ა(ა)იპ საქართველოს საპატრიარქოს წმინდა ტბელ აბუსერისძის სახელობის

სასწავლო უნივერსიტეტი.

ფაკულტეტი:

ნათია ბერიძე

პირობითი წინადადებები და მათი უარყოფები სასკოლო

სახელმძღვანელოებში და ეროვნულ სასწავლო გეგმაში

სპეციალობა: მათემატიკა

ნაშრომი შესრულებულია მათემატიკის მაგისტრის აკადემიური ხარისხის

მოსაპოვებლად.

ხელმძღვანელი: პროფესორი დავით ზარნაძე

ხიჭაური. 2022.

1
 ანოტაცია

სამაგისტრო ნაშრომის კვლევის ობიექტს წარმოადგენს პირობითი წინადადებები და

მათი უარყოფები ეროვნულ სასწავლო გეგმაში და სკოლის მათემატიკის
სახელმძღვანელოებში. პირობითი წინადადება და ტოლფასობა. მატერიალური
იმპლიკაციის ტოლფასობა.

მოცემული საკითხი აქტუალურია ჩვენს ყოველდღიურობაში: თითქოსდა მარტივი

კამათი თუ უბრალოდ, ზოგადი საუბრიდან აზრის გამოტანის უნარიც კი ხშირად
მიდის.

ამასთან საყურადღებოა ის ფაქტიც, რომ სასკოლო სახელმძღვანელოებში და

ეროვნულ გამოცდებში, ხშირად გვხვდება პირობითი წინადადების შინაარსის
სავარჯიშოები და ტესტები. შესაბამისად მისი შესწავლა განსაკუთრებით
საინტერესო და სასარგებლო იქნება საშუალო საფეხურის მოსწავლეებისა და
აბიტურიენტებისათვის. მითუმეტეს, რომ ამ საკითხის შესწავლა და მისი
წარმოდგენა მტკიცებით ნაკლებად ხდება. ნაშრომის მიზანი პირობითი
წინადადებების და მათი უარყოფები ეროვნულ სასწავლო გეგმაში გასაგები და
საინტერესო ფორმით მისაწვდომობაა.

2
 სარჩევი

შესავალი
თავი I. პირობითი წინადადებების ტოლფასობა
§ 1. მატერიალური იმპლიკაციის და ტოლფასობის განსაზღვრებები -----------------
§ 2. შებრუნებული, მოპირდაპირე და შებრუნებულის მოპირდაპირე ---------------
§ 3. საკმარისი პირობები -------------------
§ 4. აუცილებელი პირობები ----------------------------
§ 5. პირობითი წინადადების ტოლფასი წინადადებები ----------------------------
§ 6. პირობითი წინადადების საპირისპირო და საწინააღმდეგო -------------------
§ 7. პირობითი წინადადებებისათვის შეუძლებელი წინადადება ---------------
§ 8. პირობითი წინადადება სიტყვებით „მხოლოდ,“ „მხოლოდ მაშინ“ „არ არსებობს
-
§ 9. პირობითი წინადადებებისთვის საწინააღმდეგო ---------------
§ 10. წინადადებები, რომლებიც შეიძლება იყოს მცდარი ---------------

თავი II. ლოგიკური გამომდინარეობა

§ 1. ლოგიკური გამომდინარეობის ცნების განსაზღვრება -----------------
§ 2. გამომდინარეობის ტრანზიტულობის წესი ---------------
§ 3. გამოტოვებული წანამძღვრის აღდგენა -------------------

თავი VII. მსჯელობების სიმრავლური ინტერპრეტაცია

§ 1. საგანთა ნისან-თვისებები, სიმრავლეები, ცნებები (ტერმინები) -----------------
§ 2. ლოგიკური ოპერაციების გამოსახვა სიმრავლეებზე ოპერაციებით---------------
§ 3. სავარჯიშოები სიმრავლეებზე მოქმედებებზე ორი სიმრავლის შემთხვევაში---
§ 4. დამოკიდებულებები სიმრავლეებს შორის, მათი გამოსახვა და გამოთქმა ------

3
§ 5. „ან“ და „ან მხოლოდ ... “ კავშირების მრავალჯერადი გამოყენების შესახებ
-----------
§ 6. „და“ და „ან“ კავშირების მრავალჯერადად და მონაცვლეობით
გამოყენება---------
§ 8. მიმართებები სიმრავლეებს შორის----------------
$ 9. სიმრავლეთა შესახებ პარადოქსები

გამონათქვამები
გამონათქვამი ეწოდება ისეთ თხრობით წინადადებას, რომელზედაც შეგვიძლია
ვთქვათ, რომ ის ან ჭეშმარიტია, ან მცდარი, ანუ გამონათქვამი არ შეიძლება იყოს
ერთდროულად ჭეშმარიტიც და მცდარიც. ჭეშმარიტობას (truth) და მცდარობას
(falsity) გამონათქვამის – (Proposition) ჭეშმარიტობის მნიშვნელობები (Truth value)
ეწოდება. განვიხილოთ რამდენიმე წინადადება:
1 „საქართველო სამხრეთ კავკასიის ქვეყანაა“. ეს წინადადება არის გამონათქვამი,
რადგან მასზე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ის ჭეშმარიტია.
2 „3+3=5“. ეს წინადადება ასევე გამონათქვამია, რადგან მასზე შეგვიძლია ვთქვათ,
რომ ის მცდარია.
3 „ამერიკა კარგი ქვეყანაა“. ეს წინადადება არ არის გამონათქვამი, რადგან
ცალსახად ვერ ვიტყვით, ის ჭეშმარიტია თუ მცდარი. ზოგიერთისათვის ამერიკა
კარგი ქვეყანაა, ზოგიერთისათვის კი არა.
4 „როდის წავიდეთ ზღვაზე?“ ეს წინადადება არის კითხვითი და ამიტომ ის არ არის
გამონათქვამი, რადგან კითხვაზე ჭეშმარიტია ის თუ მცდარი, პასუხი არ არსებობს
ნებისმიერი კითხვითი წინადადების შემთხვევაში.
ამრიგად, წინადადებები (გამონათქვამები) ამავე დროს არიან ლოგიკური
ცვლადები, რომლებიც ღებულობენ მხოლოდ ორ მნიშვნელობას: ჭეშმარიტს (true) და
მცდარს (falsh), რომელსაც ჩვენ ავღნიშნავთ შესაბამისად „ჭ“ და „მ“ სიმბოლოებით.
წანამძღვრების შედეგი.
სწორი აზროვნების სწავლაში დაგვეხმარება აზროვნების ძირითადი კანონები:
იგივობის კანონი-არის განსჯის, აზროვნების გარკვეულობის მოთხოვნა:
განსჯის პროცესში ყოველი ცნება, ყოველი სიტყვა უნდა ვიხმაროთ ერთი და იგივე
მნიშვნელობით. ეს კანონი ასე ყალიბდება: ყოველი საგანი ერთსა და იგივე დროს
თავისი თავის იგივეობრივია.
წინააღმდეგობის შეუძლებლობის კანონი. ეს კანონი ამტკიცებს, რომ არც ერთი
გამონათქვამი არ შეიძლება ჭეშმარიტი იყოს და მცდარიც.
გამორიცხული მესამის კანონი. ეს კანონი ამტკიცებს, რომ ყოველი გამონათქვამი ან
ჭეშმარიტია, ან მცდარი და მესამე გამორიცხულია.
წინააღმდეგობის შეუძლკებლობისა და გამორიცხული მესამის კანონებს
ერთობლივად ორფასობის პრინციპი ეწოდება. იგი ამტკიცებს, რომ ყოველი
გამონათქვამი ან მხოლოდ ჭეშმარიტია, ან მხოლოდ მცდარია.

4
საკმაო საფუძვლის კანონი. ამ კანონის თანახმად, არც ერთი გამონათქვამი არ
მივიჩნიოთ ჭეშმარიტად მისი დასაბუთების გარეშე, ანუ თუ არ არსებობს საკმაო
საფუძველი იმისა, რატომ არის ამ გამონათქვამით აღწერილი ვითარება სწორედ
ასეთი და არა სხვაგვარი. ჩვენი დასაბუთების საფუძველზე მიღებულ დასკვნებს
უნდა ქონდეს საკმაო საფუძველი. ეს კანონი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია
მათემატიკოსებისათვის, რომლებსაც ხშირად უწევთ საფუძვლიანი არგუმენტები
მოძებნონ შესაბამისი დასკვნების გასაკეთებლად.
კავშირების საშუალებით ლოგიკური ოპერაციების გამოსახვა გამონათქვამთა
ლოგიკაში.
გამონათქვამს ვუწოდოთ მარტივი, თუ ის თავის ნაწილად არ შეიცავს სხვა
გამონათქვამს. გამონათქვამს ვუწოდოთ შედგენილი იმ შემთხვევაში, როდესაც ის
შედგება ორი ან მეტი მარტივი გამონათქვამისაგან. მოცემული გამონათქვამისაგან
ახალი, მათგან შედგენილი გამონათქვამის ასაგებად ვიყენებთ კავშირებს „მცდარია,
რომ ...“, „და“, „ან“, „ან..., ან...“, „ან მხოლოდ..., ან მხოლოდ...“, „თუ ... მაშინ“, „მხოლოდ
მაშინ“, „მაშინ და მხოლოდ მაშინ, როდესაც ...“, აუცილებელია და საკმარისი,“
„მაგრამ“, „ხოლო,“ „თუმცა“ და ა.შ. შევნისნოთ, რომ თავისი შინაარსით ზოგიერთი
განსხვავებული სიტყვა ერთი და იგივე კავშირია. მაგალითდ, ფრაზები „და“, „ხოლო“,
„აგრეთვე“.
გამონათქვამთა ლოგიკა ეწოდება ლოგიკის ნაწილს, რომელშიც შეისწავლება
კავშირებით განსაზღვრული ლოგიკური ოპერაციები. მეცნიერულად დადგენილი
თვისებების საფუძველზე გამოყენებული ეს ოპერაციები ხდება ლოგიკური და
ანალიტიკური აზროვნების საფუძველი.

მარტივი გამონათქვამის უარყოფა (Negation)

თუ გამონათქვამს შესაფერის ადგილას ჩავურთავთ „არ“ სიტყვას, მიიღება ახალი
გამონათქვამი, რომელსაც მოცემული გამონათქვამის უარყოფითი გამონათქვამი
ეწოდება. უარყოფითი გამონათქვამის მისაღებად გამოყენებულ კავშირს უარყოფა
ჰქვია. P გამონათქვამის უარყოფა აღინიშნება ùP სიმბოლოთი. გამონათქვამების
უარყოფას გარდა არ სითყვისა გამოხატავს აგრეთვე ფრაზა: „მცდარია, რომ P
ჭეშმარიტია“, როდესაც P არის მცდარი გამონათქვამი და პირიქით, გამონათქვამი
„მცდარია, რომ P მცდარია“, როდესაც P არის ჭეშმარიტი გამონათქვამი. ორ
გამონათქვამს, რომელთაგან ერთი მეორის უარყოფაა, ერთმანეთის საწინააღმდეგო ან
ერთმანეთის კონტრადიქტორულ (Contradiction) გამონათქვამებს უწოდებენ.
მარტივად ეს დამოკიდებულება გამოხატულია ჭეშმარიტების მნიშვნელობათა
ცხრილში (Truth table)

P ùP
true false
falseM true
ყოველი გამონათქვამის უარყოფის უარყოფა თვითონ ამ გამონათქვამის
ტოლფსია, ანუ მათ ერთნაირი წეშმარიტების მნიშვნელობათა ცხრილი შეესაბამებათ.
5
ეს ცნობილია ორმაგი უარყოფის (Double negation) კანონით, ანუ ùùP=P. P
გამონათქვამის კენტი რაოდენობის უარყოფა გვაძლევს P გამონათქვამის უარყოფას
(მინუს ნიშნების კენტი რაოდენობის ნამრავლის მსგავსად), ხოლო ლუწი
რაოდენობის უარყოფა გვაძლევს კვლავ P გამონათქვამს (მინუს ნიშნების ლუწი
რაოდენობის ნამრავლის მსგავსად). მართლაც, სამი უარყოფა ùùùP =ùP, ოთხი უარყოფა
ùùùùP=P, ხუთი უარყოფა ùùùùùP=ùP და ა.შ. მარტივად ეს დამოკიდებულებები
გამოხატულია ჭეშმარიტების ცხრილში.

P P P P P P

მ მ ჭ მ ჭ M
მ ჭ მ ჭ მ ჭ

$ 1. კავშირი „და“
„და“ კავშირით შედგენილი წინადადება: თუ ორ P და Q გამონათქვამს
ერთმანეთთან დავაკავშირებთ „და“ კავშირით, მივიღებთ შედგენილ
გამონათქვამს - „P და Q“, რომელიც აღინიშნება სიმბოლოთი PQ. მას “P და Q“
წინადადების კონიუნქცია (Conjunction) ეწოდება. შემადგენელ P და Q
წინადადებებს “P და Q“ კონიუნქციური წინადადების კონიუნქტები (Conjunct)
ეწოდებათ.

კონიუნქციური “P და Q” წინადადება ჭეშმარიტია მხოლოდ იმ ერთადერთ

შემთხვევაში, როდესაც ჭეშმარიტია მისი ორივე კონიუნქტი და მცდარია იმ
შემთხვევაში, როდესაც მცდარია მისი ერთი კონიუნქტი მაინც.
ცხრილი1.1
შეავსეთ ცხრილი 1.1, რომელშიც ორი P და Q წინადადების ჭეშმარიტების
მნიშვნელობები მონაწილეობენ. ორფასობის პრინციპის თანახმად, ერთი
გამონათქვამისათვის არსებობს შეშმარიტების მნიშვნელობათა 2 განაწილება
(ჭეშმარიტი და მცდარი), ორი გამონათქვამისათვის განაწილებათა რიცხვი არის 4
(ორივე ჭეშმარიტი, პირველი ჭეშმარიტი და მეორე მცდარი, პირველი მცდარი და
მეორე ჭეშმარიტი, ან ორივე მცდარი). სამი გამონათქვამისათვის ჭეშმარიტების
მნიშვნელობათ განაწილებატა რიცხვი არის 23=8, ოთხისათვის 24=16 და ა.შ.
კონიუნქციური გამონათქვამისათვის შემდეგ ცხრილში განსაზღვრულია
ჭეშმარიტების რომელ მნიშვნელობას ირებს რთული წინადადება ამ ოთხი
შემთხვევიდან თითოეული.

ცხრილი 1.2
1 2 3 4
P Q P და Q, ანუ PQ Q და P, ანუ QP
ჭ ჭ ჭ ჭ

6
 ჭ მ მ მ
მ ჭ მ მ
მ მ მ მ

კონიუნქციური გამონათქვამის უარყოფა მოცემულია ცხრილში შემდეგნაირად

1 2 3 4 5
P Q P და Q, ანუ PQ Q და P, ანუ QP მცდარია PQ, ანუ(PQ)
ჭ ჭ ჭ ჭ მ
ჭ მ მ M ჭ
მ ჭ მ M ჭ
მ m მ M ჭ

ორადობის პრინციპი კონიუნქციისათვის დე მორგანის ტოლობა (PQ)=PQ)

1 2 3 4 5 6 5 6
P Q P და Q, ანუ P Q PQ) მცდარია PQ, (PQ)=PQ):
PQ ანუ(PQ)
ჭ ჭ ჭ მ მ მ ჭ ჭ
ჭ მ მ მ ჭ ჭ ჭ ჭ
m ჭ მ ჭ მ ჭ ჭ ჭ
მ მ მ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ

$ 2. კავშირი „ან“
„ან“ კავშირით შედგენილი წინადადება: თუ ორ P და Q წინადადებას ერთმანეთტან
დავაკავშირებთ „ან“ სიტყვით, მივიღებთ შედგენილ წინადადებას -“P ან Q“,
რომელიც აღინიშნება სიმბოლოთი PQ. მას “P და Q“ წინადადების დისიუნქცია
Disjunction) ეწოდება. შემადგელ P და Q წინადადებებს “P ან Q“ დისიუნქციური
წინადადების დისიუნქტები (Disjunct) ეწოდებათ.
საზოგადოდ, „ან“ სიტყა გამოხატავს არაგამომრიცხავ (inclusive Disjunction) კავშირს.
ამრიგად, არაგამომრიცხავი დისიუნქციური წინადადება “P ან Q” ჭეშმარიტია
მხოლოდ მაშინ, როდესაც მისი ერთი დისიუნქტი მაინც ჭეშმარიტია და
არაგამომრიცხავი დისიუნქციური წინადადება მცდარია მხოლოდ მაშინ, როდესაც
მისი ორივე შემადგენელი წინადადება არის მცდარი; აღინიშნება შემდეგი
სიმბოლოთი: “PQ”. არაგამომრიცხავი დისიუნქციური წინადადების ჭეშმარიტების
1.2 ცხრილს აქვს სახე.

1 2 3 4
P Q P an Q, PQ Q an P, QP
7
 W W W W
W m W W
m W W W
m m m m
cxrili 1.2
დისიუნქციის უარყოფა

1 2 3 4 5
P Q P an Q, PQ Q an P, QP mcdaria P an Q, ანუ
(PQ)
W W W W m
W m W W m
m W W W m
m m m m W
cxrili 1.2
ორადობის პრინციპი დისიუნქციისათვის დე მორგანის ტოლობა (PQ)=PQ)
1 2 3 4 5 6 5 6
P Q P an Q, ანუ P Q PQ) მცდარია PQ, (PQ)=PQ):
PQ ანუ(PQ)
W W W მ მ მ m W
W m W მ W მ მ W
m W W W მ მ მ W
m m m W W W W W

$ 3. „ან..., ან...“ და „ან მხოლოდ ..., ან მხოლოდ

ურთიერთგამომრიცხავი აზრის გამოხატვის მიზნით გამოიყენება კავშირი „ან...,
ან ...“, „ანმხოლოდ ..., ან მხოლოდ ...“ მაგალითად, „ან ვაშლი, ან მსხალი,“ „ან
მხოლოდ ვაშლი, ან მხოლოდ მსხალი,“ ან კიდევ დამატებითი სიტყვა „ერთ-ერთი“.
მაგალითად: „ერთ-ერთი, ვაშლი ან მსხალი“. ასევე, ვაშლი ან მსხალი, მაგრამ არა
ორივე ერთად.
აღსანიშნავია, რომ აკადემიკოს აკ. შანიძისა და ლ.კვაჭაძის წიგნში ([40], გვ.58,
იხილე აგრეთვე[41]-[42]) კავშირი „ან...,ან...“ განმარტებულია ზუსტად ასეთი
გამომრიცხავი მნიშვნელობით: „ან...,ან...“ მაცალკევებელი კავშირის ხმარებით
აღინიშნება, რომ დასახელებულ ერთნაირ წევრთაგან ამორჩეული იქნეს ერთ-ერთი
(სხვების გამორიცხვით)“. ასეთივე აზრითაა განმარტებული „ან...,ან...“ კავშირი
წიგნებში [5], [9]-[17],[21]. საყურადღებო ინფორმაციაა აგრეთვე ენციკლოპედიაში
(Wikipedia: In English, the construct "either ... or ..." is usually used to indicate exclusive
or and "or" generally used for inclusive).

8
 აქედან გამომდინარე, გამომრიცხავი დისიუნქციური (exclusive Disjunction)
წინადადება „ან P, ან Q” ჭეშმარიტია მხოლოდ მაშინ, როდესაც მისი ერთი
დისიუნქტი წეშმარიტია, ხოლო მეორე მცდარი და გამომრიცხავი დისიუნქციური
წინადადება მცდარია მხოლოდ მაშინ, როდესაც მისი ორივე დისიუნქტი მცდარია, ან
ორივე ჭეშმარიტია. აღინიშნება შემდეგი სიმბოლოთი: “P+Q”. გამომრიცხავი
დისიუნქციისა წეშმარიტების მნიშვნელობათა ცხრილს აქვს სახე:

1 2 3 4 5
P Q ან P, an Q, anu P+Q ან Q, an P, anu Q+P P+Q=Q+P
W W m m W
W m W W W
m W W W W
m m m m W

cxrili 1.3

გამომრიცხავი დისიუნქციის უარყოფის ჭეშმარიტების მნიშნელობათაცხრილს

აქვს სახე:

1 2 3 4
P Q ან P, an Q, anu P+Q mcdaria P+Q, anu (P+Q)
W W m W
W m W m
m W W m
m m m W

$ 1. პირობითი წინადადებებისა და ტოლფასობის განსაზღვრებები

თუ P და Q გამონათქვამებს ერთმანეთთან დავაკავშირებთ კავშირით „თუ..., მაშინ...“,
მივიღებთ ახალ რთულ პირობით ანუ იმპლიკაციურ წინადადებას „თუ P, მაშინ Q”.
მის პირველ შემადგენელ პირობა ხოლო მეორეს შედეგი ეწოდება. ამრიგად,
იმპლიკაცია არის ლოგიკური ოპერაცია , რომელიც ორ P და Q წინადადებას
შეუსაბამებს მესამეს „თუ P, მაშინ Q”. მას ასე აღნიშნავენ PQ.
პირობითი წინადადება „თუ P, მაშინ Q” ჭეშმარიტია ყველა შემთხვევაში, როდესაც
ჭეშმარიტია Q, მიუხედავად იმისა წეშმარიტია თუ არა P. ასევე, პირობითი
წინადადება „თუ P, მაშინ Q” ჭეშმარიტია იმ შემთხვევაშიც, როდესაც ორივე P და Q
მცდარია და „თუ P, მაშინ Q” მცდარია მხოლოდ იმ ერთადერთ შემთხვევაში,
როდესაც P ჭეშმარიტია, ხოლო Q მცდარი, ანუ სრულდება პირობა და არ დგება
შედეგი.
ეს შეიძლება გამოისახოს ცხრილით:
1 2 3

9
P Q PQ
ჭ ჭ ჭ
ჭ მ მ
მ ჭ ჭ
მ მ ჭ

ორ P და Q გამონათქვამს შეგვიძლია აგრეთვე შევუსაბამოთ ახალი გამონათქვამი

“P მაშინ და მხოლოდ მაშინ, როდესაც, Q“. ამ გამონათქვამს P და Q გამონათქვამების
ექვოვალენცია ეწოდება და აღინიშნება ასე: PQ, ხოლო წინადადებებს – ტოლფასი
(ekvivalenciuri). ნიშანს  ეწოდება ორმაგი ისარი (Double arrow). ექვივალენცია PQ
ჭეშმარიტია, თუ P და Q გამონათქვამებიდან ერთდროულად ორივე წეშმარიტია, ან
ერთდროულად ორივე მცდარია. ხოლო თუ P და Q გამონათქვამებიდან ერთი
მცდარია, მეორე კი ჭეშმარიტი, მაშინ PQ ექვივალენცია მცდარია.

1 2 3
P Q PQ
ჭ ჭ ჭ
ჭ მ მ
მ ჭ მ
მ მ ჭ
ორმაგი ისარი  გვიჩვენებს, რომ P და Q გამონათქვამები ყოველთვის
ერთდროულად არიან ჭეშმარიტები ან მცდარები.
მაშასადამე, ეკვივალენციური წინადადება “P მასინ და მხოლოდ მაშინ, როდესაც
Q”, ჭეშმარიტია, თუკი მისი ორივე შემადგენელი ჭეშმარიტია ან ორივე
შემადგენელი მცდარია და მცდარია თუკი მისი ორივე შემადგენელი ჭეშმარიტია,
ხოლო მეორე მცდარი.

მაშასადამე, ეკვივალენციური წინადადება მაშინ და მხოლოდ მაშინ, როდესაც

ჭეშმარიტია, თუკი მისი ორივე შემადგენელი ჭეშმარიტია ან ორივე შემადგენელი
მცდარია და მცდარია თუკი მისი ერთი შემადგენელი ჭეშმარიტია, ხოლო მეორე
მცდარი.

“P მაშინ და მხოლოდ მაშინ, როდესაც Q” შედგება ორი ნაწილისაგან:

P mxolod maSin rodesac Q P Q
da
P maSin rodesac Q P Q

ქვემოთ მოცემულია პირობითი გამონათქვამის უარყოფის ჭეშმარიტების

მნიშვნელობათა ცხრილი. მას აქვთ სახე:
1 2 3 5
P Q PQ (PQ)
W W W 10 m
W m m W
m W W მ
m m W m
 მაგალითი 1. “300 იყოფა 3-ზე მაშინ და მხოლოდ მაშინ, როდესაც მისი ციფრთა
ჯამი იყოფა 3-ზე”. გამონათქვამს აქვს ეკვივალენციის სახე PQ და რადგან ორივე
გამონათქვამი ჭეშმარიტია, ამიტომ ეკვივალენცია PQ ჭეშმარიტია.
მაგალითი 2. ცხრილის მე-4 და მე-6 სვეტებიდან ჩანს, რომ PQ გამომრიცხავი
დისიუნქციის უარყოფა არის P მაშინ და მხოლოდ მაშინ, როდესაც Q. ანუ
გამომდინა¬რე¬ობს დე მორგანის კანონი გამომრიცხავი დისიუნქციისათვის:

არ არის სწორი, რომ ან P, ან Q მაშინ და მხოლოდ მაშინ, როდესაც P მაშინ და მხოლოდ

მაშინ, როდესაც Q, ანუ (P+Q)=(PQ).

1 2 4 5 6
P Q PQ (PQ) PQ
W W W m m
W m m W W
m W m W W
m m W m m

გამონათქვამი “P maSin da mxolod maSin, rodesac Q” წარმოადგენს „ან P ან

Q“ გამონათქვამის უარყოფას.

ზედა ცხრილიდან გამომდინარეობს, რომ ეკვივალენციურია (PQ) და PQ

წინადა¬დებები. ვაჩვენოთ, აგრეთვე, რომ ეკვივალენციურია პირობითი
წინადადებები: “თუ P, მაშინ Q” (სიმბოლუ¬რად PQ) და “თუ Q, მაშინ P”
(სიმბოლურად QP), ესე იგი (PQ)(QP). ანუ ეს დებულებები
ჭეშმარიტობის თვალსაზრისით ერთი და იმავე აზრისაა (ან ორივე ჭეშმარი¬ტია, ან
ორივე მცდარია), რაშიც ადვილად ვრწმუნდებით ქვემოთმოყვანილი ჭეშმარიტების
ცხრილით – ბოლო სვეტში ყველგან მოყვანილი “ჭ” აჩვენებს, რომ ეს ორი
პირობითი წინა¬დადება ეკვივლენციურია.

P Q PQ P Q QP (PQ) (QP)

ჭ ჭ ჭ მ მ ჭ ჭ
ჭ მ მ მ ჭ მ ჭ
მ ჭ ჭ ჭ მ ჭ ჭ
მ მ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ

11
 ცხრილი 2.2
ამბობენ, რომ Q ლოგიკურად გამომდინარეობს (ლოგიცალ იმპლიცატიონ) P–დან,
თუ Q ჭეშმარიტია ყველა იმ შემთხვევაში, როდესაც ჭეშმარიტია P. წინადადებას “P–
დან ლოგიკურად გამომდინარეობს Q” აღნიშნავენ ასე: PQ. ლოგიკური
გამომდინარეობა გამოსახავს მიზეზ-შედეგობრივ დამოკიდებულებას P და Q
წინადადებებს შორის.
თუ PQ და P წინადადება ჭეშმარიტია რაღაც MP, ხოლო Q კი MQ – სიმრავლეზე,
მაშინ MPMQ. მაგალითში:მაგალითში: თუ P: რიცხვი იყოფა 6-ზე, მაშინ Q: რიცხვი
იყოფა 3-ზე. MP არის ყველა 6-ის ჯერადი მთელი რიცხვების სიმრავლე, ხოლო MQ
არის არის ყველა 3-ის ჯერადი მთელი რიცხვების სიმრავლე. ცხადია, რომ MPMQ.
მაგალითი 1. თუ თბილისი საქართველოს დედაქალაქია, მაშინ რიონი შავ
ზღვაში ჩაედინება. ეს არის ჭეშმარიტი იმპლიკაციაა, მაგრამ არა ლოგიკური
გამომდინარეობა, რადგან ამ წინადადებებს შორის არ არის მიზეზ-შედეგობრივი
დამოკიდებულება.

იმპლიკაცია არის ლოგიკური ოპერაცია ორ გამონათქვამს შორის, რომლის შედეგი კვლავ

არის წინადადება, ხოლო ლოგიკური გამომდინარეობა არის მიმართება ორ ლოგიკურ
გამოსახულებას შორის.

მთელი წიგნის მანძილზე ჩვენ ძირითადად განვიხილავთ პირობით

წინადადებებს, რომლებშიც შეისწავლება ლოგიკური გამომდინა¬რეობები, ანუ
როდესაც პირობის ჭეშმარიტობიდან გამომდინარეობს შედეგის ჭეშმარიტობა. ასეთ
შემთხვევებში ჩვენ გამოვიყენებთ ლოგიკური გამომდინარეობის  აღნიშვნას.
მაგალითი 2. თუ P ჭეშმარიტია, მაშინ PQ ჭეშმარიტია ნიშნავს, რომ P– ს
ჭეშმარიტო¬ბიდან ლოგიკურად გამომდინარეობს PQ-s ჭეშმარიტობა, ანუ PQ
ჭეშმარიტია ყველა იმ შემთხვევაში, როდესაც ჭეშმარიტია P. ეს ასე ჩაიწერება:
PPQ.

P Q PQ
ჭ ჭ ჭ
ჭ მ ჭ
მ ჭ ჭ
მ მ მ

მაგალითი 3. თუ PQ WeSmaritia, maSin P ჭეშმარიტია, ანუ PQ– ს

ჭეშმარიტობიდან ლოგიკურად გამომდინარეობს P- ს ჭეშმარიტობა. ეს ასე ჩაიწერება:
PQP.

P Q PQ
ჭ ჭ ჭ
ჭ მ მ

12
 მ ჭ მ
მ მ მ

მაგალითი 4. თუ PQ ჭეშმარიტია, მაშინ PQ ჭეშმარიტია, ანუ PQ– ს

ჭეშმარიტო¬ბიდან ლოგიკურად გამომდინარეობს PQ - ს ჭეშმარიტობა. ეს ასე
ჩაიწერება: PQPQ.

P Q PQ Q PQ
ჭ ჭ ჭ მ ჭ
ჭ მ მ ჭ ჭ
მ ჭ მ მ მ
მ მ მ ჭ ჭ

მაგალითი 5. თუ P+Q ჭეშმარიტია, მაშინ PQ ჭეშმარიტია, ანუ P+Q– ს

ჭეშმარიტობიდან ლოგიკურად გამომდინარეობს PQ-s ჭეშმარიტობა. ეს ასე
ჩაიწერება: P+Q  PQ.

P Q P P+Q PQ
ჭ ჭ მ მ ჭ
ჭ მ მ ჭ ჭ
მ ჭ ჭ ჭ ჭ
მ მ ჭ მ მ

cxrili 2.3

თუ PQ და QP, მაშინ ამბობენ, რომ P და Q ლოგიკურად ეკვივალენტურია და

წერენ PQ, ან P=Q ან PQ. ამ შემთხვევაში გვექნება აგრეთვე, რომ MP=MQ.
ლოგიკურად ეკვივალენტური გამოსახულებების ჭეშმარიტების მნიშვნელობათა
ცხრილები ერთნაირია მიუხედავად იმისა, რომ გარეგნულად შეიძლება ეს
გამოსახულებები განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისაგან. ამის მრავალი მაგალითი
მოყვანილი იქნება ამ პარაგრაფის ბოლოს და შემდეგ პარაგრაფებში.
მაგალითი 6. P: რიცხვი იყოფა 3-ზე. Q: რიცხვის ციფრთა ჯამი იყოფა 3-ზე.
ცნობილია, რომ ამ შემთხვევაში PQ და QP.
ეს შეიძლება შემდეგნაირადაც გამოითქვას::
1. P და Q ტოლფასია.
2. P უცილებელი და საკმარისია Q– სათვის.
3. P ჭეშმარიტია მაშინ და მხოლოდ მაშინ, როდესაც ჭეშმარიტია Q.
4. P არის ის და მხოლოდ ის, რაცrac Q.

13
 ორი გამონათქვამების ტოლფასობა ნიშნავს, რომ თუ ერთი მათგანი ჭეშმარიტია,
მეორეც ჭეშმარიტია და თუ მეორეა ჭეშმარიტი, ასეთივეა პირველიც, ანუ ,,P მაშინ და
მხოლოდ მაშინ, როდესაც Q” ტოლფასია ორი პირობითი წინადადების შემდეგი
კონიუნქციისა ,,თუ P, მაშინ Q და თუ Q, მაშინ P”; სხვა სიტყვებით, ორი
გამონათქვამის ტოლფასობა ნიშნავს მათგან შედგენილი პირობითი გამონათქვამისა
და მისი შებრუნებულის (თუ Q, მაშინ P) კონიუნქციის ჭეშმარიტობას, ანუ
(PQ)((PQ)(QP)).
მეორეს მხრივ, თუ მოცემული გვაქვს ორი ურთიერთშებრუნებული გამონათქვამი
PQ და QP და მათ შესახებ ცნობილია, რომ ორივე ჭეშმარიტია, მაშინ პირობა და
შედეგი ტოლფასია PQ.
განვიხილოთ გამონათქვამი: ლიკა კითხულობს წიგნს მაშინ და მხოლოდ მაშინ,
როცა სანდრო უკრავს პიანინოზე.
ეს არის შემდეგი ორი გამონათქვამის კონიუნქცია: 1. ლიკა კითხულობს წიგნს
მაშინ, როცა სანდრო უკრავს პიანინოზე, ანუ როცა სანდრო უკრავს პიანინოზე, მაშინ
ლიკა კითხულობს წიგნს და 2. ლიკა კითხულობს წიგნს მხოლოდ მაშინ, როცა
სანდრო უკრავს პიანინოზე, ანუ 1-ის შებრუნებული: როცა ლიკა კითხულობს წიგნს,
მაშინ სანდრო უკრავს პიანინოზე. ამრიგად, ლიკა კითხულობს წიგნს მხოლოდ მაშინ,
როცა სანდრო უკრავს პიანინოზე, ეკვივალენტურია წინადადების: როცა ლიკა
კითხულობს წიგნს, მაშინ სანდრო უკრავს პიანინოზე.
სამართლიანია შემდეგი დასკვნები:
((PQ)(QR))(PR).
მაგალითი 1. აღვნიშნოთ: P – თეა მიდის კინოში, Q - გია მიდის კინოში, ხოლო R –
წვიმს. PQ _ როცა თეა მიდის კინოში, მაშინ გია მიდის კინოში, QR - გია მიდის
კინოში მაშინ და მხოლოდ მაშინ, როდესაც წვიმს. აქედან გვექნება - PR, ანუ როცა
თეა მიდის კინოში, მაშინ წვიმს.
((PQ)(PR))(RQ).
მაგალითი 2. აღვნიშნოთ: P – მოსწავლე პიანინოზე უკრავს, Q - მოსწავლე
სპორტსმენია, R – მოსწავლე ფრიადოსანია. PQ _ თუ მოსწავლე პიანინოზე უკრავს,
მაშინ ის სპორტსმენია, PR - მოსწავლე პიანინოზე უკრავს მაშინ და მხოლოდ მაშინ,
როდესაც ის ფრი¬ა¬დო-სანია. აქედან გვექნება - RQ, ანუ თუ მოსწავლე
ფრიადოსანია, მაშინ ის სპორტსმენია.
თუ ორი გამონათქვამი ერთმანეთის ტოლფასია, მაშინ მათი უარყოფებიც
ერთმანეთის ტოლფასია. ვთქვათ სამართლიანის PQ. ამ შემთხვევაში PQ და
ამიტომ აუცილებლად სამართლიანია PQ da QP. მაგრამ სამართლიანი არ
იქნება წინადადებები PQ, QP, PQ da QP. სავარჯიშოები ტოლფასობაზე
მოცემულია ამ თავის $ 3- ში და მთელი წიგნის მანძილზე.

$ 2. შებრუნებული, მოპირდაპირე და შებრუნებულის მოპირდაპირე,

,, თუ P, მაშინ Q” (PQ) გამონათქვამიs Sebrunebuli anu konversia (Conversion) ewodeba
გამონათქვამს ,,Tu Q, მაშინ P” (QP). შებრუნებული დებულების აგების წესიდან

14
გამომდინა¬რეობს, რომ თუ M rame N დებულების შებრუნებული დებულებაა, მაშინ N
დებულება M– ის შებრუნებულია და M M N და N ურთიერთშებრუნებული დებულებებია.
I II V VI
P Q თუ P, მაშინ Q, PQ QP
ჭ ჭ ჭ ჭ
ჭ მ მ ჭ
მ ჭ ჭ მ
m m W W

ცხრილიდან ჩანს, რომ თუ P, მაშინ Q (PQ) გამონათქვამიდან არ გამომდინარეობს მისი

შებრუნებული თუ Qმაშინ P (QP) და პირიქით

,,თუ P, მაშინ Q” (PQ) გამონათქვამის მოპირდაპირე ანუ ინვერსია (Iნვერსიონ) ეწოდება

გამონათქვამს ,,თუ არა -P, მაშინ არა -Q” (PQ).

I II III IV V VII
P Q P Q თუ P, მაშინ Q, PQ PQ
ჭ ჭ მ მ ჭ ჭ
ჭ მ მ ჭ მ ჭ
მ ჭ ჭ მ ჭ მ
მ მ ჭ ჭ ჭ ჭ

ცხრილიდან ჩანს, რომ თუ P, მაშინ Q (PQ) გამონათქვამიდან არ გამომდინარეობს მისი

მოპირდაპირე თუ არა-P, მაშინ არა -Q” (PQ) და პირიქით.

პირობითი გამონათქვამის შებრუნებული და მოპირდაპირე დებულებები ტოლფასი

დებულებებია (შეადარეთ 2.4 ცხრილის მეექვსე და მეშვიდე სვეტები), ანუ
(QP)(PQ).
I II III IV V VI VII
P Q P Q თუ P, მაშინ Q, PQ QP PQ
ჭ ჭ მ მ ჭ ჭ ჭ
ჭ მ მ ჭ მ ჭ ჭ
მ ჭ ჭ მ ჭ მ მ
მ მ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ

,,თუ P, მაშინ Q” (PQ) გამონათქვამის შებრუნებულის მოპირდაპირეს ან მოპირდაპირეს

შებრუნებულ გამონათქვამს ,,თუ არა -Q, მაშინ არა-P” (QP) ეწოდება კონტრაპოზიცია
(ჩონტრაპოსიტიონ). ამრიგად მოცემული PQ იმპლიკაციის კონტრაპოზიცია
წარმო¬ა¬დ¬გენს გამონათქვამს ùQùP, რომლის პირობას წარმოადგენს შედეგის უარყოფა
ùQ, ხოლო შედეგს წარმოადგენს მოცემული პირობითი გამონათქვამის პირობის უარყოფა
ùP.

15
 I II III IV V VI
P Q P Q თუ P, მაშნ Q, PQ QP
ჭ ჭ მ მ ჭ ჭ
ჭ მ მ ჭ მ მ
მ ჭ ჭ მ ჭ ჭ
მ მ ჭ ჭ ჭ ჭ

ზემოთმოყვა¬ნი¬ლი ცხრილიდან ჩანს, რომ თუ PQ იმპლიკაცია ჭეშმარიტია, მაშინ

ùQùP იმპლიკაციაც ჭეშ¬მარიტია და სამართლიანია შებრუნებული დებულებაც, ანუ
(ùQùP)(PQ). აქედან გამომდინარეობს, რომ თუ PQ, მაშინ ùPùQ, ანუ თუ
წინადადებები ეკვივალენტურია, მაშინ მათი უარყოფებიც ეკვივალენ¬ტუ¬რია. თუ ორი
გამონათქვამი ერთმანეთის ტოლფასია, მაშინ მათი უარყოფებიც ერთმანეთის ტოლფასია.
ვთქვათ სამართლიანის PQ. ამ შემთხვევაში PQ და ამიტომ აუცილებლად
სამართლიანიაPQ და QP.

პირობითი გამონათქვამი არ არის მისი კონვერსიის და ინვერსიის ტოლფასი. შესაძლოა

პირობითი გამონათქვამი ჭეშმარიტი იყოს, ხოლო მისი კონვერსია და ინვერსია მცდარი, ანუ
ისინი განსხვავებულ აზრებს გამოხატავენ.
პირობითი გამონათქვამი, მისი კონტრა- პირობითი გამონათქვამი კონვერსიის და
პო¬ზიციის (შებრუნებულის მოპირ¬დაპი- ინვერსიის ტოლფასი არ არის
რის) ტოლ¬ფა¬¬სია.

პირობითი გამონათქვამის შებრუნებული და მოპირდაპირე დებულებები ტოლფასი

დებულებებია ანუ (QP)(PQ).

I II III IV V VI VII VIII IX X XI

P Q P Q თუ P, მაშინ Q,PQ QP PQ QP QP PQ PQ
ჭ ჭ მ მ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ
ჭ მ მ ჭ მ ჭ ჭ მ ჭ მ ჭ
მ ჭ ჭ მ ჭ მ მ ჭ ჭ მ ჭ
მ მ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ მ მ მ

იმპლიკაციური გამონათქვამისა და მისი კონტრაპოზიციის ჭეშმარიტების

მნიშვნელობათა ცხრილები ერთ და იგივეა. ასევე ერთი და იგივეა შებრუნებულისა და
მოპირდაპირეს ჭეშმარიტების მნიშვნელობათა ცხრილები, რადგან მოპირდაპირე
შებრუნებულის კონტრაპოზიციაა. ხოლო იმპლიკაციური გამონათქვამისა და მისი
კონვერსიის, აგრეთვე ინვერსიის ჭეშმარიტების მნიშვნელობათა ცხრილები განსხვავებულია.
შემდეგ ცხრილში მიღებული შედეგებიდან გამომდინარეობს, რომ (PQ) და PQ)
გამოსახულებები ლოგიკურად ეკვივალენტურია და ასეთივეა (PQ) დაPQ

16
გამოსახულე¬ბებიც თუმცა ეს გამოსახულებები გარეგნულად განსხვავდებიან
ერთმანეთისაგან.

P Q P Q PQ  (PQ) PQ (PQ) PQ PQ)

ჭ ჭ მ მ ჭ მ ჭ მ მ მ
ჭ მ მ ჭ მ ჭ ჭ მ ჭ მ
მ ჭ ჭ მ მ ჭ ჭ მ ჭ მ
მ მ ჭ ჭ მ ჭ მ ჭ ჭ ჭ

ზედა პარაგრაფებში შესწავლილი საკითხების გამოყენებით, ჩვენ უკვე მზად ვართ

შევისწავლოთ პირობითი გამონათქვამები PQ, მათი შებრუნებული (კონვერსია) QP,
მოპირდაპირე (ინვერსია) PQ, კონტრაპოზიცია QP. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ,
მოცემული პირობითი გამონათქვამი მისი კონტრაპოზიციის ტოლფასია, ხოლო
გამონათქვამის PQ ჭეშმარიტობის შემთხვევაში მისი შებრუნებული და ინვერსია შეიძლება
იყოს მცდარი. სამართლიანია შემდეგი დებულებები:
• თუ პირობითი გამონათქვამი ჭეშმარიტია, მაშინ მისი კონტრაპოზიციაც ჭეშმარიტია
(და სამართლიანია შებრუნებული დებულება).
• თუ პირობითი გამონათქვამი მცდარია, მაშინ მისი კონტრაპოზიციაც მცდარია (და
სამართლიანია შებრუნებული დებულება).
• თუ პირობითი გამონათქვამის მოპირდაპირე ჭეშმარიტია, მაშინ შებრუნებულიც
ჭეშმარიტია (და სამართლიანია შებრუნებული დებულება).
• თუ პირობითი გამონათქვამის მოპირდაპირე მცდარია, მაშინ შებრუნებულიც
მცდარია (და სამართლიანია შებრუნებული დებულება).

პირობითი წინადადება არ არის მისი კონვერსიის და ინვერსიის ტოლფასი. შესაძლოა

პირობითი წინადადება ჭეშმარიტი იყოს, ხოლო მისი კონვერსია და ინვერსია მცდარი,
როგორც ადვილად ვრწმუნდებით შემდეგ მაგალითებზე:
მაგალითი. თუ რიცხვი იყოფა ექვსზე, მაშინ იგი იყოფა სამზეც.
თუ რიცხვი იყოფა სამზე, მაშინ იგი იყოფა ექვსზეც – მოცემული წინადადების კონვერსია,
მცდარი. კერძოდ, 9 იყოფა სამზე, მაგრამ არ იყოფა ექვსზე.
თუ თუ რიცხვი არ იყოფა სამზე, მაშინ იგი არ იყოფა ექვსზეც – მოცემული წინადადების
კონტრაპოზიცია, ჭეშმარიტი. თუ რიცხვი არ იყოფა ექვსზე, მაშინ იგი არ იყოფა სამზეც -
მოცემული წინადადების ინვერსია, მცდარი. კერძოდ, 15 არ იყოფა ექვსზე, მაგრამ ის იყოფა
სამზე.
პირობითი წინადადება, მისი კონტრა- პირობითი წინადადება კონვერსიის და
პო¬ზიციის (შებრუნებულის მოპირ¬დაპი- ინვერსიის ტოლფასი არ არის (შეადარეთ
რის) ტოლ¬ფა¬¬სია. (შეადარეთ 2.4 2.4 ცხრილის მეხუთე, მეექვსე და
ცხრილის მეხუთე და მერვე სვეტები) მეშვიდე სვეტები)

პირობითი წინადადება კონვერსიის და ინვერსიის ტოლფასი არ არის (შეადარეთ 2.4

ცხრილის მეხუთე, მეექვსე და მეშვიდე სვეტები) (QP)(PQ).

17
 I II III IV V VI VII VIII IX X XI
P Q P Q თუ P, მაშინ Q, QP PQ Q Q PQ P
PQ P P Q
ჭ ჭ მ მ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ
ჭ მ მ ჭ მ ჭ ჭ მ ჭ მ ჭ
მ ჭ ჭ მ ჭ მ მ ჭ ჭ მ ჭ
მ მ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ ჭ მ მ მ

ცხრილი 2.4
იმპლიკაციური წინადადებისა და მისი კონტრაპოზიციის ჭეშმარიტების
მნიშვნელობათა ცხრილები ერთ და იგივეა. ასევე ერთი და იგივეა შებრუნებულისა
და მოპირდაპირეს ჭეშმარიტების მნიშვნელობათა ცხრილები, რადგან მოპირდაპირე
შებრუნებულის კონტრაპოზიციაა. ხოლო იმპლიკაციური წინადადებისა და მისი
კონვერსიის, აგრეთვე ინვერსიის ჭეშმარიტების მნიშვნელობათა ცხრილები
განსხვავებულია.
შემდეგ ცხრილში მიღებული შედეგებიდან გამომდინარეობს, რომ (PQ) და
PQ) გამოსახულებები ლოგიკურად ეკვივალენტურია და ასეთივეა (PQ) და
PQ გამოსახულე¬ბებიც თუმცა ეს გამოსახულებები გარეგნულად განსხვავდებიან
ერთმანეთისაგან.

P Q P Q PQ  PQ (PQ) PQ PQ)

(PQ)
ჭ ჭ მ მ ჭ მ ჭ მ მ მ
ჭ მ მ ჭ მ ჭ ჭ მ ჭ მ
ჭ ჭ მ მ ჭ ჭ მ ჭ მ
M მ ჭ ჭ მ ჭ მ ჭ ჭ ჭ

ცხრილი 2.5

ზედა პარაგრაფებში შესწავლილი საკითხების გამოყენებით, ჩვენ უკვე მზად ვართ

შევისწავლოთ პირობითი წინადადებები PQ, m ათი შებრუნებული (კონვერსია)
QP, მოპირდაპირე (ინვერსია) (PQ), კონტრაპოზიცია QP. როგორც ზემოთ
აღვნიშნეთ, მოცემული პირობითი წინადადება მისი კონტრაპოზიციის ტოლფასია,
ხოლო წინადადების PQ ჭეშმარიტობის შემთხვევაში მისი შებრუნებული და
ინვერსია შეიძლება იყოს მცდარი. სამართლიანია შემდეგი დებულებები:
• თუ პირობითი წინადადება ჭეშმარიტია, მაშინ მისი კონტრაპოზიციაც
ჭეშმარიტია (და სამართლიანია შებრუნებული დებულება).
• თუ პირობითი წინადადება მცდარია, მაშინ მისი კონტრაპოზიციაც მცდარია
(და სამართლიანია შებრუნებული დებულება).
• თუ პირობითი წინადადების მოპირდაპირე ჭეშმარიტია, მაშინ შებრუნებულიც
ჭეშმარიტია (და სამართლიანია შებრუნებული დებულება).

18
 • თუ პირობითი წინადადების მოპირდაპირე მცდარია, მაშინ შებრუნებულიც
მცდარია (და სამართლიანია შებრუნებული დებულება).2.6. ([21], gv. 198, sav, 5).
mocemulia:
• ბისექტრისა კუთხეს შუაზე ყოფს.რომელია მოცემული დებულების
შებრუნებული დებულება?
ა) თუ სხივი კუთხეს ორ ტოლ ნაწილად ყოფს, ის ბისექტრისაა
ბ) თუ სხივი კუთხეს ორ ტოლ ნაწილად არ ყოფს, ის ბისექტრისა არ არის
გ) თუ ბისექტრისაა, ის კუთხეს ორ ტოლ ნაწილად არ ყოფს
დ) თუ კუთხე ორ ნაწილად არ გაიყო, ე.ი. ეს სხივი ბისექტრისა არ არის
მითითება. სავარჯიშოს მოცემულობა ასე გადაიწერება:
• თუ სხივი ბისექტრისაა, მაშინ ის კუთხეს შუაზე ყოფს. ა) არის ამ მოცემული
წინადადების შებრუნებული - თუ სხივი კუთხეს ორ ტოლ ნაწილად ყოფს, ის
ბისექტრისაა. ბ) და დ) არის კონტრაპოზიცია,

ვთქვათ მოცემულია ჭეშმარიტი გამონათქვამი ([2] გვ.51, სავ. 3):

თუ რიცხვის ციფრთა ჯამი 15-ს უდრის, ეს რიცხვი 3-ის ჯერადია.

1. ამ გამონათქვამის შებრუნებულია: თუ რიცხვი 3-ის ჯერადია, მაშინ რიცხვის

ციფრთა ჯამი 15-ს უდრის.
ეს წინადადება მცდარია, რადგან 12 არის 3-ის ჯერადი, ამ რიცხვის ციფრთა ჯამი
უდრის 3-ს და არ უდრის 15-ს.
წინადადებას ,,თუ Q, მაშნ P” (QP) ეწოდება ,,თუ P, მაშინ Q” (PQ) წინადადების
შებრუნებული ანუ კონვერსია (ჩონვერსიონ). შებრუნებული დებულების აგების
წესიდან გამომდინა¬რეობს, რომ თუ M რაიმე N დებულების შებრუნებული
დებულებაა, მაშინ N დებულება M– ის შებრუნებულია და M და N
ურთიერთშებრუნებული დებულებებია
1. ამ გამონათქვამის მოპირდაპირეა: თუ რიცხვის ციფრთა ჯამი არ უდრის 15-
ს მაშინ ეს რიცხვი 3-ის ჯერადია არ არის.
ეს წინადადება მცდარია, რადგან 12-ის ციფრთა ჯამი არ არის 15, მაგრამ 12 არის
3-ის ჯერადი.
წინადადებას ,,თუ არა-P, მაშინ არა-Q” (PQ) ეწოდება ,,თუ P, მაშინ Q” (PQ)
ურთწინადადების მოპირდაპირე ანუ ინვერსია (Iნვერსიონ).

1. ამ გამონათქვამის კონტრაპოზიციაა: თუ რიცხვი არ არის 3-ის ჯერადი, მაშინ ამ

რიცხვის ციფრთა ჯამი არ უდრის 15-ს.

წინადადება ,,თუ არა-Q, მაშინ არა -P” (QP) არის ,,თუ P, მაშინ Q” (PQ)
წინადადების შებრუნებულის მოპირდაპირე ან მოპირდაპირეს შებრუნებული და
მას შემოკლებით ეწოდება კონტრაპოზიცია (ჩონტრაპოსიტიონ). ამრიგად
მოცემული PQ იმპლიკაციის კონტრაპოზიცია წარმო¬ა¬დ¬გენს იმპლიკაციას

19
ùQùP, რომლის პირობას წარმოადგენს შედეგის უარყოფა ùQ, რომხოლო შედეგს
წარმოადგენს მოცემული იმპლიკაციის პირობის უარყოფა ùP. ზემოთმოყვა¬ნი¬ლი
ცხრილიდან ჩანს, რომ თუ PQ იმპლიკაცია ჭეშმარიტია, მაშინ ùQùP
იმპლიკაციაც ჭეშ¬მარიტია და სამართლიანია შებრუნებული დებულებაც, ანუ
(PQ)(ùQùP). აქედან გამომდინარეობს, რომ თუ PQ, მაშნ ùPùQ, ანუ თუ
წინადადებები ეკვივალენტურია, მაშინ მათი უარყოფებიც ეკვივალენტურია.
2.
3. აუცილებელი პირობა: რიცხვის 3-ის ჯერადობისთვის აუცილებელია, რომ
რიცხვის ციფრთა ჯამი 15-ს უდრიდეს.
4. საკმარისი პირობა: რიცხვის ციფრთა ჯამის 15-ის ტოლობა საკმარისია, რომ ეს
რიცხვი იყოს 3-ის ჯერადი.

წინადადებას ,,თუ P, მაშინ არა-Q” (PQ) ეწოდება ,,თუ P, მაშინ Q” (PQ)

წინადადების საპირისპირო.
ამ გამონათქვამის საპირისპიროა: თუ რიცხვის ციფრთა ჯამი 15-ს უდრის,
მაშინ ეს რიცხვი 3-ის ჯერადი არ არის.

ამ გამონათქვამის საწინააღმდეგოა: რიცხვის ციფრთა ჯამი 15-ს უდრის და ეს

რიცხვი 3-ს ჯერადი არ არის. ეს წინადადება მცდარია.

ამ პირობითი გამონათქვამის ჩამოყალიბება კავშირით არ არსებობს. არ არსებობს

რიცხვი რომლის ციფრთა ჯამია 15 და არ არის 3-ს ჯერადი.
პირობითი გამონათქვამის გადაქცევა ზოგად-დადებით წინადადებად: ყველა ის
რიცხვი რომლის ციფრთა ჯამი არის 15, არის 3-ის ჯერადი.
მხოლოდ ის რიცხვები, რომელთა ციფრთა ჯამია 15, არის 3-ის ჯერადი.
ჩამოთვლილი წინადადებიდან რომელს აქვს მოცემული წინადადების აზრი,
რომელს აქვს მოცემული წინადადებისაგან განსხვავებული აზრი და რომელს აქვს
მოცემული წინადადებისაგან საწინააღმდეგო აზრი, ანუ რომელია მცდარი.
პასუხი:

ვთქვათ მოცემული გვაქვს ჭეშმარიტი გამონათქვამი:

ა) 5-ით დაბოლოებული რიცხვის კვადრატი 25-ით ბოლოვდება.
პირობითი წინადადებაა: თუ რიცხვი 5-ითაა დაბოლოებული, მაშინ მისი
კვადრატი 25-ით ბოლოვდება.
ეს წინადადება ჭეშმარიტია, რადგან 5*5=25, 15*15=225. (10X+5)*
(10X+5)=100x2+100x+25-ეს რიცხვი ბოლოვდება 25-თ.
ამ გამონათქვამის შებრუნებულია: თუ რიცხვი 25-ით ბოლოვდება, მაშინ ეს
რიცხვი არის 5-ით დაბოლოებული რიცხვის კვადრატია. ეს წინადადება მცდარია,

20
რადგან რიცხვი 125 ბოლოვდება 25-ით და არ არის 5-ით დაბოლოებული რიცხვის
კვადრატი.
ამ გამონათქვამის მოპირდაპირეა: თუ რიცხვი არაა 5-ით დაბოლოვებული, მაშინ
მისი კვადრატი არ ბოლოვდება 25-ით.
ეს წინადადება არ არის ჭეშმარიტი, რადგან 12*12=144 და მისი კვადრატი არ
ბოლოვდება 25-ით.
ამ გამონათქვამის კონტრაპოზიციაა: თუ რიცხვის კვადრატი 25-ით არ ბოლოვდება
მაშინ ეს რიცხვი არ არის 5-ით დაბოლოებული.
ეს წინადადება ჭეშმარიტია, რადგან მოცემული წინადადების კონტრაპოზიცია
ჭეშმარიტია. იხილეთ ცხრილი 2.2-ის მე-3 და მე-7 სვეტები.
აუცილებელი პირობაა: რიცხვის კვადრატის 25-ით დაბოლოებისათვის
აუცილებელია, რომ რიცხვი ბოლოვდებოდეს 5-ით.
ეს წინადადება ჭეშმარიტია, რადგან არის მოცემული გამონათქვამი
ჩამოყალიბებულია აუცილებელი პირობის სახით.
საკმარისი პირობა: რიცხვის 5-ით დაბოლოება საკმარისია, რომ ამ რიცხვის
კვადრატი ბოლოვდებოდეს 25-ით.
ეს წინადადება ჭეშმარიტია, რადგან არის მოცემული გამონათქვამი
ჩამოყალიბებულია საკმარისი პირობის სახით.
ამ გამონათქვამის საპირისპიროა: თუ რიცხვი ბოლოვდება 5-ით, მაშინ მისი
კვადრატი არ ბოლოვდება 25-ით.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან 5-ით დაბოლოებული ყველა რიცხვის კვადრატი
ბოლოვდება 25-ით.
ამ გამონათქვამის საწინააღმდეგოა: რიცხვი 5-ით ბოლოვდება და ამ რიცხვის
კვადრატი 25-ით არ ბოლოვდება.
ეს წინადადება მცდარია, რადგან 5-ით დაბოლოებული ყველა რიცხვის კვადრატი
ბოლოვდება 25-ით.
ამ პირობითი გამონათქვამი ჩამოყალიბება კავშირით არ არსებობს: არ არსებობს
რიცხვი რომელიც 5-ით ბოლოვდება და მისი კვადრატი 25-ით არა დაბოლოებული.
პირობითი წინადადების გადაქცევა ზოგად-დადებით წინადადებად: ყველა 5-ით
დაბოლოებული რიცხვის კვადრატი 25-ით ბოლოვდება.

1. ა) თუ ოთხკუთხედის დიაგონალები ერთმანეთით შუაზე იყოფა, ის

პარალელოგრამია.
ბ) პარალელოგრამის დიაგონალები ერთმანეთით შუაზე იყოფა.

21
 2. ა) თუ სამკუთხედი მართკუთხაა, მაშინ მისი ერთ-ერთი გვერდის
კვადრატი დანარჩენი ორი გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლია,
ბ) თუ სამკუთხედის ერთ-ერთი გვერდის კვადრატი დანარჩენი ორი
გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლია, მაშინ ეს სამკუთხედი მართკუთხაა.

რომელი წყვილის გამონათქვამებია ერთდროულად ჭეშმარიტი?

1) მხოლოდ 1და 2
2) მხოლოდ 2 და 4
3) მხოლოდ 2 და 3
4) მხოლოდ 3 და 4
პასუხია: 3.
მხოლოდ ის რიცხვები რომლებიც 5-ითაა დაბოლოებული, მათი კვადრატი 25-ით
ბოლოვდება.

ა) თუ სამკუთხედი მართკუთხაა, მაშინ მისი ერთ-ერთი გვერდის კვადრატი

დანარჩენი ორი გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლია,
ამ გამონათქვამის შებრუნებულია: თუ ერთ-ერთი გვერდის კვადრატი დანარჩენი
ორი გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლია, მაშინ სამკუთხედი მართკუთხაა.
ამ გამონათქვამის კონტრაპოზიციაა: თუ ერთ-ერთი გვერდის კვადრატი დანარჩენი
ორი გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლი არაა, მაშინ სამკუთხედი მართკუთხაა არაა.
ვთქვათ სამკუთხედის გვერდების სიგრძეებია 5სმ, 6სმ, 8სმ. 82=52+62 64=25+36
აუცილებელი პირობაა: ერთ-ერთი გვერდის კვადრატის დანარჩენი ორი გვერდის
კვადრატების ჯამის ტოლობისათვის აუცილებელია, რომ სამკუთხედი იყოს
მართკუთხა.
საკმარისი პირობა: საკმარისია სამკუთხედი იყოს მართკუთხა, რომ ერთ-ერთი
გვერდის კვადრატი დანარჩენი ორი გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლი იყოს.
ამ გამონათქვამის საპირისპიროა: თუ სამკუთხედი მართკუთხაა, მაშინ მისი ერთ-
ერთი გვერდის კვადრატი დანარჩენი ორი გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლი არ
არის.
ამ გამონათქვამის საწინააღმდეგოა: სამკუთხედი მართკუთხაა და მისი ერთ-ერთი
გვერდის კვადრატი დანარჩენი ორი გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლი არ არის.
ჩვენ ასეთი სავარჯიშოს გაკეთებისას კითხვებს დავსვამთ შემდეგნაირად:
ჩამოთვლილი წინადადებიდან რომელს აქვს მოცემული წინადადების აზრი,
რომელს აქვს მოცემული წინადადებისაგან განსხვავებული აზრი და რომელს აქვს
მოცემული წინადადებისაგან საწინააღმდეგო აზრი, ანუ რომელია მცდარი.
ნათია, გთხოვთ გასცეთ პასუხი რაც შეიძლება მალე.
ბატონო დავით ეს წინადადება ერთად რომ გავარჩიოთ. ან თუ მომწერთ
რომელი თავის მიხედვით გავაკეთო და ვეცდები.

22
2. დაასაბუთეთ კონტრმაგალითის გამოყენებით, რომ მცდარია გამონათქვამი: ([2],
გვ.55, სავ.13)
ა) ყოველი მარტივი რიცხვი კენტია;
ბ) თუ ორი რაციონალური რიცხვის ნამრავლი უარყოფითია, მაშინ მათი ჯამიც
უარყოფითია;
გ) ყოველი რიცხვის მოდული დადებითია.

ა) ყოველი მარტივი რიცხვი კენტია;

პირობითი წინადადებაა: თუ რიცხვი მარტივია, მაშინ ის კენტია.

ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან რიცხვი 2 ლუწიცაა და მარტივიც.

ამ გამონათქვამის შებრუნებულია: თუ რიცხვი კენტია მაშინ, ის მარტივია.

ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან რიცხვი 15 კენტია, მაგრამ არ არის მარტივი.
შედგენილი რიცხვია. 15 იყოფა 1, 3, 5, და 15,
ამ გამონათქვამის მოპირდაპირეა: თუ რიცხვი არაა მარტივი, მაშინ არ არის
კენტი.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან მაგალითად რიცხვი 15 არ არის მარტივი,
მაგრამ არის კენტი.
ამ გამონათქვამის კონტრაპოზიციაა: თუ რიცხვი არ არის კენტი, მაშინ ის არ არის
მარტივი.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან რიცხვი 2 არი ლუწი და ამავდროულად
მარტივიც.
აუცილებელი პირობა: იმისათვის , რომ რიცხვი იყოს კენტი აუცილებელია ეს
რიცხვი იყოს მარტივი. ჩასაწერი
საკმარისი პირობა: საკმარისია რიცხვი იყოს კენტი, რომ ეს რიცხვი იყოს მარტივი.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან რიცხვის კენტობა საკმარისი არაა რომ ის იყოს
მარტივიც.
ამ გამონათქვამის საპირისპიროა: თუ რიცხვი არის მარტივი, მაშინ ეს რიცხვი არ
არის კენტი.
ეს გამონათქვამი ჭეშმარიტია, რადგან რიცხვი 2 არის ლუწი და მარტივიც.
ამ გამონათქვამის საწინააღმდეგოა: რიცხვი მარტივია და ეს რიცხვი არ არის კენტი.
ეს გამონათქვამი ჭეშმარიტია, რადგან არსებობ რიცხვი რომელიც არ არის კენტი
მაგრამ მარტივია და ეს რიცხვია 2.
ამ პირობითი გამონათქვამი ჩამოყალიბება კავშირით არ არსებობს: არ არსებობს
რიცხვი რომელიც მარტივია და ეს რიცხვი არ არის კენტი.
პირობითი წინადადების გადაქცევა ზოგად-დადებით წინადადებად: ყველა
მარტივი რიცხვი კენტია.

23
ამ პირობითი გამონათქვამი ჩამოყალიბება კავშირით მხოლოდ მაშინ: მხოლოდ ის
რიცხვები რომლებიც მარტივია, არის კენტი.

ბ) თუ ორი რაციონალური რიცხვის ნამრავლი უარყოფითია, მაშინ მათი ჯამიც

უარყოფითია;

ამ გამონათქვამის შებრუნებულია: თუ რაციონალური რიცხვების ჯამი

უარყოფითია, მაშინ მათი ნამრავლიც უარყოფითია.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან -6+5=-1 და -6*5=-30, -4+(-3)=-7 და -4*(-3)=12.
ამ გამონათქვამის მოპირდაპირეა: თუ ორი რიცხვის ნამრავლი არ არის
უარყოფითი, მაშინ მათი ჯამიც არ არის უარყოფითი.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან -3*(-5)=15 და -3+(-5)=-8.
ამ გამონათქვამის კონტრაპოზიციაა: თუ ორი რაციონალური რიცხვის ჯამი არ არის
უარყოფითი, მაშინ მათი ნამრავლიც არ არის უარყოფითი.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან -3+5=2 და -3*5=-15 .
აუცილებელი პირობა: იმისათვის, რომ ორი რაციონალური რიცხვის ნამრავლი
იყოს უარყოფითი აუცილებელია მათი ჯამიც იყოს უარყოფითი.
ეს გამონათქვამი მაცდარია, რადგან -3*5=-15 და -3+5=2.
საკმარისი პირობა: საკმარისია ორი რაციონალური რიცხვის ნამრავლი იყოს
უარყოფითი, რომ მათი ჯამიც უარყოფითი იქნება.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან -3*5=-15 და -3+5=2.
ამ გამონათქვამის საპირისპიროა: თუ ორი რაციონალური რიცხვის ნამრავლი
უარყოფითია, მაშინ მათი ჯამი არ არის უარყოფითი.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან 4*(-6)=-24 და 4+(-6)=-2
ამ გამონათქვამის საწინააღმდეგოა: ორი რაციონალური რიცხვის ნამრავლი
უარყოფითია და მათი ჯამი არ არის უარყოფითი.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან 4*(-6)=-24 და 4+(-6)=-2
ამ პირობითი გამონათქვამი ჩამოყალიბება კავშირით არ არსებობს: არ არსებობს
ორი რაციონალური რიცხვი რომელთა ნამრავლი უარყოფითია და ჯამიც არაა
უარყოფითი.
პირობითი წინადადების გადაქცევა ზოგად-დადებით: ყველა ორი რაციონალური
რიცხვის ნამრავლი ურყოფითია და ჯამიც უარყოფითია.
ამ პირობითი გამონათქვამი ჩამოყალიბება კავშირით მხოლოდ მაშინ: მხოლოდ ის
რაციონალური რიცხვები რომელთა ნამრავლი უარყოფითია, ჯამიც უარყოფითია.

გ) ყოველი რიცხვის მოდული დადებითია.

პირობითი წინადადებაა:

24
 დაასაბუთეთ კონტრმაგალითის გამოყენებით, რომ მცდარია დებულებები:
([2], გვ 55, სავ 14.)
ა) ნებისმიერი ადამიანის სიმაღლე 2 მ-ზე ნაკლებია;
ბ) ნებისმიერი ნატურალური n-ისთვის, n2+4 ლუწი რიცხვია.

ა) ნებისმიერი ადამიანის სიმაღლე 2 მ-ზე ნაკლებია;

პირობითი წინადადებაა: თუ ადამიანია, მაშინ მისი სიმაღლე 2 მ-ზე
ნაკლებია.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან კალათბურთელ ზაზა ფაჩულიას
სიმაღლე 2 მ-ზე მეტია.
ამ გამონათქვამის შებრუნებულია: თუ 2 მ-ზე ნაკლებია, მაშინ ადამიანია.
ეს გამონათქვამი მცდარია,
ამ გამონათქვამის მოპირდაპირეა: თუ არ არის ადამიანი, მაშინ 2 მ-ზე
ნაკლები არ არის.
ეს გამონათქვამი მცდარია, რადგან
ამ გამონათქვამის კონტრაპოზიციაა: თუ 2 მ-ზე ნაკლები არაა, მაშინ არაა
ადამიანი.
ეს წინადადებები თუ გამოდგება, ბატონო დავით. და ისე გავაგრძელებ
წერას.

2. შეადარეთ ორი წინადადება: ([ 21], გვ.52 სავ. 4)

25
 ა) თუ კუთხეები ვერტიკალურია, მაშინ ისინი ტოლია.“
ბ) „ თუ კუთხეები ტოლია, მაშინ ისინი ვერტიკალურია.“
აქვს ამ ორ წინადადებას ერთი და იგივე პირობა?
ერთი და იგივე ფაქტს გვაუწყებს თუ არა ეს ორი წინადადება.
პასუხი: არ აქვს წიგნში მითითებული.

3. წარმოადგინეთ პირობითი წინადადების სახით შემდეგი წინადადებები

( გამოიყენეთ სიტყვები: თუ..., მაშინ...) ([ 21], გვ.55 სავ. 7)

ა) ყველა არქიტექტორი იყენებს გეომეტრიას;

ბ) როცა რაიმეს ვერ გავიგებ ხოლმე, იძულებული ვარ კითხვები დავსვა;
გ) ყოველი მთელი რიცხვი რაციონალურიცაა;
დ) უცხოური წიგნის კითხვისას ლექსიკონს ვიყენებ;
ე) ტოლფერდა სამკუთხედის ფუძეებთან მდებარე კუთხეები ტოლია;

პასუხი: მაგალითად, ა) თუ არქიტექტორი ხართ, მაშინ გეომეტრიას იყენებთ;

ბ) თუ რაიმეს ვერ გავიგებ, მაშინ იძულებული ვარ კითხვები დავსვა;
გ) თუ რიცხვი მთელია, მაშინ ის რაციონალურიცაა;
დ) თუ უცხოურ წიგნს ვკითხულობ, მაშინ ლექსიკონს ვიყენებ;
ე) თუ სამკუთხედი ტოლფერდაა, მაშინ მის ფუძესთან მდებარე კუთხეები
ტოლია.

დაასაბუთე კონტრმაგალითის გამოყენებით, რომ მცდარია გამონათქვამი: ([ 21]

გვ.55 სავ. 13)
3.
ა) ყოველი მარტივი რიცხვი კენტია;
ბ) თუ ორი რაციონალური რიცხვის ნამრავლი უარყოფითია, მაშინ მათი
ჯამიც უარყოფითია;
გ) ყოველი რიცხვის მოდული დადებითია;

პასუხი: ა) 2
ბ) -3 და 7
გ) 0

7. ჩამოთვლილია გამონათქვამთ წყვილები: ([2], გვ.51, სავ. 3)

ამ პირობითი წინადადების ჩამოყალიბება კავშირით არ არსებობს; რ არსებობს
მართკუთხა სამკუთხედი რომლის. ერთ-ერთი გვერდის კვადრატი დანარჩენი ორი
გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლი არ არის.

26
პირობითი წინადადების გადაქცევა ზოგად-დადებით წინადადებად: ყველა ის
სამკუთხედი რომლის ერთ-ერთი გვერდის კვადრატი დანარჩენი ორი გვერდის
კვადრატების ჯამის ტოლია, არის მართკუთხა.

1. ა) თუ რიცხვის ციფრთა ჯამი 15-ს უდრის, ეს რიცხვი 3-ის ჯერადია.

ბ) თუ რიცხვი 3-ის ჯერადია, მის ციფრთ ჯამი 15-ს უდრის.

2. ა) თუ ოთხკუთხედის დიაგონალები ერთმანეთით შუაზე იყოფა, ის
პარალელოგრამია.

ბ) პარალელოგრამის დიაგონალები ერთმანეთით შუაზე იყოფა.

1 ა) 5-ით დაბოლოებული რიცხვის კვადრატი 25-ით ბოლოვდება.

ბ) 25-ითდაბოლოებული რიცხვი 5-ით დაბოლოებული რიცხვის

კვადრატია.
2 ა) თუ სამკუთხედი მართკუთხაა, მაშინ მისი ერთ-ერთი გვერდის
კვადრატი დანარჩენი ორი გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლია,

ბ) თუ სამკუთხედის ერთ-ერთი გვერდის კვადრატი დანარჩენი ორი

გვერდის კვადრატების ჯამის ტოლია, მაშინ ეს სამკუთხედი მართკუთხაა.

რომელი წყვილის გამონათქვამებია ერთდროულად ჭეშმარიტი?

5) მხოლოდ 1და 2
6) მხოლოდ 2 და 4
7) მხოლოდ 2 და 3
8) მხოლოდ 3 და 4
პასუხი: მხოლოდ 2 და 4.

1. მოცემული გამონათქვამებიდან მიუთეთე ჭეშმარიტი და მცდაერი

გამონათქვამები. მცდარი გამონათქვამებისთვის ჩამოაყალიბეთ მათი
უარყოფა.
ა) თუ ერთი რიცხვი იყოფა მეორეზე, ხოლო მეორე მესამეზე, მაშინ
პირველი რიცხვი იყოფა მესამეზე;
ბ) თუ ორი რიცხვის ნამრავლი იყოფა მოცემულ რიცხვზე, მაშინ ამ
რიცხვზე იყოფა ერთ-ერთი თანამამრავლი მაინც;
გ) თუ ერთი რიცხვი იყოფა მეორეზე და პირიქით მეორე რიცხვი იყოფა
პირველზე, მაშინ ეს რიცხვები ტოლია,
დ) თუ ორი რიცხვიდან არცერთი არ იყოფა 2-ზე, მაშინ მათი ჯამი იყოფა
2-ზე;
ე) თუ ორი რიცხვიდან არც ერთი არ იყოფა მოცემულ რიცხვზე, მაშინ
მათი ჯამიც არ იყოფა მოცემულ რიცხვზე;

27
 ვ) თუ ორი ლუწი რიცხვიდან არც ერთი არ იყოფა 4-ზე, მაშინ მათი
ჯამი იყოფა 4-ზე.

პასუხი; პირველი, მე-3, მე-4, მე-6 -ჭეშმარიტი გამონათქვამებია;

მე-2, მე-5- მცდარი გამონათქვამებია;

7. შეადარეთ ორი წინადადება:

ა) თუ კუთხეები ვერტიკალურია, მაშინ ისინი ტოლია.“
ბ) „ თუ კუთხეები ტოლია, მაშინ ისინი ვერტიკალურია.“
აქვს ამ ორ წინადადებას ერთი და იგივე პირობა?
ერთი და იგივე ფაქტს გვაუწყებს თუ არა ეს ორი წინადადება

21. მოცემულია დებულებები:

● თუ ადამიანი რაციონალურია, მაშინ ის ზნეობრივიც არის.
● ზოგიერთი ადამიანი ზნეობრივია, მაგრამ არ არის შემწყნარებელი.
● არ არსებობს რაციონალური ადამიანი, რომელიც შემწყნარებელი არ არის.
ქვემოთ ჩამოთვლილთაგან რომელია აუცილებლად მცდარი, თუ ეს დებულებები
ჭეშმარიტია? ა) თუ ზნეობრივი ადამიანი რაციონალური არ არის, მაშინ ის არც
შემწყნარებელია;
ბ) თუ ადამიანი შემწყნარებელი არ არის, მაშინ ის არც რაციონალურია;
გ) ზოგიერთი არაზნეობრივი ადამიანი შემწყნარებელია;
დ) ყველა შემწყნარებელი ადამიანი რაციონალურია;
ე) ყველა ზნეობრივი ადამიანი რაციონალურია.

21. მოცემულია დებულებები

• თუ ადამიანი გონიერია, მაშინ ის კეთილიც არის.
• ზოგიერთი ადამიანი კეთილია, მაგრამ არ არის წინდახედული.
• არ არსებობს გონიერი ადამიანი, რომელიც წინდახედული არ არის.
თუ ეს დებულებები ჭეშმარიტია, მაშინ ქვემოთ ჩამოთვლილთაგან რომელია
აუცილებლად მცდარი?
ა) ყველა კეთილი ადამიანი გონიერია;
ბ) ყველა წინდახედული ადამიანი გონიერია;
გ) თუ ადამიანი წინდახედული არ არის, მაშინ ის არც გონიერია;
დ) ზოგიერთი ადამიანი, რომელიც არ არის კეთილი, წინდახედულია; ე) თუ კეთილი
ადამიანი გონიერი არ არის, მაშინ ის არ არის წინდახედული.

6. ალგორითმთა ჯგუფს ვუწოდოთ მინიმალური, თუ ის აკმაყოფილებს პირობას:

• თუ ჯგუფს გამოვაკლებთ მის ნებისმიერ ალგორითმს, მაშინ იარსებებს პარამეტრი,
რომლისთვისაც საწყისი ჯგუფის რომელიღაც ალგორითმი იძლეოდა ცალსახა

28
შედეგს, დარჩენილ ჯგუფში კი ამ პარამეტრისთვის ცალსახა შედეგს არცერთი
ალგორითმი არ იძლევა.
სავარაუდო პასუხებში აღწერილ ალგორითმთა რომელ ჯგუფზე შეგვიძლია
დავასკვნათ, რომ ის არის მინიმალური?
(ა) ამ ჯგუფში არ არსებობს ალგორითმი, რომელიც ყოველი პარამეტრისათვის
გვაძლევს ცალსახა შედეგს.
(ბ) არსებობს პარამეტრი, რომლისთვისაც ამ ჯგუფის მხოლოდ ერთი ალგორითმი
გვაძლევს ცალსახა შედეგს
. (გ) არსებობს ერთადერთი პარამეტრი, რომლისთვისაც ამ ჯგუფის მხოლოდ ერთი
ალგორითმი გვაძლევს ცალსახა შედეგს.
(დ) ყოველი პარამეტრისათვის არსებობს ერთი ალგორითმი ამ ჯგუფში, რომელიც ამ
პარამეტრისათვის გვაძლევს ცალსახა შედეგს.
(ე) ამ ჯგუფის ყოველი ალგორითმისთვის არსებობს პარამეტრი, რომლისთვისაც
მხოლოდ ეს ალგორითმი გვაძლევს ცალსახა შედეგს.

6. მოცემულია:
• თუ ბარბარემ დალია ჩაი ან ყავა, მაშინ მან შეჭამა შოკოლადი.
• თუ ბარბარემ ჩაი არ დალია, მაშინ არც ბურბუშელა შეუჭამია.
• თუ ბარბარემ არ დალია ყავა და არ დალია რძე, მაშინ მან შეჭამა ბურბუშელა.
ცნობილია, რომ ბარბარემ პირობაში ნახსენები საკვებ-სასმელიდან მხოლოდ ერთი
მიიღო. რომელია ეს ერთი?
(ა) ჩაი
(ბ) რძე
(გ) ყავა
(დ) შოკოლადი
(ე) ბურბუშელ

7. შეადარეთ ორი წინადადება:

ა) თუ კუთხეები ვერტიკალურია, მაშინ ისინი ტოლია.“
ბ) „ თუ კუთხეები ტოლია, მაშინ ისინი ვერტიკალურია.“
აქვს ამ ორ წინადადებას ერთი და იგივე პირობა?
ერთი და იგივე ფაქტს გვაუწყებს თუ არა ეს ორი წინადადება.

29
 გამოყენებული ლიტერატურა:

[1] დ. ზარნაძე. ლოგიკურ-ანალიტიკური აზროვნების საფუძვლები.

გამომცემლობა” მწიგნობარი” თბილისი, 2017წ.

[2] გ. გოგიშვილი, თ. ვეფხვაძე, ი. მებონია, ლ, ქურჩიშვილი. გამომცემლობა

„ინტელექტი“, თბილისი 2021.
[3] ეროვნული გამოცდების ტესტები-2018.

[4] ეროვნული გამოცდების ტესტები- 2019.

[5] საერთო სამაგისტრო გამოცდების ტესტები -2019.

[6] საერთო სამაგისტრო გამოცდების ტესტები -2020.

[7] ირინა რუხაძე. VI კლასის მათემატიკის სახელმძღვანელო.

[8] ნ. ჯაფარიძე, ნ. წულაია, მ. წილოსანი. გამომცემლობა სულაკაური X კლასის
სახელმძღვანელო.

30