ЦРН ДРОБ (ХЕПАР)

1. ФИЗИОЛОШКА АНАТОМИЈА
2. ВАСКУЛАРНИ И ЛИМФНИ СИСТЕМИ НА ХЕПАРОТ
3. МЕТАБОЛНИ ФУНКЦИИ НА ХЕПАРОТ
4. СОЗДАВАЊЕ И ЕКСКРЕЦИЈА НА БИЛИРУБИН
 1. ФИЗИОЛОШКА АНАТОМИЈА
Функции на хепарот: 1) филтрација и складирање на крв, 2) метаболизам на јх, масти, протеини, хормони и надворешни
хемикалии, 3) формирање на жолчка, 4) складирање на витамини и железо, 5) формирање на фактори на коагулација.

Централна
вена

Синусоиди Хепатална клеточна плоча

Простор на Disse Купферова клетка

Жолчно каналче
Терминални
лимфни садови Енодтелна клетка

Лимфен
дуктус
Портална
вена

Хепатална
артерија

Жолчен дуктус
 2. ВАСКУЛАРНИ И ЛИМФНИ СИСТЕМИ НА ХЕПАР
1. Крвта во хепарот доаѓа од порталната вена и хепаталната артерија
- Хепарот има висок крвен проток – 1050 мл/мин крв од порталната вена и 300 мл/мин од хепаталната артерија, односно 27% од срцевиот
минутен волумен во мирување
- Во хепарот има ниска васкуларна резистентност – 9 mmHg во порталната вена и 0 mmHg во vena cava
- Цироза на хепарот значително ја зголемува васкуларната резистеност (хрoничен алкохолизам, неалкохолен стеатохепатитис –NASH,
неалкохолна масна болест на хепарот – NAFLD, конзумирање на отров јаглероден тетрахлорид, вирусни инфекции, обструкција и воспаление на
жолчни патишта)
- При блокирање во порталниот систем се развива портална хипертензија при што капиларниот притисок во цревните капилари може да дојде
15-20 mmHg, со екстремно губење на течности преку цревата
2.Хепарот функционира како резервоар на крв
- 450 мл крв се нормално стационирани во хепаталните вени и синуси
- При зголемување на притисокот во десниот атриум (срцева декомпензација), хепарот може да прими и до 05-1 л вишок крв
- При крварења, крвниот резервоар на хепарот може да биде од витално значење
3. Хепарот има многу висок лимфен проток
- Половина од формираната лимфа во телото е од хепарот(огромна пропустливост на хепаталните синуси)
- 6 g/dl е концетрацијата на протеините во лимфата од хепарот
- Високи венски притисоци во хепарот (зголемување од 3-7 mmHg) предизвикува трансудација во лимфните садови и протекување надвор од
хепарната капсула со формирање на асцит (течност во стомачната празнина), во која течност има 80-90% повеќе протеини од онаа во плазмата
- Високи портални притисоци може да прадизвикаат асцит како резулта на трансудација во стомачната празнина преку серозата на цревата
4. Хепарот има извонредна регенеративна способност
- И до 70% остранет хепар може да се регенерира
- Фактори кои стимулираат брза регенерација: хепатоцитен фактор на раст (HGF), епидермален фактор на раст, тумор некротизирачки
фактор (цитокин) и интерлеукин 6 (цитокин) – овие фактори се лачат во мезенхималните клетки на хепарот
- Фактор кој ја стопира пролиферацијта е трансформирачки фактор на раст-β кој го лачат хепаталните клетки
- Растот на хепарот е детерминиран од потребниот отпимален сооднос помеѓу телесната маса и големината на хепарот
5. Хепаталниот макрофаген систем (Купферови клетки) е чистач на крвта
- Во порталната крв има секогаш бацили од цревата, а во системската циркукација нема
- Помалку од 1% од бактериите кои влегуваат во порталната крв преку цревата успеваат да го поминат чистачот
 3. МЕТАБОЛНИ ФУНКЦИИ НА ХЕПАР
1. Mетаболизам ЈХ
А) Складирање на големи количини на гликоген – пуферска функција на гликозата во крвта
Б) Конверзија на галактозата и фруктозата во гликоза
В) Гликонеогенеза – при пад на концентрацијата на гликоза во крвта, големи количини на амино к-ни и глицерол од разградените триглицериди се ковертира
во гликоза
2. Метаболизам на масти
А) Оксидација на масните к-ни за обезбедување на енергија за други телесни функции – со бета-окисдација на мастите се создавааат ацетилни радикали кои
формираат ацетил Со-А, каде две молекули се кондензираат и формираат ацетооцетна к-на која го напушта хепарот и оди во ткивата каде треба енергија,
односно во тие ткива од ацето-оцетна к-на се создава ацетил Со-А кој влегува во Кребсовиот процес
Б) Синтеза на големи личини на холестерол, фосфолипиди и липопротеини – 80% до холестеролот оди во жолчните соли, а остатокот, преку липопротеините,
заедно со фосфолипидите, се транспортираат во клетките за синтеза на клеточни мембрани и други клеточни функции
В) Синтеза на масти од протеини и јх
3. Метаболизам на протеини
А) Деаминација на амино к-ни – за енергетски потреби или конветрирање во јх и масти (во помали количини ова се одвива и во бубрезите)
Б) Формирање на уреа за отстранување на амонијакот од телесните течности – остранување на амонијакот создаден со деаминација на амино к-ните и од
бактериите во цревата ( хепатална кома)
В) Создавање на плазма протеини – 15-50 гр/дневно 90% од сите протеини, освен гама-глобулиините кои се создаваат во лимфните ткива – при цироза (поради
намалено создавање на албумини) се создава асцит
Г) Интерконверзии на различни амино к-ни и синтеза на други соединенија од амино к-ните – преку порцеси на трансаминација и синтеза на неесенцијални
амино к-ни користејќки ги кето-киселините и амино радикалите
4. Складирање на витамини во хепарот
- Витамин А – превенира негов недостаток за 10 месеци; Витамин D - превенира негов недостаток за 3-4 месеци; Витамин В12- превенира негов недостаток за
повеќе од 1 година
5. Складирање на железото како феритин – преку апоферитинот во хепарните клетки се врзува железото (пуферска улога за железото во крвта)
6. Хепарот создава фактори на коагулација – фибриноген, протромбин, акцелератор на глобулин, фактор VII и витамин К (неопходен за создавање на факторите
VII, IX, X)
7. Хепарот отстранува или излачува некои лекови, хормони и други супстанции
- Преку жолчката се излачуват сулфонамидите, пеницилинот, ампицилинот и еритромицинот, како и калциумот
- Се менуваат и екскретираат тироксинот, естрогенот, кортизолот и алдостеронот
 4. СОЗДАВАЊЕ И ЕКСКРЕЦИЈА НА БИЛИРУБИН

Жолтица – голема
плазма
Фрагилни ЕР количина на
Ретикуло ендотелен билирубин
систем
хем (некоњугиран и
Хем оксигеназа коњугиран) во крвта, и
биливердин Или слободен билирубин,
може да биде
Одредувањето на кој веднаш се врзува со хемолитична и
билирубинот е плазма албумин во крвта
обструктивна.
Некоњугиран билирубин
одлична алатка за
хепар
дијагноза на
уробилиноген
хемолитчките
хепар бубрези
болести на крвта,
како и на болести на
црниот дроб. абсорбиран
Коњугиран билирубин уробилиноген
Бактериско оскидација
Се ослободува од плазма делување
албуминот, коњугирајќи се уробилиноген уробилин
80% со глукоронската к-на,
10% со сулфатите и 10% со стеркобилиноген
други материи, оскидација
екскретирајќи се од стеркобилин
хепатоцитите. урина
Цервна содржина
 ДИЕТАРНИ БАЛАНСИ И РЕГУЛАЦИЈА
НА ХРАНЕЊЕТО

1. ДИЕТАРНИ БАЛАНСИ
2. РЕГУЛИРАЊЕ НА ВНЕСОТ НА ХРАНА И СКЛАДИРАЊЕТО НА ЕНЕРГИЈА
 2. РЕГУЛИРАЊЕ НА ВНЕСОТ НА ХРАНА И СКЛАДИРАЊЕТО НА ЕНЕРГИЈА
Глад – желба за храна, проследена со неколку други физиолошки ефекти (ритмични контракции во желудникот и замор), која
провоцира барање на храна.
Апетит – желба за посебен тип на храна, поврзана со квалитетот на храната која се внесува.
Ситост – чувство кое се јавува кога внесот на храна е реализиран и доволен.

Контрола на земање храна Центри во хипоталамус за регулирање на внесот на храна:

1. Латерални (надворешни) јадра – при ексцитација предизвикува
хиперфагија (и обратно) – при дразба на овој центар се провоцираат
моторни активности за барање на храна.
2. Вентромедијални јадра – главен центар за ситост – комплетно негово
потрошувачка внес
дразнење предизвикува афагија, а негова деструкција екстремна гојност
3. Паравентрикуларни, дорзомедијални јадра и nuclei arcuatae
- Лезии на паравентрикуларните јадра предизвикуваат екцесивно јадење.
Енергетски баланс - Лезии на дорзомедијалните јадра предизивкуваат депресија на јадењето.
- Nuclei arcuate – места во хипоталамус каде ослободените хормони од ГИТ и
адипозното ткиво конвергираат во регулирање на земањето храна и
грелин енергетската потрошувачка
лептин
Хипоталамусните центри влијаат на секреција на неколку хормони кои се
инсулин важни во енергетскиот баланс и метаболизам, вклучувајќи ги оние од
тироидната и адреналната жлезда, како и панкреасните клетки.

Масно ткиво панкреас желудник

 СИГНАЛИ КОИ ДОАЃААТ ДО ХИПОТАЛАМУС ВО ПРОЦЕСОТ НА ЗЕМАЊЕ ХРАНА
1) Сигнали од ГИТ кои обезбедуваат информации за полнење на стомакот, 2) хемиски сигнали од хранливи материи во крвта
(глкикоза, амино к-ни, масни к-ни), 3) сигнали од хормони од ГИТ, 4) сигнали од хормони од масното ткиво и 5) сигнали од
церебралниот кортекс (мирис, вкус, стрес итн).

Сигнали кои ги прима хипоталамус во процесот на земање храна

Плазма Плазма
Плазма гликоза
инсулин глукагон

Плазма хормони
Вкус на храна од ГИТ
мозок
Плазма
глад лептин

стрес Плазма
грелин

Условени Активација на хемирецепторите и Телесна

одговори рецепторите за истегнување во температура
желудник и дуоденум

Многу фактори го контролираат апетитот и влијаат на земањето на храна

 Петиди, хормони и невропептиди со ефект на внесување на
Неврони и невротрансмитери во хипоталамус кои го храна
стимулираат или инхибираат земањето на храна ориксогени анориксогени

Земање храна
Неврони на неврон
паравентрикуларни
јадра

До nucleus tractus solitaries

• Симпатичка активност
Земање • Енергетска
храна потрошувачка
Земање
храна

Нервни центри кои влијаат на механичкиот процес на хранење

Nucleus • Механиката на хранење е контролирана од центри во
arcuatus мозочното стебло – при пресекување на мозокот под
хипоталамус, а над мезенцефалон, животното може да лачи
Трет
плунка, се облизнува, џвака, голта – ова значи дека улогата
вентрикул
на другите центри е во контрола на количината на внесена
POMC/CART – про-опимеланокортин и храна и ексцитирање на овие центри од мозочното стебло за
копија на кокаин и амфетамин покренување на механиката на хранење.
α-MSH – α –меланоцитен стимулирачки
хормон • Центри над хипоталамус – амигдала и префронтален кортекс
MCR-3, MCR-4 – меланокортински – при декструкција на амигдалата од двете страни, настанува
Инсулин рецептори
грелин "психичко слепило“ во изборот на храна
Лептин NPY – невропептид Y
AGRP – агути-зависен протеин
ССК
(холесцитокинин)
 2.1. ФАКТОРИ КОИ ЈА РЕГУЛИРААТ КОЛИЧИНАТА НА ВНЕСЕНА ХРАНА
А) Краткотрајна регулација – превенира прекумерно внесување на храна при секој оброк
• Гастроинтестиналното полнење, посебно желудник и дуоденум, праќа инхибиторни стреч сигнали преку нервус вагус во хипоталамус.
• Гастроинтестинални хормони го супримираат внесувањето на храна:
ССК (холецистокини) - краткотрајна инхибиција (нема улога во честота на оброците и енергетската потрошувачка) преку дразнење на локални сензорни
нерви во дуоденум и испраќање на инхибиторни сигнали преку нерву вагус во хипоталамус.
Пептид YY – се секретира од целиот ГИТ, но посебно од илеум и колон, го намалува внесувањето на храна за 12 часа, со поголеми негови концентрации при
внесување на масна храна.
Пептид сличен на глукагонот (GLP) – стимулира лачење на инсулин зависно од количината на гликозата и, заедно со инсулинот, го супримира апетитот.
Грелин – го лачат оксинтичните клетки во желудник (помалку во цревата) и неговите концетрации се високи непосредно пред јадење, зголемувајќи го
внесувањето на храна.
Орални фактори (џвакање, саливација, голтање, осет за вкус) – ја "мерат храната" која поминува, и после одредено време и количина на храна, ги инхибираат
центрите во хипоталамус ( 20- 40 минути, а после настапуваат инхибиторните сигнали од полнењето во желудникот).
Б) Долготрајна регулација – одржување на нормални количини на енергетски резерви во организмот-ако на човек кој долго време гладувал, му се даде нормално
да јаде, тој ќе внесува многу повеќе храна од оној кој редовно се исхранува, и обратно.
- Глукостаска, аминостатска и липостаска теорија за гладта и регулирање на внесувањето на храна – 1) зголемувањето на концетрацијата на гликоза,
амино к-ни и масни к-ни во плазмата ги зголемуваат импуслите во невроните во центарот за ситост во вентромедијалните и паравентралните јадра во
хипоталамус, и истовремено, ги намалуваат импулсите во невроните во центарот за глад во латералниот хипоталамус.
- Температурна регулација на внесот на храна – на ладно се зголемува внесот на храна, а на топло обратно – интеракции помеѓу центарот за терморегулација
и центрите за ситост и глад во хипоталамус – на ладно, се зголемува метаболната рата и зголемува масното ткиво за изолација.
- Фидбак сигнали од масното ткиво го регулират внесот на храна – зголемнат количина на масно ткиво создава пептиден хормон лептин, кој преминувајќи
ја мозочната крвна бариера праку олеснета дифузија, влегува во хипоталамус и ги дразни лептин рецепторите: 1) Намалување на продукцијата на
стимулатори на апетитот во хипоталамус (NPY, AGPR), 2) активација на РОМС невроните, предизвикувајќо ослободување на α-меланоцитен стимулирачки
хормон, кој пак ги стимулира меланокортинските рецептори, 3) продукција на кортико-ослободувачки хормон (намалување на внесот на храна), 4)
зголемување на симпатичката активност (зголемување на метаболната рата и потрошувачка), 5) намалување на секрецијата на инсулин (намалување на
енергетките резерви)
- Зголемена резистентност на лептинските рецептори и пострецептоските патишта на лептин е главна причина за гојноста