშირ შემთხვევაში ადრეული ასაკის პირთა ქორ
დარეგისტრირება არ წარმოებს, რის გამოც შესაძლებელია, რომ პრობლემა უფრო მწვავე იყოს.
ადრეულ ასაკში ქორწინება გენდერული უთანასწორობის გამოვლინებად არის მიჩნეული, რადგან ი
მეტად აღინიშნება გოგონებში ვაჟებთან შედარებით. ბოლო აღწერით, საქართველოში 15–19 წლი
დაქორწინებული ქალების პროცენტული წილი ყველა ტიპის ქორწინებაში შეადგენდა 7,1%-ს
რეგისტრირებული ქორწინება _ 2,4%-ს. დასახლების ტიპის მიხედვით განსხვავება თვალში
საქალაქო დასახლებებში ყველა ტიპის ქორწინება 4,4%, ხოლო რეგისტრირებული ქორწინება 1,5%-ი
როცა სასოფლო დასახლებებში ეს მაჩვენებლები შესაბამისად 10,9% და 3,8%-ს შეადგენს. დასა
მიხედვით 15–17 ასაკის დაქორწინებული ქალების პროცენტული წილი ყველაზე მაღალია ქვემო ქა
(14,4%), კახეთში (12,4%), გურიაში (10,2%) და აჭარაში (9,4%).

15 წლის ახალგაზრდების დაქორწინების მაჩვენებელი ყველაზე მაღალი აღმოჩნდა (2,9%) ქვემო ქა

და ის 1,4-ით აღემატება ქვეყნის მასშტაბით ამ ასაკის ახალგაზრდებში დაფიქსირებულ მაჩვენებ
წლის ახალგაზრდებშიც დაქორწინების მაჩვენებელი ყველაზე დიდია ქვემო ქართლსა (5,6%) და
(4,9%). იგივე ტენდენციაა 17 წლის ახალგაზრდებშიც. მათთან 8,7% ქორწინება დაფიქსირდა ქვემო ქა
ხოლო 7,2% კახეთში. 16–17 წლის ახალგაზრდების მოყვანილი მაჩვენებლები საგრძნობლად აღ
ქვეყნის მასშტაბით მათივე ასაკის ახალგაზრდების შესაბამის მაჩვენებელს. ამგვარი ტე
გამოწვეულია მოცემულ რეგიონებში მუსლიმი მოსახლეობის სიჭარბით. მათი რელიგიური მრწ
გამომდინარე, ადრეულ ასაკში ქორწინება გამართლებულია.
ადრეულ ასაკში ქორწინებას ხელს უწყობს ეთნიკური ადათწესები და ტრადიციები, რელოგიური მ
განათლების დაბალი დონე, სასოფლო დასახლებებში ცხოვრება. ბავშვთა ქორწინებას საქართველ
აქვს განზოგადებული ხასიათი. მას ძირითადად ადგილი აქვს რელიგიურ უმცირესობათა შორის. ად
ასკის ქორწინებები განსაკუთრებით მაღლია მუსლიმი აღმსარებლობის მოსახლეობაში (19
მაჩვენებელი 3,6-ჯერ აღემატება მართლმადიდებელი ქრისტიანების, 3,8-ჯერ სომხური სამო
ეკლესიის მიმდევრებს და 5,4-ჯერ კათოლიკებს. მოყვანილი ციფრები ხაზს უსვამს რელიგიის მნიშვნ
გავლენას ადრეულ ქორწინებაზე.
იმავე მონაცემებს თუ განვიხილავთ ეთნიკურ ჭრილში, დავინახავთ, რომ 15–17 წლის ასაკის ქორწ
მყოფი ქალების ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი არის აზერბაიჯანელ მოსახლეობაში (27,4%), შემდეგ
რუსები (12,3%) და იეზიდები (9,9%).
ზოგადად, განქორწინების ზრდა და ქვრივობა ხელახალი ქორწინების წინაპირობაა. თუმცა ხე
ქორწინების რაოდენობის ზრდა უშუალო კავშირშია განქორწინების რიცხვის ზრდასთან. საქართ
ბოლო პერიოდში განსაკუთრებით გაიზარდა განქორწინების რიცხვი, რაც მნიშვნელოვნად შეი
ახალგაზრდებში. განქორწინების ზრდის პარალელურად იზრდება ხელახალი ქორწინებების
ხელახალმა ქორწინებამ 2014 წელს შეადგინა მთელი ქორწინების 10,1% მამაკაცებში, ხოლო 8,6% ქ
2015 წელს ეს მაჩვენებლები გაიზარდა და მამაკაცებში გახდა 11,7%, ხოლო ქალებში – 9,9%.
 ცხ
ქორწინების განაწილება სქესის, ასაკის და რიგითობის მიხედვით (%)

ყველაქორწინება პირველიქორწინება ხელახალიქორწინება

ასაკი
მამაკაცი ქალი მამაკაცი ქალი მამაკაცი ქალი

16 – 19 2,5 12,6 2,7 14,0 0,0 0,4

20 – 24 24,7 32,3 27,2 35,1 3,3 7,1

25 –29 26,3 21,9 28,1 22,6 10,8 15,3

30 – 34 17,3 13,3 17,4 13,0 17,2 18,1

35 – 39 11,2 7,9 10,7 7,3 15,8 15,7

40 – 44 6,8 4,7 6,0 3,7 14,4 15,2

45 – 49 4,1 2,7 3,2 1,9 11,9 10,8

50 – 54 2,8 1,8 1,8 1,1 11,0 8,2

55 – 59 1,4 1,0 0,8 0,1 6,6 4,8

60 + 1,9 0,8 1,0 0,05 8,7 4,2

უცნობი 1,0 1,0 1,1 0,15 0,3 0,2

წყარო: საქართველოს დემოგრაფიული წელიწდეული, 2015 წელი.

ხელახალი ქორწინებების რიცხვი განსაკუთრებით მაღლია 16–44 წლის ასაკობრივ ჯგუფში. ის მა
ხელახალი ქორწინების 61,4%-ს შეადგენს, ხოლო ქალთა 71,8%-ს. თუ 2014 წელს ქორწინების კოეფ
1000 კაცზე შეადგენდა 8,5, მომდევნო წლებში მოხდა მისი კლება (2015 წელი – 7,8, ხოლო 2016 წელ
ხელახალი ქორწინებების შემთხვევაში პირიქითაა, აქ ზრდაა. 2015 წელს 16–44 წლის ასაკობრივ
ხელახლა დაქორწინდა მამაკაცთა 63,5% და ქალთა 72,5%.
დასკვნა
2014 წლის საყოველთაო აღწერის მიხედვით საქართველოში ქორწინება ხასიათდება
თავისებურებებით:
● ქორწინების სამი ფორმიდან ქვეყნის მოსახლეობის უმრავლესობა უპირატესობას
რეგისტრირებულ ქორწინებას, თუმცა მოხდა არარეგისტრირებული ქორწინების რიცხვის ზრდა
უკანასკნელი მხოლოდ 0,3%-ით ჩამორჩება რელიგიურ ქორწინებას.
● თანაცხოვრების/არარეგისტრირებული ქორწინების რიცხვი განსაკუთრებით მაღლია 18–2
ასაკობრივი ჯგუფის ახალგაზრდებში.
● ზოგადად ქორწინების ასაკსა და რეგისტრირებული ქორწინების ასაკს შორის სხვაობაა, რ
აიხსნება იმით, რომ პირველ შემთხვევაში ქორწინების საშუალო ასაკი მხოლოდ პირველი ქორ
გამოითვლება, ხოლო მეორე შემთხვევაში ყველა ქორწინებით.
● ქორწინების საშუალო ასაკი განსხვავდება დასახლების ტიპის მიხედვით. საქალაქო დასახ
მცხოვრები ქალები უფრო გვიან ქორწინდებიან, ვიდრე სასოფლო დასახლებაში მცხოვრებნი, მამა
შემთხვევაში კი პირიქითაა.
● ბავშვთა ადრეულ ქორწინებას საქართველოში არ აქვს განზოგადებული ხასიათი. ამგვარი ქორ
ხელის შემწყობი ფაქტორებია: ეთნიკური ადათწესები და ტრადიციები, რელიგიური მრწამსი, სა
დასახლებაში ცხოვრება. საქართველოში ადრეული ქორწინებების მნიშვნელოვანი წილი მოდის ე
და რელიგიურ უმცირესობებში (აზერბაიჯანელ მუსლიმებში).
● ბოლო პერიოდში სულ უფრო იზრდება ხელახალი ქორწინებების რიცხვი. ამ უკანასკნელი
ძირითადად ხდება განქორწინების ხარჯზე და მისი მაჩვენებელი განსაკუთრებით მაღალია 40
ასაკობრივ ჯგუფში.
გამოყენებული ლიტერატურა
 1. გაეროს მოსახლეობის ფონდი, 2014.
2. ქ. კალჰუნი, დ. ლაითი, 2007. სოციოლოგია. თბილისი.
3.ფრენკ ილენსი, 2017. ახალგაზრდები საქართველოში, 2014 წლის მოსახლეობის საყოველთაო ა
შედეგებზე დაფუძნებული მიმოხილვა. თბილისი.
4. გ. წულაძე, 2016. საქართველოს დემოგრაფიული წელიწდეული 2015. თბილისი.
5.რალფ ჰაკერტი, ნანა სუმბაძე, 2017. 2014 წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის შედეგების ა
გენდერულ ჭრილში. თბილისი.
6. Van de Kaa, D.I. The Idea of a Second Demographic Transition in Industrialized Countries. Paper present
Sixth Welfare Policy Seminar of the National Institute of Population and Social Security, Tokyo, Japan, 29
2002.

загрузка