PHƯƠNG THUỐC

TẢ HẠ
MỤC TIÊU
 Trình bày chỉ định chung của phương
thuốc tả hạ.
 Trình
bày thành phần, công dụng, chỉ định
và chống chỉ định của các bài thuốc trong
phương thuốc tả hạ.
 Trình bày gia giảm của các bài thuốc tả
hạ.
I. ĐẠI CƯƠNG – ĐỊNH NGHĨA
Phương thuốc Tả hạ là những bài
thuốc bao gồm các thuốc có tác dụng
tẩy xổ nhuận trường nhằm thông đại
tiện.
Phương thuốc tả hạ được dùng thuộc
pháp hạ của bát pháp trong pháp điều
trị của YHCT để chữa các chứng táo
bón.
I. ĐẠI CƯƠNG – CHÚ Ý, PHÂN
LOẠI
 Các phương thuốc Tả hạ còn dễ làm tổn thương
Tỳ Vị. Không dùng thuốc tẩy xổ cho thai phụ vì dễ
làm sẩy thai. Dùng thận trọng cho người già yếu,
mới đẻ mất máu, tân dịch bị tổn thương sau khi ốm
lâu ngày.
 Saukhi uống thuốc cần ăn nhẹ, không nên ăn thức
ăn sống lạnh, các thực phẩm khó tiêu vì sẽ làm hại
Tỳ Vị.
 Phương thuốc Tả hạ chia làm 04 loại: Hàn hạ, Ôn
hạ, Nhuận hạ, Công bổ kiêm thi.
II. PHƯƠNG THUỐC
HÀN HẠ
ĐẠI THỪA KHÍ THANG (Thương Hàn Luận )
Thành phần
Đại hoàng 12gr
Hậu phác 15gr
Chỉ thực 12gr
Mang tiêu 09gr
Cách dùng : Sắc Hậu phác, Chỉ thực trước, rồi cho
Đại hoàng vào sau. Khi được thuốc rồi, đổ ra bát hòa
Mang tiêu vào rồi uống. Sau khi đạt kết quả, ngừng
 ĐẠI THỪA KHÍ THANG
 Công dụng: Tuấn hạ nhiệt kết
 Chỉ định: Chữa chứng táo bón cấp tính do sốt
cao.
 Chống chỉ định: Không có.
 Phân tích bài thuốc:
 Đại hoàng tả nhiệt thông đại tiện làm sạch trường
vị, Mang tiêu giúp Đại hoàng tả nhiệt thông tiện và
làm mềm phân cứng, làm nhu nhuận phân khô táo
do tân dịch bị tổn thương; hai vị hợp với nhau làm
tác dụng tẩy xổ nhiệt kết càng mạnh. Hậu phác,
Chỉ thực để hành khí, tán kết, tiêu trừ bĩ mãn, giúp
Mang Đại tống nhiệt kết ra ngoài nhanh hơn.
 III. PHƯƠNG THUỐC
ÔN HẠ
TAM VẬT BỊ CẤP HOÀN (Kim Quỹ Yếu Lược)
 Thành phần:
Đại hoàng 40gr
Can khưong 40gr
Ba đậu 40gr
 Cáchdùng: Tán bột nhuyễn, làm hoàn với mật ong
bằng hạt đậu bỏ vào lọ đậy kín.
 TAM VẬT BỊ CẤP HOÀN
 Công dụng: Công trục hàn tích.
 Chỉ định: Chứng thực do hàn kết.
 Phân tích bài thuốc:
 Ba đậu (tân nhiệt) để khai kết thông bĩ. Can
khương (tân ôn) giúp Ba đậu khứ hàn khai kết,
trợ Tỳ dương. Đại hoàng làm sạch trường vị,
chế cái độc của Ba đậu.
 Chú ý: Vì Ba đậu có độc mạnh nên không
được dùng cho thai phụ, người già yếu, hoặc
đau bụng cấp.
 IV. PHƯƠNG THUỐC
NHUẬN HẠ
MA TỬ NHÂN HOÀN (Thương hàn Luận)
 Thành phần:
Ma tử nhân 500gr
Thược dược 250gr
Chi tử 250gr
Đại hoàng 500gr
Hậu phác 250gr
Hạnh nhân 250gr
 Cách dùng: Tán thành bột mịn, làm hoàn với mật ong. Mỗi
lần uống 01 hoàn với nước ấm, ngày uống 03 lần sáng trưa
tối. Có thể làm thành thuốc thang với tỷ lệ 1/10.
 MA TỬ NHÂN HOÀN
 Công dụng: Nhuận trường tiết nhiệt, hành khí
thông tiện.
 Chỉđịnh: Chứng Trường vị táo nhiệt, tân dịch
không đủ gây tiêu bón, phân khô cứng …
 Phân tích bài thuốc :
 Ma nhân để nhuận trường thông tiện; Đại hoàng
để thông tiện, tiết nhiệt; Hạnh nhân để giáng khí
nhuận trường; Bạch thược để dưỡng vị hòa lý;
Chỉ thực, Hậu phác để hạ khí tán kết, Mật ong
để nhuận táo hoạt trường.
 Chú ý: Phương thuốc này không dùng cho thai
phụ, táo bón do tân huyết bị tổn hao.
TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Ngô Anh Dũng, Phương tễ học, NXB Y

học 2011.
2. Nguyễn Nhược Kim, Phương tễ học,
NXB Y học 2011.