रयत िश¢ ण संèथा, चंदǾप

डाकले जैन कॉलेज ऑफ

कॉमस[ Įीरामपरू .
 नाव
पटारे पुजा बाळासाहेब
-
M.com भाग -2
 वग[
 हजेरȣ
- - 236261
क
- ब
 तकु डी
- औदयोिगक आिथक[
 मागद[
fवषय शक[
पया[वरण Ĥा. डॉ.
-
सáयद सर.
 वष[
- 2023-2024
 Ǒदनांक
-
 fवषय
भारतातील ऑटोमोबाईल उदयोगाūया वाढȣचा अ&यास आिण

×याचा वायू Ĥदषु णावरȣल पGरणाम.

 सार
ांश

1947 ते 1991 पयत ɍ भारताūया सकल देशातं गत [ उ×पादन वाढȣचा दर २.५ ते ३%

इतका होता . 1991 मÚये उदारȣकरण धोरणाचा पGरचय, अनेक ऑटोमोबाईल ¢ेğासह

उदयोगाची भरभराट होऊ लागलȣ. आिण भारताचा सरासरȣ fवकास दर उं चावर गेला. आिण

×याची पातळी ५ ते ८% पयत ɍ आहे. वाहनाūया वाहणाūया सं™ यामुळे पया[वरणावर Ĥचंड

दबाव िनमाण [ झाला आहे. Ïयामुळे वाधू Ĥदषू ण होते. ऑटोमोबाईल वाढ आिण वायू

Ĥदषू ण हा शोधिनबध ं भारतातीलऑटोमोबाईल उदयोगाचीवाढ आिण ×याचे

वायू

Ĥदषु णातील पGरणाम यावर एक अ&यास आहे.

 Ĥèतावना-

1947 ते 1991 या काळात भारतातील सकल देशांतगत [ उ×पादनाūयाचा सरासरȣ

वाढȣचा दर 2.5 ते 3%. इतका होता. fवकासाचा हा मंद दर मु™य×वे पंचवाfषक [ कɅ

द

सरकारūया योजनांमÚये संर¢णवादाūया धोरणामुळे होता. सावज[ ािनक ¢ेğातील

उपĐमांवर म™ु य भर दhे यात आला, पGरणामी शके डो कɅ दȣय सावज[ िनक ¢ते ातील उपĐम

आिण हजारो राÏय सावज[ िनक ¢ğाे तील उपĐमांवर दशाे त èटपे -अप झाल.े
 अ&यासाचे
उǑदçटे –

• भारतातील ऑटोमोबाईल उदयोगाūया वाढȣचा अ&यास करणे.

• वायू Ĥदषू णावर वाहनांūया पGरणामाचा अ&यास करणे.

 संशोधन कायĤ[
णालȣ.

डॉ. अsपना रॉथ (2016) यांनी èपçट के ले कȧ, वाहतूक ¢ेğातील वाढȣमळु

जगभरातील शहरांमधील हवामान बदलांना हातभार लागला आह.े वाहनांūया वाढȣतील वाढ

शहराūया तापमानातील वाढȣशी कसा सबं ंध आहे हे दाखfवhयासाठȤ लखे नकाने Ǒदsलȣ आिण

कोलकाता हे Ǒठकाण अ&यासासाठȤ घते ले आह.े

 िनçकष[ आिण
चचा

ऑटोमोबाईल उदयोग fवĐȧ आिण उ×पादन Ĥवƣृ ीने अ&यास वाढȣचा दर दशf[ वला

आिण ऑटोमोबाईल उदयोग देशाūया सकल देशातं गत [ उ×पादनामÚये एक Ĥमखु

योगदानकता[ बनला, तो सकल देशांतगत [ उ×पादनाūया समु ारे ६% आहे. ऑटोमोबाईल

उदयोगहȣ यात योगदान देतो.

 िनèकष

भारतातील ऑटोमोबाईल उदयोग 1991 ūया ūयापार उदारȣकरणानंतर भरभराटȣला

आला. èथािनक ऑटोमोबाईल उ×पादक वाढले आिण अनेक परदशे ी ऑटोमोबाईल उ×पादकांनी भारतात

×यांचे उ×पादन कɅ द सǾु के ले. भारतानहे ȣ

करhयास सुǽवात के लȣ. लोकसं™येतील वाढ आिण आिथक [ िèथती वाढsयाने मागणी
ऑटोमोबाइs सची िनया[त

आिण परु वठा वाढेल.

 संदभ

 भारतीय अथū[ यवèथेवरȣल डटे ाबेस, आरबीआयचे डटे ा वअे रहाऊस,

http:/dbie.rbi.org.in/ DBIE वǾन Ĥा¹त

 कɅ दȣय Ĥदषू ण िनयğणं मडं ळ, पयाव[ रण, वन आिण हवामान बदल मंğालय भारत सरकार,

http: ICpcb.nic.in/ vehicular. Exhaust php वǾन Ĥा¹त