FRANTZIAKO IRAULTZA Bueno nik jarraian Frantziako iraultzaz hitz egingo dizuet.

Guztiok dakizuen bezala Frantziako Iraultza 1789 eta 1799 urteen artean Frantzian gertatutako prozesu poltiko eta soziala izan zen. Prozesu honetan nazionalismoa hiritartasuna eta eskubide saihestezinak gizartean aplikatzea zen helburu. Garai hartan egitura poltiko eta soziala !eudalismoan oinarrituta zegoen eta hiru estamentutan banatzen zen" alde batetik pribilegio ugarirekin kleroa eta noblezia zeuden eta bestetik herria #ehea. Iraultzaren zergatiak nahigo begi$bistakoak dira izan ere Frantziako egoera orokorra oso zaila zen iraultzaren bezperan eta !aktore negatibo asko zeuden momentu horretan. %rrazoi horien artean aurkitzen dira ilustrazioaren ideiak burgesiaren gorakada krisi ekonomikoa eta uzta t#arrak. &onarkia absolutista krisi sakonean zegoen estatuaren eta herritarren beharrei irtenbide bat emateko gai baitzen. Gainera burgesiaren gorakada handia egon zen '(III. mende osoan zehar. )aien eskuetan zeuden !inantzak merkataritza eta produkzio bideak besteak beste eta estatuaren ekonomiaren euskarri bihurtu ziren. )aiek ziren halaber ikasketan egiten zituztenak eta ondorioz ordezkapen politikoa eskatzen hasi ziren. *uis '(I.a gobernuaren !inantza$egoera kaskarra konpontzen saiatu zenean piztu zen iraultza. +erga berriak inposatzeko asmoarekin 1,1-.urtetik deitu gabeko estatu orokorrak konbokatu zituen eta 1789ko maiatzean biltzeko hitzarmena egin zuten. 1,1-eko deialdian estamentu bakoitzak bozka bana izan zuen baina 1789an batzuk esan zuten hori ez zela bidezkoa izan ere herri #ehe populazio osoaren .98a izanik hiru bototik bat besterik ez zuen. %tzerakoien eta aurrerakoien arteko tirabirak areagotzen hasi zuren eta ondorioz estatu orokorretan adostasun gut#i lortu zen kleroak eta nobleziak ez baitzuten bozketa sistema aldatzea nahi pribilegiatuak izaten jarraitu nahi zutelako. )ilabete osteko eztabaiden ostean /statu 0rokorrek %sanblada 1azionaleko titulua hartu zuten hirugarren estatuko partaideen eskuetan estamentuetan nagusi ez baziren ere estatuaren gehiengo absolutua baitziren. /gun batzuk beranduago erregeak biltzeko lekua it#i zien prozesua mugatzeko asmoz baina hala ere asanblada aldameneko pilotaleku baten bildu zen. Pilotalekuko +ina egin zuten bertan eta Frantziak idatzitako konstituzioa izan arte biltzen jarraituko zutela hitzartu zuten. 2ztailaren 9an %sanbladak Biltzar 1azional 3onstituziogile izena hartu zuen. )erria erregeak 1e4ker gobernutik bota zuen bezain laster mat#inatu zen. %ntzinako /rregimenaren sinbolo zen Bastille gotorlekua eraso zuten eta erregeek eta laguntzaile militarrek atzera egin zutenez noblezia ez zen oso seguru sentitzen eta atzerrira abiatzen hasi ziren. Beren plana gainontzeko monarkia absolutuko kideei kontrairaultza bat prestatzea zen eta noble hauek emigratu izenez ezagutzen dira.

Biltzar 3onstituziogileak !eudalismoa bertan behera utzi zuen eta abuztuaren 5,an Gizon eta )iritarren eskubideen %dierazpena plazaratu zuen. )au konstituzioa idazten lagunduko zuen printzipioen zerrenda bat zen. 6enboraren poderioz biltzarrean iritziaren arabera alderdiak agertzen hasi ziren eta honekin batera klub politikoak agertu ziren. )aien artean jakobindarra nabarmendu zen. 0ztopoak oztopo biltzarrak konstituzioa garatzen jarraitu zuen. &akina bat aldaketa egin zituzten adibidez justizia$egitura berria eratu zen oinordetzako karguak deuseztatu ziren grebak legez kanpoko bihurtu ziren7 1ahiz eta erregea eta bere !amilia 1791ko ekainean Frantzia uzten saiatu oraindik ere Biltzarraren gehiengoa monarkia konstituzionalaren alde zegoen errepublika baino. /goera horretan hitzarmen bat eskuratu zen erregeari zegokionez" konstituzioari zin egin behar zion halabeharrez. %zkenean indarrean jarritako legeak konstituzio batean bildu ziren eta Biltzar 3onstituziogileak bere lana egina zuela uste zuelarik irailerako ezarri zuen bere agintaldiaren muga. Beraz 1791an onartutako 3onstituzioaren arabera Frantziako sistema politikoa monarkia konstituzionala zen eta Biltzar 3onstituziogilea Biltzar *egegile izatera pasa zen. /rregeak hautatuko Biltzar *egegilearekin partekatu behar izaten zuen boterea. 2rriaren 1ean bildu zen Biltzar hau lehen aldiz eta urtebete geroago kaosak hartuta zegoen. /statuko ekonomia gaizki armada diziplina gabe eta herria mat#inatuta geratu ziren. )onek ezegonkortasuna eta iraultzaren areagotzea ekarri zituzten. Politikan zegoen egoera latz honek kanpoko herrialdekoekin gudak sortze ekarri zuen batez ere monarkia absolutistak zeuden herrialdekoek bultzatu zituzten guda hauek. /goera gehiago larritu zen 1795ko abuztuan mat#inoek 8uleries 9auregia hartu zutenean. /rregeak eta erreginak preso amaitu zuten. Biltzar *egegileak monarkia ezeztatu zuen eta egoera honek 3onbentzioa bildu zen arte iraun zuen hau da 1795ko iraila. 3onbentzioak konstituzio berri bat idazteko helburu zuen eta hastapenean girondinoek menderatzen zuten 3onbentzioa. /rregearen kontrako epaiketa saihesten saiatu ziren baina nolanahi ere erregearen kut#a sekretuan aurkitutako dokumentuek prozesua saihestezina bihurtu zuten *uis '(I.aren traizioa ukaezina baitzen. /rregea 179:ko urtarrilean gilotinatu zuten. /rregina berriz urriaren 1,an. /uropako erregeek *ehenengo 3oalizioa osatu zuten Frantziako erregearen e#ekuzioaren kontra zeudelako. Girondinoek armada indartu beharrean aurkitu ziren. 9akobinoek sans$4ulottes erradikalen mat#inadaren ostean boterea lortu zutenean /rrepublikak arrisku !ranko zituen. Frantziako mugetan /spainiako Piamonteko Prusiako %ustriako eta Ingalaterrako armadek aurrera egiten zuten. )orren guztiaren aurrean jakobinoek neurri erradikalak ezartzeari ekin zioten. 3onstituzio berri bat sortu zuten baina ez zen sekula indarrean jarri. 3onbentzioak bakea eskuratu arte utzi zuen bertan behera konstituzioa. Gerrari aurre egiteko gazte ezkongabe guztiak armadara bidali zituen eta kontrairaultzari aurre egiteko Izuaren %gintaldia deritzona abian jarri zuten ;obespierren ekimenean sabuelspen$gobernua ezarri zenean 179:ko abenduan. 3onbentzioak botere

guztiak hartu zituen et iraultzaren aurka zegoen edozein gilotinatzeko eskubidea bereganatu zuten. &ilaka lagun hil ziren gilotinatuta hurrengo asteetan. Gerra ahalegin itzelek Belgika berriro hartzea ahalbideratu zien baina ;obespierrek gero eta arerio gehiago zituen 3onbentzioko eta Parisko politikarien artean. 2ztailean gilotinatu zuten ;obespierre eta honek Izualdi )andiaren amaiera ekarri zuen. 3onstituzio berria 179<eko abuztuan onetsi zuen 3onbentzioak eta indarrean sartzean erregimen berri bat sortu zen" zuzendaritza. Frantzian bi biltzar zituen lehenbiziko sistema zen eta parlamentuak <== ordezkari eta 5<= senatari zituen. Botere betearazlea bost zuzendarirengan zetzan. 1797ko hauteskundeen ondoren bazirudien monarkia berrezartzeko asmoak indartzen zihoazela eta errepublikar moderatuek estatu kolpe baten bidez bost zuzendarietatik bi kendu zituzten. Gerrari dagokionez Frantziako armadak noala edo hala aurrera egin zuen. +uzendaritza 1apoleonek emandako 1799ko azaroko estatu$kolpearekin amaitu zen. 3ontsulatua ezarri zen bere ordez. 2rte batzuk beranduago 18=-an Bonapartek bere burua enperadore izendatu zuen eta legez /rrepublika bukatu egien zen inperioari hasiera emanez. &odu labur batean azalduta hauek izan ziren garai hartan Frantzian gertatutako gorabeherak eta amaitu baino lehen gustatuko litzaidake izan zituen ondorioak aipatzea ugariak izan baitziren. Politikaren aldetik aldaketa eta erre!orma garrantzitsu asko egin ziren hala nola %ntzinako erregimenaren eta absolutismoaren desagerpena lehen konstituzio idatzia boterearen banaketa hiru multzotan eta herritarrek su!ragioaren bitartez aukeratutako erakunde politiko eta gubernamentalak. 0rdura arte zeuden konterri jaunerri dukerri edo bestelako lurraldeak departamendu bihurtu ziren eta nazio osorako 3ode +ibil berria sortu zen. /statuaren eta elizaren arteko ezberdinketa osoa egin zen eta justizia nazionala ere sortu zen. %ldaketa ekonomikoei begira burgesiaren interesak de!endatzen zituzten erre!ormak izan ziren gehienak. /konomia askatasuna lortu zuen gremioak deuseztatuz. +ergak biltzeko modu berria ere jarri zen mart#an. Gizartea ere guztiz aldatu zen. %raudi !eudala deuseztatu zen pribilegioak desagertu ziren eta hiritar guztien arteko berdintasuna aldarrikatu zen. 3lase Gizartea deritzona agertu zen eta bertan pertsona bakoitza bere trebetasunaren ondorioz irabazitako lorpenen arabera klasi!ikatzen ziren pertsonak. %zkenik hezkuntza nazionala eta kultura sustatzeko hainbat erakunde sortu zirela esatea geratzen zait eskolak unibertsitateak eta museoak eraikiz esaterako. Ikusten dugun moduan gizartea oraingoaren antzeko bihurtu zen garai hartan. /ta beraz hau#e izan da guztia eta bueno espero dut orain Frantziako Iraultzaz zert#obait gehiago jakitea.