Đề 2: Phân tích giá trị của “chiếc bóng” trong Chuyện người con gái Nam Xương của

Nguyễn
Dữ

I. Mở bài
Văn học nghệ thuật - sự tổng hòa của thế giới hiện thực khách quan và thế giới tâm hồn của nhà
văn - kết tinh trong khả năng sử dụng ngôn ngữ, câu từ, chi tiết nghệ thuật của người nghệ sĩ. Một tác
phẩm văn chương thực sự đi vào lòng người khi cho ta cảm nhận được toàn bộ hình ảnh chủ quan của thế
giới khách quan, khi nó bộc lộ rõ tấm lòng, tâm tư tình cảm của người cầm bút, và đặc biệt phải giúp
người đọc lưu lại trong tâm khảm một ấn tượng thật sự về những chi tiết nghệ thuật đặc sắc mà nhà văn
thể hiện qua tác phẩm. Chính vì vậy, nghệ thuật luôn ẩn chứa sứ mệnh cao cả và thiêng liêng, góp phần
làm đẹp cho cuộc đời. Ai đó đã từng nói: “Chi tiết nghệ thuật là hạt bụi vàng của tác phẩm”. Nó có thể
nhỏ bé như một hạt cát nhưng đủ để độc giả hình dung về một sa mạc mênh mông. Chi tiết nghệ thuật có
thể chỉ như một giọt nước nhưng gợi được biển cả vô cùng vô tận. Chi tiết “chiếc bóng” trong tác phẩm
“Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ là một chi tiết nghệ thuật đắt giá như thế.
II. Thân bài
1. Khái quát:
* Tác giả:
* Tác phẩm “Truyền kì mạn lục”
* “Chuyện người con gái Nam Xương”
* Khái quát về chi tiết, vai trò của chi tiết:
- Đúng như văn hào vĩ đại người Nga Macxim Gorki từng nói: “Chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn”, chi tiết
nghệ thuật là những yếu tố nhỏ lẻ của tác phẩm nhưng mang sức chứa lớn vể cảm xúc và tư tưởng. Nhờ chi tiết mà
các sự việc trong cốt truyện được triển khai và phát triển hợp lí, tự nhiên. Thông qua chi tiết mà cảnh trí, tình huống,
tính cách, tâm trạng, hình dáng và số phận nhân vật được khắc họa, bộc lộ đầy đủ, rõ nét. Trong một tác phẩm văn
học, chi tiết là sự đặc tả cụ thể tạo nên sức hấp dẫn, chứa đựng tư tưởng nghệ thuật của nhà văn và tác phẩm. Chi tiết
chiếc bóng được đánh giá là chi tiết đặc sắc và đắt giá nhất bởi ý nghĩa sâu sắc và giá trị nghệ thuật to lớn của nó đối
với toàn bộ thiên truyện.
- Trong “Chuyện người con gái Nam Xương”, Nguyễn Dữ đã xây dựng nhiều chi tiết nghệ thuật
đặc Chi tiết chiếc bóng xuất hiện hai lần trong tác phẩm và đểu ở phần giữa của truyện. Cả hai lần, chi tiết ấy đểu
gián tiếp xuất hiện trong lời nói của nhân vật bé Đản, con trai của Vũ Nương và Trương Sinh. Lần đẩu là khi Trương
Sinh mới trở vê’ sau nhiêu năm chinh chiến, nghe chàng xưng là cha, bé Đản không khỏi ngạc nhiên: “Ô hay! Thế ra
ông cũng là cha tôi ư?” bởi: “Trước đây, thường có một người đàn ông, đêm nào cũng đến, mẹ Đản đi cũng đi, mẹ
Đản ngồi cũng ngồi, nhưng chẳng bao giờ bế Đản cả”. Lần thứ hai là khi Vũ Nương đã tự tận, một mình ngồi bên con
trong đêm khuya vắng, Trương Sinh vỡ òa trong đau đớn khi nhận ra chiếc bóng là điểu bé Đản nói đến bấy lâu nay
khi đứa con ngây thơ chỉ chiếc bóng chàng trên tường: “Cha Đản lại đến kia kìa!”.
2. Cảm nhận về giá trị của chiếc bóng: Ở cả hai hoàn cảnh xuất hiện chi tiết cái bóng đều có
ý nghĩa cả về nghệ thuật và nội dung.
a) Lần thứ nhất:
* Chi tiết “chiếc bóng” có những giá trị nội dung rất lớn:
- Việc Vũ Nương chỉ bóng mình trên tường và nói với bé Đản đó là cha của nó. đã cho người đọc
hiểu được tình yêu thương của nàng bằng hành động này nàng không muốn đứa con nhỏ của mình bị tổn
thương về mặt tinh thần, muốn cho con hiểu rằng nó vẫn đang được lớn lên trong hoàn trong gia đình có
cả cha lẫn mẹ.
- Việc coi bóng mình trên tường là Trương Sinh, còn cho ta thấy Vũ Nương là một người vợ có
tình yêu thương chồng tha thiết, chiến tranh chỉ có thể khiến nàng xa chồng về không gian, thời gian chứ
không thể chia cắt về tình nghĩa vợ chồng vô tình mà bền chặt, nếu nàng là hình thì Trương Sinh là bóng,
bóng và hình luôn quấn quýt bên nhau không thể tách.
- Sử dụng chi tiết cái bóng xuất hiện trong lời kể của bé Đản, tác giả còn nhằm tố cáo chiến tranh
phi nghĩa, bất chính. Cuộc chiến tranh này đã khiến cho bao người phụ nữ phải chịu nỗi khổ của người
chinh phu xa chồng, lo lắng cho sự nguy nan của chồng, một mình gánh vác mọi công việc trong gia đình
và luôn phải sống trong trông chờ, khao khát được đoàn tụ. Điều này giúp ta hiểu Nguyễn Dữ đã thấu
hiểu thật sâu sắc nỗi lòng của người phụ nữ khi có chồng đi đánh trận.
* Về mặt nghệ thuật:
 - “ Chiếc bóng” xuất hiện lần thứ nhất tạo nên cách thắt nút cho câu chuyện. Nó giống như một
làn gió thổi bùng lên cơn ghen mù quáng trong lòng Trương Sinh khiến anh ta tin ngay Vũ Nương thất
tiết, khiến Vũ Nương phải đối mặt với một nỗi oan tày trời, không thể thanh minh, cuối cùng trong nỗi
đau tuyệt vọng nàng phải chọn cái chết để giải thoát.
b) Cũng giống như chiếc bóng xuất hiện lần thứ nhất chiếc bóng lần này có ý nghĩa sâu sắc về nội
dung và nghệ thuật :
* Về nội dung:
- Sau khi Vũ Nương tự vẫn Trương Sinh bé Đản sống lặng lẽ, vào một đêm khuya bên ngọn đèn
dầu bé Đản trỏ bóng Trương Sinh trên tường và nói “cha Đản lại đến kia kìa” Trương Sinh nhìn theo
hướng chỉ của bé Đản và lúc mấy giờ anh anh mới hiểu ra nỗi oan của vợ. Thì ra người cha trước kia
thường đến vào ban đêm, luôn kè kè bên cạnh Vũ Nương chính là cái bóng của nàng trên tường cũng
giống như người cha trong suy nghĩ của bé Đản bây giờ là cái bóng của Trương Sinh trên tường mà thôi.
- Chi tiết chiếc bóng xuất hiện lần thứ hai giúp người đọc hiểu được tình cảm ngây thơ hồn nhiên
của bé Đản, mặt khác chiếc bóng lần này giúp Vũ Nương giải oan nhưng lại giúp người đọc nhận ra một
thực tế phũ phàng rằng những người phụ nữ bình dân Việt Nam trong xã hội xưa ra khi mắc oan sẽ khó
có cơ hội được giải oan cho mình vì thân phận và tiếng nói của họ đâu có được coi trọng.
* Về nghệ thuật:
- Chiếc bóng lần này có ý nghĩa mở nút câu chuyện , nó giúp Trương Sinh hiểu ra nỗi oan của vợ
giúp cho sự tức tối, hờn ghen vẫn luôn đọng lại trong tâm trí, trái tim của anh ta bỗng tan biến. Lúc này
anh ta hiểu rất rõ về người cha trước kia của bé Đản “Tại sao chỉ đến vào ban đêm, mẹ Đản đi cũng đi,
mẹ Đản ngồi cũng ngồi, nhưng chẳng bao giờ bé Đản cả” lúc này anh ta cũng hiểu người vợ xinh đẹp của
mình lại hết lời thanh minh trong nước mắt như vậy. Chiếc bóng lần này thực sự đã giải oan cho Vũ
Nương và chắc chắn khiến cho linh hồn của Vũ Nương được thanh thản.
=>Đánh giá: Có thể khẳng định chi tiết chiếc bóng là một trong những yếu tố nghệ thuật đặc sắc góp
phần tạo nên giá trị của tác phẩm. “Chuyện người con gái Nam Xương”. M. Gorki từng nói “ Chi tiết
nhỏ làm nên nhà văn lớn”. Việc sử dụng chi tiết chiếc bóng vừa thể hiện tài năng, nghệ thuật, vừa thể
hiện tấm lòng nhân đạo cao cả của nhà văn Nguyễn Dữ.
Liên hệ: Cũng như chi tiết chiếc lá trong truyện ngắn Chiếc lá cuối cùng của O.Henry. Chiếc bóng
trên tường là người giả, chiếc lá trên tường là lá giả, nhưng hai chi tiết, hai cái giả ấy đã đưa đẩy
cốt truyện lên đến cao trào, đã đưa đến hai sự thật đối nghịch: cái chết và sự sống. Con người
vững lòng tin ở sự sống trong việc chờ chổng nuôi con như Vũ Nương vì “cái bóng” mà phải tìm
đến cái chết, còn con người đang tuyệt vọng trong cuộc chiến với bệnh tật, đang đi dần vào cõi
chết như Giôn-xi lại tìm thấy sự sống. Hai chi tiết nghệ thuật với những quan niệm nhân sinh sâu
sắc mà mỗi tác giả muốn gửi gắm, chứa đựng cảm xúc và tư tưởng thật đáng quý trọng.
- Chi tiết nghệ thuật cái bóng cùng tác phẩm chuyện người con gái Nam Xương cũng là lời nhắc nhở mỗi chúng ta
trong cuộc sống không nên vội vàng phán xét người khác khi những mối nghi ngờ diễn ra cần thẳng thắn giải quyết.
Cuộc sống luôn chứa đựng những rủi ro khó lường nên mỗi khoảnh khắc và những gì mình đang có đểu đáng được
người mẹ, người chị trong gia đình bởi họ là những người vun vén hạnh phúc bằng tất cả sự hi sinh thẩm lặng, sự tảo
tần và tình yêu thương.
3. Kết bài
Mỗi tác phẩm văn học xuất sắc giống như một “tảng băng trôi” (Ernest Hemingway) ôm chứa trong lòng nó
biết bao giá trị tiềm ẩn. Những chi tiết đắt giá có ý nghĩa như tấm gương soi giúp người đọc nhìn thấu vẻ đẹp và giá
trị tiềm ẩn đó. Và cái bóng cũng chính là một chi tiết đáng quý như vậy trong Chuyện người con gái Nam Xương.Chi
tiết “cái bóng” đã góp phần thể hiện được tư tưởng của nhà văn Nguyễn Dữ . Một tư tưởng chưa đựng
những giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc.
Hemingway từng nói, đại ý: Một tác phẩm hay là một tác phẩm tuân theo nguyên lý “tảng băng
trôi” một phần chìm, bảy phần nổi.