SURING TITULO

Dalawang bangkay, Pinatay daw sa Mayroon namang maglalaro ng

Cavite. basketball sa plasa naming.

Tumakbo ng mabilis ang magsasaka daw

dahil sa magandang balita sa kanya.

Sunud-sunod sa Pilipinas na tagulan ang Isanlibong piso pa din ang natanggap

mangyayari ngayong Mayo. nang magsasaka sa kanilang produkto.

1
Tanong

Ano-ano ang problema ng bawat Paano mo ito nalaman na mali sa

karatula? pangungusap o pahayag na ibinigay?

May mga sinunod ka bang tuntunin

upang malaman na mali sa pahayag?

2
KAKAYAHANG
GRAMATIKAL/
LINGGWISTIK
3
• Ito ay tumutukoy sa kaalamang leksikal at
pagkaalam sa tuntunin ng ponolohiya, morpolohiya,
sintaks, at semantics. (Canale at Swains, 1980:29).
• Tumatalakay ito sa ugnayan ng mga lingguwistikang
koda(linguistic codes) sa isang wika.
• Sa kakayahang ito, binigyang-pokus lamang ang
antas ng pagsusuri hanggang sa antas ng
pangungusap lamang.

4
• Mahalagang salik sa pag-aaral ng kakayahang
ito ay gramatika.
• Ang gramatika ay tungkol sa tuntunin ng
wastong paggamit ng mga bantas, salita,
bahagi ng pananalita, pagbuo ng mga parirala,
sugnay at pangungusap

5
• Pinag-aaralan din sa gramatika ang morpolohiya,
sintaks, wastong pagbigkas, semantika o kahulugan ng
mga salita at parirala at ng etimolohiya o ugat oa
palaugatan ng mga salita.
• Tumutukoy din sa gramatika ang pasulat at
pananalitang paghahambing sa wastong paggamit ng
mga salita, parirala, sugnay at mga pangungusap na
nagtuturo ng wastong balangkasan, palakahulugan,
palabigkasan, at palaugatan ng mga salita.

6
PONOLOHIYA
(Palatunugan)
7
Ponolohiya
• Sa larangan ng wika ang pag-aaral sa
mahahalagang tunog na ito na nagbibigay ng
kahulugan sa pagsambit ng salita o nagpapabago
sa kahulugan ng mga salitang halos magkakatulad
ang kaligirang baybay.
• Agham na pag-aaral ng makabuluhang tunog ng
isang wika

8
ANG PAGSASALITA

9
 Salik upang makapagsalita ang tao:

• Ang pinanggagalingan ng lakas o

enerhiya
• Ang kumakatal na bagay o artikulador
• ang patunugan o resonador

10
 Ang Mga Prinsipal na Sangkap ng
Pananalita
guwang Malambot na ngalangala
Matigas na ng
ngalangala ilong guwang ng bibig

titilaukan
punong gilagid paringhe

labi epiglottis
1 2 3

ngipin laringhe

dila hiningang galing

1=harap
sa baga
2=sentral
Babagtingang
3=likod 11
tinig
• Ang hanging may presyun na nanggagaling sa
ating baga ay nagpapakatal ng babagtingang
tinig. At kapag kumatal ang babagtingang tinig,
ito ay lumilikha ng alon ng tunog na siyang
binabago ng ating bibig o guwang ng ilong na
ating naririnig sa pamamagitan ng hangin na
siyang midyum ng tunog.

12
P/FONOLOHIYA NG
FILIPINO
13
 1. Ponema/Fonema
• Ang yunit ng tunog o pinakamaliit na bahagi ng wika
na may kahulugang tunog.
• Ang makahulugang yunit ng tunog na ito ang
nagpapabago sa kahulugan ng isang salita.
• Sa ating wika, kung ilan ang titik sa ating alfabeto ay
siya rin dami ng fonema.
• 28 titik
• 8 idinagdag (c, f, j, q, v, x, z ñ)

14
• Sa titik na idinagdag, 4 lamang ang tiyak na fonemik ang
istatus.
• Ibig sabihin, may iisang kinakatawang tunog ang mga letra
• f, j, v, at z
• Samantala ang c, ñ, q at x
• Redandant
• Dahil hindi kumakatawan sa iisa at tiyak na yunit ng tunog
kundi sa nakakatunog ng isa pang letra o sunuran ng mga
letra.

15
• c - /s/ - cinco = singko
• c - /k/ - cabinet = cabinet
• ñ - /ny/ - baño = banyo
• q - /k/ - queso = keso
• o
• /kw/ - quintet = kwintet
• x - /ks/ - extra = ekstra

• At maidaragdag pa sa mga nasabing fonemikong tunog ang isa pang

tunog, impit (?).

16
2. Ang Fonemang Segmental

• Ito ay ang pagsasama ng dalawang ponema upang

makabuo ng isang tunog
• b + a = ba
• k + o = ko
• s + i = si

17
• Ang Filipino ay may 21 ponema – 16 katinig at 5
patinig
• Mga katinig- /p,t,k,),b,d,g,m,n,h,s,ŋ,l,r,w,y/
• Mga patinig- /i,e,a,o,u/
• Ang ŋ ay tinutumbasan ng digrapo (dalawang letra ng
“ng”)
• Ang patinig ay itinuturing na siyang pinakatampok o
pinakaprominenteng bahagi ng pantig.

18
a. Mga Katinig

• Ito ay maiaayos ayon sa punto at paraan ng

artikulasyon at kung ang mga ito ay binibigkas
nang may tinig (m.t.) o walang tinig (w.t.)

19
• Punto ng artikulasyon – saang bahagi ng bibig
nagaganap ang saglit na pagpigil o pag-abala sa
pagpapalabas ng hangin sa pagbigkas ng isang katinig
• Paraan ng artikulasyon – papaanong gumagana ang
ginagamit na mga sangkap sa pagsasalita at kung
paanong ang hininga ay lumalabas sa bibig o sa ilong sa
pagbigkas ng alinman sa mga ponemang katinig

20
 Mga Ponemang Katinig ng Filipino
PARAAN NG PUNTO NG ARTIKULASYON
ARTIKULAS- Panlabi Pang- Pang- Pangngalangala Glottal
YON ngipin gilagid Palatal Velar

Pasara
w.t p t k
m.t b d g )
Pailong
m.t. m n ŋ
Pasutsot
w.t. s h
Pagilid
m.t. l
Pakatal
m.t. r
21
Malapatinig
b. Mga Patinig

• Maiaayos ayon naman sa kung aling bahagi

ng dila ang gumagana sa pagbigkas ng isang
patinig at kung ano ang pusisyon ng
nasabing bahagi sa pagbigkas

22
 Mga Ponemang Patinig ng Filipino

Posisyon Bahagi ng Dila

ng Dila Harap Sentral likod

Mataas i u
Gitna e o
Mababa a

23
2. Mga Diptonggo
• Magkasamang patinig at malapatinig sa isang
pantig
• aw, iw, ay, ey, oy, uy
• Kapag ang malapatinig ay napagitan sa dalawang
patinig, ito ay hindi na diptonggo

24
 Mga Diptonggo ng Filipino
Harap Sentral Likod

Mataas iw, iy uy

Gitna ey oy

Mababa aw, ay

25
 Halimbawa:
• giliw  sisiw
• reyna  sampay
• kalabaw  daloy
• bahay  beywang
• aruy  baliw

• kahoy  kami’y

26
3. Klaster o kambal-katinig

• Magkakabit na dalawang magkaibang

katinig sa isang pantig
• Ang klaster ay matatagpuan sa unahan o
inisyal at sa hulihan o pinal ng isang
pantig

27
4. Mga Pares Minimal
• Ang pares ng salita na magkaiba ng kahulugan
ngunit magkatulad na magkatulad sa bigkas
maliban lamang sa isang ponema sa magkatulad na
pusisyon
• Ito ay ginagamit sa pagpapakita ng pagkakaiba ng
mga tunog ng magkakahawig ngunit
magkakaibang ponema

28
/p/ /b/ /e/ /i/
pala – shovel mesa – table
bala – bullet misa – mass

/k/ /g/
kulay – color kulong – enclosed
gulay – vegetable gulong – wheel

/t/ /d/
tula – poem
dula – play

29
5. Mga Ponemang Malayang
Nagpapalitan
• Magkaibang ponemang matatagpuan sa
magkatulad na kaligiran ngunit hindi nagpapabago
sa kahulugan ng mga salita
• Karaniwang nangyayari sa ponemang patinig na i
at e, at sa o at u

30
Halimbawa:
lalaki tutoo daw
lalake totoo raw

bibi nuon
bibe noon

31
6. Digrapo
• Ito ay may tunog na binubuo ng dalawang katinig
na NG [en-ji]
• Ito ang dahilan kung bakit sa alpabetong Filipino
ay may ganitong letra dahil sa katangian ng
wikang may ganitong tunog sa unahan ng ating
mga salita.
• Ngipin, ngayon, nguso, ngipin
• Banga, langit, nganga
32
7. Ang Glottal na Pasara o Impit na
Tunog
• Naging labing-anim ang ponemang katinig
sa halip na labinlima lamang dahil sa
ponemang glottal na pasara
• Kahit itinuturing na ponema, hindi ito
inirereprisinta ng titik o letra

33
Sa halip ay inirereprisinta ito sa
dalawang paraan:
• Nakasama ito sa palatuldikan at inirereprisinta ng tuldik na
paiwa (`) kung nasa pusisyong pinal ng salita. Ang mga
salitang may impit na tunog sa pusisyong pinal ay
tinatawag na maragsa o malumi
• Malumi – bagà, pusò, saganà, talumpatì
• Maragsa – bagâ, kaliwâ, salitâ, dukhâ

34
• Inirereprisinta ito ng gitling(-) kapag ito’y nasa loob
ng salita sa pagitan ng katinig at patinig
• Karaniwang matatagpuan sa pagitan ng panlaping
nagtatapos sa katinig at ang salitang-ugat na
nagsisimula sa patinig.
• Hal:
• May-ari
• Mag-alis
• Pang-ako

35
8. Ponemang Suprasegmental
• Sangkap na pampalasang ginagamit sa ating
pakikipagtalastasan
• Pantulong sa ponemang segmental; na higit na nagiging
mabisa ang ating paggamit ng 21 ponemang segmental sa
ating pakikipagtalastasan sa pamamagitan ng mga
pantulong o suprasegmental na tono, haba, diin at antala

36
a. Tono

• Ang pagtaas o pagbaba na iniuukol natin sa pagbigkas ng

pantig ng isang salita upang higit na maging mabisa ang ating
pakikipag-usap sa ating kapwa

3
3
2 pon
2 ha
ka
ka 1
1
pon
ha
37
b. Haba at Diin
• Ang haba ay tumutukoy sa haba ng bigkas na
iniuukol ng nagsasalita sa patinig ng pantig ng
salita
• Ang diin naman ay tumutukoy sa lakas ng bigkas
ng pantig ng salita

38
• Ang Filipino ay sinasabing syllable-timed
samantalang ang Ingles ay sinasabing
stress-timed
• Ang tono, haba at diin sa pagbigkas ng
isang salita ay karaniwang nagkakasama-
sama sa isang pantig
• Hal. halaman

39
• Mandarin at Thai- mahalaga ang tono
• Ingles – mahalaga ang diin
• Filipino – mahalaga ang haba

Hal.
“Break, break, break
On thy cold, gray stones, O Sea!”

“Pag-ibig anaki’y aking nakilala

Di dapat palakhin ang bata sa saya”
40
• Bakit higit mahalaga ang haba kaysa sa tono at
diin?
• Hal.
magnana.kaw – thief
magna.na.kaw – will steal
magna.nakaw – will go on stealing

41
c. Antala
• Saglit na pagtigil sa ating pagsasalita upang higit
na maging malinaw ang mensaheng ibig nating
ipahatid sa ating kausap
• Ito ay inihuhudyat ng kuwit, tuldok, semi-colon o
kolon

42
 Hal.
• Hindi puti.
Hindi, puti
• Hindi ako siya
Hindi ako, siya
• Hindi sila tayo
Hindi sila, tayo

43