სიბერის ბიოლოგია

საერთაშორისოდ აღიარებულია, რომ სიბერის ტემპი შეიძლება გამოხატული იყოს

შემდგომი პარამეტრით ასახული სიცოცხლის უნარიანობის შემცირებით და ორგანიზმის
დაზიანების ზრდით.ყველაზე მეტად სიბერის შეფასება ხდება დროით და ასაკით. დროს
უკან ვერ დააბრუნებ. მის გასაზომად ადამიანმა გამოიყენა წუთები, დღეები, თვეები, წლები,
საუკუნეები და ასე შემდეგ.

ასაკი-ორგანიზმის ხანგრძლივი არსებობა დაბადებიდან სიცოცხლის არსებობამდე.

არსებული დროის ინტერვალი შეიძლება გაიზომოს სხვადასხვა მასშტაბით.

ასაკობრივი პერიოდი- ეს არის კონკრეტული სტადიის დახასიათება ბიოლოგიუირი და

სოციალური ფსიქოლოგიური პიროვნების განვითარებისა. ასაკის პერიოდიზაცია -ეს არის
განსაზღვრება ადამიანის ცხოვრების ბიოლოგიურ- სოციალური და ეკონომიური
თვალსაზრისით. ჩვენს ქვეყანაში მიღებულია სქემა ადამიანის ცხორების დაყოფის სქემა
სხვადასხვა ასაკობრივ პერიოდით.

ასაკობრივი პერიოდი ადამიანის ცხოვრებაში

პერიოდი საზღვრები
ახალდაბადებული 1-10 დღე
მეძუძურობის ასაკი 10 დღიდან- 1 წელი
ნაადრევი ბავშობა 1-3 წელი
პირველი 4-7 წლამდე
მეორე 8-12 წლ. -მდე კაცებში 8-11 წლ.მდე ქალებში
მოზარდობის პერიოდი 13-16 წლ-მდე კაცებში 12-15 წლ-მდე
ქალებში
ახალგაზრდობის პერიოდი 17-21 წლამდე კაცებში 16-20 წლამდე
ქალებში
მომწიფების ასაკი I 22-35 წლ-მდე მამაკაცებში 21-35 წლამდე
ქალებში
მომწიფების ასაკი II 36-60 წლ-მდე კაცებში 36-55 წლ-მდე
ქალებში
ხნის ასაკი 61-74 წლამდე კაცებში. 56-74 წლამდე
კაცებში
მოხუცებულობის ასაკი 75-90 წლ-მდე კაცებში და ქალებში
დიდხანს მცხოვრები 90 წელი და მეტი. კაცებში და ქალებში

სინამდვილეში ასაკობრივი პერიოდის დადგენა ადამიანის სიცოცხლეში ყოველთვის

პირობითია : ინდივიდუალური და ისტორიული. ისინი შეიძლება შერეული იყოს, ამა თუ იმ
მხარეს, განსაკუთრებით ეს ეხება სიბერის პერიოდს, როდესაც ძალიან რთულია განასხვავო
მოხუცებულები ხანშიშესულებისაგან, ამასთან დაკავშირებით გერონტოლოგიისთვის დიდი
მნიშვნელობა აქვს კალენდარულ და ბიოლოგიურ ასაკს.

კონკრეტულად კალენდარული ასაკი გვიჩვენებს რამდენი წელი გავიდა დაბერებიდან.

დრო თავისთავად არ აჩვენებს ბიოლოგიურ მოქმედებას ადამიანის ორგანიზმზე, ამიტომ
კალენდარული ასაკი არ შეიძლება ჩაითვალოს ჯანმრთელობის მაჩვენებლად
შრომისუნარიანობის და ადაპტირებული შესაძლებლობა ერთი და იგივე წლოვანება
ადამიანს სხვადასხვანაირი შეიძლება ჰქონდეს. სიბერის ბიოლოგიური პროცესი იწყება
დაბადებიდანვე და გრძელდება მთელი ცხოვრების განმავლობაში. ის უნივერსალურია და
გარდაუვალია. ფიზიოლოგიური შესაძლებლობის ასაკი და ჰომეოსტაზი აღწევს 20-30
წლამდე. შემდგომ წლებში მიმდინარეობს პროგრესირებადი შესუსტება უმრავლესი
ორგანოების ფუნქციისა და სისტემის, მაშინაც აქტიურება ნარჩუნდება იმავე დონეზე,
როგორც ახალგაზრდობაში, როგორც აჩვენებს დატვირთვის წესი. ხანშიშესული
ადამიანებისათვის ხასიათდება შემცირება შესაძლებლობის მარაგისა. არც ერთი ეს სისტემა
ერთმანეთის გარეშე არ ფუნქციონირებს .მაგალითად: ნეიროპეპტიდები -ნერვული სისტემის
წარმომქმნელები-მოქმედებენ როგორც ლოკალური(ადგილობრივი) ნეიროსინაპსებზე, მას
შეუძლია მოხდეს სისხლში (სისხლდენენაზე) და მოქმედების ქსოვილის დაზიანებაზე.
რამოდენიმე ცირკულაციაში მყოფი ჰორმონები მოქმედებენ ცნს-ზე. იმუნური სისტემა
დამოკიდებულია ენდოკრინულ და ნერვულ სისტემებზე. ამასთან დაკავშირებით
ცენტრალური ობიექტი უზრუნველყოფს ურთიერთობით და მათი ფიზიოლოგიური
მოქმედებით, ფაქტორებთან ერთად ჰორმონების სინთეზის კორექტირებას აწარმოებენ,
აგრეთვე მათ სეკრეციას სისხლში, ინაქტივაციას და დეგრადაციას.

ჰორმონი- ჯგუფთა ერთიანობა, რომლებიც განსხვავდებიან ქიმიური და ფიზიკური

თვისებებით. ადამიანს 100 ჰორმონი აქვს. მათი საერთო თვისება არის ის რომ უჯრედებიდან
გამოყოფის შემდეგ, რომლებიც ისინი წარმოიქმნებიან. ისინი აღწევენ კუნთოვან უჯრედებში
დაკავშირებულ სპეციფიურ ცილოვან მოლეკულებთან. კუნთოვან უჯრედოვანი
(რეცეპტორები) ჰორმონები იწვევენ მეტნაკლებად სპეციფიურ მეტაბოლურ ცვლილებებს. ეს
ჰორმონალური ცვლილებები ხდება არა ეტაპობრივად . ინაქტივაციის შემდეგ ჰორმონები
გამოდიან ორგანიზმიდან სხვადასხვაგვარ ფორმაში. ჰორმონების წარმოშობის სისწრაფე,
მათი მოქმედების დარღვევა რეგულირდება მაკროორგანიზმების მოთხოვნილებით.

ჰორმონების სინთეზი და სეკრეცია რეგულირდება არა ერთდროულად, არამედ სხვა

ჰორმონების გამოყოფით. რეგულარული ცენტრი წარმოქმნილი განგლიოზური უჯრედებით
განსაზღვრული ცნს -ის ზონით. ჰორმონები არის აუცილებელი შემადგენელი სისტემების
ნაწილი ნეიროენდოკრინული რეგულაციის ზონაში. ინფორმაცია მიღებული ორგანიზმის
პერიფერიული რეცეპტორებისაგან და გარდაქმნილი ელექტრონულ იმპულსში გადადის ცნს
უჯრედებში. ამ ინფორმაციის გადამუშავების შემდეგ გამომუშავდება პასუხი, რომელიც
ეფექტური პერიფერიული ბოჭკოები გადაეცემა მუშა ორგანიზმს და სისტემას.ეს არის
მიზანდასახული რეგულირება ჩქარი, მაგრამ ყველა ფუნქცია არ აქვს ათვისებული, ჩართვა
და გამორთვა რეპროდუქცოიული ფუნქციის უმთავრესი ეტაპებია. რომლებიც ასახულია
განვითარებული პროგრამების არსებულ მომენტებზე და სიბერის დადგომაზე.

ორგანიზმის რეპროდიქციული სისტემა იერარქიით გამოიყოფა 5 დონით , თითოეულ

მათგანში რეგულირდება ზემოთ ხსენებული სტრუქტურები უკუკავშირის მექანიზმით.

1 დონე წარმოდგენილია კუნთოვანი ქსოვილებით, რომლებსაც განეკუთვნება სასქესო

ორგანოები და სარძევე ჯირკვლები , თმიანი ფოლიკულები , კანი, ძვალი, ცხიმოვანი
ქსოვილი. ისინი ემსახურებიან სტეროიდული ჰორმონების წინასიტყვაობას. სასქესო
ორგანოების ეფექტური რეალიზაციისთვის ჩამოთვლილი ორგანოები და ქსოვილები ასევე
ცნს შეიცავენ სპეციალურ რეცეპტორებს. სარძევე ჯირკვლის ქსოვილები შეიცავს
ესტრადიოლს , პროგესტერონს , რომლებიც არეგულირებენ რძის სეკრეციის უნარს.
ენდომეტრიუმში სტეროიდული ჰორმონების ვარირება დაკავშირებულია მენსტრუაციული
ციკლის ფაზებზე.ე.ი სისხლში ესტრადიოლის და პროჟესტერონის რაოდენობა.

რეცეპტორები არის 2 სახის : ციტოპლაზმური , რომელსაც აქვს ექსტრადიოლის

სპეციფიური თვისება, ტესტოსტერონი, პროგესტერონი, რომელიც შეიძლება იყოს
ქსოვილის აქცეპტორულ ორგანოებზე. როგორც გლუკაგონი, ინსულინი , ამინოპეპტიდი.
სტეროიდული ჰორმონის სპეციფიურად დაკავშირებულიაა ციტოპლაზმურ რეცეპტორებთან
და წარმოქმნის კომპლექსს ბირთვის უჯრედში .ამ უჯრედში წარმოიქნება ახალი
ბირთვული რეცეპტორები, რომლებიც დაკავშირებულია გენთან , რომლებიც რეგულირებს
მატრიქსულ რიბონულეინის მჟავაში. და უზრუნველყოფს სპეციფიურ ქსოვილის ცილას .

დასაწყისში სტეროიდული ჰორმონების რეცეპტორები გიპოთალამუსში და გიპოფიზში

განსაზღვრას მგრძნობელობას სტეროიდულ ჰორმონებთან. აქვს უნარი უპასუხოს ან
სტიმულაცია გაუკეთესოს ფოლიკულომასტიმულირებულ ჰორმონს და
ლუთეინიზირებული ჰორმონის სეკრეციას. გონადოტროპინის რეცეპტორები აღმოჩენილია
სათესლე და საკვერცხეებში. ისინი განსაზღვრავენ მგრძნობელობას სათესლეების და
საკვერცხეების გონადოტროპულ ჰორმონებს არეგულირებს სპერმატოგენეზის პროცესებს,
ფოლიკულოგენეზს და სტეროიდოგენეზს. სტეროიდული რეცეპტორების განსხვავებით
გონადოტროპული ჰორმონი ლოკალიზდება უჯრედოვან მემბრანაზე.

2- დონე რეპროდუქტიული სისტემის მამაკაცებში წარმოდგენილია სათესლეებში,

ქალებში- საკვერცხეებში. ამ სტრუქტურებში მოდის სპერმატოგენეზის რთული პროცესი,
ფოლიკულოგენეზის და სტეროიდული ჰორმონის სინთეზი. სპერმატოგენი ხდება
სათესლეებში უწყვეტად, იწყება სასქესო მომწიფების პერიოდში და თანდათანობით ქრება
სიბერეში. ფოლიკულოგენეზის პროცესი საკვერცხეებში იწყება ანტენატალურ პერიოდში
და მთავრდება მენოპაუზის დადგომისას.

სტეროიდული ჰორმონების ბიოსინთეზის რთული პროცესი სრულდება ექსტრადიოლის ,

ტესტოსტერონის ,პროჟესტერონის წარმოქმნით. სათესლეს სტეროიდულ პროდუქტიულ
უჯრედები ემსახურება სტერტოლისა და ლეიდინგის უჯრედებს. შინაგან უჯრედებში
გამოიყოფა ფოლიკულები და სტრომა.

გარდა სტეროიდული ჰორმონებისა სათესლეებში და საკვერცხეებში სინთეზირდება

ასევე ინგიბინი, რომელსაც აქვს დამთრგუნველი მოქმედება
ფოლიკულომასტიმულირებელი ჰორმონის სეკრეციაზე , გარდა ამისა საკვეერცხეებში
სეკრეტირდება ჰორმონები პეპტიდური ბუნების - ფოლისტატინი , აქტივინი, ოქსიტოცინი,
რელაქსინი, რომლებსაც გააჩნია პარაკრინული ეფექტი. ასევე ზრდის ფაქტორი , ზრდის
ინსულინის მსგავსი ფაქტორი , ფიბრობლასტომის მსგავსი ფაქტორი და ციტოკინები.
სახელდობრ ზრდის ფაქტორები, რომლებსაც გააჩნია აუტოკრინული პარაკრინული
გავლენა ფულიკულურ გენეზზე თამაშობენ განსაზღვრულ როლს ფოლიკულების ზრდაში.

სტრესზე ორგანიზმის ადაპტაციური პასუხი ხელს უწყობს ბალანსის დარღვევის და

ჰომეოსტაზის აღდგენას.თუ ადაპტაციური პასუხი არ შეესაბამება სტრესს ეს ხელს უწყობს
ჰომეოსტაზის დარღვევას და შემდგომში დაბერებას.

ფიზიოლოგიური პასუხი სტრესზე გულისხმობს მრავალრიცხოვანი ბიოქიმიური და

ჰორმონალური კასკადის აქტივაციას. მას შეუძლია გააქტიუროს ბევრი მეტაბოლური
პროცესი რომლის შედეგად გროვდება ისეთი პროდუქტები როგორიცაა ოქსიდანტი და
თავისუფალი რადიკალები. მაღალაქტიური თავისუფალი რადიკალები ისეთ
მოლეკულებთან შედარებით, უჯრედული ფერმენტები, მემბრანები და გენომური დნმ
იწვევენ სხვადასხვა დაზიანებას , თანდათანობით ძნელდება პათოლოგიური
პროდუქტების გამოყოფა ორგანიზმიდან და ისინი გროვდება.

ორგანიზმის ენერგეტიკული უზრუნველყოფა ეს ის ძალაა, რომელიც მას შემდეგ რაც

გამოდის რეგულირების კონტროლიდან ხელს უწყობს დაბერების დაჩქარებას და ადამიანის
ძირითადი დაავადების ფორმირებას. ენერგეტიკული ჰომეოსტაზი უზრუნველყოფს
ქსოვილების ენერგეტიკულ მოთხოვნილებას. ის უზრუნველყოფს სხვადასხვა სუბსტრატის
ტრანსპორტს ორგანიზმში. ასევე იმ მექანიზმების რეალიზაციას, რომლებიც განაპირობებენ
სისხლში ნივთიერებების განსაზღვრული დონის რეგულაციას . ეს მექანიზმები
უზრუნველყოფენ უწყვეტად ენერგეტიკული ნივთიერებების მოწოდებას კვების
შუალედებში და შიმშილისას. ცხიმების და ნახშირწყლების მეტაბოლიზმი არის მთავარი
ენერგეტიკული წყარო ორგანიზმის ფიზიოლოგიური ფუნქციების უზრუნველყოფაში