YAŞLILIKTA GÖRÜLEN

FİZYOLOJİK
DEĞİŞİKLİKLER
 Yaşlı birey;
Kronik sorunları olabilen

Homeostazisi kolay bozulabilen

Uzun süreli değişikliklere uyum sağlaması zaman alan

Adaptasyon kapasitesi azalmış

Stres durumunda baş etme kapasitesi yetersiz olabilen

bireydir.
1- Deride Görülen Değişiklikler
Saç ve tırnaklarda yaşa bağlı deride
incelme, kuruluk, kabuklaşma,
kırışıklıklar ve renk açılması
(beyazlaşma),

Güneşe maruz kalan ben ve çillerde

sayıca artış ve büyüme görülür
(yaşlılık lekeleri),

Cilt altı yağ dokusu azalır karın ve

kalçalardaki yağ dokusu ise artar
 Nedenleri;

Subkutan yağ dokusunda azalma

İnterstisyel sıvıda azalma

Kas tonüsünde azalma

Salgı bezlerinin aktivitelerinde azalma

Duyu reseptörlerinde azalmaya bağlı travmalar,

Aşırı ısıya ve güneş ışınlarına maruz kalmadan korunmada azalma

Terleme ve doğal yağların sekresyonunda azalma

 Cilt sorunları;

Kuruluk

Kırışıklık

Yatak yarası gelişme riski

Isı regülasyon sorunu

Basınç ülserleri
 Sık görülen sorun ve hastalıklar
Herpes zoster
Cilt kanseri

Mantar enfeksiyonları

Diğer deri enfeksiyonları

Nasır

Tırnak kalınlaşması

Tırnak kıvrılması
 Bakım Amaçlı Yapılabilecekler

Cilt bütünlüğü korunur

Enfeksiyonlardan korunur

Dehidratasyon önlenir

Ödem varsa cilt bakımı ve ödeme yönelik bakım ele alınır

Ayak ve tırnak bakımı

İnkontinans varsa cilt bakımı ve hijyenik bakım verilir

 Sağlığı destekleyici girişimler
Vitamin D için güneş ışınlarına maruz kalmayı
günde 10-15 dakika ile sınırlanması.

Isıya uygun giyinme

İç ortamın ısısını güvenli seviyede sürdürme

Küvet banyo yerine duş şeklinde banyo yapılması

Cildin mineralli yağlı losyonlarla nemlendirmesi.

2- Kas İskelet Sisteminde Görülen Değişiklikler

Boyda kısalma, postürde öne

eğilme

Kemik kütlesinde azalma ve

mineral kaybı
 Nedenleri;

Kemik dansite kaybı

Kas gücü ve büyüklüğünde

kayıp

Eklem kıkırdağının dejenere

olması
 Sorunlar;
Çabuk yorulma

Kırık riski

Denge, yürüme sorunları

Atrofi ve artroz sorunu

Osteoartrit

Skolyoz

Osteopeni

Osteoporoz

Dejeneratif artrit
 Bakım Amaçlı Yapılabilecekler

Besinlerle yeterince kalsiyum alımı desteklenir

D vitamini alımı, uygun zamanlarda güneşlenme

Kazalardan korunur

Egzersize yönlendirilir
Sağlığı destekleyici girişimler

Düzenli egzersiz

Yüksek kalsiyumlu diyet

Fosfor alımının kısıtlanması

Reçete edilmişse kalsiyum

ve vitamin D alımı
3- Kardiyovasküler Sisteminde Görülen Değişiklikler

Myokard ve kan damarlarında sertleşme,

betaadrenoreseptör tepkide azalma ve kalp
hızında otonomik refleks kontrolünde
bozulma

Kalbin pompalama gücünde, kardiyak out-put

ve ejeksiyon fraksiyonunda azalma
 Sorunlar;
Dolaşım yavaşlaması

Oksijen yetersizliği

Halsizlik, yorgunluk

Değişen durumlara uyumda güçlük

Ödem eğilimi
 Sık görülen hastalıklar;

Ortostatik hipotansiyon

Koroner arter hastalığı

Hipertansiyon
 Bakım Amaçlı Yapılabilecekler
Periferik vasküler hastalıkları kontrol altında
tutmak,

Hipertansiyonu kontrol altında tutmak,

Kalp hastalıklarını kontrol altında tutmak,

Yaşam biçimi düzenlenmesi (diyet, egzersiz).

 Sağlığı destekleyici girişimler

Düzenli egzersiz

Sigara içmeden kaçınma

Düşük yağ-düşük tuzlu diyet

Stres azaltma aktivitelerine katılma

Düzenli kan basıncı kontrolü

İlaç uyumu

Kilo kontrolü
 4-Solunum Sisteminde Görülen Değişiklikler

Yaşla birlikte akciğerlerde, toraksda, solunum

kaslarında ve solunum merkezinde değişiklikler ve
fonksiyonlarında gerileme

Asit- baz regülasyonu bozulabilir, göğüs kafesi

esnekliği azalır, postür değişikliği (skolyoz), alveolar
membranda kalınlaşma gibi durumlardan dolayı
akciğer solunum kapasitesinde azalma olabilir.
Yaşlılarda silial hareketlerde ve
öksürük refleksinde azalmaya
bağlı akciğer enfeksiyon riski
artabilir.
 Sorunlar;

Enfeksiyon riski-pnömoni

Halsizlik, yorgunluk,

Solunum sıkıntısı (dispne)

Yüzeyel solunum,

Aspirasyon
 Sık görülen hastalıklar

Pulmoner tüberküloz

KOAH

Pnömoni

Pulmoner trombo-emboli
 Bakım Amaçlı Yapılabilecekler

Pnömoni ve influenza aşısı

Solunum egzersizi

Azar azar sık sık beslenme(?)

Aktivite planlaması

Enfeksiyonlardan korunma
 5-Renal ve Ürolojik Sistemde Görülen Değişiklikler

Yaşlanmayla birlikte nefron kaybı, böbrek kitlesinde ve

böbreğin idrarı konsantre etme yetisinde azalma görülür.

80’li yaşların sonunda böbrekler %20-30 oranında

küçülmekte ve renal kan akımı %50 azalmaktadır.

Glomerüler filtrasyon hızı azalır ve protein atımı olur.

Yaşlanmaya bağlı olarak kadınlarda; vajen
epitelinde incelme ve kuruluk, uterusda küçülme,
östrojen seviyesinde ve perineal adale tonüsünde
azalma görülebilir.

Yaşlı erkeklerde ise; testis atrofisi, testeron ve

sperm sayısında azalma görülebilir.
 Görülen Sorun ve hastalıklar

Akut ya da kronik böbrek yetmezliği

Erkeklerde prostat

Ödem

Hipertansiyon

Proteinüri
 Sağlığı destekleyici girişimler

Akşam kafeinli içecekler ve alkol gibi içeceklerin içiminin sınırlandırılması

İdrar yapma için uzun süre beklenmemesi

Üroloji takibi

Kolay manipule edilen kıyafetlerin giyilmesi

Yeterli miktarda sıvı içilmesi

Pelvik taban kas egzersizlerinin öğretilmesi

6- Endokrin Sistemde Görülen Değişiklikler

Yaşlanmayla birlikte troid bezinde bir miktar atrofi

ve iyot düzeyinde azalma görülmektedir. Bu
nedenle yaşlı bireylerde hipotroidizm insidansında
artış olmaktadır.

Yaşla birlikte pankreas hormonları etkilenmemekle

birlikte insülin direnci gelişebilmektedir, özellikle
aşırı kilosu olan diyabete genetik yatkınlığı olan
yaşlılarda tip 2 diyabet gelişebilmektedir.
 Sorun ve hastalıklar

Halsizlik, yorgunluk

Menapoz, antropoz

Glikoz intoleransı

İnsülin direnci

Tip 2 diyabet

Hipo-hipertiroidzm

Hiperparotroidzm
Sağlığı destekleyici girişimler

Eğitim ve danışmanlık

Düzenli sağlık kontrolü

7- Sindirim Sistemde Görülen Değişiklikler

Ağızda kuruluk,

tükrük salgısında azalma,

tat değişiklikleri,

tat ve koku reseptör duyarlılığında azalma

gibi değişimler yaşlılarda iştahsızlığa ve yetersiz beslenme

sorunlarına yol açmaktadır.
Yaşlılarda ösefagus ve mide yapısındaki değişimler reflü ve
mide sorunlarının gelişmesine yol açmaktadır.

Yaşlılarda mide motilitesi, volümü, bikarbonat ve müküs

sekresyonları azalmaktadır ve buna bağlı intrensek
faktör(glikoproteindir, B12 vitamini emilimi için gereklidir)
salınım sorunu ile birlikte B12 vit. eksikliği yaşanabilmektedir.
Mide motilesinin yanı sıra barsak
hareketlerinde yavaşlama olmasıyla yaşlılarda
emilim sorunları ve konstipasyon sık görülür.
 Sorun ve hastalıklar
İştahsızlık

Hazımsızlık

Kırık diş ve protez lezyonları

Yeme alışkanlığında değişme

Emilim güçlüğü

Aspirasyon riski

Malnütrisyon

Atrofik gastrit

Diyare ve konstipasyon

Anemi
 Sağlığı destekleyici girişimler
Gargara kullanılması

Her gün diş fırçası ve diş ipi ve kullanılması

Düzenli diş kontrolü

Yemekten sonra ağır aktivitelerden kaçınılması ve dik oturulması

Antiasit kullanımının kısıtlanması

Yüksek lifli düşük yağlı diyet

Laksatiflerin kısıtlanması

Düzenli tuvalete gidilmesi

Yeterli sıvı içilmesi

 8- Sinir Sistemde Görülen Değişiklikler

Yaşa paralel olarak entelletüel kapasitede

azalma, bellek zayıflığı, sempatik ve
parasempatik fonksiyonlarda azalma
görülebilmektedir.

Yaşlanma ile birlikte nöron kayıpları olduğu

için merkezi ve periferal sinir iletim sorunları
yaşanabilmektedir.
 Sorun ve hastalıklar
Refleks zayıflığı

Kaza, donma ve yanıklara yatkınlık

Uyku sorunları

Aspirasyon riski

Öğrenme güçlüğü

Disoryantasyon

Demans ve Alzheimer

Depresyon

Bunama

Stresle baş etme güçlüğü

Deliryum
 Sağlığı destekleyici girişimler

Yürüyüş eğitimi

Ani konfüzyon durumunda nedeninin

aranması

Dinlenme durumundan yavaş yavaş

kalkılması
 9- Hematopoetik ve Bağışıklık
Sisteminde Görülen Değişiklikler

Yaşlanmayla birlikte kemik iliği ve lenfoid

doku fonksiyonu azaldığı için anemi ya da
pıhtılaşma sorunları yaşanabilmektedir.

Yaşlılarda antikor cevabı azalırken otoantikor

cevabı arttığından dolayı otoimmün
hastalıklar bu grupta daha sık görülmektedir.
 Sorun ve hastalıklar

Halsizlik, yorgunluk

Anemi

Enfeksiyona yatkınlık
Sağlığı destekleyici girişimler

Aktivite planlaması

Dengeli beslenme

Koruyucu önlemler
 10- Duyu Değişiklikleri

Yaşlanma ile birlikte beş duyu

organında fonksiyonlarında
azalma görülmektedir.
 Sorun ve hastalıklar

Görme sorunları

Kaza riski

Göz enfeksiyonu

İletişim sorunları

Karanlık ve fazla ışığa uyum sorunu

Oryantasyon sorunu
 Sağlığı destekleyici girişimler

İşitme muayenesi önerilmesi

Dış ortamdaki gürültülerin azaltılması,

Yüz yüze iletişim

Açık bir şekilde ve düşük perdeden konuşulması

Sözel olmayan işaretler kullanılması

 Bakım Amaçlı Yapılabilecekler
Yaşlı bireye ve bakım veren kişilere eğitim vermek ve danışmanlık yapmak

Sağlığı korumak

Fiziksel değerlendirme yapmak

Öz bakım ve kişisel hijyeni öğretmek

Ev sağlık hizmetlerini organize etmek

Ev ziyaretleri yapmak

Kazaya neden olabilecek durumları değerlendirmek

Beslenme ve egzersiz konusunda eğitim vermek

Hastanın fiziksel kapasitesini arttırmak

Akut sağlık sorunları, kronik hastalıkların değerlendirmesini yapmak

 Öncelikli bakıma ihtiyacı olan yaşlılar

Yalnız yaşayan

İnkontinansı olan

Demansı ya da depresyonu olan

Sosyal izolasyonda olan

Yakınında akrabaları olmayan

Birden fazla tıbbi sorunu olan

Hareketsiz olan

Yakın zamanda kayıp yaşamış

Hastaneden yeni taburcu olan

Günlük yaşam aktivitelerini kendileri yerine getiremeyen yaşlıların öncelikli bakıma ihtiyaçları vardır
 Cilt Bakımı

Derinin kuru olması nedeniyle haftada 1-2 kez yumuşak bir sabun
kullanılarak banyo yapılması yeterlidir.

Periferal dolaşımı arttırmak ve yumuşak bir cilt için cilde nemlendirici

losyon sürülmelidir.

Banyo sonrası dökülen deri artıkları, giysilerin lifleri ve nemle birleşip

özellikle mantar enfeksiyonları için zemin oluşturması nedeniyle meme
altı, koltuk altı ve ayak parmak aralarının iyice kurulanması gerekir.

Banyodan sonra cildin lanolin ya da vazelin ile yağlanması ve masaj

yapılması önerilir.
 Saç Bakımı

Yaşlıların saçları incedir ve kolay kırılırlar.

Bu nedenle saçların çok sık

şampuanlanmaması, alkol içermeyen
sabun/şampuan kullanılması gerekir.
 Ayak bakımı

Yaşlılarda tırnaklar özellikle ayak tırnakları kalın ve serttir.

Sert ve kalınlaşmış tırnaklar yetersiz beslenme ve dolaşım

yetersizliğine bağlı olarak da gelişebilir.

Ayak bakımı ılık su ile yapılmalı, nasır ve tırnakların üzerine

vazelin sürülerek ılık suda bir süre bekletilmeli, ponza taşı
ile ovularak yumuşatılmalı, kesinlikle kesici aletler
kullanılmamalıdır.
 Göz bakımı

Düzenli göz kontrolü

Gözyaşının azalması yaşlı bireylerde sık karşılaşılan

ve enfeksiyonlara zemin hazırlayan bir sorundur.

Göz kuruluğu için yapay gözyaşı önerilebilir.

 Ağız-Diş Bakımı
Yaşlanmayla birlikte giderek ihmal edilen temel bir ihtiyaç.

Nedeni:

Yaşlıların diş kaybını yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak görmeleri

Diş bakımının pahalı, ağrılı, sık ve uzun kontrolleri gerektirdiğini

düşünmeleri

Dişleri olmayan yaşlıların ise diş kontrolüne gitme gereksinimi

hissetmemeleri.
 Ağız bakımını engelleyen durumlar

Ağız hijyeninin önemi hakkında yeterli bilgi ve eğitimin

olmaması

Ağız bakım ihtiyacını algılamada eksiklik

Ağır iş yükünün olması

Demansı olan kişilerin ağız bakımına direnç göstermesi

 SONUÇ
Yaşlanma hücresel seviyeden organ seviyesine kadar sonuçları bir
bütün içerisinde değerlendirilmesi gereken bir süreçtir.

Bu süreçte bedensel olarak gelişen fizyolojik değişiklikler;

kişinin yaşam kalitesini etkileyen, yaşlının gerçek yaşamda hissettiği

ve

organ seviyesinde işlev kayıpları ile sonuçlanan değişimlerdir.

Yaşlıya bakım verilirken bu değişimler mutlaka
akılda tutulmalıdır.

Ayrıca bu değişimlerin takibi ve yaşlının ailesinin bu

değişimlerden doğan yeni duruma uyum
göstermesinin sağlanması da temel hedefler
arasında olmalıdır.
Bu doğrultuda; yaşlı bireye verilecek olan bakım;

kronik hastalıkların yönetimi,

hijyenik bakım,

beslenme,

hareket,

uyku ve dinlenme

vücut ısısının düzenlenmesi,

giyinme,

yardımcı cihazların kullanılması,

ilaç kullanımı alanlarında olmaktadır.

Yaşlı bireye hizmet sunacak sağlık çalışanının, yaşlının fizyolojik
değişikliklere bağlı olarak

değişen beslenme,

hareket,

egzersiz,

algılama

özelliklerini dikkate alarak eğitim ve bakım uygulamalarını

planlaması gerekir.
■ TEŞEKKÜR EDERİM
Yararlanılabilir kaynaklar

■ Yaşlanma ve Yaşlılıkta Sık Görülen Fizyolojik Değişiklikler ve Hemşirelik Bakımındaki Özellikler,

Doç. Dr. Sevgisun Kapucu, HÜ. Hemşirelik Fakültesi
■ Yaşlanma ile Meydana Gelen Fizyolojik Değişiklikler: Uzm. Dr. Nihal Özkayar, Prof. Dr. Servet Arıoğul
■ Yaşlılıkta Görülen Fizyolojik Değişiklikler: Aydoğan, Ümit; Onar, Tamer; Nerkiz, Polat
■ Yaşlı Bireylerde Fizyolojik Değişiklikler ve Hemşirelik Tanılaması: Seda Pehlivan, Ayfer Karadakovan