აგრესია

ლექცია 10
აგრესიული ქმედება - განზრახ ჩადენილი
ქმედება, რომელიც მიზნად ისახავს ფიზიკური
ან ფსიქოლოგიური ტკივილის მიყენებას.

1 . შეიძლება იყოს ფიზიკური ან ვერბალური

2 . აუცილებლად მოიცავდეს განზრახვას, ზიანის
ობიექტურად დადგომის მიუხედავად
• მტრული აგრესია - აგრესიის აქტი, რომელიც ბრაზის
განცდითაა გამოწვეული და მიზნად ისახავს ტკივილის ან
ზიანის მიყენებას

• ინსტრუმენტული აგრესია - სხვა ადამიანისთვის ზიანის

მიყენების გაზრახვა, მაგრამ ეს ზიანი მიზნის მიღწევის
საშუალებაა და ტკივილის მიყენების სურვილით არაა
გამოწვეული.
 ინსტიქტურია თუ არა აგრესია?
• თომას ჰობსი - ადამიანები სასტიკები არიან. მხოლოდ კანონებს და
საზოგადოებრივ წყობას შეუძლია შეაკავოს ის, რასაცს ჰობსი აგრესიის
ბუნებრივ ინსტიქტს უწოდებს.
• ჟან-ჟაკ-რუსო - ადამიანი კეთილშობილი ველურია. ის ბუნებრივ
მდგომარეობაში ფაქიზი არსებაა და საზოგადოებრივი კანონები
განაპირობებს მის მტრულობასა და აგრესიას.
• ზიგმუნდ ფროიდი - სიცოცხლის ინსტიქტისა (ეროსი) და სიკვდილის
ინსტიქტის დაპირისპირება (თანატოსი). ჰიდრავლიკური თეორია -
აგრესიას წვეთ წვეთად თუ არ გამოვუშვებთ, ის აფეთქებას იწვევს.
საზოგადოება კი გადამწყვეტ როლს თამაშობს ამ ინსტიქტის
რეგულირებასა და სუბლიმირებაში.
 ინსტიქტურია თუ არა აგრესია?
აგრესია უმდაბლეს ცხოველებში
• ბიოლოგი ზინ იან კუო - კატის გაზრდა გალიაში
ვირთხასთან ერთად.
• ვირთხების იზოლირებული გაზრდა - აგრესიის იგივე
ფორმების გამოვლენა, როგორც გამოცდილ ვირთხებშია.
• გენეტიკურად მსგავსი სახეობა - შიმპანზე VS ბონობო
 ინსტიქტურია თუ არა აგრესია?
აგრესია უმდაბლეს ცხოველებში
• ლეონიდ ბერკოვიცი - ადამიანთა შორის თანდაყოლილი სქემები
უსაზღვროდ ცვალებადი და მოქნილია. სოციალური სიტუაცია ადამიანების
შემთხვევაში გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანია. (პიგმეებისა და ამერიკის
მაგალითი)
• აგრესიული ტენდენციების ცვლილება უსაზღვროდ შეგვძლია (იროკეზების
მაგალითი)
• აგრესიულობა შესაძლოა რეგიონზე იყოს დამოკიდებული.
• რიჩარდ ნისბერტის კვლევა - მკვლელობათა სიხშირე სამხრეთელ და ჩრდილოელ
თეთრკალიან მამაკაცთა შორის - საკუთრებისა და ღირსების დაცვა.
• რიჩარდ ნისბერტი და კოლეგები - სტუდენტებთან დაჯახების ექსპერიმენტი
• კოჰენი და ნისბერტი - მკვლელის სამუშაოზე მიღების მოთხოვნის ექსპერიმენტი
სასარგებლოა თუ არა აგრესია?
ყველაზე შეგუებულის გადარჩენა
• ზოგიერთი მკვლევრის აზრით, აგრესია სასარგებლო და
აუცილებელია:
• კონრად ლორენცი - აგრესიას ევოლუციური მნიშვნელობა აქვს. შედეგად
ჯგუფს ყავს საუკეთსო ლიდერი, ძლიერი და ჭკვიანი მშობლები.
• შერვუდ უოშბორნი/ დევიდ ჰამბურგი - მაიმუნების ჯგუფში აგრესია
მნიშვნელოვან როლს ასრულებს კვების, გამრავლების და დომინანტოვის
გარკვევის პროცესებში.
• სტივენ პარკერი - აგრესია ამცირებს აიმუნებში სერიოზული ჩხუბის
შემთხვევებს
• ბერნი ლებეფი - ზღვის სპილოები მიმართავენ აგრესიას შეწყვილების სეზონზე
სასარგებლოა თუ არა აგრესია?
ყველაზე შეგუებულის გადარჩენა
• ადამიანებშიც შესაძლოა იგივე სურათი გვქონდეს. მეზობლის
მკვლელობა VS. მიღწევის და წინსვლის მოთხოვნილება.
• ეშლი მონტეგიუ - დარვინის თეორიის გამარტივება და მცდარი აზრი,
რომ კონფლიქტი ცხოვრების კანონია.
• თვითასრულებადი წინასწარმეტყველების საფრთხე
• პიოტრ კროპოტკინი - თანამშრომლობით ქცევას დიდი მნიშვნელობა
აქვს გადარჩენისთვის
• შიმპანზეები და ალტრუისტული ქცევა
• ამერიკული კულტურის გამარჯვებაზე ორიენტაცია
სასარგებლოა თუ არა აგრესია?
ყველაზე შეგუებულის გადარჩენა
• ფროდი - კათარზისი - ენერგიის გამოთავისუფლება (რაც აგრესიას
სასარგებლოს ხდის)
• უილიან მენინგი - კონკურენციული თნაშები სასარგებლოა აგრესიის
ინსტქტური ლტოლვის გამოთავისუფლებისთვის
• ბრედ ბუშმანი - ბრაზის გამოწვევა შეურაცხყოფით - ექსპერიმენტი
• არტურ პატერსონი - საფეხბურთო სეზონი და აგრესია
• აგრესიის წარმართვა აგრესიის გამომწვევის წინააღმდეგ
• რასელ გინი და კოლეგები - ბრაზი და ელექტროშოკის მიყენება
• დამქირავებელზე გაბრაზება და ტექნიკოსების უკუკავშირი
სასარგებლოა თუ არა აგრესია?
შურისძიება, ძალის გადაჭარბება და
ესკალაცია
• შურისძიება უფრო მკაცრია, ვიდრე საწყისი აგრესია
• მაიკლ კანი - მედიკოსის დამამცირებელი კომენტარები
• ძალის გადაჭარბება მაქსიმალურად ზრდის დისონანს. რაც მეტია შეუსაბამობა
დამნაშავის მიერ ჩადენილსა და შურისძიებას შორის, მით მეტია დისონანსი.
რაც მეტია დისონანსი უფრო ძლიერია მოთხოვნილება დაამციროთ დამნაშავე.
• ამასთანავე, ექსპერიმენტები ადასტურებს, რომ როდესაც შურისძიება
შეეესაბამება გამომწვევ მიზეზს, ადამიანები არ ამცირებენ მოწინააღმდეგეს.
• რეალურ სამყაროში ჩვენი ტკივილი უფრო ძლიერი გვეჩვენება, ვიდრე ჩვენს
მიერ მიყენებული.
• თითზე დაწოლის ექსპერიმენტი
 აგრესიის მიზეზები
ნევროლოგიური და ქიმიური მიზეზები
• ამიგდალა
• ტესტოსტერონი
• ჯეიმს დებსი - ტესტოსტერონის დონე და პატიმრები
• ელინორ მაკკობი და კეროლ ჯეკლინი - სქესთა შორის სხვაობა და ბავშვების აგრესია
• ნიკი კრიკი და კოლეგები - ურთიერთობის აგრესია და გოგონები
• ბიოლოგიური საფუძვლები
• ქალების მიმართ სოციალურმა ცვლილება არ გაზარდეს ძალადობრივი დანაშაულის
რიცხვი ქალებში.
• დეინ და პატრისია მაკდენიელი - 11 ქვეყანა და პიროვნებათშორისის კონფლიქტის
ისტორია მოზარდებისთვის
 აგრესიის მიზეზები
ნევროლოგიური და ქიმიური მიზეზები
• ალკოჰოლი
• ალკოჰოლის გავლენით, ადამიანები უფრო აგრესიულდ
პასუხობენ პროვოკაციას
• კვლევების შედეგები: ლკოჰოლი მხოლოდ შეკავებას ხსნის.
• კვლევების შედეგები: ალკოჰოლი ხელს უშლის ინფორმაციის
გადამუშავებას.
 აგრესიის მიზეზები
ტკივილი და დისკომფორტი
• თუ ორგანიზმი ტკივილს განიცდის და გაქცევა არ შეუძლია,
თითქმის აუცილებალად გადავა შეტევაზე.
• ცხოველებში და ადამიანებში ქცევა ერთანირია
• ლეონარდ ბერკოვიცი - ცივი წყალი და აგრესია სხვა სტუდენტების მიმართ
• სხეულებრივი დისკომფორი (სიცხე, ტენიანობა, ჰაერის
დაბინძურება, ცუდი სუნი) გავლენას ახდენს აგრესიაზე.
• ჯ. მერილ კარლსმითი და ქრეიგ ანდერსონი - აჯანყებები და ცხელი დღეები
• უილიამ გრიფიტი და რობერტა ვაიჩი - ტესტი და ოთახის ტემპერატურა
 აგრესიის მიზეზები
ფრუსტრაცია და აგრესია
• ფრუსტაცია
• როჯერ ბარკერი და კოლეგები - სათამაშოებით სავსე ოთახის
ექსპერიმენტი
• მერი ჰარისი - რიგში ურიგოდ ჩადგომის ექსპერიმენტი
• ჯეიმს კულიკი და როჯერ ბრაუნი - საქველმოქედო ზარების
ექსპერიმენტი - მოულოდნელი და უკანონო ფრუსტრაცია
• შედარებითი უქონლობა - აშკარა და ხელმისაწვდომი მიზნის ბლოკირება.
• ფრუსტრაციით გამოწვეული აგრესიის დაძლევა - იმედის ახდენით ან
მისი მინიმუმამდე დაყვანით.
 აგრესიის მიზეზები
უარყოფა, განდევნა, დაცინვა
• უარყოფა, განდევნა, დაცინვა = აგრესიას?
• ჯინ ტვენგი და კოლეგები - წყვილში მუშაობა და ინფორმაცია,
რომ თანამშრომლობა არავის უნდა.
• ამერიკის სკოლების მაგალითი და სტუდენტთა ჟლეტა.