კაპიტალდაბანდების

ბიუჯეტირება: გრძელვადიანი
აქტივები

თავი 11
 ინვესტიცია და უკუგება
• კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირება (Capital budgeting) არის სისტემური
მიდგომა ინვესტიციების შეფასებისთვის, რომელიც წარმოდგენილია
გრძელვადიანი ან კაპიტალური აქტივების სახით.
• ინვესტიცია არის აქტივების ფულადი ღირებულება, რომელსაც
ორგანიზაცია გასცემს გრძელვადიანი აქტივების შექმნის მიზნით
• უკუგება არის მომავალი ნაღდი ფულის შემოდინება, რომელიც
დაკავშირებულია გრძელვადიან აქტივებთან
 კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირების ანალიზი აქცენტს აკეთებს იმაზე
თუ რამდენად ამართლებს გაზრდილი ნაღდი ფულის ნაკადი,
რომელსაც ორგანიზაცია მოელის გრძელვადიანი აქტივებიდან, ამ
აქტივებში ჩადებულ ინვესტიციას
11-2
 ფულის ღირებულება დროში

• ფულის ღირებულება დროში უჭირავს ცენტრალური

ადგილი კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირებისას
• რადგან ფულს შეუძლია ინვესტიციიდან უკუგების
მიღება:
 მისი ღირებულება დამოკიდებულია ფულის
მიღების დროზე
 ყველა რესურსის მსგავსად ფულს გააჩნია თავისი
ღირებულება
• ინვესტიციის გაკეთებისას პრობლემას წარმოადგენს
ის რომ ინვესტიციისთვის ფული იხარჯება დღეს
ხოლო უკუგება ხდება მომავალში

11-3
 ფულის ღირებულება დროში

• რადგან ფულს აქვს ღირებულება დროში, კრიტიკული

მომენტი კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირებისას არის
ის რომ:
ფულის რაოდენობა, დახარჯული ან მიღებული სხვადასხვა
დროში, უნდა გარდაიქმნას კონკრეტული პერიოდის
ღირებულებაში რათა მოხდეს მათი შედარება ერთმანეთთან

11-4
ზოგიერთი სტანდარტული აღნიშვნა
აბრ. მნიშვნელობა
n პერიოდების რაოდენობა ინვესტიციის ანალიზისას,
პერიოდი შეიძლება იყოს თვე, კვარტალი, წელი და
FV ა.შ.
ინვესტიციის მომავალი ღირებულება დღეიდან n
PV პერიოდის შემდეგ
n პერიოდებში მიღებული თანხების მიმდინარე
ღირებულება ან ამჟამინდელი ღირებულება
a მიმდინარე პერიოდში
ყოველწლიური თანხა, რომელიც მიღებული ან
გადახდილია ცალკეულ პერიოდში n პერიოდების
r მანძილზე
დაგეგმილი (ან მოსალოდნელი) უკუგების განაკვეთი
ინვესტიციებიდან, ინვესტიციებიდან მიღებული
პროცენტის მაჩვენებელი
11-5
 მომავალი ღირებულება
• რადგან ფულს გააჩნია ღირებულება დროში,
უმჯობესია ის გქონდეს დღეს ვიდრე მომავალში

• მომავალი ღირებულება (FV) არის იმ თანხის

მოცულობა რაც მიიღება დღევანდელ ინვესტიციაზე
მუდმივი სარგებლის დარიცხვით კონკრეტული
პერიოდის განმავლობაში

 მაგ. მომავალი ღირებულება ერთი წლის შემდეგ:

FV=PV x (1+r)

11-6
 FV სხვადასხვა პერიოდებისთვის

• $1.00 ინვესტიცია მოგვცემს $1.2763-ს ხუთი წლის შემდეგ წლიური

5%-ის დარიცხვის შემთხვევაში:

0 წელი 1 წელი 2 წელი 3 წელი 4 წელი 5 წელი

5% 5% 5% 5% 5%

1$ 1.0500$ 1.1025$ 1.1576$ 1.2155$ 1.2763$

FV=PV x (1+r)n
• გამოთვლებისას გამოყენებულია შემდეგი დაშვებები:
 წლების განმავლობაში გამომუშავებული პროცენტი რჩება
ინვესტირებული მე-5-ე პერიოდის ბოლომდე
 დარიცვა ხდება რთული პროცენტით

11-7
 დღევანდელი ღირებულება
• მომავალი ფულადი ნაკადების ღირებულება 0
პერიოდში ეწოდება დღევანდელი ღირებულება
• დღევანდელი ღირებულების გამოთვლის პროცესს
ეწოდება დისკონტირება

FV = PV x (1 + r)n
PV = FV/(1 + r)n

11-8
ანუიტეტი

11-9
ანუიტეტის დღევანდელი ღირებულება

11-10
 კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირება

• კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირება არის მიდგომა,

რომელსაც მგეგმავები იყენებენ გრძელვადიანი
აქტივების შეძენის შეფასებისას. ეს მიდგომებია:

1. გამოსყიდვა;
2. ბუღალტრული უკუგების განაკვეთი;
3. წმინდა მიმდინარე ღირებულება;
4. უკუგების შიდა განაკვეთი;
5. მომგებიანობის ინდექსი;
6. ეკონომიკური ღირებულება.

11-11
 Shirley’s Doughnut Hole
• Shirley’s Doughnut Hole-ის სურს ახალი ავტომატური ღვეზელის
საცხობის ყიდვა:
 ღირებულება: $70,000
 გამძლეობა: ხუთი წელი
 სარგებელი: საოპერაციო ხარჯის შემცირების ხარჯზე მოგების
ყოველწლიური ზრდა შეადგენს $20,000, ხოლო კაპიტალის
ღირებულებაა 10%
 მე-5-ე წლის ბოლოს საცხობი გაიყიდება $10,000

0 წელი 1 წელი 2 წელი 3 წელი 4 წელი 5 წელი

ფულის ნაკადი -70 000 20 000 20 000 20 000 20 000 30 000

დასაფ. თანხა 70 000 50 000 30 000 10 000 -10 000 -40 000

11-12
 გამოსყიდვის მეთოდი

• გამოსყიდვის პერიოდი ითვლის პროექტის საწყისი ინვესტიციის

აღდგენისთვის საჭირო პერიოდების რაოდენობას
 Shirley’s თავდაპირველი ინვესტიციის გადაფარვის პერიოდი
შეადგენს 3.5 წელს ($70000/$20000)
• რაც უფრო დიდია გამოსყიდვის პერიოდი მით უფრო მეტი რისკის
შემცველად ითვლება პროექტი

11-13
 პრობლემები გამოსყიდვის პერიოდთან
დაკავშირებით

• აღნიშნულ მეთოდს გააჩნია ორი ნაკლოვანება:

 ის არ ითვალისწინებს ფულის ღირებულებას დროში
 არ ითვალისწინებს ფულადი ნაკადების გადინებას რომელიც
ხდება თავდაპირველი ინვესტიციის შემდეგ, ასევე არ
ითვალისწინებს გამოსყიდვის პერიოდის შემდეგ ფულადი
ნაკადების შემოდინებას

11-14
 ბუღალტრული უკუგების განაკვეთი
• ბუღალტრული უკუგების განაკვეთი - პროექტის საშუალო
ბუღალტრული შემოსავლიანობის განაყოფი ინვესტიციის საშუალო
დონეზე
 ანალიტიკოსები იყენებენ ბუღალტრული უკუგების განაკვეთს, რომ
დაუახლოვონ ინვესტიციაზე ამონაგებს, რომელიც მიიღება
ინვესტიციიდან საშუალო შემოსავლის გაყოფით ინვესტიციის
საშუალო დონეზე
• წლიური ამორტიზაცია =(საწყისი ღირებულება - სალიკვიდაციო
ღირებულება)/აქტივის ხანგრძლივობა=(70 000-10 000)/5=12 000.
• Shirley’s-ის გაზრდილი წლიური შემოსავალი იქნება $8000
 $20,000 - $12,000=$8000
 ამ მაგალითის მიხედვით საშუალო შემოსავალი უდრის წლიურ
შემოსავალს, რადგან ყოველწლიური შემოსავალი თანაბარია
• საშუალო ინვესტიცია = (საწყისი ფასი+სალიკვიდაციო
ღირებულება)/2=[($70,000 + 10,000) / 2]=$40,000

11-15
 ბუღალტრული უკუგების განაკვეთი

• ბუღალტრული უკუგების განაკვეთი იქნება:

$8,000 / $40,000 = 20%

• თუ ბუღალტრული უკუგების განაკვეთი აჭარბებს სამიზნე
უკუგების განაკვეთს, მაშინ პროექტი მისაღებია
• ნაკლი: არ ითვალისწინებს ფულის ღირებულებას დროში

• თუმცა აღნიშნული მეთოდი გამოსყიდვის მეთოდის

გაუმჯობესებულ ვარიანტს წარმოდგენს, რადგან ის
ითვალისწინებს ნაღდი ფულის ნაკადს ყველა პერიოდში

11-16
წმინდა მიმდინარე ღირებულება

11-17
 წმინდა მიმდინარე ღირებულება

• განვსაზღვროთ Shirley’s-ის ინვესტიციის წმინდა მიმდინარე

ღირებულება:
• ნაბიჯი 1: პერიოდის ხანგრძლივობა არის ერთი წელი

• ნაბიჯი 2: Shirley’s-ის კაპიტალის წლიური ღირებულებაა 10%

• ნაბიჯი 3: ზრდადი ფულადი ნაკადებია:

 $70,000 გადინება დაწყებისთანავე
 $20,000 შემოდინება ყოველი წლის ბოლოს 5 წლის
განმავლობაში
 $10,000 შემოდინება მე-5-ე წლის ბოლოს საცხობის
დარჩენილი ღირებულება
11-18
 წმინდა მიმდინარე ღირებულება
• ნაბიჯი 4: ფულადი ნაკადების მიმდინარე ღირებულება როდესაც
კაპიტალის ღირებულება არის 10%:
 $20,000-ის 5 წლიანი ანუიტეტის მიმდინარე ღირებულება
იქნება PV = $20,000*3.7908=$75,816
 $10,000-ის მიმდინარე ღირებულება კი PV = $6,209
• ნაბიჯი 5: დავაჯამოთ მიმდინარე ღირებულებები რათა
განვსაზღვროთ NPV
 PV = $82,025
 რადგან $70,000-ის ინვესტიცია ხდება ნულ პერიოდში, PV
მთლიანი გადინების იქნება $(70,000)
 აქედან გამომდინარე საინვესტიციო პროექტის NPV იქნება
$12,025
• ნაბიჯი 6: რადგან NPV არის დადებითი, Shirley’s-მა უნდა იყიდოს
საცხობი

11-19
უკუგების შიდა განაკვეთი (IRR)

11-20
 უკუგების შიდა განაკვეთი (IRR)
• IRR-ს გააჩნია შემდეგი ნაკლოვანებები:
 ის უშვებს, რომ ორგანიზაციას შეუძლია პროექტის შუალედური
ნაღდი ფულის ნაკადის რეინვესტიცია პროექტის უკუგების შიდა
განაკვეთის მაჩვენებლის შესაბამისად, რომელიც ხშირად
უსაფუძვლო მოსაზრებაა
 მას შეუძლია შექმნას ბუნდოვანი შედეგები, კონკრეტულად:

• პროექტის შეფასებისას, როდესაც კაპიტალის ნაკლებობა ხელს

უშლის ორგანიზაციას განახორციელოს ყველა დადებითი
წმინდა მიმდინარე ღირებულების მქონე პროექტების
ინვესტირება

• როდესაც პროექტი მოითხოვს ნაღი ფულის მნიშვნელოვან

გადინებას სხვადასხვა დროს მათი არსებობის მანძილზე
11-21
 IRR VS NPV: პროექტი პროექტი
X Y
NINV $1,000 $1,000
• დავუშვათ გვაქვს ორი
ინვესტიცია წმინდა ფულადი ნაკადები:

• ზოგჯერ ორი პროექტის წელი 1 667 0

შედარებისას IRR და NPV წელი 2 667 1,400
სხვადასხვა შედეგს გვაძლევს
იმასთან დაკავშირებით თუ NPV(5%) $240 $270
რომელი უკეთესი ინვესტიციაა
IRR 21.5% 18.3%
• როგორც წესი ასეთ დროს
უმჯობესია NPV ს კრიტერიუმით
შეფასება
უმჯობესია მეორე პროექტის
შერჩევა
რესპოდენტების აზრი, კაპიტალდაბანდების
ბიუჯეტირების მეთოდების რეიტინგზე
პროცენტებში

11-23
 მომგებიანობის ინდექსი

• მომგებიანობის ინდექსი არის წმინდა მიმდინარე

ღირებულების მეთოდის სახესხვაობა
• ის გამოიყენება სხვადასხვა ზომის მქონე ერთობლივი მაღალი
კლასის პროექტების შესადარებლად და გამოითვლება ნაღდი
ფულის შემოდინების მიმდინარე ღირებულების გაყოფით ნაღდი
ფულის გადინების მიმდინარე ღირებულებაზე
• მომგებიანობის ინდექსი უნდა იყოს მეტი ან ტოლი 1-ზე,
იმისათვის რომ პროექტი იყო მისაღები

11-24
 მომგებიანობის ინდექსი

• Shirley’s Doughnut Hole-ის მაგალითზე: ფულადი ნაკადების

შემოდინების მიმდინარე ღირებულება არის $82,025 და
ფულადი ნაკადების გადინების მიმდინარე ღირებულება კი
$70,000

• აქედან გამომდინარე, ამ პროექტის მომგებიანობის ინდექსი

არის 1.17=$82,025/$70,000

11-25
დამატებითი ეკონომიკური ღირებულება

• დამატებითი ეკონომიკური ღირებულება EVA

= რეგულირებული ბუღალტრული
შემოსავალი – (კაპიტალის ღირებულება *
ინვესტიციის დონეს)

11-26
 დამატებითი ეკონომიკური ღირებულება

• დამატებითი ეკონომიკური ღირებულების გამოსათვლელი

ფორმულა მჭიდროდ არის დაკავშირებული წმინდა მიმდინარე
ღირებულების კრიტერიუმთან
 ძირითადი სხვაობა ამ ორ კრიტერიუმს შორის არის ის, რომ
დამატებითი ეკონომიკური ღირებულება წმინდა მიმდინარე
ღირებულებისგან განსხვავებით, რომელიც ფოკუსირებულია ნაღდი
ფულის ნაკადზე, იწყება ბუღალტრული შემოსავლით, რომელიც
თავის მხრივ მოიცავს დარიცხვებს და გადანაწილებას
 ამიტომაც, დამატებითი ეკონომიკური ღირებულება უფრო მეტად
შესაფერისია მიმდინარე ინვესტიციის შეფასებისთვის, მაგალითად,
კონკრეტული პროდუქტის ან განყოფილების შემთხვევაში, ვიდრე
ახალი ინვესტიციების შესაფასებლად

11-27
 დაბეგვრის ეფექტი

• პრაქტიკაში, კაპიტალდაბანდების ბიუჯეტირებისას უნდა იქნეს

გათვალისწინებული დაბეგვრის გავლენა პოტენციურ ინვესტიციაზე

• საზოგადოდ, დაბეგვრას ორმაგი გავლენა აქვს:

 ორგანიზიციებმა უნდა გადაიხადონ გადასახადი ინვესტიციიდან
მიღებულ ნებისმიერ სარგებელზე
 ორგანიზაციებმა უნდა გამოიყენონ კაპიტალდაბანდებასთან
დაკავშირებული ამორტიზაცია, რომ შეამცირონ შემოსავალი და
გადაიხადონ გადასახადები. გადასახადის მაჩვენებელი და
კანონმდებლობა საშუალებას აძლევს ორგანიზაციებს შეამცირონ
გრძელვადიანი აქტივების საწყისი ღირებულება საგადასახადო
ხარჯების ცვლილების გამო

11-28
 დაბეგვრის ეფექტი

• დავუშვათ Shirley’s- შემოსავალი იბეგრება 40%-ით

• სიმარტივისთვის ჩავთვალოთ, რომ შესაბამისი საგადასახადო
კანონმდებლობის მიხედვით წმინდა ინვესტიციის ძირითადი კაპიტალის
თანაბარზომიერი ჩამოწერა, რაც მოიცავს, რომ საწყისი ღირებულება
ნაკლებია გრძელვადიანი აქტივის სალიკვიდაციო ღირებულებაზე
• აღნიშნული ანალიზი გულისხმობს დაბეგვრამდე ყველა ნაღდი ფულის
ნაკადის გარდაქმნას დაბეგვრის შემდეგ ნაღდი ფულის ნაკადში:
 ძირითადი კაპიტალის თანაბარზომიერი ჩამოწერის გამოყენებით კომპანიას
ექნება $12,000-ის ამორტიზაცია (ცვეთა) წლიურად, რაც ზემოთ იყო მითითებული
 $8,000 დასაბეგრი შემოსავალიდან Shirley იხდის $3,200-ს გადასახადის სახით
 წლიური გადასახდის შემდეგ ფულადი ნაკადი შეადგენს $16,800 ($20,000-$3,200)

11-29
 დაბეგვრის ეფექტი
• საცხობის ინვესტიცია გვაძლევს ორი დაბეგვრის შემდგომ სარგებელს:
 5-წლიან ანუიტეტს $16,800-ის ოდენობით
 ერთჯერადად შემოსავლის $10,000-ის ოდენობით მე-5-ე წლის
ბოლოს
• რადგან ძირითადი კაპიტალის ნარჩენი ღირებულება მე-5-ე
წლის ბოლოს არის $10,000, მისი გაყიდვით არ რჩება მოგება.
უფრო მეტიც, მისი სალიკვიდაციო ღირებულება მიიჩნევა
როგორც კაპიტალზე ამონაგები და დაბეგვრას არ
ექვემდებარება
• როცა ორგანიზაციის კაპიტალის ღირებულება 10%-ია, 5-წლიანი
$16,800-ის ანუიტეტის მიმდინარე ღირებულება არის $63,685
• $10,000-ის ერთჯერადი კომპენსაციის მიმდინარე ღირებულება არის
$6,209
• აქედან გამომდინარე,პროექტის წმინდა მიმდინარე ღირებულება
არის ($63,685 + 6,209 - 70,000)=$(106)
• რადგან პროექტის წმინდა მიმდინარე ღირებულება არის უარყოფითი,
პროექტია არ არის სასურველი

11-30
 ინფლაციის გავლენა

• ინფლაცია არის ფასების დონის ზოგადი ზრდის პროცესი

• თუ Shirley ელის წლიურ ინფლაციას 2.5%-ის ოდენობით, მაშინ

დისკონტირების განაკვეთი, ინფლაციის გათვალისწინებით,
იქნება

1.1275%=1.10 x 1.025, რაც მოახდენს ინვესტიციის წმინდა

მიმდინარე ღირებულაბაზე გავლენას

11-31