TIẾT 36: TIẾNG VIỆT

PHONG CÁCH NGÔN NGỮ SINH HOẠT

 I. ng«n ng÷ sinh ho¹t 1.
Kh¸i niÖm ng«n ng÷ sinh ho¹t
Ph©n tÝch vÝ dô (S¸ch gi¸o khoa):
(Buæi tr­a t¹i khu tËp thÓ X, hai b¹n Lan vµ Hïng gäi
b¹n H­¬ng ®i häc)
- H­¬ng ¬i! §i häc ®i
(Im lÆng)
- H­¬ng ¬i! §i häc ®i (Lan vµ Hïng gµo
lªn) - G× mµ Çm Çm lªn thÕ chóng
mµy! Kh«ng cho ai ngñ ng¸y n÷a µ? (tiÕng mét ng­êi ®µn «ng
nãi to) - C¸c ch¸u ¬i, khÏ chø! §Ó
cho c¸c b¸c ngñ tr­a víi!... Nhanh lªn con, H­¬ng! (tiÕng mÑ H­
¬ng nhÑ nhµng, «n tån)
- §©y råi, ra ®©y råi (tiÕng H­¬ng nhá nhÑ)
- Gím chËm nh­rïa Êy! C« phª
b×nh chÕt th«i (tiÕng Lan cµu nhµu).
- H«m nµo còng chËm! L¹ch bµ
l¹ch b¹ch nh­vÞt bÇu!... (tiÕng Hïng tiÕp lêi)
- Cuộc hội thoại đó
diễn ra trong
không gian, thời
gian nào?
-Không gian: Tại khu tập thể X Các nhân vật giao
tiếp là ai ? Quan
- Thời gian: buổi trưa. hệ giữa họ như thế
nào ?

Nh©n vËt giao tiÕp:

+ Lan, Hïng, H­¬ng: lµ c¸c nh©n vËt chÝnh, cã quan hÖ
b¹n bÌ, b×nh ®¼ng vÒ vai giao tiÕp.
+ MÑ H­¬ng, ng­êi ®µn «ng: lµ c¸c nh©n vËt phô. MÑ H­
¬ng cã quan hÖ ruét thÞt víi H­¬ng; ng­êi ®µn «ng vµ c¸c
b¹n trÎ cã quan hÖ x· héi. C¶ 2 ng­êi ®ã ®Òu ë vai bÒ
trªn.
 Nội dung ,hình thức
- Nội dung: báo đến giờ đi học. và mục đích cuộc hội
thoại này là gì?
- Hình thức : gọi- đáp.
- Mục đích: Đến lớp đúng giờ quy định.

Ngôn ngữ trong cuộc

hội thoại có đặc điểm
gì?

- Sử dụng nhiều từ hô- gọi, tình thái: ơi, ®i, à, chứ, với, gớm,
ấy, chết thôi...
-Sử dụng những từ ngữ thân mật suồng sã, khẩu ngữ: Chúng
mày, lạch bà lạch bạch...
- Sử dụng câu ngắn, câu tỉnh lược: Hương ơi! ra rồi đây, hôm
nào cũng chậm...
 Nh÷ng ®Æc ®iÓm ë
VD trªn em th­êng thÊy
§ã lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm th­êng ë ®©u?
thÊy trong ng«n ng÷ sinh ho¹t

Căn cứ kết quả phân

tích cuộc thoại trên,
hãy cho biết ngôn
ngữ sinh hoạt là gì?

Định nghĩa: Ngôn ngữ sinh hoạt là lời ăn tiếng nói

hàng ngàydùng để thông tin, trao đổi ý nghĩ, tình cảm...
Đáp ứng những nhu cầu trong cuộc sống.
 2. Các dạng biểu hiện của ngôn ngữ sinh hoạt.

Ngôn ngữ sinh hoạt có những

dạng biểu hiện nào?

* Dạng nói (dạng chủ yếu): lời độc thoại, đối thoại

* Dạng viết: ( nhật ký, hồi ký cá nhân, thư từ).

 Chú ý: Dạng lời nói tái hiện thể hiện trong các tác
phẩm văn học. Đó là những mô phỏng các lời nói trong
đời sống, nhưng đã được gọt giũa, biên tập và phần
nào đó mang tính ước lệ, mang tính cách điệu có chức
năng như các tín hiệu nghệ thuật .VD: lời nói của các
nhân vẩt trong kịch, tuồng, chèo, truyện, tiểu thuyết...
VÝ dô:
Chñ t©m h¾n còng ch¼ng cã ý chßng ghÑo c« nµo, nh­ng mÊy c« g¸i l¹i cø ®Èy vai c«
¶ nµy ra víi h¾n, cư­êi nh­ư n¾c nÎ:
K×a anh Êy gäi! Cã muèn ¨n c¬m tr¾ng mÊy giß th× ra ®Èy xe bß víi anh Êy!
ThÞ cong cín:
Cã khèi c¬m tr¾ng mÊy giß ®Êy! Nµy, nhµ t«i ¬i, nãi thËt hay nãi kho¸c ®Êy!
Trµng ngoµi cæ l¹i vuèt må h«i trªn mÆt c­êi:
ThËt ®Êy, cã ®Èy th× ra mau lªn!
ThÞ vïng dËy, ton ton ch¹y l¹i ®Èy xe cho Trµng.
§· thËt th× ®Èy chø sî g×, ®»ng Êy nhỉ – ThÞ liÕc m¾t,c­êi tÝt.
(Kim L©n, Vî nhặt )
 3. Luyện tập.
Phát biểu ý kiến của mình
về nội dung các câu sau.

* Lời nói chẳng mất tiền mua,

Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.
“ Chẳng mất tiền mua”:ngôn ngữ là tài sản chung của cộng
đồng,không mất tiền mua, ai cũng có thể sử dụng.

“ Lựa lời”:Phải biết lựa chọn , dùng lời nói một cách có suy nghĩ, có ý
thức, phải chịu trách nhiệm về lời nói của mình.

“ Vừa lòng nhau”: Tìm ra tiếng nói chung, không xúc phạm nhau,
không a dua theo những điều sai trái.

 Khuyên chúng ta nói năng thận trọng và có văn hoá.

 3. Luyện tập.
Phát biểu ý kiến của mình về
nội dung các câu sau.

*Vàng thì thử lửa thử than,

Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời.

“ Vàng”:là vật chất có thể thử bằng các phương tiện cho
kết quả rõ ràng.
“ Chuông”: Là vật chất có thể gõ hoặc thử bằng các
phương tiện cho kết quả rõ ràng.

“Lời ngoan”:Phẩm chất năng lực không thể thử bằng các
phương tiện vật chất như đo, gõ...mà phải “ thử lời”, tức là
thông qua hoạt động giao tiếp bằng lời nói chúng ta có thể
biết trình độ, nhân cách ,quan hệ...của người đó.  Đó là
căn cứ để đánh giá người đó” ngoan” hay “không ngoan”
 Đánh giá con người thông qua giao tiếp bằng lời.
 Đoạn văn;
Trong đoạn trích dưới ngôn
Ông Năm Hên đáp: ngữ sinh hoạt được biểu
-Sáng mai sớm, đi cũng không muộn. hiện ở dạng nào?Em có
nhận xét gì về việc dùng từ
Tôi cần một người dẫn đường đến ngữ ở đoạn trích này
ao cá sấu đó.Có vậy thôi! Chừng một giờ đồng
hồ sau là xong chuyện! Sấu ở ao giữa rừng, tôi bắt nhiều rồi. Bà con cứ tin tôi. Xưa
nay, bị sấu bắt là người đi ghe xuồng hoặc ngồi rửa chén dưới bến, có bao giờ sấu
rượt người ta giưa rừng mà ăn thịt ? Tôi đây không tài giỏi gì hết, chẳng qua là biết
mưu mẹo chút ít, theo như người khác thì họ nói đó là bùa phép để kiếm tiền. Nghề bắt
sấu có thể làm giầu được, ngặt tôi không mang thứ phú quới đó.... Cực lòng biết bao
nhiêu khi nghe ở miền Rạch Giá, Cà Mau này có nhiều con rạch, ngã ba mang tên Đầu
Sấu, Lưng Sấu, Bàu Sấu, sau này hỏi lại tôi mới biết đó là nơi ghê ghớm, hồi xưa lúc
đất còn hoang. Rạch Cà Bơ He, đó là chỗ sấu lội nhiều, người Miên sợ không dám đi
qua nên đặt tên như vậy, cũng như phá Tam Giang, truông nhà Hồ của mình ở ngoài
Huế. (Theo Sơn Nam, Bắt sấu rừng U Minh Hạ)
Trả lời: - D¹ng ng«n ng÷ sinh ho¹t:d¹ng lêi nãi t¸i hiÖn.
- Dïng nhiÒu tõ ®Þa ph­¬ng Nam Bé: quíi (quý), chÐn (b¸t), ngÆt (nh­ng), ghe
(thuyÒn nhá), r­ît (®uæi), cùc (®au).
ý nghÜa: lµm VB sinh ®éng, mang ®Ëm dÊu ¸n ®Þa ph­¬ng vµ kh¾c häa ®­îc
nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña nh©n vËt N¨m Hªn.
 * BÀI TẬP TỔNG KẾT Trong nh÷ng
nhËn xÐt d­íi
®©y nhËn xÐt
a. Ng«n ng÷ sinh ho¹t lµ lêi ¨n tiÕng nãi hµng ngµy.
nµo th¶o
b. Ng«n ng÷ sinh ho¹t ®­îc dïng trong nh÷ng cuéc héi häp sai? luËn.
c. Ng«n ng÷ sinh ho¹t dïng ®Ó trao ®æi th«ng tin, ý nghÜ, t×nh c¶m...
®¸p øng nhu cÇu trong ®êi sèng. Trong t¸c phÈm v¨n
häc lêi tho¹i cña
nh©n vËt lµ ë d¹ng
a. D¹ng nãi.
nµo?
b. D¹ng viÕt.
c. D¹ng lêi nãi t¸i hiÖn.
Ng«n ng÷ sinh ho¹t
a. D¹ng nãi. tån t¹i ë d¹ng nµo?
b. D¹ng viÕt.
c. D¹ng h×nh ¶nh
d. C¶ d¹ng nãi vµ d¹ng viÕt.
 H­íng dÉn häc ë nhµ

- Häc thuéc phÇn ghi nhí SGK/114

- Lµm c¸c bµi tËp 1,2,3 S¸ch bµi tËp Ng÷ v¨n 10
(TËp 1) Trang 73.
 HÕT
Xin ch©n thµnh c¸m ¬n các Thầy cô và
các Em học sinh!