ДИГЕСТИЈА И АБСОРПЦИЈА ВО ГИТ

1. ДИГЕСТИЈА НА РАЗЛИЧНИ ХРАНЛИВИ МАТЕРИИ СО ХИДРОЛИЗА

2. ОСНОВНИ ПРИНЦИПИ НА АБСОРПЦИЈА ВО ГИТ
 1. ДИГЕСТИЈА НА РАЗЛИЧНИ ХРАНЛИВИ МАТЕРИИ СО ХИДРОЛИЗА

1. Хидролиза на ЈХ (јагленохидрати)
- Полисахаридите и дисахридите се кондензирани моносахариди (H+ од еден моносхарид и ОН- од
наредниот моносахарид се отстранува, се создава Н2О и дисахарид R’’ – R’)
- Хидролиза: R’’ – R’ дигестивен R ОН + R
’’ ’

ензим

2. Хидролиза на масти
- Триглицеридите (неутрални масти) се комбинација на три масни к-ни кондензирани со еден молекул
на глицерол, при што се отстрануваат 3 молекули на Н2О
- Хидролиза – дигестивните ензими ги враќаат трите молекули на Н2О со што се отцепуваат трите
масни к-ни од глицеролот

3. Хидролиза на протеини
- Протеините се ланци на повеќе амино к-ни поврзани со пептидини врски , при што кај секоја
пептидна врска, еден H+ од едната амино к-на и ОН- од следната амино к-на се отстранува
(кондензација). Односно, од секоја пептидна врска се создава една молекула на Н2О
- Хидролиза – дигестивните ензими ги враќаат H+ и ОН- на протеинската молекула, со што се
откинуваат амнино к-ни.
 1.1. ДИГЕСТИЈА НА ЈХ

ЈХ во исхраната: сукроза, латоза, скроб и во помала количина амилоза, гликоген, алкохол, млечна к-на,
пектини, пируватна к-на, декстрини и јагленохидратни деривати од месото.
Целулоза – јх за кој не се секретираат дигестивни ензими во човечкиот дигестивен тракт.

скроб
Птијалин (плунка): 20-40%
Панкреасна амилаза: 20-40%

лактоза сукроза
Малтоза и 3-9 гликозни полимери
Лактаза Сукраза
Малтаза и α-декстриназа
(тенко црево) (тенко црево)
(тенко црево)

глукоза фруктоза
галакотза

Езними кои учествуваат во дигестија на ЈХ: плунковна амилаза, панкреасна

амилаза и ензими од четкастата слузница на тенките врева
 1.2. ДИГЕСТИЈА НА ПРОТЕИНИ

Пепсин Протеози
Протеини Пептони
20% од протеинската Полипептиди
дигестија

Трипсин, химотрипсин, карбоксиполипептидаза,

проеластаза
Полипептиди Пептидази
+ Амино к-ни
Амино к-ни

• Една од најважните карактеристики на пепсинот е неговата

Пептидна врска
Карактеристиките на секој протеин се одредени од видот
на амино к-ните и нивниот редослед.
99 % од протеините се ресорбираат како амино к-ни во
крвта, иако 1 % може да бидат пептиди или цели
протеини, кои многу често може да предизвикаат
сериозни алергични или имунолошки пореметувања
способност за дигестија на колагенот, албуминоид кој многу
малку е дигестиран од другите ензими.
• Само мал процент од протеините се дигестирани во амино к-ни
од ензимите во панкреасниот сок, а највеќе во дипептиди и
трипептиди.
• Пептидазите во четкастиот епител на цревата ја завршуваат
финалната дигестија во амино к-ни и дипептиди и трипептиди.
• Во цитозолот на ентероцитите се дозавршува разложувањето
на преостанатите дипептиди и трипептиди во амино к-ни.
 1.3. ДИГЕСТИЈА НА МАСТИ
Многу мала количина на триглицеридите се дигестира во
желудникот (10%) од страна на лингвалната липаза, додека
најголемиот дел се дигестира во тенките црева.

Масен глобул ( неполарна)

Вода ( поларна)
Хидрофобен
Триглицериди вода глицерол масни к-ни (неполарен)
жолчни соли
• Фосфолипифите и холестерол естрите се сметаат за масти зошто Хидрофобна страна
содржат масни к-ни – се разложуваат под дејство на фосфлипаза А2 и
Хидрофилна страна
холестерол естер хидролаза.
фосфолипиди
• Холестеролот е стеролно соединение кое не соджи масни к-ни, но по Хидрофилни групи
Масна честичка
( неполарна) трилгицериди
своите физички и хемиски карактеристики се однесува како маст, (поларни)
произлегува од мастите и се метаболизира како мастите. Вода ( поларна)
• Емулгирање на мастите – започнува во желудникот, а завршува со Цревен лумен Слој на епитлени клетки млечен
жолчката (жочни соли и лецитин) во дуоденумот – намалување на
Масен глобул
тензијата и презивикува растворање на масниот глобул во вода, (липиди)
фрагментирајќи се (1 микрометар честички) и зголемувајќи ја Протеин
Мицели
површината на делување на липазата ( која е растворлива во вода) за Слободни масни к-ни
1000 пати. (монглицериди)

• Хидролизата на триглицердите е предизвикана од панкреасната

Дигестија
липаза и речиси незначително од цревната липаза во слободни масни со липаза
Триглицериди
к-ни и 2 моноглицериди. Емулзиони
капки
• Мицели – сферични глобули од жочни соли и слободни масни к-ни и
Жолчни Жолчни
моноглицериди (како и холестеролот и фосфолипидите) соли хиломикрони
соли
Жолчни
соли Секреторни
везикули
 2. ОСНОВНИ ПРИНЦИПИ НА АБСОРПЦИЈА ВО ГИТ
• Преку тенките црева се
ресорбира течност колку што
вили Централен Четкаста
Базиларна се внесува (1,5 л), плус
мембрана
млечен граница секретираните сокови (7-8 л) –
Движење 1.5л се ресорбираат преку
Крвни
на храната капилари тенките црева и 1.5 л
Венули поминуваат преку
Артериола Централен
илиоцекалната валвула во
млечен дебелото црево.
Вена • Желудникот нема добра
капилари апсорптивна моќ поради
Артерија
(Дипли на Kerckring) недостаток на вили, како и
постоење на тесни врски
Сл. Организација на вилус – васкуларен систем за апсорпција на помеѓу епителните клетки – се
течности и растоврени материи во порталниот крвоток и ресорбира алкохол и аспирин
лимфен млечен сад за апсорпција во лимфа.

• Дипли на Kerckring (развиени во дуоденум и јејунум) – испакнати 8

мм во лумен, зголемувајќи ја абсорптивната површина за 3 пати.
• Вили (простирајќи се до илеоцекалната валвула) – се наоѓаат на
Четкаста површината од епиталната клетка, 1 мм во лумен, зголемувајќи ја
граница
апсорптивната површина за 10 пати.
Пиноцитотични • Четкаста граница – микровили (1000 на еден вилус, 1 микрометар
везикули
долги и 0.1 во дијаметар), зголемувајќи ја апсорптивната површина
Митохондрии за 10 пати.

ЕР
 2.1. АБСОРПЦИЈА ВО ТЕНКИ ЦРЕВА- ЈОНИ И ВОДА
Меѓуклеточна • Абсорптивната моќ на тенките врева на дневно ниво е : неколку стотоци грама (може и
Цревен
течност клетка лумен до неколку килограми) јх, 50-100 гр амино к-ни (може и до 500-700 гр), 100 гр масти
(може и до 500 гр), 50-100 гр јони и 7-8 литри вода (може и до 20 л).
• Изоосмотска абсорпција на вода во два правци (дифузија) – од химус во плазма и обратно
- посебно кога хиперосмотска секреција од желудникот доспее во дуоденум.

1. Na+ активно се транспортира низ цревната мембрана

Амино к-ни
Гликоза
4. Апсорпција на Са++ - активна ресорпција во
дуоденум – РТН го активра D3 која ја зголемува
апсорпцијата на Са++
5. Активна апсорпција на железо
6. Активна апсорција на К+, магензиум, фосфати –
моновалентните јони се апсорбираат полесно, а
бивалентните помалку
- Во цревата мора да се абсорпбираат 25-35 гр на натриум, а се скретираат со фецесот
само 0.5гр
- Активен транспорт преку базолатералната и латералната мембрана во
парацелулараните простори (со него и Cl-)
- Пасивно низ четкастата мембрана (50 mEq внатре во клетката, а 142 mEq во химусот)
- Активен ко-траспорт (амино к-ни, гликоза) и конта-траспорт (H+) низ четската
мембрана
- Осмоза на вода кон парацелелраните простори ( и после во плазмата) парацелуларно и
трансцелуларно
- Алдостеронот ја зголемув реапсорпцијата на Na+ (заедно со Cl- и вода) како резултат на
дехидратација – посебно во колонот
2. Аброспција на Cl- во тенкото црево
- Во горниот дел на тенкото црево поминува пасивно (електрохемиски градиент следејќи
ги Na+ )
- Во делови од илуемот поминува активно (Cl- - НСО3- разменувач) преку четкастата
граница
3. Aбсорпција на НСО3- во дуоденум и јејунум -Индиректно – со Н+во цревата се создава Н2О
и СО2
- Во илеумот и дебелото црево, епителните клетки на врвот од вилите секретираат НСО3-
во замена за апсорпција на Cl-- создавање на алкална средина за неутрализација на
киселите продукти на бактериите во цревта
 2.1.2. АБСОРПЦИЈА ВО ТЕНКИ ЦРЕВА- НУТРИТИВНИ МАТЕРИИ
1. Абсорпција на ЈХ
- Главно се апсорбираат моносахариди и многу малку дисахриди
- 80 % се ресорбира гликоза (од скроб) и 20% галактоза (од лактозата) и фруктоза (од сукрозата)
- Гликозата и галактозата се абсорбира низ луминалната мембрана со ко-транспорт со Na + (секундарен транспорт), а преку
базолатералната мембрана во парацелуларниот простор (и после во крвта) со олеснета дифузија
- Фруктозата се абсорбира низ луминалнта мембрана со олеснета дифузија (независно до Na+ ), во епителнит клетки се
фосфорилира, конвертира во гликоза и транспортира во крвта

2. Абсорпција на протеини
- Се абсорбираат преку луминалната мембрана дипептиди, трипептиди и малку како амино к-ни
- Се абсорбираат со ко-транспорт (секундарен активен транспорт) со Na +
- Некои амино к-ни се абосрбираат со олеснета дифузија
- Најмалку 5 типа на транспортни протеини се најдени во луминалната цревна мембрана за амино к-ни и пептиди

3. Абсорпција на масти
- Во форма на мицели, моноглицеридите и масните к-ни се раствораат во химусот, влегуваат во епителот (претходно, уште во
химусот, жолчните соли се откинуваат) – во присуство на мицели се абосрбираат 97% од маститие, а без жолчни соли 50%
- Во ЕР на епителните цревни клетки, од моноглицеридите и глицеролот се создаваат триглицериди кои како хиломикрони
преминуваат во торакалниот дуктус и потоа во крвта
- Масните к –ни со кратки и средно догли ланци (мастите од путерот) се абсорбираат директно во порталниот крвоток (не
поминуваат во тригицериди во епителните клетки, излачувајќи се како хиломикорни во лимфата) зошто повеќе се
раствораат во вода
 2.2. АБСОРПЦИЈА ВО ДЕБЕЛИ ЦРЕВА- ФОРМИРАЊЕ НА ФЕСЕЦ

• 1500 мл на химус влегува во дебелото црево, а 100 мл се исфрла преку фецес, абсорбирајќи ги јоните и водата,
исфрлајќи само 1-5 mEq на Na+ и Cl-
• Проксимален колон – абсорбирачки колон; дистален колон – складирачки колон
• Активна абосрбција на Na+ , со пасивен транспорт на Cl- како реузултат на електрохемиски градиент – помала
можност за враќање назад во цревото (поради концетрациски градиент) поради многу поблиските тесни врски
помеѓу клетките ( за разлика од тенкото црево)
• Осмоза на вода кон интерстициумот како резултат на осмотски градиенти
• Секреција на НСО3+ со абосрпција на Cl- перку разменувач – неутрализирање на киселите продукти на
бактериите во дебелото црево
• Максималната абсорпција во дбелто црево е 5-8 литри – при навелгување на течност повеќе од макисмумот,
вишокот се појавува во фецесот како дијареа
• Бактериска активност :
– дебело цревни бацили имаат способноста мала количина на целулоза да дигестираат
- Создавање на витамин К (преку храната недоволно се внесува, а потребен е за когаулацијата на крвта), В12,
тиамин, рибовлафин и гасови (СО2, водороден гас и метан)
• Состав на фецесот: ¾ вода и ¼ цврсти материи (30% мртви бактерии, 10-20% масти, 10-20% неоргански
материи, 2-3% протеини и 30% недигестирани фиброзни и суви делови од дигестивните сокови како жолчен
пигмент и отстранти епителни клетки)
– кафеавата боја на фецесот е од стеркобилинот и уробилниот (деривати на билирубинот)
- Мирисот е резултат на активноста на бактерии и зависи од човек до човек (исто и од составот на храната), а
материи кои го предизвикуваат овој мирис се:индол, скатол, меркаптани и хидроген сулфид