Ai đó đó đã từng nói: chi tiết nghệ thuật là hạt bụi quyền coi thường, rẻ rúng, mặc nhiên định
n định đoạn thậm
vàng của tác phẩm. Nó có thể nhỏ bé như một hạt cát
nhưng đủ để độc giả hình dung về một sa mạc mênh
mông. Chi tiết nghệ thuật có thể chỉ như một giọt
nước nhưng gợi được biển cả vô cùng vô tận. Chi tiết
chiếc bóng trong tác phẩm “Chuyện người con gái
Nam Xương” của Nguyễn Dữ là một chi tiết nghệ
thuật đắt giá như thế
Chi tiết cái bóng xuất hiện ba lần trong tác phẩm, lần
đầu tiên là khi trương sinh đi lính, nàng vu đêm nào
cũng chỉ ,ình trên vách và bảo đó là cha đản và đó
chính là cái bóng của vn. Cái bóng xh lần thứ hai, cái
bóng của trowng sinh, khi nàng vũ gieo mình tự vẫn,
trong buổi tối cô đơn, hiu quạnh ấy ts nhận ra cái
bóng của mình một cách bẽ bàng trong đêm
khuya.hình ảnh vũ nương trên dòng sông hoàng giang
khi nàng vì nhớ gia đình quê cũ mà hiện lên trên dòng
nước rồi biến đi mất – chi tiết cái bóng: ảo ảnh của vũ
nương
Như một nhãn tự của tp vh, chi tiết cái bóng phản ánh
chủ đề tư tg và giá trị nhân đạo của cncgn. Chi tiết cái
bóng ở đầu tác phẩm bộc lộ được những phẩm chất
tốt đẹp của vũ nương. Bởi lẽ chính vì tình yêu thương
con, đêm đến nàng bồng con và chỉ cái bóng trên
vách là cha đản. Nếu không phải vì sự thấu hiểu, tình
yêu con trẻ, không phải một nỗi nhớ chồng luôn
thường trực, giai dảng, da diết trong trái tinh mình,
không phải ước mơ khao khát đc đoàn tụ thì làm sao
ng phụ nữ ấy có thể bông đùa vs con trẻ đến nỗi quên
đi mỗi nguy hiểm lấy đi tính mạng của nàng như thế?
Với Vũ Nương, “cái thú vui nghi gia nghi thất” chính
là lí tưởng, mục đích sống và tồn tại của nàng. Hẳn
rằng vì vậy mà đêm đêm, nàng bế con, chỉ bên trên
cái bóng ấy là cha đản để khỏa lấp nỗi niềm nhungg
nhớ chồng khiến cho trái tim nàng rỉ máu. Để rồi
nàng càng khao khát, càng mong muốn được đoàn tụ,
được vui cái niềm vui nghi gia, nghi thất nhỏ bé ấy.
Từ đó ngdu khẳng định quan niệm sâu sắc của dân
gian: “ vợ chồng như hình với bóng”
Viết về sứ mệnh của người nghệ sĩ, pau tốp xki cho
rằng: “ nhà văn là nhà nhân đạo từ trong cốt tủy. Phải
chăng vì vậy mà bằng thiên chức cao quý của mình, n
dữ đã phản ánh hiện thức sâu sắc của xh pk thời ấy
qua chi tiết cái bóng thứ 2 xuất hiện trong một đêm
trương sinh bẽ bàng nhận ra nguyên nhân, hiểu được
nỗi oan của vợ mình. Từ đó chi tiết ấy đã góp phần
hoàn thiện tính cách của trương sinh- một kẻ gia
trưởng, vũ phu . Phải chăng xã hội phong kiến với
chế độ nam quyền độc đoán, bất công và tàn bạo, với
thói “trọng nam khinh nữ” bám chặt vào huyết quản
đã dung túng cho phép người người đàn ông được
chí giẫm đạp lên quyền sinh, quyền tử và phẩm giá
cao quý của người vợ. Vũ Nương đức hạnh, ngoan
hiền vậy mà lại phải mang bản án ô nhục, nhuốc nhơ
“hư thân mất nết”.
Cái bóng ở cuối tác phẩm góp phần hoàn thiện phẩm
chất nhân hậu, vị tha, bao dung của nàng vũ. Phải
chăng để tô đậm vẻ đẹp vị tha của nàng, nguyễn dữ tô
đậm chi tiết mờ ảo, lung linh về cái bóng của vũ
nương vì nỗi khao khát được giải oan, nỗi niềm mong
nhớ gia đình, quê hương mà hiện lên giữa dòng hoàng
giang, nàng chỉ đứng đó nhìn hồi lâu, cảm ơn ts vì đã
lập đàn giải oan mà chẳng mototj lời trách móc. Bởi
lẽ Ở chốn “làng mây cung nước” , được sống một
cuộc đời bất tử và sung mãn, một cuộc đời mà biết
bao người trần mắt thịt mong ước. Thế nhưng, Vũ
Nương chẳng hề tận hưởng kiếp sống ấy và nàng
cũng chẳng thể chạm tay đến thứ hạnh phúc thật sự.
Bởi nàng “bất tử” nên nỗi nhớ gia đình cứ đeo đẳng
nàng mãi. Nỗi nhớ đau đáu ấy trở thành một vết sẹo
trong tim nàng mà chẳng có một hào nhoáng xa hoa
nào có thể chữa khỏi. . Chẳng phải bởi một trái tim
ăm ắp tình thương yêu, luôn nhớ về gia đình , quê
hương thì làm sao nàng có thể vị tha, vẫn ăm ắp tình
yêu chồng con dù đó là nơi đã gây ra những bất hạnh,
đau khổ cho chính nàng? Một người phụ nữ sẵn sàng
tha thứ cho kẻ đã phụ bạc công sức, đã khiến cho
nàng phải tìm đến cái chết của mình, một người phụ
nữ luôn nhớ về gia đình, với tình yêu thương vô bờ
như thế làm sao ta không khỏi thương xót, cảm thông,
ngưỡng mộ, cảm động sâu sắc trước sự vị tha ấy?.
Viết về sứ mệnh của tp vh, nta cho rằng: tp vh là sợi
dây truyền cho bạn đọc những gì tác giả mang trong
lòng. Có lẽ vì thế mà viết cncgnx để phản ánh hiện
thực về số phận nghiệt ngã, bất hạnh của người phụ
nữ xưa: càng phẩm hạnh tốt đẹp bao nhiêu, họ cngf
phải chịu những bất hạnh, đau đoén, nghiệt ngã bấy
nhiêu. Từ đó, t giả viết lên tg nói của mình tố cáo
( sức nặng tố cáo), pa hthuc
Với sự sáng tạo độc đáo, nhãn tự cái bóng trong áng
thiên cổ kì bút này đã chứng minh cho tài năng của
tác giả.
Cũng như chi tiết chiếc lá trong truyện ngắn Chiếc lá
cuối cùng của O.Henry. Chiếc bóng trên tường là
người giả, chiếc lá trên tường là lá giả, nhưng hai chi
tiết, hai cái giả ấy đã đưa đẩy cốt truyện lên đến cao
trào, đã đưa đến hai sự thật đối nghịch: cái chết và sự
sống. Chiếc lá cuối cùng là niềm hy vọng sống cuối
cùng gieo vào lòng Giôn-xi - một cô gái đã mất hết
niềm tin vào cuộc sống. Chiếc lá ấy đã thực hiện ý
nghĩa cuối cùng nhưng vô cùng to lớn của mình là
gieo lại niềm hi vọng sống cho một con người, cứu
con người ấy thoát khỏi vòng tay của tử thần. Không
chỉ thế, nó còn mang trong mình tình yêu thương bao
la, vô bờ bến của người họa sĩ nghèo, già cả - Bơ-men
đối với Giôn-xi. Tình cảm đó là tình yêu giữa con
người với con người với nhau, là sự đồng cảm, yêu
thương sâu sắc giữa những người có cùng cảnh ngộ
với nhau. Và hơn thế nữa, chiếc là đó được vẽ lên bởi
tâm huyết cũng như sự hy sinh cao cả của một con
người. Tất cả những giá trị đó đã tạo nên ý nghĩa
nhân đạo sâu sắc của chiếc lá thường xuân cuối cùng
trên tường - kiệt tác để đời của cụ Bơ men.
Con người vững lòng tin ở sự sống trong việc chờ
chổng nuôi con như Vũ Nương vì “cái bóng” mà phải
tìm đến cái chết, còn con người đang tuyệt vọng trong
cuộc chiến với bệnh tật, đang đi dần vào cõi chết như
Giôn-xi lại tìm thấy sự sống. Hai chi tiết nghệ thuật
với những quan niệm nhân sinh sâu sắc mà mỗi tác
giả muốn gửi gắm, chứa đựng cảm xúc và tư tưởng
thật đáng quý trọng.
Chi tiết nghệ thuật cái bóng cùng tác phẩm chuyện
người con gái Nam Xương là lời tố cáo xã hội phong
kiến vùi dập một người phụ nữ xinh đẹp và đức hạnh.
Đồng thời, đó cũng là lời nhắc nhở mỗi chúng ta
trong cuộc sống không nên vội vàng phán xét người
khác khi những mối nghi ngờ diễn ra cần thẳng thắn
giải quyết. Cuộc sống luôn chứa đựng những rủi ro
khó lường nên mỗi khoảnh khắc và những gì mình
đang có Mỗi tác phẩm văn học xuất sắc giống như
một “tảng băng trôi” (Ernest Hemingway) ôm chứa
trong lòng nó biết bao giá trị tiềm ẩn. Những chi tiết
đắt giá có ý nghĩa như tấm gương soi giúp người đọc
nhìn thấu vẻ đẹp và giá trị tiềm ẩn đó. Và cái bóng
cũng chính là một chi tiết đáng quý như vậy trong
Chuyện người con gái Nam Xương.
Khái niệm truyện ngắn: là tác phẩm tự sự cỡ nhỏ,
thường được viết bằng văn xuôi, phản ánh cuộc sống
trong tính khách quan của nó thông qua con người,
hành vi và các sự kiện. Truyện ngắn đề cập đến hầu
hết các phương diện của đời sống con người và xã
hội.
– Bài thơ tứ tuyệt là muốn nói tới một cấu trúc nhỏ,
chặt chẽ, hàm súc. Nhãn tự ý muốn nói tới những chữ
quan trọng nhất trong một bài thơ, làm nên sự hàm
súc của thơ. Chi tiết được quan niệm như yếu tố nhỏ
nhất của cốt truyện -> So sánh chi tiết tiêu biểu trong
một truyện ngắn giống như nhãn tự trong một bài thơ
tứ tuyệt để nhấn mạnh vai trò quan trọng, giá trị đặc
biệt của những chi tiết đó trong việc làm nên độ hàm
súc, thần thái của truyện ngắn…
– Khái niệm chi tiết nghệ thuật: “Các tiểu tiết của tác
phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư
tưởng”. “Tuỳ theo sự thể hiện cụ thể, chi tiết nghệ
thuật có khả năng thể hiện, giải thích, làm minh xác
cấu tứ nghệ thuật của nhà văn, trở thành tiêu điểm,
điểm hội tụ của tư tưởng tác giả trong tác phẩm. Chi
tiết nghệ thuật gắn với quan niệm nghệ thuật về thế
giới con người, với truyền thống văn hoá nghệ thuật
nhất định” . (Từ điển thuật ngữ văn học của nhóm tác
giả Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi, Nxb
Đại học quốc gia Hà Nội, 1997)
– Nhãn tự: chữ có mắt, có nghĩa, là điểm sáng của bài
thơ, hàm chứa chủ đề của thi phẩm và tư tưởng của
tác giả.
– Thơ tứ tuyệt là một thể thơ luật Đường, mỗi bài chỉ
vẻn vẹn bốn câu, hai mươi tám chữ nhưng cô đọng,
dồn nén nhiều cảm xúc, tư tưởng.
-> Như vậy, với ý kiến trên, Nguyễn Đăng Mạnh đã
dùng phép so sánh để khẳng định vị trí, vai trò quan
trọng của chi tiết nghệ thuật trong truyện ngắn
như “mỗi chữ trong bài thơ tứ tuyệt”, “như nhãn tự
trong thơ”.
– Thể loại thơ, nhất là thơ tứ tuyệt luôn cô đọng, ngắn
gọn nhưng lại hàm chứa những tầng bậc ý nghĩa sâu
xa, “ý tại ngôn ngoại”, “ngôn tận nhi ý bất tận”. Để
đạt được điều đó, nhà thơ đã dồn nén cảm xúc và tư
tưởng trong những “nhãn tự”, “thần cú”.
– Đặc trưng của truyện ngắn là sự giới hạn về dung
lượng câu chữ. Truyện ngắn chỉ thông qua một hiện
tượng, một lát cắt, một khoảnh khắc của đời sống, mà
khái quát lên được bản chất của cuộc đời và con
người. Bởi vậy, người viết truyện ngắn phải có kỹ
thuật tinh xảo, biết dồn nén tư tưởng vào trong những
chi tiết đặc sắc, mang nhiều ẩn ý như“bàn tay xiết lại
thành nắm đấm” (Hêmingway).
– Một truyện ngắn đặc sắc là truyện ngắn có nhiều chi
tiết đắt giá có khả năng tạo tiền đề cho cốt truyện phát
triển, góp phần tạo nên tình huống truyện, làm nổi bật
tính cách nhân vật, tạo dựng khung cảnh, thể hiện chủ
đề tư tưởng của truyện…
Với người đọc, cảm nhận chi tiết nghệ thuật, đặc biệt
là những chi tiết đặc sắc là mở những cánh cửa đầu
tiên để đi vào thế giới nghệ thuật của một tác phẩm
văn học. Đồng thời, khi phân tích, bình giá tác phẩm
phải đặt các chi tiết trong hệ thống, trong chỉnh thể
nghệ thuật.
Nhà văn phải dồn tâm lực để sáng tạo nên những chi
tiết nghệ thuật đặc sắc. Nhà văn sẽ không thể làm nên
tên tuổi nếu tác phẩm của anh ta không bắt đầu từ
những chi tiết. Người đọc sẽ không nối được nhịp cầu
tri âm với tác giả nếu không thông qua tác phẩm từ
những chi tiết nghệ thuật nhỏ nhất bởi chân lí trong
sáng tạo nghệ thuật luôn là: “Chi tiết nhỏ làm nên
nhà văn lớn”.