II FARO DE VIGO

XOVES, 21 DE MARZO DE 2024 PATRIMONIO

Vixía da
“Aló de Xinzo no chan ga-
rrido / beira do Lago da Li-
mia, erguido / fai o castelo
de Sandiás / mole de pedra
que doutro días / garda lem-
madeira desmontable, impe-
dindo a súa destrución cun
ariete, xa que o inimigo non
podía chegar facilmente a
ela.
Limia 1754, o Padre Sarmiento atra-

rección a Madrid e anota:

meira mención documental
vesa a Terra da Limia en di-
da fortaleza non se rexistra
ata o ano 1347, como de-
“La Torre de Sandianes y fe-
mostrou Vaquero Díaz
ligresia. La Torre a la dere-
(2004), de aí que sigan sen
branzas e melodías / morto Pero Sandiás non é unha Ao pé da Torre de Sandiás cha”. despexarse as dúbidas so-
recordo de anos atrás”. Así torre illada, senón unha pe- Ángel del Castillo (1886-
bre a súa cronoloxía.
se refería Lamas Carvajal, za dun complexo defensivo ALBERTE REBOREDA 1961), membro do Semina- Esta impoñente atalaia
nun poema publicado en formado por catro atalaias rio de Estudos Galegos, foi o
de pedra conserva un aura
1876, á Torre do Castro ou To-máis: Celme, Porqueira, Ri- primeiro en sintetizar os de misterio e heroísmo que
rre de Sandiás, que hoxe nos beira e A Pena, que foron co- seus valores históricos:“A da-
nos transporta a unha Gali-
ocupa. mandadas desde o desapa- quela“casa forte de Sandiás”
cia feudal avanzada pola no-
A Torre de Sandiás ou To- recido castelo de Allariz, se- era, no ano 1348, de Mayor breza castelá, en palabras de
rre do Castro é unha atalaia gundo Vila Álvarez (2013). Fernández de Biedma; foi Rodríguez Cao (1997). Pre-
con funcións de sentinela e Este castelo, ao igual que a arrasada polas tropas do Du-
senta uns muros elaborados
almenara para transmitir si- Terra da Limia, dependía da que de Lancaster; en 1441 ti-
con vigorosos perpiaños de
nais (como a Torre do Ouro autoridade do rei, e así se ña esta fortaleza don Fran-ata 3,8 m de espesor que lle
de Sevilla ou a Torre de Lon- acredita na diplomática real cisco Álvarez, Provisor do permiten alcanzar os 20,35
dres, na capital do Reino de Afonso VII ou Afonso IX. Bispo de Ourense; tomada m de altura. Por esta razón o
Unido), que estivo protexida Durante a Idade Media no pola forza ao Conde de Be- desaparecido historiador
castelo allarizao, navente, cara a 1448 por don
Edward Cooper (1991) subli-
que está documen- Pedro Alonso Osorio, por or-
ña o seu vínculo co castelo
Trátase dun lugar que tado desde o ano de do rei don Xoán. Foi aso-
da Portela de Xinzo, co que
1122, funcionaba a lada polos Irmandiños en comparte vocación de “vixi-
convida á reflexión pero sede do “tenente li- 1467 e, reconstruída, foi ata-
lancia mutua”. Mais a Torre
miam”, que osten- cada a últimos do século XV,
de Sandiás non foi só unha
tamén á imaxinación taba a cabeceira e en parte derrubada, polo atalaia, unha torre vixía. A
xurisdicional de to- famoso Conde de Camiña; súa estrutura, con grosos mu-
da a bisbarra, co- no século XVII figura como ros que permiten articular
por unha barbacá. A súa lo- mo proba un documento de propiedade do Conde de ata cinco andares (tres deles
calización no outeiro do 1143 publicado por Andra- Maceda.”A torre está situada
de madeira), tamén alberga-
Castro, a 680 metros de altu- de Cernadas (1995) que cita sobre un castro da Idade doba unha guarnición militar
ra, proporciónalle unha ex- ao “tenente Allaricum et to- Ferro, dominando a fértil que participou nas guerras
celente visión do Chan da tam Limian”.“Sandiañes, par chaira da comarca da Limia.fronteirizas entre os reinos
Limia, o que permitía aos de- de Allaris (...) que es vna Cid Rumbao (1984) vincula de Galicia e Portugal, resis-
fensores detectar os inimi- buena Villa deste Reyno” e a súa orixe coa figura de tindo asedios e ataques.
gos cando se aproximaban. precede á Terra da Limia es- Sanctio Iohanhis, isto é, con A pesar do seu estado ac-
Posúe unha porta de acceso cribe o Licenciado Molina Sancho Eans, irmán de Fer- tual, a Torre de Sandiás se-
elevada á que se accedía a en 1551 no capítulo que de- nando Eans,“tenente limian”gue sendo un lugar máxico,
través dunha escaleira de dica ás fortalezas do Reino no ano 1143. Con todo, a pri-
cunhas vistas fabulosas da
de Galicia. Dous séculos Terra da Limia,“que es el ma-
máis tarde, en outubro de yor pedazo de tierra llana
que ay en este Reyno”, apun-
taba o Licenciado Molina
no s.XVI “y en invierno vna
legua alrededor deste Mo-
nasterio” (o Bon Xesús de
Trandeiras) “es toda vna le-
guna de agua”. Efectivamen-
te, ata mediados do século
XX, as torres de Sandiás e A
Pena dominaban a Lagoa da
Antela, de aí que Otero Pe-
drayo (1964) apuntase que a
paisaxe da lagoa estivese“so-
norizada polo croar
das ras”.
Arriba: vista Visitar a To-
da Torre de rre de Sandiás
Sandiás. Na imaxe é penetrarse
grande: perspectiva
aérea do baluarte
na historia
defensivo. de Galicia,
sentir a forza
FOTOS: ALBERTE
REBOREDA / CEDIDA dos seus de-
fensores e con-
templar as vistas
que durante séculos ins-
piraron cabaleiros e vixías. É
un lugar que convida á refle-
xión e á imaxinación, un re-
cordatorio de que as pedras
tamén falan, aínda que o fa-
seus respon- tella curva documentados permiten saber gan nunha linguaxe silen-

Traballos de consolidación
En 2020, a Xunta de Galicia levou a cabo
un proxecto de restauración, co obxectivo
de consolidar a estrutura e poñer en valor es-
te importante patrimonio histórico. A arqui-
tecta Maricarmen González Iglesias e o ar-
queólogo Eduardo Breogán Nieto foron os
sables. Os tra- con certeza cal era o sistema de cubrición
ballos permi- do edificio.
tiron recoller As análises radiocarbónicas realizadas
ciosa que só os corazóns
sensibles poden escoitar. Un
deses corazóns foi o de La-
unha serie de permitiron establecer unha datación máis mas Carvajal, que escribiu:
mostras en forma de morteiros, ferros, cerá- antiga entre os anos 1283 e 1432 cun 95,4% “Non hai quen véndoo non
micas (domésticas e de construción) e in- de probabilidade, o que a xuízo do arqueó- se persine / nin quen de noi-
cluso dun badalo recuperado na azotea “que logo director “non encaixa coa tipoloxía te sereo atine / polos redores
podería estar probando a presenza dunha construtiva e evolución histórica da torre”, a caminar / que pola xente
campá a modo de sistema de aviso ou alar- de aí que a data certa da súa construción si- sendo temido / arroinado,
ma colocada sobre o adarve”. Os restos de ga sendo un misterio por resolver. vello, esquecido, fai o caste-
lo de Sandiás”.