Yunit 3

Aralin 9:
Kakayahang
Lingguwistiko
Kakayahang Lingguwistiko

Kakayahang Lingguwistiko
• tumutukoy sa abilidad ng isang tao na makabuo at makaunawa ng ma
ayos at makabuluhang pangungusap
Kakayahang Komunikatibo
• nangangahulugang abilidad sa angkop na paggamit ng mga pangungus
ap batay sa hinihingi ng isang interaksiyong sosyal.]
di-mahawakan/di-magkasingkahulugan
 Kakayahang Lingguwistiko
Ang kakayahang lingguwistiko ay isang ideyal na sistema ng di-malay
o likas na kaalaman ng tao hinggil sa gramatika na nagbibigay sa kaniy
a ng kapasidad na gumamit at makaunawa ng wika (Noam Chomsky, 1
965)
Pumapaloob dito ang kaalaman ng tao na pag-ugnayin ang tunog o m
ga tunog at mga kahulugan nito.
Iba sa lingguwistikong pagtatanghal (linguistic performance) - aplikasy
on ng sistema ng kaalaman sa pagsulat o pagsasalita.
Hindi maihahalintulad ang kakayahang lingguwistiko at lingguwistikon
g pagtatanghal (maaaring kapalooban ng mga interperensiya o sagab
al; pagkautal (stuttering) habang nagbibigay ng talumpati ay hindi mas
asabing kawalan o kakulangan sa kanyang kakayahang lingguwistiko.)
 Kakayahang Lingguwistiko
Kakabit ng kakayahang lingguwistiko ng Pilipino ang wastong pagsun
od sa tuntunin ng balarilang Filipino.
Bukod sa bahagi ng pananalita (parts of speech), mahalagang matutu
nan din ang wastong palabaybayan (pasalitang pagbaybay at pasulat n
a pagbaybay/oral and written spelling) o ortograpiya ng wikang Filipin
o.
Yunit 3

Aralin 10:
Kakayahang
Sosyolingguwistiko
 Kakayahang Sosyolingguwistiko
• Ang kakayahang gamitin ang wika nang may naaangkop na panlipunan
g pagpapakahulugan para sa isang tiyak na sitwasyong pangkomunikas
yon.
• Halimbawa:
inaasahan ang paggamit ng pormal na wika sa pakikipag-ugnayan sa
mga nakatatanda at may awtoridad (“Magandang araw po! Kumusta p
o kayo?”)
impormal na wika sa ating kaibigan at kapareho ng estado ( “Uy! Kum
usta ka naman?”
 Kakayahang Sosyolingguwistiko
• Kadalasan, para sa mga taal na tagapagsalia ng isang wika (native spea
ker), nagiging natural lamang o hindi na kailangang pag-isipan ang pag
gamit ng naaangkop na pahayag ayon sa sitwasyon.
• Gayunman, para sa hindi taal na tagapagsalita, dapat niyang matutuh
an kung paano “lumikha at umunawa ng wika sa iba't ibang sosyolingg
uwistikong konteksto, na may pagsaaalang-alang sa salik gaya ng esta
do ng kausap, layunin ng interaksiyon, at itinatakdang kumbensiyon n
g interaksiyon” (Freeman at Freeman, 2004)
 Kakayahang Sosyolingguwistiko
• Nilinaw ng sosyolingguwistang si Dell Hymes (1974) ang nasabing mahahalagang s
alik ng lingguwistikong interaksiyon gamit ang kaniyang modelong SPEAKING:
S - setting and scene: saan ang pook ng pag-uusap o ugnayan? Kailan ito nangyari?
P- participants: Sino-sino ang kalahok sa pag-uusap?
E- ends: Ano ang pakay, layunin, at inaasahang bunga ng pag-uusap?
A - act sequence: paano ang takbo o daloy ng pag-uusap?
K - key: Ano ang tono ng pag-uusap? Seryoso ba o pabiro?
I - instrumentalities: Ano ang anyo at estilo ng pananalita? Kumbersasyonal ba o m
ay mahigpit na pagsunod sa pamantayang panggramatika?
N- norms: Ano ang umiiral na panuntunan sa pag-uusap at ano ang reaksyon dito n
g mga kalahok? Malaya ang nakakapagsalita ang mga kalahok o nalilimitahan ba an
g pagkakataon ayon sa uri, lahi, kasarian, edad, at iba pang salik?
G - genre: Ano ang uri ng sitwasyon o materyal na ginagamit (halimbawa: interbyu,
panitikan, liham)
 Kakayahang Sosyolingguwistiko
• Nakapaloob sa modelong SPEAKING sa tinatawag ni Hymes na etnogr
apiya ng komunikasyon.
Etnograpiya - nangangahulugang sistematikong pag-aaral sa tao at kul
tura sa pamamagitan ng personal na pagdanas at pakikipag-ugnayan s
a mga kalahok sa kanilang natural na kapaligiran.
Kung ilalapat ito sa komunikasyon, sinasabi na ang pag-aaral sa wika
ay nararapat na nakatuon sa paglalarawan at pagsusuri sa kakayaha
n ng tagapagsalita na gamitin ang wika sa tunay na sitwasyon (Farra
h, 1998)
Isang kahilingan, kung gayon, na pahalagahan ang mga salik na naban
ggit sa modelong SPEAKING tungo sa may maayos at mabisang komun
ikasyon sa tiyak na konteksto.
 Pagkilala sa Varayti ng Wika
• Bahagi ng kakayahang sosyolingguwistiko ang pagkilala sa mga pagba
bago sa wika at pag-aangkop ng gamit nito ayon sa lunan at sitwasyo
n. Sa mga naunang aralin ay natalakay na natin ang mga varayti ng wik
a. Ang mga varayti na ito ay nagpapahiwatig ng:
 pormalidad at impormalidad ng sitwasyon
 ugnayan ng mga tagapagsalita
 pagkakakilanlang etniko at pagkakapaloob sa isang pangkat
 awtoridad at ugnayang pangkapangyarihan
Batay sa mga sosyolingguwistikong teorya, ang pagbabago sa wika ay
dulot din ng pagmamalagay rito bilang panlipunang penomenon.
Ibig sabihin, nagkakaroon ng kabluhan ang anumang salita o pahayag
ng indibidwal kung ito ay nailulugar sa loob ng lipunan at itinalastas sa
kausap o grupo ng mga tao.
 Pagkilala sa Varayti ng Wika
• Sa ganitong kalagayan ay nakabubuo ng iba't ibang konteksto sa pagga
mit sa wika dulot na rin ng paglahok ng mga tao na may iba't ibang ga
wain, papel, interes, at saloobin sa proseso ng komunikasyon.
• Kaya naman masasabing katangian din ng wika ang pagiging heteroge
nous.
Huwag kang magsali sa laro.
Madali ang pagturo ng Filipino.
Interference phenomenon - lumilikha ng iba pang natatanging varayti
ng Filipino.
Mahalagang maunawaan na ang ganitong varayti ng Filipino ay hindi
maituturing na mali.
Variability concept (William Labov)
Wakas