Professional Documents
Culture Documents
Kutaa III
Kutaa III
YA K K O O TA S A D A R K A A N H I N B A A N E E F Dhiyeessaan
Milki M
3.2. SHALLAGGII ADABBII YAKKOOTA SADARKAAN HIN
BAANEEF
1. Keewwatni himatamaan jalatti badii jedhame filannoo adabbii hidhaa salphaafi cimaa
yoo qabate, lamaan keessaa tokko filachuu
2. Keewwatni jalatti badii jedhame adabbii hidhaa ykn qarshiitiin kan adabsiisuu yoo ta’e,
lamaan keessaa tokko filachuu
3. Adabbiin hidhaa yoo filatame, adabbii seera yakkaa kutaa addaa irratti ibsame jalqabaa
hanga baaxii isaa bakka wal-qixa afuritti qooduu.
4. Sadarkaan yakkichaa GA, GG, OL jechuun addaan qooduu; gulantaa 1,2,3 jedhamu.
Gochaan yakkichaa baay’ee cimaa yoo ta’e sadarkaa 4.
5. Reenjii gulantaa yakkichaa adda bahe jalatti adabbii ka’uumsaa murteessuu - 19(8-
10).
6. Adabbii murteesse gabatee maxxantuu 1 jalaa gulantaa kam jalatti akka kufu ilaaluu.
Adabbiin ka’uumsaa murtaa’e gulantaa walitti aanan lama keessatti kan kufu yoo ta’e,
Adabbii hidhaa cimaa yookin salphaa keessaa filachuu
>> Tumaa qajeelfama adabbii kwt 19/2/ fi /5/ fi tumaalee SY /106 fi 108/ waliin
ilaallamuu qaba.
Keewwata 106. Hidhaa Salphaa
Hidhaa salphaan nama yakka ciminni isaa giddugaleessa ta’e
raawwateefi balleessichis hawaasichaaf baay’ee balaafamaa fakkaatee yeroo hin
mul’annetti adabbii bilisummaa dhabsiisuuf murtaa’uudha.
Hidhaa salphaan guyyaa 10 irraa hanga waggaa 3 gahuu ni danda’a.
Keewwata 108. Hidhaa Cimaa
Adabbiin hidhaa cimaa kan murtaa’u, kanneen yakka cimaa raawwataniifi
keessumattuu yakkamtoota hawaasichaaf balaafamoo ta’an irrattidha.
Kaayyoo adabbii
Qajeeltoowwan adabbii
Dhimma
AA vs Jamulee Adiloo, MMA Shaallaa, Lakk G 13217, 27/4/2009
Himatamaan goromsa qa.5500 baastu dhoksuun kwt 682/1/ jalatti badii
jedhame.
Keewwatni kun hidhaa salphaa yookin dubbiin isaa cimaa yoo ta’e adabbii
hidhaa cimaa waggaa 5 hin caalleen adabsiisa
MM: adabbii hidhaa cimaa filateera.
Sababni teechises yakkichi haala mijaawaa eeggachuudhaan kan
raawwatame.
Adabbii qarshii ykn hidhaa keessaa filachuuf maal
bu’uureffanna?
SY Keewwata 87 vs Keewwata 1
The punishment that help to achieve the purpose of criminal law.
SY keewwata 88/2
individual guilt, gravity of the crime, motive, individual circumstance etc
SY keewwata 88/3
from the lightest to the most severe punishment
Fkn: 1
MMA Adaamaa, Lakk G 95348,
Himatamtuun SY kwt 580 jalatti doorsisuudhaan (iddoo lamatti si baasee
si ajjeesee mana hidhaa gala jechuun) kan himatamte yoo ta’u,
MM: sababa yakkichi kan raawwatame firoota gidduutti waan ta’eef
(miidhamtuun amaatii ishii waan taateef) kunis safuu biyya keenyaa
gadi dhiisuu waan ta’eef jechuudhaan adabbii hidhaa filateera.
Sadarkaa Yakkaa Murteessuu
• Sadarkaan yakkichaa erga addaan bahee booda gulantaan adabbii akka adda
ba’uuf kutaa addaa seerichaa keessa dhaquudhaan garaagarummaa adabbii
ka’uumsaa fi baaxii gidduu jiru 4’f walqixatti qoodama:
Gulantaa
3ffaa • Baaxii Gul. 2ffaatii hanga (BG 2ffaa + Range)
Gulantaa
4ffaa • Baaxii Gul. 3ffaatii hanga (BG 3ffaa + Range)
Fakkeenyaaf
Kew. 494(1) – Gubiinsa Abiddaa Geessisuun hidhaa cimaa Waggaa 10 hin caalle
adabsiisa.
Hidhaa Cimaa Waggaa 1-10
Sababootni adabbii cimsanii fi salphisan yoo hin jiraanne kallattumaan adabbii murteessina.
Dhimma
Himatamaa dhaddacha jeequun SY kwt 441/2/ jalatti balleessaa jedhame,
‘himatamaan kun kanaan dura yakka biraatiin adabamee kan irraa hin baranne
waan ta’eef’ jedhamuun sadarkaa yakkichaa ‘ol’aanaa’ qabameera (MMO
Go/Booranaa, Lakk G 11635).
Dhimma
Himatamaan dagannoodhaan konkolaataa oofu kuffisuun miidhaa qa. 18,000
geessisee SY kwt 572/1/ jalatti balleessaa taasifameera. MM adabbii qarshii
filachuun yakkichi sababa daguun raawwatameef sadarkaa yakkichaa gad-aanaa
qabateera (MMA Shaashamannee, Lakk G 59097)
Dhimma
Dhimma biraa keessatti hojjetaan eegumsaa hojii isaa dagachuun foddaan
mana barnootaa cabee kompiitarri Dell qa. 20,000 baasu fudhatamee
SY kwt 420/1/ jalatti balleessaa jedhame. Sababa ‘himatamaan dirqama
hojii isaa bahuuf ofeeggannoo gochuu qabu dagachuu isaa’ jedhuun
sadarkaa ol’aanaa qabateera (MMO Go/Sh/Kaabaa, Lakk G 61175)
Dhimmi kun MMWO DhB galmee lakk.301343 ta’e irratti ilaalamee kan
xumurameedha. Ka’umsi dhimmichaa A/A Aanaa Adamaa himatamaan seera liizii
federaalaa labsii lakk.721/2004 keewwata 35(1) (B) ykn Danbii lafa magaalaa
naannoo Oromiyaa liiziin bulchuuf irra deebidhaan bahe lakk.182/2008 keewwata 63
irra darbuun hayyama malee lafa mootummaa 200m2 qabachuun mana osoo irratti
ijaaraa jiruu waan argameef jechuun himatee jira.
Manni murtiis himatamaa keewwatuma kana jalaatti balleessaa taasisee jira. Adabbii
ilaalchisee….sadarkaa gadi aanaa qabanne jedheera.
Yakka sadarkaa fi gulantaan hin baaneef yeroo ta’u (Kwt 19/12, 26/1/c//):
• Sadarkaa ol’aanaatiif hanga baaxii adabbii tumaa keessatti tumameetti,