KONTABILITETI DHE TAKSIMI NDERKOMBETAR

HYRJE

1. DIFERENCAT MIDIS VENDEVE

2. PERSHTATJA DHE HARMONIZIMI I KONTABILITETIT

3. KONTABILITETI I FIRMAVE NDERKOMBETARE

KONTABILITETI I TRANSAKSIONEVE
RAPORTIMI FINANCIAR

4. TAKSIMI NDERKOMBETAR

5. MARREVESHJET MBI TAKSAT

6. ÇMIMET E TRANSFERIMIT

7. TAKSAT ‘HAVENS’

8. TVSH – TAKSA MBI TE ARDHURAT

 HYRJE
• Vendet e ndryshme ku ndodhen kompanite dhe filialet dallojne nga
sisteme te ndryshme kontabile, monedha te ndryshme dhe gjuhe te
ndryshme

• Kontabiliste te vendeve te ndryshme flasin me “gjuhe kontabile” te

ndryshme

• Kontabilistet “te detyruar” nga intesifikimi i tregtise dhe investimeve

nderkombetare dhe prirjet e globalizimit po perpiqen te unifikojne
“gjuhen kontabile” ne nivel rajoni dhe global.

• Kontabilistet nderkombetare duhet te jene ‘SPECIALE’, pra te njohin

diferencat, dhe sistemet e te reagojne ne menyren me te
pershtateshme.
DIFERENCAT NE FUNKSIONET KONTABEL.

Diferencat konceptuale:
– makro ekonomike, Informacion per qeveritaret,
sintetizohet lehtesisht (Suedia)
– mikroekonomike, Teoria e vleres ekonomike, kostoja e
zevendesimit dhe jo fillestare (Maunet)
– disipline e pavarur. Arsyetim me shume se sa rregulla,
masa e amortizimit, e rezervave etj.
– kontabilitet uniform.
 Diferencat formale

– Si ndertohen pasqyrat

– Sa analitik eshte?

– Sa argumentues, sa disclosure?

– Perdorimi i llogarise se rezervave , masa e

detyrimit?
 Accounting Clusters
British-American-Dutch Group

Firmat gjenerojne
kapital nga
investitoret.
Sistemi kontabel
priret kah
sigurimi i tyre me
informacion
South American Group

Vende qe perjetojne infacion te larte dhe te

vazhdueshem. Principet e kontabilitetit
priren ta pasqyrojne inflacionin
Accounting Clusters: Europe-Japan Group

Biznesi ka lidhje te ngushta

me bankat. Praktikat e
kontabilitetit synojne tu
pergjigjen nevojave te
tyre
 Pershtatja dhe harmonizimi

• Diferencat konceptuale dhe praktike grishin per

harmonizim sa me shume zgjerohet tregtia dhe
investimet nderkombetare – integrimi ekonomik
rajonal dhe globalizimi
•Shkalla e ulet e harmonizimit frenon investimet e
ndersjellta midis vendeve.

•Ital Druri-Elbasan
•Case Study i Gjermanise
- Launtrain - Grenoble
 Pengesat per harmonizimin

– Mungesa e nje autoriteti nderkombetar

perpjekjet IASC, BE
– Diferencat konceptuale nuk zgjidhen lehte
– Zor se nje sistem unik kontabel te jete
njekohesisht global dhe t’i pershtatet mozaikut
te sistemeve dhe kushteve te larmishme
ekonomike te vend - rajoneve
 Perpjekjet per standartizim

– Komiteti per Standartet Nderkombetare te Kontabilitetit

IASC nga 9 vende fillimisht tani mbi 79 vende
– Parimi: Kur eshte e mundur, gjate publikimit te gjendjes
financiare te respektohen standardet pergjithesisht te
pranuara te kontabilitetit - GAAP
– Bashkimi Europian, direktivat kontabile te KE
– Draft Ligji shqiptar per njohjen e IAS
 IASC
International Accounting Standards
Committee
Anetaret perfaqesojne 79 vende.
• Pergjegjes per formulimin e standarteve
nderkombetare te kontabilitetit (IAS).
• Ka miratuar mbi 30 IAS.
– Veshtiresi ne miratim.
– Respektimi vullnetar.
• Njohja ne rritje
Kontabiliteti i firmave nderkombetare

• Kontabiliteti i transaksioneve
• Jo vetem kur ka transaksione jashte, mjafton te jete pale
ne transaksione nderkombetare

• Dy lloj transaksionesh:
– Qe lidhen me pasqyrat e te ardhurave – Import eksporti i te
mirave dhe sherbimeve
– Qe lidhen me bilancin: Huadheniet dhe investimet jashte vendit

• Rregull: Ndarja e fitim humbjeve sipas burimit te tyre -

operacional apo nga ndryshimi i kurseve te kembimit.
 Shembuj
• Shembull 1 : Pasqyra e te ardhurave
• Importon produkte 120 000 dollare per 90 dite.
• Nga trans. deri ne pagesen kursi bie nga 1.5
pound /$ ne 1.3
• 120 000 : 1.5 = 80 000 120 000 : 1,3 = 92 307
• Rregjistron Blerje 80 000 dhe 12 307 - Humbje nga
kurset e kembimit
 Shembull 2. Bilanci

• Firma merr hua 1 milion Dollare me interes 10 % ne vit. Pas

nje viti duhet te paguaj 1 100 000 Dollare. Kursi leviz nga 1.5
ne 1.7.

• Pra 1 000 000 : 1.5 = 666 666 pound

• 1 100 000 : 1.5 = 733 333 pound
• 1 100 000 : 1.7 = 647 058 pound
• Rregjistrimi: Shlyerje huaje (principali) + interesin 733 333
Pound
• Fitim nga kurset e kembimi 86275 Pound (733333 – 647958)
 RAPORTIMI FINANCIAR

• Natyra varet nga tipi dhe shkalle e shtrirjes se operacioneve

 RAPORTIMI FINANCIAR

Metoda e kostos:

• Nuk zoteron kapital per te influencuar drejtimin

• Kursi mbizoterues i kembimit ne kohen e investimeve

Metoda e kapitalit

• Interesi i poseduesit thelbesor

• Investimet fillestare me kosto
• Vlera e raportuar ndryshon ne vartesi te efektivitetit, me rritje kur ka fitim, me ulje kur ka
humbje.

Metoda e konsolidimit

• Zoteron mazhorancen, kontrollin e korporates

• Filialet jane te veçuara nga mëma, u pergjigjem rregullave te kontabilitetit e fiskale te vendit
prites, por dokumentat financiare duhet te pergatiten sipas GAPP, ndryshe nuk mund te
konsolidohen tek mëma.
 KONSOLIDIMI
Hapat e raportimit financiar të një filiali jashtë vendit janë këto:
1. Sillen dokumentet financiare të filialit në përputhje me rregullat e GAPP- it.
(përgjithësisht rregullat e vendit mëmë)

2. Përcaktohet deviza funksionale e filialit.

3. Bëhet shprehja e pasqyrave financiare të filialit nga deviza e vendit pritës në atë
funksionale

4. Bëhet shprehja e dokumenteve financiare nga deviza funksionale në devizën e

vendit "mëmë".

5. Konsolidimi i pasqyrave financiare të filialit me ato të prindit.

 Hapat e raportimit financiar të filialeve dhe konsolidimi i
dokumenteve financiare
c
Hapi pare: Sillen ne perputhje me rregullat e GAPP- it.

Ben te mundur dhe lehteson

krahasueshmerine dhe konsolidimin e
pasqyrave
Hapi i dyte: Përcaktohet deviza funksionale e filialit

Eshte deviza kryesore e mjedisit ekonomik

ku operon teresia. Kriteri: Sa me pak
sforcime per konsolidimin dhe me pak
ekspozim!
• Monedha e vendit: prites, meme ose e nje
vendi te trete
– Prites: Operacionet ne monedhen e vendit
meme apo te trete te kufizuara, filiali ka shkalle
te larte pavaresie nga prindi
 Kriteret e zgjedhjes se monedhes
funksionale

• Monedha qe mbizoteron ne fluksin e arkes,

• Ndryshueshmeria e kurseve te kembimit,
• Konkurenca me çmimet dhe monedha qe ato shprehen,
• Ne çfare monedhe kryhet financimi.
• Ku shiten produktet e prodhuara,
• Sa ndikohen te ardhurat nga ndryshimi kurseve te
kembimit.
MASA E EKSPOZIMIT PERCAKTON RENDESINE E
PERCAKTIMIT TE MONEDHES FUNKSIONALE.
Hapi i trete: Shprehja e pasqyrave financiare të filialit nga
deviza e vendit pritës në atë funksionale
Kur deviza funksioinale eshte ajo e vendit meme jane gati per konsolidim. Kur eshte e
vendit prites ose te trete pasqyrat e filialit konvertohen ne monedhen funksionale.

• METODAT E KTHIMIT

• Kursi mesatar i kembimit per periudhen – per te ardhurat dhe shpenzimet

(pasqyra e te ardhurave)

• Kursi historik (qe mbizoteronte kur u blene mjetet ose linden detyrimet)

• Mjetet dhe detyrimet e regjistruara në bilanc me vlerën e tregut shprehen me kursin e

zakonshëm aktual të këmbimit. Pra vlerat e raportuara për mjetet dhe detyrimet
të realizuara me vlerën e tregut do të ndryshojnë me lëvizjen e kurseve të këmbimit

• Fitimet ose humbjet nga kthimi paraqiten në zerat e kapitalit në bilanc ose në pasqyrat e të
ardhurave.
Hapi i katert Shprehja e dokumenteve financiare nga deviza
funksionale në devizën e vendit "mëmë".

Pasqyrat financiare te filialeve kthehen nga monedha funksionale ne

ate raportuese te memes. Kur eshte funksionale monedha e vendit
meme nuk del nevoja.

• Metoda e kthimit me kursit aktual qe do te thote se:

• (1), të gjitha mjetet dhe detyrimet shprehen me kursin aktual të

këmbimit, (2) kapitali aksioner shprehet me kursin historik dhe, (3) të
gjitha elementet e pasqyrës së të ardhurave shprehen me kursin
mesatar të këmbimit për periudhën.

• Meqë fitimet e mbetura merren nga pasqyra e të ardhurave, ato janë të

kthyera efektivisht me kursin mesatar të këmbimit për periudhën.
Hapi peste: Konsolidimi i pasqyrave financiare të filialit
me ato të prindit.

Pasqyrat financiare te filialeve konsolidohen

me ato te kompanise meme duke i mbledhur
ze per ze. Kur ndryshojne kurset e kembimit
bilanci nuk do te ballancohet ne masen e
efektit te tyre.
 Shembull Hapi i pare
• Shembulli
• Kursi i këmbimit në këtë datë ka qënë 7 dollarë HK për 1 dollar amerikan. Praktikat e
raportimit financiar të Hong-Kongut janë të përputhura me parimet e GAPP- it. Deviza
funksionale për filialin është dollari HK. Bilanci në dollarë HK është si më poshtë:
• Bilanci financiar me, 31 dhjetor 2004, në dollarë HK

Mjetet Kapitali dhe detyrimet

Arka (cash) 2 000 Llogaritë e pagueshme
1 500
Inventari 3 000 Hua afatgjata 2 500
Mjetet fikse 6 000 Kapital aksioner 7 000
Fitim i mbetur 0
Shuma 11000 11000

• Në këtë rast të gjitha llogaritë e bilancit thjesht shprehen në dollarë amerikanë me kursin e
këmbimit 7 $ HK për 1 dollar amerikan, meqenëse kursi aktual i këmbimit dhe ai historik,
pra kursi kur janë realizuar mjetet dhe detyrimet, është i njëjte.
 Shembuull: Hapi i dyte
Bilanci, me 31 dhjetor 2004, i shprehur në
dollarë amerikane është si me poshte:
Mjetet Kapitali dhe detyrimet
Arka 286 Llogari të pagueshme 215
Inventari 429 Hua afatgjata
357 Mjete fikse 857 Kapital aksioner
1000 Fitimet e
mbetura 0 1572
1572
• Për të konsoliduar këtë bilanc, do të bëjmë thjesht
mbledhjet rresht për rresht të zërave të bilancit me
ato të kompanisë mëmë.
 Bilanci i fundit të vitit 2005 i filialit në dollarë HK

Mjetet Kapitali dhe detyrimet

Arka 3000 Llogari të pagueshme 1500 Inventari
3000 Hua afatgjata 2500
Mjete fikse 6000 Kapital aksioner 7000
Fitimet e mbetura 1000
Shuma 12000 12000
 Shenbulli: Hapi i trete
Më 31 dhjetor 2005, kursi i këmbimit ka ndryshuar në 7,5
dollarë HK për një dollar amerikan dhe kursi mesatar i
këmbimit për periudhën ka qenë 7,25 dollarë HK për një
dollar amerikan

•Kthehen pasqyrat financiare në dollarë amerikanë duke

përdorur metodën e kurseve korrente
•Të gjitha mjetet dhe detyrimet kthehen me kurset e
përditshme të këmbimit (7.5),
•Kapitali aksioner me kursin historik të këmbimit (7) dhe
•Fitimi i mbetur me kursin mesatar të këmbimit për periudhën
(7.25), meqënese ai merret nga pasqyra e të ardhurave.
 Bilanci
•Bilanci i kthyer në dollarë amerikanë është si më poshtë:
Mjetet Kapitali dhe detyrimet
Arka 400 Llogari të pagueshme 200
Inventari 400 Hua afatgjata 333
Mjete fikse 800 Kapital aksioner 1000
Fitimet e mbetura 137

SHUMA 1600 1670

Ana e djathtë e bilancit është 70 dollarë më e madhe se e majta. Kjo është

humbje nga kthimi që do të pasqyrohet si një rregullim i kapitalit tek bilanci
i kompanisë mëmë kur të konsolidohen dokumentet financiare.
Në qoftë se do të përdorej metoda e përkohshme e kthimit të dokumenteve
financiare, humbja mund të pasqyrohet, gjithashtu, si një rregullim në të
ardhurat e kompanisë mëmë.
 Taksimi Nderkombetar

•Vende te ndryshme kane sisteme te ndryshme taksash nga pikpamja e

natyres dhe nivelit te tyre.
•Taksat maksimale mbi të ardhurat e korporatës
(në përqindje)

Argjentina 33 Japonia 33
Brazili 35 Koreja 33
Britania 40 SHBA 34
Hong-Kongu 15 Venezuela 50
Italia 36
Firmat Nderkombetare i vleresojne ato per te perfituar me objektiv kryesor
MINIMIZIMI I DETYRIMEVE FISKALE QE DUHET TE PAGUHEN DHE
RRITJEN E VLERES SE FIRMES
 Taksimi i te ardhurave nga jashte, prej Degeve dhe filialeve
(Branch – subsidiary).

• Te ardhurat nga eksporti thjeshte e shtohen te ardhurave nga vendi dhe u

neneshtrohen taksave, ne qofte se nuk ka perjashtime per efekt nxitje eksporti.

• Dallimet midis degeve dhe filialeve nga pikpamja e taksimit: Te ardhurat e

degeve (branch) tatohen kur krijohen, te ardhurat e filialeve tatohen kur
merren nga mëma.
• FILIALI (subsidiary) – Nje firme biznesi e kontrolluar nga kompania tjeter e
quajtur kompani meme qe proneson shumicen e te gjithe aksioneve, Ne qofte se
i zoteron te gjitha quhet- Wholly owned company)

• Ne dalim nga deget (branch ose division), filiali eshte nje korporate me te gjithe
karakteristikat e saj perfshi dhe detyrimet e taksave. Ajo krijohet OSE kur prindi
kerkon kontroll te interesit ne nje firme egzistuese, OSE kur krijohet dhe ruhet
kontrolli nga prindi.
 Taksimi i te ardhurave nga Deget.
Deget jane pjese e firmes meme. Te ardhurat
e tyre thjeshte u shtohen te ardhurave te
memes per efekt taksimi. Taksat paguhen
pavaresisht ne se futen apo jo ne vendin
meme. Edhe humbjet e degeve u zbriten te
ardhurave per efekt taksimi ne vend.
Prandaj aktiviteti jashte fillohet zakonisht si
DEGE.
Taksimi i dyfishte dhe shmangja nepermjet kreditimit dhe
zbritjes se takses. Shembull (Deget)

Taksimi i dyfishtë:

Të ardhurat nga jashtë të taksueshme 100 000

Takse mbi të ardhurat në vendin pritës 15 000

Takse mbi të ardhurat në vendin mëmë 34 000

Taksa gjithsej për t’u paguar 49 000

 Zbritja e taksave:

Të ardhurat nga jashtë të taksueshme 100 000

Taksa mbi të ardhurat në vendin pritës -15 000

Të ardhura që taksohen në vendin mëmë 85 000

Taksa që paguhen në vendin mëmë 28 900

Taksa qe paguhen ne vendin prites 15 000

Taksa gjithsej për t’u paguar 43 900

 Kreditimi i taksave:

Të ardhurat nga jashtë të taksueshme 100 000

Taksat mbi të ardhurat në vendin pritës 15 000

Taksat mbi të ardhurat nga jashtë,

në vendin mëmë para kreditimit 34 000

Kreditohet taksa e paguar

në vendin pritës -15 000

Taksa gjithsej për t’u paguar 34 000

 Efekti i Shmangies se tatimit te dyfishte

Detyrimet ne rastin kur vepron:

• Taksaimi i dyfishte 49 000

• Aplikohet zbritja e taksave 43 900

• Aplikohet kreditimi taksave 34 000

Taksimi i te ardhurave te filialeve

Ligjet e taksave i konsiderojne filialet si te ndara nga mëma.

• Pasqyrat konsolidohen per efekt raportimi dhe jo taksimi

• Kompania meme paguan takse per pjesen e fitimit te marre nga ajo dhe ne momentin qe
merret nga ajo. (Kujtoni DEGA – kur krijohen)

• Problemi i taksimit te dyfishte del vetem kur filiali paguan dividente per mëmën sepse kjo
shume tatohet ne te dy vendet, ndaj behet

• - Kreditimi indirekt i takses, kur mema zoteron mbi 10 % te aksioneve te filialit dhe

• - Kreditimi direkt i takses kur zoteron me pak se 10 % te aksioneve te filialit.

Shembull per kreditimin indirekt dhe direkt te takses
per filialet.

• Kompania mëmë amerikane zotëron 100 për qind të aksioneve të filialit

të saj në Hong-Kong.
• Të ardhurat e filialit para të gjitha taksave për vitin e fundit ishin 200
000 dollarë.
• Filiali ka paguar 50 000 dollarë dividente (d) për kompaninë mëmë, në
vitin e fundit.
• Përqindja e taksave është 34 në SHBA dhe 15 në Hong-Kong.
• Filiali do të paguajë:
• - 30 000 dollarë taksë (f) për qeverinë e Hong-Kongut (0.15 × 200 000)
• - Të ardhurat neto të tij (n) bëhen 170 000 dollarë.
 Vijon shembulli
• Kreditimi i tërthortë i taksës (k) llogaritet:

k=f×d/n
• k = 30 000 × 50 000 / 170 000 = 8 824 dollarë.
• Dividenti i rritur: 50 000 + 8824 = 58 824 dollarë.

• Detyrimet e taksës ne SHBA, për këtë shumë do të jenë 20 000 dollarë (0.34 ×
58824).

• Kreditimi I terthorte i taksës behet duke e zbritur masen e kreditimit k nga

detyrimi.
(20 000 - 8 824 = 11 176 $)

• Kështu, taksat gjithsej për 200 000 dollarë të ardhura të filialit do të jenë për
qeverinë amerikane 11 176 dollarë dhe për atë të Hong-Kongut 30 000 dollarë,
pra gjithsej 41 176, që përfaqëson një përqindje të përgjithshme taksash prej
20.5 %.
 Kreditimi drejtpërdrejt i taksave
•Kreditimi drejtpërdrejt i taksave bëhet sipas princimit te deges: “një
dollar ulje në detyrimet e taksave, për çdo dollar të paguar si taksë jashtë.”

Kufizime të përdorimit te kreditimin e taksave.

Së pari, kreditet mund të merren vetëm pasi të jenë paguar taksat mbi të
ardhurat. Taksat e tjera, si taksat për shitjen dhe akcizën mund të mos
kreditohen. Kjo është njëlloj si për të ardhurat e degeve edhe të filialeve.

Një kufizim i dyte është se kreditimi i lejuar i taksave për një vit nuk duhet
të tejkalojë detyrimet e taksave për të ardhurat nga jashtë.
 Marreveshjet midis vendeve per taksat
dhe çmimet e transferimit
•Marrveshjet per shmangjen e taksimit te dyfishte
•Marrveshjet per perjashtimin e eksporteve

•Çmimet e transferimit midis firmave e filialeve dhe midis tyre.

-Niveli varet nga niveli i taksave ne cdo vend.

-Manovrohet por ka edhe rregulla qe kerkojne qe cmimet e

transferimit te barazohen me ato analoge ne vend.

-Vendet “taksa havens” Lihteshtejni 20000 banore, 7000 lope

dhe 15000 kompani te huaja.!
 TVSH dhe TAKSA MBI TE ARDHURAT

Tvsh aplikohen edhe kur prodhimi del me

humbje.

Taksa mbi te ardhurat ne SHBA aplikohet kur

ato realizohen