4.

Gaia: Errestaurazioko sistema politikoa (BERREZARKUNTZA)

...Cánovasek Alfontso XII.a jarri (1875-1885)

Canovasen pentsaera → Oinarrizko egiak:
·Monarkia.
·Askatasuna.
·Jabetza pribatua.
·Espainaren batasuna (Zentralizazioa).
Gainera, beste ideologiako alderdiak ​ilegalizatu​ (errepublikanoak, nazionalistak,karlistak,
langileen aldekoak... eta oinarrizko egien kontrako guztiak)
​1.-Cánovasen sistemaren oinarriak
·Pragmatismoa politikan.
·Espainako ohituren araberako konstituzioa.
·Subiranotasun partekatua.
·Armada politikatik kanpo.
·Hauteskunde iruzurra.

2.- 1876ko konstituzioa

·Cánovasen ideietan oinarritua.
Ezaugarri nagusiak:
-​Subiranotasun partekatua​ erregea eta gorteen artean. Erregeak eskumen asko zituen
-​Gorteak bi ganberetan banatuak: ​Kongresua eta senatua.
-​Sufragio eskubidea ez​ zen zehaztu.
-​Erlijioa: Konfesionala​, baino erlijio askatasuna aitortzen da.
-​Askatasun indibidualak aldarrikatu ​ziren (baina geroago legeen bidez murriztu).
-​Konstituzioa tradizionalista​ zen (monarkian, erlijioan eta jabetza pribatuan oinarrituta).

3.-Txandakatze sistema
·Kontserbadoreen eta liberalen arteko botere txandaketan oinarritutako sistema ezarri zen.
→ Txandakatze baketsua, altxamendu militarrik gabe.
·Bipartidismoko alderdiak:
● ​Kontserbadorea​: Cánovas buru, liberal moderatuak eta unionistak ziren eta elizaren
eta aristokraziaren eskubideak defendatzen zituzten.
● ​Liberala​: Sagasta buru. Neurri progesistak zituzten, baino ez zuten sistema arriskuan
jartzen. Jarraitzaileak → Burgesia industriala, profesional liberalak eta erdi mailako
klaseak ziren.
·Hauteskunde iruzur eta ​kazikismoa​ (kazikeek euren botere pribilegioa aprobetxatuz,
beraien eta bere menpe zeudenen botoak hitzartutako agintari bati eman, pribilegioen
truke) etengabekoa izan zen.→ Botoak manipulatu eta faltsutu.
·1885an Alfontso XII hil → Maria Kristina erreginaorde izendatu eta ​El Pardoko Ituna​ sinatu,
berrezarkuntzaren jarraipena bermatzeko.
4.-1898ko hondamendia
·​Kubako gerra​:Menpekotasun politikoa, ekonomikoa eta esklabutza→Askapen nahia→
Gerra.
AEBri kubaren independentzia interesatzen zitzaion (zerga gutxiago ordaintzeko), beraz
babes militarra eman zion.
·​Filipinaseko gerra​: Gerra odoltsua, AEBk laguntza eskaini zion Filipinari independizatzeko.
-Espaina eta AEB arteko gerra bi fronte hauetan eman zen. AEBk erraz irabazi zuen, eta
Espainarentzat galera handia izan zen.
-Parisko bakea sinatu (1898)→Kuba, Filipinas eta Puerto Rico independizatu, AEBren
protektoratu gisa.
-Gerra galtzeak + zergen igoera → Pesimismoa eragin espainolengan.
​·98ko belaunaldia sortu:​ Testuinguru historikoa gogor kritikatzen zuten idazle taldea. (Valle
Inclán, Unamuno, Azorín, Machado, Blasco-Ibáñez)
·Erregenerazionismoa sortu​: Joaquin Costa nagusi, Berrezarkuntzaren kritika eta Espainan
kultura zabaltzearen alde.
-Alfonso XIII. ak adin nagusitasuna 1902an. Egoera ez zen hobetu.

5.-1909ko krisia
·Espainiak eta Frantziak Marokon protektoratua ezarri. Espainiari Rif harana egokitu.
·Bertako biztanleek Espainiako ejertzitoa menderatu zuten. (​Maroko krisia​)
·Espainiak, desesperaturik, soldadu erreserba frentera bidali → Bartzelonan protesta eragin
Gobernuak protestak gogor zapaldu(atxilotu eta fusilatu asko), ​Aste tragikoa​ deritzo.
Presiopean, Alfontso XIII.ak Gorteak deuseztatu eta hauteskundeak deitu→ Liberalak
irabazi.

6.-1917ko krisia→ 3 protesta nagusi

● Militarren protesta​: Soldata murriztu zelako inflazioaren ondorioz eta
merezimenduak soilik antzinatasunari lotzen zitzaiolako.
Defentsa Juntak​ sortu zituzten eta manifestu bat idatzi zuten gobernuari leporatuz
armadaren eta herrialdearen gaitzak. Politika berritzea eskatzen zuten eta
gobernuak, estatu-kolpea saihesteko ​Defentsa Juntak onartu​ zituen.

● Krisi politikoa​: Oposizioaren kexak ikusita, gobernuak gorteak itxi zituen.

Berriz irekitzera uko egin, prentsa zentsuratuz. Politika sistema aldatu nahi zuten,
estatua deszentralizatuz → Gobernuak hau debekatu zuen.

● Krisi soziala eta Greba Orokorra​: 1917an (Errusiar Iraultza) CNT + UGT manifestu bat
sinatu → Gobernuari prezioei eusteko eskatu, greba egiteko mehatxupean.
Abuztuan greba deitu zuten, gune industrializatuetan izan zen. Sozialistentzat
errepublika ezartzeko balio behar zuen. Gobernuak erantzun gogorra, Grebak porrot
egin zuen, baina sistema ahultzeko balio izan zuen.
·​Berrezarkuntza sistema krisian.
-Alderdiak desegin ziren eta txandakatze sistema bertan behera geratu zen.
-Gobernuak ahulak ziren.
-1920tik aurrera Marokoko gatazka larritu zen → Rifeko tribuek Espainia garaitu zuten.
-1923an, Armadako eta eskuineko sektore batzuek diktadura bat ezarri zuten Espainian:
Miguel Primo de Riveraren diktadura.