Barayti

ng
Wika
Nag-uugat ang mga barayti
ng wika sa pagkakaiba-iba
ng mga indibidwal at grupo,
maging ng kani-kanilang
tirahan, interes, gawain,
pinag-aralan at iba pa.
Mga Uri ng Barayti ngWika:
Idyolek,
Dayalek,
Sosyolek ,
Etnolek,
Ekolek,
Pidgin,
Creole,
Register
 Idyolek
-Ito ang dayalek na sinasalita ng
pangkat ng mga tao na mayroong
pansariling paraan ng pagsasalita ang
bawat isa.
-Ito ay personal na paggamit ng
salita ng isang indibidwal. Bawat
indibiduwal ay may istilo sa
pamamahayag at pananalita.
 HALIMBAWA:
“Hindi kita tatantanan!” -Mike Enriquez
“Walang himala!” -Nora Aunor
“Lumipad ang aming team…” -Jessica
Soho
“Handa na ba kayo?” -Korina Sanchez
“I am sorry.” -President Gloria Macapagal-
Arroyo
“Ansabeeeehhh?” -Vice Ganda
 Dayalek
▪ Ito ang barayti ng wika na ginagamit
ng partikular na pangkat ng mga tao
mula sa isang partikular na lugar tulad
ng lalawigan, rehiyon, o bayan.
▪ Maaring gumamit ang mga tao ng
isang wikang katulad ng sa iba pang
lugar subalit naiiba ang punto o tono.
 Halimbawa ng Dayalek:
Ang pangungusap na “Anong pangalan mo”
ay maaaring sabihin sa iba’t ibang dayalek.
 Tagalog: Anong pangalan mo?
 Kapampangan: Nanong lagyu mo?
 Ilokano: Anya ti nagan mo?
 Bisaya: Unsa imu ngalan?
 Cebuano: Kinsay imong ngalan?
 Hilgaynon: Ano ang imo ngalan?
 Bicolano: Ano ang ngaran mo?
 Sosyolek
-Ito ang barayti ng wikang
nakabatay sa katayuan o
antas panlipunan o
dimensiyong sosyal ng mga
taong gumagamit ng wika.
Halimbawa ng Sosyolek
Mga repa, nomo na. Walwal na!
(Jeproks/ balbal)
Si Yorme, maraming nahuli, mga etneb.
(Salitang kanto/pinauso ni Mayor Isko
Moreno)
Eow pfouh? Muztah nah? (Jejemon)
Echoserang frog ka. Chinorva mo akez.
(Bekimon/ Gay Linggo)
So haba naman ng pila. I am so inip na.
(Conyo language)
Ayan na ang mga Hathor. Sugod mga sang’gre!
(Fans ng Encantadia)
BTW, JWU. Need something to do.
(Millennial online language)
 Ekolek
-Ito rin ang dahilan kung bakit kahit sa loob
ng tahanan ay nakagagawa ng kani-kanilang
paraan para gamitin ang banggitin ang mga
salita.
-Tumutukoy sa mga salita at wikang
ginagamit sa loob ng tahanan at kadalasang
tumatatak sa mga bata. Ito rin ay ang
ginagamit sa pakikipag-usap araw-araw.
Halimbawa ng Ekolek
Mom,dad/Nanay,tatay/Mommy,daddy/Ma,pa
pamingganan/ platuhan/ lagayan ng kubyertos
CR/ banyo/ kubeta/ palikuran
itaas/ second floor
mamam/ tubig
am-am/ kain
diko/ ditse/ sangko/ sanse/ ate/ kuya
baby/ bunso
lola/ granny/ mamu/ la/ inang
lolo/ granpa/ Papu/ lo/ itang
Etnolek
Ginawa ito mula sa salita
ng mga etnolonggwistang
grupo. Nagkaroon nga iba’t
ibang etnolek dahil sa
maraming mga pangkat na
etniko.
Halimbawa ng Etnolek
Adlaw – araw, umaga
Bagnet – sitsarong gawa sa Iloko
Vakuul – pantakip sa ulo ng mga taga-Batanes o
Ivatan
Palangga – mahal, iniirog, sinta
Banas – mainit, maalinsangan, pagkayamot
Batok – tradisyonal na paraan ng pagta-tattoo mula sa
Kalinga
Dugyot – marumi
Kalipay – ligaya, saya, tuwa
Magayon – maganda, kaakit-akit
Ambot – ewan, hindi ko alam
 Pidgin
Wala itong pormal na estraktura
at tinawag ding “lengguwahe ng
wala ninuman”. Ginagamit ito sa
mga tao na nasa ibang lugar o
bansa.
Halimbawa ng Pidgin
“You go there… sa ano… there in the banyo…”
(English carabao)
“Ako benta mga prutas sa New Year para swerte.”
(Chinese na sumusubok mag-Filipino)
“What’s up, madrang piporrrr…” (Koreanong si
Ryan Bang sa kaniyang programa)
“Ikaw bili sa kin daming tikoy…” (Chinese na
sumusubok mag-Filipino)
“Ako wara masamang barak… / Ako walang
masamang balak…” (Japanese na nagta-Tagalog)
“Ako punta kwarto wag na ikaw sama…”
“Ako lugi na wag ka na tawad…”
“Are you foreigner? Where?”
“Don’t me. Don’t us…”
 Creole
-Ito ay ang pinaghalo-halong
salita ng indibidwal, mula sa
magkaibang lugar hanggang sa
naging personal na wika.
Halimbawa:
Mi nombre – Ang pangalan ko

Yu ting yu wan, a? – Akala mo espesyal

ka o ano?

I gat planti kain kain abus long bikbus –

Marami akong uri ng mga hayop sa
gubatan.
 Register
Ito ay espesyalisadong ginagamit sa
isang partikular na pangkat o domain.
May tatlong uri nito:
Larangan – naayon ito sa larangan ng
taong gumagamit nito
Modo – paano isinasagawa ang uri ng
komunikasyon?
Tenor- ayon sa relasyon ng mga-
naguusap
Halimbawa ng Register
ENT (ears, nose, and throat) – medical jargon
MSMEs (micro small medium enterprises) – business
jargon
AWOL (absence without leave) – military jargon
Wer na u, dito na me? – paraan ng pagte-text ng mga
Pilipino
Hu u? txtbak – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
Lowbat na me – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
Erpats, alaws na tayo makain. – mga salitang
binabaligtad
OOTD (outfit of the day) – internet jargon
BP (blood pressure) – medical jargon
Homogenous at
Heterogeneous
na Wika
 Homogenous
- Ang salitang homogeneous ay mula sa mga
salitang Griyego na homo, na
nangangahulugang "isa;" at genos, na
nangangahulugang "uri” o “lahi."
- Ito ang pare- parehong magsalita ang lahat na
gumagamit ng isang wika.
- Ang homogeneous na kalikasan ng wika ay
may mga katangiang unibersal o tinataglay ng
lahat ng wika. Ang mga ito ay ang sumusunod:
• arbitraryo,
• dinamiko,
• bahagi ng kultura, at
• may sariling kakanyahan.
 Heterogeneous
-Ang heterogeneous na kalikasan ng wika ay
tumutukoy sa pagkakaiba-iba ng wika bunga
ng paggamit ng iba-ibang indibidwal at
pangkat na may magkakaibang uring
pinagmulan, edad, kasarian, gawain, tirahan,
interes, edukasyon, at iba pa.
Ang salitang heterogeneous ay mula sa mga
salitang Griyego na hetero, na
nangangahulugang "magkaiba," at genos, na
nangangahulugang "uri” o “lahi."
Barayti ng Wika na
Bahagi ng
Heterogeneous
Dayalektong Heograpikal
Barayting bunga ng lugar
kung saan isinilang o
nakatira ang tagapagsalita.
Dayalektong Temporal
Barayting bunga ng
panahon kung kailan
ginagamit ang wika ng
tagapagsalita.
 Dayalektong Sosyal
Barayting Bunga ng
panlipunang uri, edukasyon,
trabaho, edad, kasarian, at iba
pang panlipunang sukatan ng
tagapagsalita nito.
 Una at
Pangalawang
Wika
Unang wika
ang tawag sa wikang unang
natutuhang gamitin ng isang tao
magmula sa kaniyang pagkabata o
sa isang kritikal na yugto ng
pagkatuto hanggang sa umabot sa
puntong bihasa na siyang gamitin
ang wikang ito.
Unang wika
ang tawag sa wikang unang
natutuhang gamitin ng isang tao
magmula sa kaniyang pagkabata o
sa isang kritikal na yugto ng
pagkatuto hanggang sa umabot sa
puntong bihasa na siyang gamitin
ang wikang ito.
 Mother Tongue-Based
Multilingual Education (MTB-MLE)

Isa sa mga pagbabagong hatid ng bagong

kurikulum na kilala sa tawag na K-12 program ay
ang Mother Tongue-Based Multilingual Education.
Ito ay nakatuon sa Kindergarten at una hanggang
ikatlong baitang sa elementarya.
Layunin ng MTB-MLE na ang lahat ng mga bata
ay mahusay nang magsulat at magbasa pagsapit ng
unang baitang. First-language-first ang isinusulong
ng MTB-MLE.
Pangalawang Wika
Ay tumutukoy sa wikang natutuhan ng
isang tao matapos maging bihasa sa
kaniyang unang wika.
Ito ay nauunawaan ng mga taong nasa
komunidad na kinabibilangan niya kung
saan ginagamit ang pangalawang wika
bilang opisyal na gamit sa komunikasyon,
edukasyon, pakikipagkalakalan, at iba pang
gawain.
 ▪ Ito ang barayti ng wika na ginagamit ng
partikular na pangkat ng mga tao mula sa isang
partikular na lugar tulad ng lalawigan, rehiyon,
o bayan.
▪ Maaring gumamit ang mga tao ng isang
wikang katulad ng sa iba pang lugar subalit
naiiba ang punto o tono, may magkaibang
katawagan para sa iisang kahulugan, iba ang
gamit ng salita para sa bagay, o magkaiba ang
pagbuo ng mga pangungusap na siyang
nagpapaiba sa dayalek ng lugar sa iba pang
lugar.
DAYALEK Halimbawa:
Ang isang bisayang nagsasalita ng Tagalog o Filipino ay
may tonong hawig sa Bisaya at gumagamit ng mga leksikon
o ilang bokabularyong may pinagsamang Tagalog at Bisaya
na tinatawag ding “TagBis”. Pinapalitan ang panlaping “um”
ng “mag” ▪ MAGkain tayo sa mall- (Tagalog- Bisaya) ▪
“kUMain tayo sa mall- (Tagalog sa Maynila)
19. Ilang Bokabularyo na Ginamit ng Taong Pare- parehong
Nag- sasalita ng isang wika: TAGALOG SA RIZAL Tagalog
saTeresa, Morong, Cardona at Baras palitaw diladila mongo
balatong ate kaka lola inda, pupu, nanang lolo amba timba
sintang latek kalamay hati
  Homogenous Ito ang pare- parehong
magsalita ang lahat na gumagamit ng isang
wika.  Heterogeneous Ito ang pagkaiba-
iba ng wika sanhi ng iba’t- ibang Sali
panlipunan tulad ng edad, hanapbuhay o
trabaho, antas ng pinag- aralan, kalagayang
lipunan, rehiyon o lugar, pangkat- etniko o
tinatawag ding etnolingguwistikong
komunidad.
SOSYOLEK
BARAYTI NG WIKA ▪SOSYOLEK
26. SOSYOLEK  Ito ang barayti ng wikang
nakabatay sa katayuan o antas panlipunan o
dimesiyong sosyal ng mga taong gumagamit ng
wika.  Kapansi- pansin ang mga tao
nagpapangkat- pangkat batay sa ilang
katangian tulad ng kalagayang panlipunan,
paniniwala, oportunidad, kasarian, edad, atbp.
 Magka- iba ang barayti ng nakapag- aral sa
hind; ng babae o sa lalaki; ng matanda sa mga
kabataan; ng may kaya sa mahirap; ang wika ng
tindera sa palengke at iba pang pangkat.
SOSYOLEK ▪ Ayon kay Rubrico (2009), ang
sosyolek ay isang mahusay na palatandaan ng
istrapikasyon ng isang lipunan, na siyang
nagsasaad sa pagkakaiba ng paggamit ng wika
ng mga tao na nakapaloob dito batay sa
kaniang katayuan sa lipunan at sa mga grupo
na kanilang kinabibilangan.
ETNOLEK
ETNOLEK Ang salitang ito ay nagmula sa
etniko at dayalek na taglay nito ang mga
salitang nagiging bahagi na ng kanilang
pagkakakilanlan ng isang pangkat- etniko.
Halimbawa: Vakkul- Pantakip sa ulo
Bulanon- full moon Kalipay- tuwa o ligaya
Palangga- mahal o minamahal
REGISTER
Ito ang barayti ng wika kung saan naiiangkop ng isang
nagsasalita ang uri ng wikang ginamit niya sa sitwasyon
at sa kausap. ▪ Nagagamit ng nagsasalita ang pormal na
tono ng pananalita kung ang kausap niya ay isang taong
may mataas na katungkulan o kapangyarihan,
nakakatanda, o hindi niya masyadong kakilala. ▪ Pormal
na wika ang ginagamit sa mga pormal na pagdiriwang o
pangyayari tulad ng pagsimba o pagsamba, sa mga
seminar o pagpupulong, sa mga talumpati, sa korte, sa
paaralan atbp. ▪ Di- pormal na pagsalita naman ang
ginagamit kapag ang kausap kaibigan, malalapit na
pamilya, mga kaklase, o mga kasing edad, at matagalna
kakilala.
Creole o Pidgin
Pidgin ang tawag sa umusbong na bagong
wika o tinatawag sa Ingles na “nobody’s
native language” o katutubong wika na di
pag- aari ninuman. ▪ Nangyari kapag may
dalawang taong nakikipag- usap subalit
pareho silang may magkaibang unang wika
kaya’t ‘di magkaintindihan dahil hindi nila
alam ang wika ng isa’t- isa.
Creole naman ang tawag
sa wikang nagmula sa
isang pidgin at naging
unang wika ng mga
batang isinilang sa
komunidad kapag ito’y
nabuo hanggang sa
magkaroon ng pattern o
mga tuntuning sinusunod
ng karamihan.