CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

BẤT DUNG NẠP LACTOSE

Nhóm 4 – CLB Nhi khoa

Trường ĐH Y Dược Huế
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

I Đặt vấn đề
II Định nghĩa
III Dịch tễ
IV Bệnh nguyên
V Bệnh sinh
VI Phân loại
VII Triệu chứng
VIII Chẩn đoán
IX Chẩn đoán phân biệt
X Điều trị
CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

I/ ĐẶT VẤN ĐỀ
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

II/ ĐỊNH NGHĨA

1. Lactose:
2. Lactase
3. Bất dung nạp lactose
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

1. Lactose:
• Là một disaccharide.
• Chiếm tỷ lệ 2-8% về khối lượng trong sữa có
nguồn gốc động vật và 7% trong sữa mẹ.
• Cung cấp 40% năng lượng trong sữa.
• Hỗ trợ hấp thu canxi và phốt-pho
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

2. Lactase
• Là một hydrolase glycosid.
• Thành phần trong dịch ruột, tiết ra bởi tế bào
niêm mạc ruột non.
CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

3. Bất dung nạp lactose:

• Là tình trạng thiếu hụt một phần hay toàn bộ
lactase của cơ thể hoặc giảm hoạt tính
lactase làm cho cơ thể không thể tiêu hóa
hoặc chỉ tiêu hóa một phần lactose có trong
sữa và các sản phẩm từ sữa.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

III/ DỊCH TỄ
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

IV/ BỆNH NGUYÊN

1. Thiếu hụt enzyme lactase nguyên phát
2. Thiếu hụt enzyme lactase thứ phát
3. Thiếu hụt eyzyme lactase tiến triển
4. Thiếu hụt enzyme lactase bẩm sinh
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

1. Thiếu hụt enzyme lactase nguyên phát:

•Thiếu hụt lactase sơ cấp
•Phổ biến nhất thế giới (khoảng 70% dân
số thế giới).
• Giảm sản xuất hoặc giảm hoạt tính của
enzyme lactase theo thời gian.
•Liên quan đến sự lưu hành của “Allen
Lactase-persistence”
•Độ tuổi biểu hiện thường là lúc 2 tuổi.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

2. Thiếu hụt enzyme lactase thứ phát:

•Là dạng thiếu hụt lactase phổ biến nhất
trên thực hành lâm sàng tại Việt Nam.
•Do ruột non giảm sản xuất thứ phát sau một
tổn thương do nhiễm khuẩn, kí sinh trùng,
bệnh lý.
•Là tình trạng tạm thời và cải thiện sau vài
tuần khi nguyên nhân gây tổn thương ruột
non được loại bỏ
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

3. Thiếu hụt enzyme lactase tiến triển:

•Thiếu hụt lactase tạm thời ở những trẻ
sinh non trước 34 tuần tuổi.
•Triệu chứng xuất hiện ngay từ lần bú sữa
mẹ đầu tiên
•Sau khi sinh vài tuần, khi chức năng ruột
non trưởng thành thì hàm lượng và hoạt
tính lactase sẽ trở về mức bình thường.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

4. Thiếu hụt enzyme lactase bẩm sinh:

•Khiếm khuyết di truyền hiếm gặp do gen lặn
qui định, đặc trưng bởi sự thiếu hụt hoàn
toàn enzyme lactase.
•Kéo dài vĩnh viễn.
•Triệu chứng xuất hiện ở trẻ ngay từ khi sinh
ra
•Khoảng 40 trường hợp đã được báo cáo trên
thế giới chủ yếu ở Hà Lan.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

V/ CƠ CHẾ BỆNH SINH:

CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

VI/ PHÂN LOẠI

1. Bất dung nạp lactose nguyên phát
2. Bất dung nạp lactose thứ phát
3. Bất dung nạp lactose tiến triển
4. Bất dung nạp lactose bẩm sinh
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

VII/ TRIỆU CHỨNG

TRẺ EM NGƯỜI LỚN
 Đau bụng nhiều làm trẻ quấy khóc,  Chướng bụng, cảm giác đầy
khó chịu. bụng hoặc sình bụng
 Tiêu chảy nhiều lần trong ngày, phân  Đau bụng
lỏng xanh, bắn ra lượng lớn và lực  Tiêu chảy
lớn, nhiều bọt, mùi chua.  Trung tiện
 Âm ruột tăng.  Nôn
 Chướng bụng.  
 Hăm đỏ da xung quanh hậu môn.
 Trung tiện nhiều.
 Nôn trớ.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

• Các triệu chứng trên là biểu hiện của khá

nhiều bệnh lý khác nhau.
• Ngay cả khi một trẻ nhập viện với đầy đủ
các triệu chứng cũng không hẳn là trẻ đã
bị bất dung nạp lactose.
• Trẻ vẫn có thể đang mắc phải một tình
trạng tạm thời không phải là bệnh lý
được gọi là “Quá tải lactose”.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

VIII/ CẬN LÂM SÀNG

1. Nghiệm pháp dung nạp lactose
2. Xét nghiệm hydrogen hơi thở
3. Xét nghiệm gen
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

1. Nghiệm pháp dung nạp lactose:

• Nghiệm pháp thực hiện vào buổi sáng sau khi bệnh nhân đã nhịn
đói trong 8 đến 10 giờ. Vào ngày thử nghiệm, bệnh nhân sẽ uống
một chất lỏng có chứa một lượng lactose chuẩn (2g / kg, tối đa
20g, tương đương với lượng lactose trong 2 ly sữa 250ml). Sau
đó, kiếm tra lượng đường trong máu mỗi 30 phút trong 2 giờ.
Không dung nạp lactose được chẩn đoán khi bắt đầu xuất hiện
triệu chứng và / hoặc nồng độ glucose huyết trong máu tăng lên ít
hơn 26 mg / dL sau khi dùng thử liều dung nạp lactose.
• Không thực hiện ở trẻ em vì gây tiêu chảy nặng.
• Dương tính giả do đáp ứng insulin của cơ thể.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

2. Xét nghiệm hydrogen trong hơi thở:

• Bệnh nhân cần phải nhịn đói từ 8 đến 10 tiếng, ngưng thuốc lá
trong 24 tiếng. Vào ngày thử nghiệm, bệnh nhân sẽ uống một
chất lỏng có chứa một lượng lactose chuẩn (2g / kg, tối đa
20g, tương đương với lượng lactose trong 2 ly sữa 250ml) và
sau đó đo lượng Hydro trong hơi thở của bệnh nhân mỗi 30
phút trong khoảng thời gian từ 2 đến 3 giờ. Sự gia tăng nồng
độ Hydro >20ppm (>20 phần triệu) so với định lượng chuẩn
lúc bắt đầu làm xét nghiệm, bệnh nhân có thể bị bất dung nạp
với lactose. 
• Không thực hiện ở trẻ em vì gây tiêu chảy nặng.
• Dễ gây âm tính giả bới các yêu tố như sử dụng kháng sinh, sự
tăng trưởng vi khuẩn ruột non, rối loạn nhu động ruột.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

3. Xét nghiệm gen:

• Sử dụng phản ứng chuỗi polymerase, phản
ứng chuỗi polymerase real-time, và kỹ thuật
giải trình tự gen để phát hiện một kiểu gen
thiếu hụt lactase hoặc lactase ổn định.
• Có những sự khác nhau về đoạn gen qui định
việc tiết lactase ổn định dẫn đến kết quả chưa
đặc hiệu.
• Chỉ thực hiện qui mô nhỏ ở các một số nước.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

IX/ CHẨN ĐOÁN

Qui trình chẩn đoán được thực hiện qua
các bước sau:
CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế
CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

•Không một tiêu chuẩn chẩn đoán nào là

chắc chắn để khẳng định tình trạng bất dung
nạp lactose.
•Hiện nay ở Việt Nam,hầu hết tình trạng bất
dung nạp lactose gặp trên lâm sàng là bất
dung nạp thứ phát.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

Nghĩ tới tình trạng bất dung nạp lactose khi:

• Tiêu chảy kéo dài
• Có triệu chứng như: phân lỏng xanh, nhiều
bọt có mùi chua, hăm đỏ da xung quanh hậu
môn, đầy hơi, trung tiện nhiều…
• Có đáp ứng với điều trị thử sữa free lactose.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

IX- CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT

Quá tải lactose
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

1. Quá tải lactose:

a. Định nghĩa
• Là một tình trạng rối loạn tạm thời có biểu hiện lâm
sàng như bất dung nạp lactose.
• Là vấn đề phổ biến ở trẻ trong độ tuổi từ 3 đến 6 tháng
tuổi, do “trẻ phải tiêu thụ một lượng quá lớn lactose cùng
một lúc, vượt quá khả năng hấp thu của trẻ”.
• Không có sự rối loạn trong sản xuất hay hoạt tính của
enzyme lactase.
• Trẻ vẫn phát triển và tăng cân bình thường.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

b. Nguyên nhân:
•Mẹ cung cấp sữa vượt quá nhu cầu và khả năng hấp thu
của trẻ.
•Mẹ cung cấp quá nhiều sữa đầu cho trẻ. (mẹ bị viêm núm
vú, mẹ liên tục luân chuyển giữa 2 vú trong một cử bú)
•Mẹ pha sữa công thức sai cách. Nhiều bà mẹ cho rằng pha
sữa thật đậm đặc sẽ giúp con uống được nhiều sữa hơn, hấp
thu tốt hơn.
•Mẹ bổ sung men vi sinh sai cách.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

c. Hướng điều chỉnh: Tư vấn cho bà mẹ những điều

sau:
•Chờ bé bú cạn một bên vú và bé tự nhả ti mới đổi sang bên khác.
•Cho bé bú mẹ trực tiếp và hoàn toàn trong 6 tháng đầu.
•Chỉ cho bé bú bình hoặc sữa công thức khi thật sự cần thiết,
không ép trẻ bú quá no vượt quá nhu cầu của trẻ.
•Kiểm tra sự thay đổi phân từ màu xanh sang vàng, ít bọt hơn, số
lượng và tính chất phân trở dần về bình thường, hiện tượng hăm tả
của trẻ giảm rõ,… chứng tỏ việc điều chỉnh “giảm quá tải lactose”
của bà mẹ đã có hiệu quả.
CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

X- ĐIỀU TRỊ:
1. Bất dung nạp lactose nguyên phát
2. Bất dung nạp lactose thứ phát
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

1. Bất dung nạp lactose nguyên phát

a. Hạn chế triệu chứng bất dung nạp lactose:
• Hạn chế sữa và các chế phẩm của sữa trong chế độ ăn.
• Chia nhỏ sữa hoặc các sản phẩm sữa để sử dụng trong suốt cả ngày .
Khi sử dụng cần kết hợp các sản phẩm sữa cùng với các thực phẩm
khác đặc biệt là chất xơ, chất béo.
• Sử dụng sữa và các sản phẩm sữa đã được làm giảm hàm lượng
lactose, sữa Free lactose.
• Sử dụng các loại thực phẩm thay thế sữa và các sản phẩm sữa.
• Dùng thuốc enzyme lactase
CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

1. Bất dung nạp lactose nguyên phát (tt)

b. Bổ sung canxi, vitamin D:
•Bông cải xanh, lá cải, cải xoăn, và rau cải củ cải.
•Cá mòi đóng hộp, cá ngừ và cá hồi.
•Nước trái cây và ngũ cốc tăng cường canxi.
•Các sản phẩm đậu nành bổ sung canxi như sữa đậu nành, đậu hũ và đậu nành.
•Quả hạnh nhân.
•Bên cạnh đó, để tăng hấp thu canxi cần phải tăng cường vitamin D cho cơ thể
thông qua việc tắm nắng, sử dung nước cam ép, dầu cá, lòng đỏ trứng gà và gan.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

2. Bất dung nạp lactose thứ phát:

2.1 Điều trị loại bỏ nguyên nhân gây tổn thương
ruột non (virus, vi khuẩn, kí sinh trùng, bênh
lý…)
2.2 Bù dịch chống mất nước.
2.3 Điều trị dinh dưỡng
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

2.3 Điều trị dinh dưỡng:

• Thực hiện chế độ ăn loại bỏ hoàn toàn lactose.

(sử dụng sữa free lactose)
• Bổ sung các nguyên tố vi lượng B9, Zn, Fe,
Vit A, Vit B12 hỗ trợ việc hồi phục của niêm
mạc ruột.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

Lưu ý:
• Trong giai đoạn hồi phục cần phải tiếp tục chế
độ dinh dưỡng loại bỏ lactose từ 1 đến 2 tuần
để niêm mạc ruột non có đủ thời gian hồi phục,
nhờ đó mà tình trạng bất dung nạp lactose thứ
phát sẽ được giải quyết.
 CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

Tóm tắt:
• Bất dung nạp nguyên phát phổ biến nhất trên thế giới, nhưng
bất dung nạp thứ phát lại gặp nhiều nhất trên lâm sàng.
• Tỷ lệ bất dung nạp lactose ở Việt Nam rất cao 90-100%.
• Triệu chứng bất dung nạp lactose là không đặc hiệu.
• Ở Việt Nam, không có điều kiện thực hiện các xét nghiệm khi
nghi ngờ bất dung nạp lactose.
• Hiện nay, không có một tiêu chuẩn nào để chẩn đoán xác định
bất dung nạp lactose.
• Điều trị thử bằng sữa free lactose là biện pháp tốt nhất để chẩn
đoán tình trạng bất dung nạp lactose.
CLB Nhi Khoa Trường Đại Học Y Dược Huế

THANK YOU