El Filibusterismo Script

Scene 1. Sa Kubyerta
(Nakatayo si Simoun sa gilid ng bapor, malalim
ang iniisip.)
Ibarra: Bilisan mo, papalapit na sila!
(Nagpaputok ng baril)
Elias: Ngunit (natamaan ng bala) ahh. Dumapa
po kayo.
Ibarra: Bakit (Hindi na naituloy nang
ipinadapa siya nito at tumalon sa
lawa. Nagpaputok ulit ng baril)
Simoun: (Mahigpit na hinawakan ang kamao.
Naglakad papunta sa mga
kasama.)
Donya Victorina: (mataray at naiinis ang tinig)
Ang bagal-bagal naman ng
Home
Donya Victorina: (mataray at naiinis ang tinig)
Ang bagal-bagal naman ng
takbo nitong bapor! Hay naku, at iyang
nagdaraang kasko, bangka, balsa at
mga indiong nagsisipaligo at nagsisilaba,
nakakasira ng ganda ng kalikasan!
Bibilis sana ang takbo ng bapor Tabo kung walang
mga Indio sa ilog, sa
pampang. Sa alinmang lipunan o sa alinmang
bahagi ng daigdig!
(Walang nakikinig rito. Nagpapaypay ito ng
mabilis. Umismid na tumalikod
at tinanaw ang lawa.)
Ben Zayb: Ang katalinuhan ng mga siyentista ang
gusto kong bigyan ng
pagpapahalaga. Dahil kapag walang mga
ekspertong siyentista, wala tayong
pag-unlad kaya kailangan yon pag-aralan ng mga
tao rito.
Padre Camorra: Magtigil ka Ben Zayb!
Karanasan lamang ang kailangan
upang mapaganda ang Ilog Pasig. Kaya hindi na
dapat sila mag-aral ng
syensiya!
Ben Zayb: (napailing) Hindi. Matalinong
pag-iisip ang kailangan. Dapat
mong isiping malaking suliranin ang liku-liko at
mabuhangin na Ilog Pasig.
Simoun: Mga simpleng problema lang yan na
nangangailangan ng
simpleng lohika. (Napatingin ang mga kasama
rito.) Dapat lang humukay ng
isang malalim na kanal mula sa bunganga ng ilog
Pasig hanggang sa
labasan na maglalagos sa Maynila, at ang lupang
mahuhukay ay itatabon sa
dating ilog. Kapag nagawa ito, tiyak na mapapaikli
ang paglalakbay.
Don Custodio: Ngunit saan kukuha ng
ipambabayad sa mga manggagawa?
Simoun: Walang magugugol sapagkat pipiliting
gumawa ang mga
mamamayan, bata man o matanda!
Don Custodio: Walang magandang ibubunga yan
kundi kaguluhan!
Simoun: Kaguluhan? Bakit, nag-alsa na ba ang
mga taga-Ehipto? At nag-alsa
rin ba ang mga bilanggong Hudyo laban kay Tito?
Don Custodio: Ngunit, hindi taga-Ehipto, ni
Hudyo ang iyong kaharap! At
ang mga Pilipino ay hindi miminsang

naghimagsik.
Simoun: Ang panahong tinutukoy ninnyo ay
nakalipas na. Hindi na muling
maghihimagsik ang bansang ito, dagsaan man sila
ng mga Gawain at
patawan man ng higit na mataas na buwis.
(Sinabayan ng pagpapanaog sa
kubyerta)
Ben Zayb: Indiong Ingles!
Scene 2. Sa Ilalim ng Kubyerta
(Instik nakatihaya sa mga dala niya, may
nagsusugal, may naglalakad, may
kolehiyalang nagbubulungan habang tinatakpan
ang mukha ng abaniko.)
Kapitan Basilio: Kamusta na si Kapitan Tiyago?
Basilio: Mabuti po naman ang kanyang kalagayan.
Kapitan Basilio: Mabuti naman, tungkol naman
sa Akademya ng Wikang
Kastila, natitiyak kong hindi ninyo iyan
maisasakatuparan.
Isagani: Nagkakamali po kayo. Kung hindi po
ngayon ay bukas na namin
matatanggap ang pahintulot. Si Padre Irene na
binigyan namin ng
dalawang kastanyong kabayo ay nangakong
tutulungan kami sa Kapitan
Heneral.
Kapitan Basilio: Saan naman kayo kukuha ng
pera?
Isagani: Nag-ambag-ambag na po ang mga
estudyante. May mga propesor
na rin po. Ang kalahati ay Pilipino at ang iba
naman ay mga Kastila. Kilala
niyo ba si Makaraig? Bukas palad po niyang
inalok ang isa nilang bahay
para gawing paaralan.
(Ngiti-ngiting napatango si K. Basilio.)
Kapitan Basilio: Sanay magtagumpay kayo.
Maiwan ko muna kayo at
pupunta pa ako sa itaas. (Naglakad papaalis.)
Basilio: Ano nga pala ang sabi ng amain mo
tungkol kay Paulita?
Isagani: (Napapangiti) Pinapaalalahanan ako sa
pagkilatis ng
mapapangasawa, ngunit pinuri ko sa kanya si
Paulita. Sinabi kong walang
makakapantay sa kanya sa Maynila, at lahat na
yata ng M ay nasa kanya na.
Basilio: Oo nga, maganda nat mayaman pa. Kaya
lang
Isagani: A-ano?
Basilio: O, (napatawa) wag kang kabahan, ang
nais ko lamang sabihin ay
Basilio: O, (napatawa) wag kang kabahan, ang
nais ko lamang sabihin ay
kaya lang, palagi niyang kasama ang tiya niyang
napakamasungit.
(Napatawa ng malakas ang dalawa at dumating si
Simoun.)
Simoun: Kamusta senyor Basilio? Ikaw bay
papauwi na at magbakasyon?
At sino naman itong kasama mo, isang
kababayan?
Basilio: Hindi po pero magkalapit lamang ang
aming bayan. Siya nga po
pala si Isagani, don Simoun.
(Tinignan ni Simoun si Isagani mula ulo hanggang
paa na ikinainis nito.)

Simoun: Kamusta ang lalawigan ninyo? Balita ko

na dahil sa mahihirap ang
mga tao roon kaya hindi raw nakakabili ng alahas.
Isagani: Hindi nga po bumibili sapagkat hindi
naman kailangan.
(Ngumiti ng pilit si Simoun.)
Simoun: Uminom tayo ng serbesa, ako ang taya.
Basilio: Pasensya na po ngunit hindi kami
umiinom ng alak.
Simoun: Hindi umiinom? Ayon kay Padre
Camorra, makakasama kung
puro tubig lang ang iniinom.
Basilio: Kung tubig lang sana ang iniinom ni
Padre Camorra, tiyak na
marami na siyang naitabing pera.
Isagani: Di tulad ng alcohol, ang matabang na
tubig ay nakamamatay ng
apoy. At kapag tubig ay nagalit, iyon ay maaaring
lumawak at maging dagat
na handang magwasak at pumatay. Kapag iyon ay
pinainit at naging singaw
ay handang tumunaw.
Simoun: (Napahanga. Tinakpan ang bibig at
nagkunwaring umubo) Bweno,
mauna na ako sa inyo at itutuloy ko pa ang
pag-inom ng serbesa.
(Tumalikod at ngumiti)
Isagani: Nakakapangilabot ang taong iyon.
Basilio: Hindi mo ba alam na siya ang tagapayo
ng Kapitan Heneral?
Isagani: (Napahanga) Talaga? (May lumapit na
katulong at bumulong kay
Isagani.)
(Sa kabilang dako)
Kapitan: Padre Florentino! Hinahanap na po kayo
ng mga kasama ninyo sa
itaas.
Padre Florentino: Susunod na ako. Kakausapin
ko muna ang aking
pamangkin.
(Tumango ang kapitan at pumanhik. Paparating si
Isagani.)
Padre Florentino: Huwag kang aakyat sa
kubyerta habang akoy naroroon.
Isagani: Opo! (Nakaalis na si Padre Florentino.)
(Bulong) Ang totoo, ayaw
lamang niyang makausap ko si Donya Victorina.
Scene 3. Sa Kubyerta
Don Custodio: Saan kayo galing, senyor Simoun?
Simoun: Sa ibaba. Nagtanong-tanong sa mga
pasahero kung may alam
silang alamat.
Kapitan: Kung sa alamat, ang Ilog Pasig ay
mayaman. Isa na rito ang
Alamat ng malapad na bato. Bukod doon, may isa
pa pong alamat na
tumutukoy naman sa isang kweba. Ito ang alamat
ni Donya Geronima.
Simoun: Alamat ni Donya Geronima? Magandang
pangalan, sige kapitan,
ikwento mo nga ang alamat na yan.
Padre Sibyla: Si Padre Florentino, Senyor
Simoun ang higit na nakakaalam
sa alamat. (pangisi-ngisi habang pailalim na
sumusulyap kay Padre
Florentino.)
Padre Florentino: (binalewala lang ang sinabi ni
Padre Sibyla) May isang

binata raw ang nangako sa isang paraluman na

pakakasalan ito pero dahil
sa labis na pag-aaral ng binata, ang pangako
niyang ito ay nawala sa
kanyang isipan. Ang dalaga naman ay patuloy pa
ring naghihintay sa
iniirog niya, siya ay si Donya Geronima. Nagulat
na lamang siya nang
mabalitaan na naging arsobispo na pala ang binata.
Nagmakaawa ang
dalaga na siyay pakasalan, upang hindi mapahiya,
nagpagawa ng kweba
ang binata para sa Donya. Dahil sa karangyaan ng
Donya, gabi-gabing
nagkakaroon ng handaan sa kanyang kweba. Isang
araw, umupaw ang
tubig sa ilog at pinasok ang kweba, kasabay rin
nito ang biglang pagkawala
tubig sa ilog at pinasok ang kweba, kasabay rin
nito ang biglang pagkawala
ng nasabing Donya. Nilimot na ng panahon ang
kwento ni Donya Geronima
at iilan nalang sa mga mamamayan ang
nakakaalala nito.
Ben Zayb: Napakagandang alamat!
Napakasentimental. Isusulat ko iyan sa
pahayagan.
Simoun: Hmm, (nag-iisip) Ano sa palagay mo
Padre Salvi? Hindi bat mas
mainam na ipinasok ang Donya sa beateryo,
halimbawa, doon sa Sta. Clara.
Doon ay pwede niyang dalawin ang donya na
hindi pinaghihinalaan ng mga
tao. Sa nasabing monesteryo rin, maaaring
kumpisalin ng arsobispo ang
dalaga at magkomunyon sa kanya.
Padri Salvi: Mga alamat ang pinag-uusapan natin,
bakit na-napunta sa
kumpisal at komunyon? (Pinagpapawisan ng
malapot. Tumikhim ito.)
Bweno, may alam akong isang alamat na talagang
walang kalamat-lamat at
sa ganda ay walang katapat. Ito ay ang milagro ni
San Nicolas. Tungkol ito
sa isang Intsik na sakay sa isang bangka. Nang
dumaan ang sinasakyan sa
harap ng simbahan ay biglang lumabas ang isang
dimonyo na nagkatawang
buwaya. Inihampas nito ang mahabang buntot na
ikinataob ng bangka,
natakot ang Intsik at nagbigkas nang malakas ang
pangalan ni San Nicolas
kaya naging bato ang buwaya.
(Tinatanaw ng lahat ang lawa. Namamangha sa
nakita. Biglang lumingon si
Ben Zayb sa kapitan at nagtanong.)
Ben Zayb: Papasok na pala tayo sa lawa. Kapitan,
alam niyo ba kung saang
dako ng lawa napatay ang isang pilibusterong
nagngangalang ano nga
yon Cuevarra, Navera o Ibarra? (Napatingin
lahat sa kapitan.)
Kapitan: Tumingin kayo roon (itinuro ang isang
bahagi) Ayon sa mga
guwardiya-sibil na humabol sa mga tulisan, si
Ibarra, nang makitang wala
na siyang ligtas ay tumalon mula sa bangka at
lumangoy. Sa tuwing lilitaw

ang kanyang ulo ay pinauulanan siya ng bala.

Doon sa malayo ay hindi na
siya makita, ngunit ang tubig sa dakong iyon ay
nagkulay dugo. Iyan ang
nangyari, labingtatlong taon na ngayon ang
nakararaan.
Ben Zayb: Kaya ang kanyang katawan ay
Padre Salvi: Ay sumama sa kanyang ama. Sa
bangkay na isa pang
Pilibustero.
Ben Zayb: Ano ang nangyayari sa inyo, senyor
Simoun? Namumutla ka
Ben Zayb: Ano ang nangyayari sa inyo, senyor
Simoun? Namumutla ka
yata. (Tumawa at kumutya) Ikaw, na isang
manlalakbay, nahihilo sa isang
patak ng tubig na ito?
Kapitan: Ang lawang ito ay hindi ninyo dapat
tawaging isang patak lang ng
tubig. Itoy mas malaki pa sa kahit anong lawa sa
Suwisa, at kahit pagsamasamahin
pa ang lahat ng lawa Espanya. Marami na akong
nakitang
marinerng nahihilo rito.
Scene 4. Sa Tahanan ni Kabesang Tales
Juli: Ama! (Eksayted) May dumating na po bang
sulat galing kay Basilio?
Tales: A, oo (sabay bigay ng sulat kay Juli)
Juli: Ano kaya ang pakiramdam na makapag-aral
sa Maynila tulad ni
Basilio, ama nuh?
Tales: Huwag kang mag-alala, sa isang taon ay
makakapag-aaral ka na sa
Maynila at makakabihis na tulad sa mga babae
roon.
Juli: Talaga, ama? (Niyakap ito) Salamat! Sige,
babasahin ko muna itong
sulat. (Umalis na)
(Napabuntong hininga si Tales.)
Tata Selo: O, ano ang problema anak?
Tales: (Tumingin sa lupain.) Ang mga prayle ama.
Tumaas na naman ang
renta sa pinagsasakahan kong lupa. (muling
napabuntong hininga. Titingin
ulit sa lupain, at kukuyom ang palad.)
Tata Selo: Magtimpi ka! Higit na malaki ang
magagastos mo kung lalaban
ka sa inihaharap nilang kaso. Bayaran mo nalang
ang hinihingi nilang
renta.
Tales: Ngunit ama, silay umaabuso na!
Tata Selo: Magpaumanhin ka! Ipagpalagay mo na
lamang na ang iyong
salapi ay nahulog sa tubig at sinakmal ng
malaking buwaya at ang kanyang
kamag-anak ay sumama sa kanya.
Tales: Hindi ko hahayaang makuha nila ang lupa,
ama. Hindi! Walang
sinumang dayuhan ang makakakuha ng aking
lupang sinasaka! Lupa ko ito.
sinumang dayuhan ang makakakuha ng aking
lupang sinasaka! Lupa ko ito.
Binungkal, tinamnan, sinaka, inalagaan, minahal
at pinagyaman. Walang
dinala rito ang mga dayuhan, kahit isang dakot
man lamang ng lupa.
Sapagkat wala silang ibinigay, wala rin silang
karapatang kumuha ng

anuman! Ibibigay ko lang ang lupa sa sinumang

handang magdilig ng
sariling dugo! Buhay ang pinuhunan ko, ama sa
lupang ito. Kaya dapat lang
na buhay din ang ibayad sa akin!
Tata Selo: Ano na ngayon ang plano mo?
Tales: Dadalhin ko ito sa hukuman, ama.
Tata Selo: Ipinaaalala ko lang sa iyo na ang sino
mang mananalo sa korte
ay nahuhubaran sapagkat naipagbili ng nasasakdal
ang lahat ng
kasangkapan pati na ang kahuli-hulihang
kasuotan.
Tales: Hubad tayong ipinanganak, Itay, kaya
hubad din tayong
mamamatay.
(Umaga na.)
Tales: Anong kailangan mo?
Guwardiya sibil: Sinusundo ko po ang anak
niyong si Tano upang magsilbi
sa depensa military. (Nasa gilid si Tano at
nakikinig.)
(Nagulat si Tales ngunit tumango-tango rin sa
huli.)
(Napaluha si Tano, at sumama sa gwardya sibyl
nang hindi nagpapaalam.)
Tano: (Nasa isip) Alam ko namang tanging si Juli
lamang ang mahalaga sa
bahay na ito. (Pinunasan niya ang naglandas na
luha.)
Scene 5. Sa Lupa na Sinasakahan
(Nagbubungkal si Tales nang may naramdaman
siyang baril na nakatutok
sa kanya.)
Tulisan: Sumama ka nang matiwasay sa amin
kung gusto mo pang
mabuhay.
Scene 6. Sa Bahay ni Kabesang Tales
Tata Selo: Kailangan mo ba talagang
magpakaalila kay Hermana
Penchang? (malungkot ang tinig.)
Juli: Wala na pong ibang paraan, ingkong. Kahit
lumusot sa butas ng
karayom, gagawin ko. Kung iyon lang ang tanging
paraan upang mailigtas
lamang si ama sa kamay ng mga tulisan.
Tata Selo: Pero may iba pa sigurongJuli: Naisanla ko na po ang lahat ng aking mga
alahas pwera lang sa agnos
na ibinigay ni Basilio, kaso kulang pa rin po.
Wala nang ibang paraan
kundi ito.
(Umiyak si Tata Selo at pkinalma ito ni Juli.)
Juli: Ingkong, malalim na ang gabi. Matulog ka
nap o. (hinalikan si Tata
Selo sa noo. Lumabas ito nang makitang nakapikit
na ang mga mata nito)
(Napadausos ito sa pinto ay impit na umiiyak
habang sapo-sapo ang bibig.)
Scene 7. Sa Sementeryo
Basilio: (Nagdarasal sa may puntod ng ina.)
Kamusta na ina? Matagal-tagal na rin
po ah. (umupo sa bato.) Labingtatlong taon na rin
pala ang nakakaraan. Pero
sariwa pa rin ang lahat dito sa isipan ko.
Matagal na ngunit ramdam na ramdam
at naaalala ko pa rin ang sakit na dulot ng
nakaraan.

(Natigilan nang may marinig na ingay ng yapak ng

tao. Iginala niya ang paningin
sa paligid. Napalunok siya at sinundan ang ingay.)
Basilio: (Bulong) Si ginoong Simoun! Pero, ano
ang ginagawa niya rito? (May
naalala.)
Basilio: N-Nanay? (napahagulgol) Nanay---!
Hindi! (umiling) Hindi! (umiling) Hindi
maaari! Na-nay! (niyakap niya ang ina.)
(pag-angat niya ng ulo ay nakita niya si Ibarra.)
Ibarra: Tulungan mo akong sunugin ang bangkay
ng aking kaibigan at ng iyong ina,
hanggang sa maging abo. Ano na ngayon ang
gagawin mo pagkatapos nito?
Basilio: H-hindi ko po alam. (Malungkot ang
tinig.)
Ibarra: May nakatagong ginto dito, hukayin mo.
Iyong-iyo na. Mag-aral ka!
Basilio: May maitutulong po ba ako sa inyo,
ginoo?
(Gulat na liningon ni Simoun ang tinig.)
Simoun: Anong ginagwa mo sa gubat na ito?
Basilio: Kung naaalala niyo pa, sa mismong pook
ding ito tayo nagkita, may labing
tatlong taon na ang nakakaraan. Kayo po ang
naghandog sa akin ng isang
pakikiramay.
(Itinutok ni Simoun ang rebolber kay Basilio.)
Simoun: At sa palagay moy sino ako?
(humakbang paurong.)
Basilio: Kayo po si Crisostomo Ibarra na sa
pagkakaalam ng lahat ay patay na.
Simoun: Isang nakamamatay na lihim ang iyong
nalaman. Isang lihim na maaari
mong ikapahamak. Hindi mo ba naisip na dahil
dito ay maaari kang masawi sa
aking kamay?
Ang pagkakatuklas mong ito sa aking lihim ay
isang malaking banta sa akin. Ang
maaaring pagkakabunyag nito ang sisira sa plano
ko! Sa plano kong paghihiganti!
Sa plano kong matagal ko nang pinaghandaan!
Basilio: Kung gayon ay nagkamali pala ako ng
pagkakakilala sa inyo.
Simoun: Totoong akoy naparito may labing
tatlong taon na ang nakakaraan,
upang dakilain ang isang kaibigan na inilaan ang
buhay para ipaglaban ang
karapatan ng mga Pilipino laban sa mga
mapang-api. At ngayoy nagbalik ako
upang ipagpatuloy ang kanyang nasimulan. Hindi
ko akalaing ang lason na
naiwan ay lubusan ng kumalat sa lipunan! At ang
mga kabataan! Wala ng ginawa
kundi sumunod! Magpa-alipin! Hindi
pinakikinggan!
Basilio: Hindi G. Simoun! Kung hindi dahil sa
pag-aaral ng mga kabataan ng
wikang Kastila ay hindi tayo pakikinggan ng
pamahalaan. At ang wikang ito ang
magbubuklod ng tuluyan sa mga Pilipino.
Simoun: Isang pagkakamali! Hindi kailanman ito
magiging wikang pambansa!
Aanhin natin ang wikang ito? Itatago lamang ng
huwad na wikang ito ang ating
mga karapatan! Ang ating mga pagkatao!
Basilio: G. Simoun, mali ang inyong iniisip.
Simoun: Hahayaan kitang mabuhay, Basilio.

Kahit na alam kong ang nakataya dito

ay ang katuparan ng aking mga plano. Hahayaan
kitang mabuhay, sumama ka sa
akin, sabay nating isakatuparan ang aking mga
plano laban sa mga mapang-api!
Basilio: Salamat sa pagtitiwala ngunit ako man ay
may mga pangarap din. Gusto
kong makapagtapos. Gusto kong maging isang
ganap na doktor.
Simoun: At ano ang iyong mapapala kung ikaw ay
makakapagtapos? Makikita mo
bang masaya ang iyong bayan? Makikita mo bang
malaya ang mga tao? At ano,
iyo na lamang bang hahayaan ang iyong ina at
kapatid na mabulok sa ilalim ng
lupa na tinatapakan ng mga taong siya mismong
pumatay sa kanila?
Basilio: Ano ang nais ninyong gawin ko G.
Simoun? Kaya ko bang silang ipaglaban
gayong ako mismo ay wala! Isa lamang akong
hamak na estudyante, wala sa
buhay. Hindi maaaring hukayin ang aking ina at
iharap sa hukuman ang kanyang
bangkay at pagkatapos ay mangbintang nang kung
sino-sinong kastila.
Simoun: At kung ibibigay ko sayo ang aking
tulong?
Basilio: G. Simoun, magbaba man ng hatol ang
mga hukom, wala na silang
magagawa. Hindi na kayang ibalik ng kanilang
mga pasya ang buhay ng aking ina
at kapatid. Hayaan na natin silang matahimik.
Wala rin naman akong mapapala sa
aking paghihiganti.
Simuon: Gabi na, bumalik ka na sa inyo. Hindi ko
hinihiling na iyong itago ang
aking lihim, dahil kahit ihayag mo itoy tiyak kong
hindi ka nila paniniwalaan.
Gayon man, kung sakaling magbago ang iyong
isip, hanapin mo lamang ang aking
bahay sa may Escolta.
(Pagkatapos nito ay umalis ng payapa si Basilio.
Nanatili si Simoun sa kanyang
kinatatayuan.)
Simoun: Tama kaya ang aking ginawa? Bahala na!
Mamatay na ang mahihina at
matira ang mga malalakas! Kaunting pagtitiis na
lang, malapit na akong
magtagumpay. Kaunting tiis na lang. (ngumiti ng
nakakatakot.)
Scene 8. Sa Tahanan ni Kabesang Tales
(Inilapag ni Simoun ang dalawang kahon sa mesa.
Binuksan iyon at napahanga
ang mga tao sa paligid.)
Mga Tao: Ang gaganda!
Simoun: Dating pagmamay-ari ang kwintas na
iyan ni Cleopatra na natagpuan sa
mga piramide. Ang katabi naman niyan ay mga
singsing na gawa sa ametista na
pagmamay-ari ng mga senador ng Roma at
magigiting na kawal ng Cartaga.
Kapitan Basilio: Yan siguro ang mga ipinadalang
singsing ni Hanibal matapos
magkagyera sa Cana! (Taas noo habang tinitignan
kung nakikinig ang lahat.)
Simoun: (Nakangiting binuksan ang isa pang
kahon.) Nagdala rin ako ng
mamahaling hikaw na dating pag-aari ng mga

babaeng taga-Roma na nakuha sa

mga villa ni Annius Mucius Papilinus sa Pompei,
Italya. (Lihim na napasulyap kay
Kabesang Tales.)
Simoun: Tingnan ninyo, (pilit na ipinatatanaw kay
Kabesang Tales.) Dahil sa maliit
na batong bughaw na ito, ay maaaring ipatapon ng
isang tao ang kanyang kaaway
at maaaring makauwi ang isang tao sa kanyang
tahanan upang maibalita ang
anak sa kanyang ama.
Isang ina: Bumibili po ba kayo ng mga lumang
hiyas?
Simoun: Opo. (Tumili ang mga ina at isa-isang
nagsitakbuhan sa kanilang mga
bahay upang kunin ang hiyas sa kanilang mga
kabahayan.)
Simoun: Kayo po Kabesang Tales, may naitago ba
kayong alahas?
Tales: Na-naipagbili na po lahat ng anak ko ang
lahat ng alahas niya at ang mga
natira ay wala namang halaga.
Sinang: Teka, Kabesang Tales, nasaan po ang
lacket ni Maria Clara?
Tales: Laket ni Maria Clara?
Sinang: Opo, isang magandang laket na may mga
diyamante at Esmeralda. Suot
po iyon ng matalik kong kaibigan bago siya
pumasok sa monasteryo.
(Pinawisan ng malapot si Simoun habang
nagbubukas si Tales ng aparador.
Inilabas ng huli ang kahitang nakita. Nangiginig
ang mga kamay na kinuha ni
Simoun iyon. May nangingilid na luha.)
Simoun: Ma-maganda! Magkano po kung bibilhin?
(hindi umimik si Tales)
Nagustuhan ko ang disenyo nito, ipagbibili mo ba
ito ng limandaang piso? Isang
libo? Li mang libo? Sabihin ninyo. O baka
gusto ninyong ipalit ito sa ilang mga
alahas na dala ko? Mamili na po kayo!
(Napatingin si Kabesang Tales sa naroon. Ang
mga mukha nito ay nagsasabing
ipagbili niya na ang agnos ni Maria Clara.)
Hermana Penchang: (lumapit) Kung ako ang
masusunod, hindi ko ipagbibili ang
laket na yan. Itatago ko na lang yang para maging
relikya sapagkat
ipinagpapalagay ng lahat na si Maria Clara ay
mamamatay na Santa. Iyan siguro
ang dahilan kung bakit ayaw ipagbili ni Juli ang
laket at piniling maging alila.
Tales: Kung papayagan ninyo, hihingin ko muna
ang permiso ng anak ko. Hintayin
po ninyo ako.
(Gabi na at naghihintay pa rin si Simoun. Dahil sa
pagod ay napikit niya ang mga
mata habang nakikita niya si Maria Clara,
nakangiti, suot ang agnos nito. May
naglandas na luha sa pisngi ni Simoun habang
napangiti.)
(Nagising si Simoun sa umaga.Nagtaka kung saan
ang kanyang rebolber,
napatingin siya sa lamesa. May sulat doon kalakip
ang agnos ni Maria Clara.
Naglakad siya papunta doon at binasa ang sulat.)
Boses ni Kabesang Tales: Patawarin niyo po ako
sa kapangahasang ginawa ko.

Ipinalit ko sa inyong rebolber ang laket na

pinagmimithian ninyo. Kailangan ko ang
sandata sapagkat akoy sasama sa mga tulisan.
Pinapayuhan ko kayong magingat.
Ikalulungkot ko kung magkita tayong muli
dapagkat makatitiyak kayong
huhulihin namin kayo at ipatutubos sa malaking
presyo tulad ng pagbebenta sa
mga alahas ninyo.
Pagbaba ninyo sa hagdan ng bahay ko,
makakasiguro kayong hindi na ninyo
ako maituturing na isang kaibigan kundi isang
kaaway na dapat pangilagan. ---Telesforo Juan de Dios.
Simoun: (bulong.) Natagpuan ko na rin ang taong
aking hinahanap. (Tumawa ng
malakas.)
Scene 9. Sa Bahay ng Kapitan Heneral
(Naglalaro ng baraha sina Padre Sibyla, Camorra,
Irene at Kapitan Heneral.)
Kapitan Heneral: (Tumawa) Talagang napaka
bait sa akin ng tadhana! Sineswerte
talaga ako! (Nagtitinginan si IRENE at SIBYLA,
na may makahulugang ngiti.)
Simoun, halikat sumali ka sa amin.
(Pumasok si Simoun doon.)
Kapitan Heneral: Ano ang naririyan ngayon?
Kalihim: Huhumihingi po Kamahalan ng
pahintulot ang mga kabataan na
makapagpatayo ng isang paaralan ng Wikang
Kastila.
Kapitan Heneral: Ano ang palagay ninyo?
Mataas na Kawani: Makatarungan po ang
kahilingan.
Padre Sibyla: May mga bagay na dapat isaisip.
Bukod sa hindi napapanahon ang
kahilingan (Tumingin kay Simoun.)
Simoun: May sapantaha akong, masama ang
layunin ng mga kabataan.
(Kumindat si Padre Sibyla dito at nakita iyon ni
Padre Irene. Nanlupaypay ang
huli.)
Padre Sibyla: Iyay isang tahimik na pag-aalsa,
isang paghihimagsik na ang
sandata ay papel.
Kalihim: Ang kahilingan ay pinamumunuan ng
ilang binata na pawing kilala sa
pagkamabago at kapalaluan. Si Isagani, na
pamangkin ni Padre Florentino. Isang
binata na nagngangalang Macaraig.
Padre Irene: (Bumulong sa kapitan heneral.)
Isang binatang napakaganda ng ugali
at nakakalugod. Iyan ang sinasabi ko sa inyo,
mayaman at iniluluhog ng Kondesa
na inyong tingnan.
Kalihim: At isa pang nag-aaral ng medesina, si
Basilio.
Kapitan Heneral: Gayon pala, itala ang pangalan
niyan.
Mataas na Kawani: Ngunit, Heneral, hanggang
ngayon ay wala pang sumbong
laban sa mga binatang iyan. Ang kanilang
kahilingan ay makatuwiran at dapat
lang na pahintulutan sila at bawiin ang permiso
kung talagang aabuso.
(Napatango sina Padre Irene, Padre Fernandez at
Don Custodio.)
Padre Camorra: Ngunit ang mga indiyo ay hindi

nararapat matuto ng Kastila!

Padre Fernandez: Nararapat na tayo ang unang
magalak sa tagumpay ng mga
nag-aaral. Ang bayan ay mangmang at mahina pa
ngayon, ngunit bukas ay iba na.
Ang kanyang paglakas ay hindi mapipigil
sapagkat minamahal nila ang katuwiran.
Bakit hindi tayo magbago samantalang siya ay
wala pang muwang? Ang kabataan
ay tamad, ngunit nagsusumigasig kapag
sumasalungat.
Kapitan Heneral: (Tumindig.) Mga ginoo,
ipagpaliban natin bukas ang talakayan.
Gusto ko nang mag-almusal. (Maglalakad n asana
ngunit natigilan ng magsalita
ang kawani.)
Mataas na Kawani: Kamahalan, ang anak na
dalaga ni Kabesang Tales ay
nagbalik. Hinihiling na palayain ang kanyang lolo
na hinuli bilang kapalit ng ama.
Kapitan Heneral: Siya, padalhan ang kalihim ng
tinyete ng Guwardiya Sibil upang
pakawalan.
Scene 10. Sa Silid-aralan ng Pisika
(May natutulog na estudyante sa klase ni padre
Millon.)
Padre Millon: Aba, hoy tamad! Nakatulog ka na e
di ka pa natatawag!
(Nagtawanan ang lahat na ikinagising ng
matabang binata. Tumindig ito at sinabi
ang minemorya kagabi.)
Matabang binata: Tinatawag na salamin ang
lahat ng ibabaw na pinakinis na
inilaan upang gumawa sa pamamagitan ng
tilamsik ng liwanag, ng mga larawang
nasa tapat ng nasabing ibabaw na pinakinis. Ang
mga bagay-bagay na bumubuo
sa mga ibabaw na pinakinis ay nahahati sa mga
salaming metal at salaaming
kristal.
Padre Millon: Kung bibigyan kaya kita ng pinutol
na kahoy, sabihin na nating
kamagong na pinakinis na mabuti at pinahiran ng
barnis o ng isang pirasong
marmol na pininturahan ng itim at pinakinis din, o
isang azabache na kasisinagan
ng mga larawan ng mga bagay-bagay sa kanyang
harapan. Paano mo mauuri ang
mga salaming nabanggit?
(Pinawisan ng malapot ang binata at hindi
nakasagot.)
Juanito: (pabulong) Ang salaming kamagong ay
kasama ng salaming kahoy!
Matabang binata: Ang salaaming kamagong,
ay ay ay kasama ng mga
salaaming kahoy. Ang kakahoy ay ay mga
punungkahoy tulad ng mangga at
santol! (Nagtawanan na naman ang buong klase.)
Padre Millon: Hala Juanito, sagutin mo ang
tanong ko.
(Siniko ni Juanito si Placido. Sa labis na kalituhan,
napakamot siya sa ulo at
natapakan ang paa ni Placido. Na impit na
ikinasigaw ng huli.)
Padre Millon: Ikaw. (Itinuro si Placido.) Huli ka
pa nga sa klase, nag-iingay ka pa!
(Ngiting-ngiti si Juanito na umupo samantalang si
Placido ay unti-unting tumayo.)

Hindi kita tinatanong ngunit ibig mong sagipin

ang iba. Ano ang pangalan mo?
Placido: Placido po.
Padre Millon: Ah! Placido Penitente, mas mabuti
kung ang tawag sa iyo ay
Placidong bulong! (Tinignan ang listahan.)
Labinlimang araw na pala ang liban
mo! Isa pa at magbabakasyon ka na!
Placido: Ngunit apat na araw pa lang akong liban.
Padre Millon: Sa tuwing liliban ka ng isang araw,
lima ang katumbas. Kapag
lumiban ka pa ng isa ay lalabag ka na.
Mamarkahan pa kita ng isang guhit dahil di
mo alam ang leksyon ngayon.
Placido: Kung lalagyan po ninyo ng guhit ang
pangalan ko dahil sa di pagkaalam
ng liksyon ay dapat pong tanggalin ang guhit na
hindi ko pagdalo sa klase ngayon.
Padre Millon: Aba! At bakit?
Placido: Hindi ko po maisip kung paano ang wala
rito ay makapag- uulat ng
leksyon.
Padre Millon: Hindi mo ba alam na ang isa ay
maaaring magsabay na magkulang
sa pagpasok at sa di pagkaalam ng liksyon?
Diyatat ang iyong pagliban ay
nangangahulugan ng karunungan? Ano ang
ikakatuwiran mo riyan, pilosopastro?
Placido: (Ihahagis ni placido yung libro sa harap
ng guro.) Tama na, Padre! Ilagay
na ninyo ang lahat ng ekis na gusto ninyo! Pero
wala kayong karapatang tapaktapakan
ang pagkatao ko! Diyan na kayo, matalino at
makatarungang propesor
(sarkastikong sabi nito). Sa inyo na ang klase
ninyo, sa akin naman ang
karangalan ng pagiging Pilipino ko! (Taas-noong
naglakad palabas ng silid.)
11. Sa Bahay ng mga Estudyante
(Nag-uusap sina Pecson, Isagani, Macaraig at
Juanito sa sala.)
Macaraig: Kaninang umaga ay nakipagkita ako
kay Padre Irene, at sinabi niya ang
nangyari sa Los Banos. Ang lahat daw ay tutol.
Ngunit hinayaan na nila na ang
Kataas-taasang Lupon ng Paaralang Primarya ang
mag-desisyon.
Pecson: Ngunit hindi naman kumikilos ang
lupong iyan!
Macaraig: Yan din ang sinabi ko kay Padre Irene.
Ang sabi niyay si Don Custodio,
isang kasangguni ng lupon ang magdedesisyon.
Pecson: Ngunit, kung hindi sang-ayon si Don
Custodio?
Macaraig: Sinabi ko rin iyan kay Padre Irene at
sinagot niya ako na malayo na raw
ang ating narating, nagawa na ang ating kahilingan
ay maiumang sa isang
kapasyahan. Kung makukuha natin si Don
Custodio sa ating panig ay makakamit
natin ang tagumpay.
Sandoval: Sa papaanong paraan?
Macaraig: Dalawang paraan ang sinabi sa akin ni
Parde Irene.
Pecson: Ang intsik na si Quiroga!
Sandoval: Ang mananayaw na si Pepay!
Isagani: May isang paraan pa. Maaari tayong
lumapit kay Ginoong Pasta.

Sandoval: Ang abugadong hinihingian ng payo ni

Don Custodio?
Isagani: Oo, siya nga. Isa siyang kamag-aral ng
aking amain. Ang problema lang
ay kung papaano natin siya lalapitan upang
pakiusapan si Don Custodio na
paburan tayo.
Macaraig: Hindi bat si G. Pasta ay may
kalaguyong isang mananahi.
Isagani: Wala na bang ibang paraan bukod sa
paghahandog ng kanilang mga
kalaguyo?
Pelaez: Huwag ka na ngang maarte! Isipin mo na
lang ang kaginhawaang
magagawa noon. Kilala ko ang babae, si Matea.
Isagani: Huwag mga ginoo, gumamit muna tayo
ng mabuting paraan. Ako ang
kakausap kay G. Pasta. Kung akoy hindi
magtatagumpay, tsaka natin gawin ang
ibang paraan.
Scene 12. Sa Opisina ni Ginoong Pasta
(Pumasok si Isagani sa opisina ni ginoong Pasta.
Ngunit abala ang ginoo kaya
naghintay siya. Nang mapansin na may nakatayo,
napatitig si Ginoong Pasta sa
sapatos patungo sa ulo.)
Ginoong Pasta: Ah, kaya pala, umupo ka.
Kamusta ang iyong amain?
Isagani: Maayos naman po ang kanyang
kalagayan.
G. Pasta: Ah.. ganoon ba?
Isagani: Naparito ho ako para makiusap po sa
inyo na mamagitan sa aming
panig. Naniniwala ang mga kabataan, na labis
kayong nagmamahal sa inyong
baying sinilangan. Kaya nais naming humingi ng
tulong upang mapakiling sa amin
si Don Custodio.
G. Pasta: Ayaw ko makialam sa ganyang mga
usapan! Oo ngat mahal ko ang
lupang sinilangan at naghahangad ng pag-unlad
ngunit hindi maaaring sumulong
nang basta-basta. Maselan ang aking kalagayan at
maraming ari-arian kaya
kailangan ko ng ibayong pag-iingat.
Isagani: Di po namin hangad na ilagay kayo sa
kagipitan. Ngunit, kahit napakakaunti
ang nalalaman ko sa mga batas at mga pagpapasya
sa ating bayan,
ipinagpapalagay ko na hindi masamang makiisa sa
mga adhikain ng pamahalaan
at sikaping siyay maalinsunod ng mabuti. Iisa
lamang po ang aming layunin,
nagkakaiba lamang ng pamamaraan.
G. Pasta: Kahanga hangang kasagutan. Ngunit
hindi niyo pa rin ako
mapapapayag. Binata, isantabi mo na lang ang
hakbang na iyan sapagkat 'yan ay
sadyang mapanganib. Ang maipapayo ko ay
pabayaan mo na lang gumawa ang
pamahalaan.
Isagani: Kung gayoy (Tumayo na) Mauuna na
po ako. (Lumabas na at isinara
ang pinyo.)
G. Pasta: Kaawa-awang binata. Ako man ay
nagkaroon rin ng ganoong kaisipan.
Pero (napabuntong-hininga.) kaawa-awang
binata, kawawang Florentino.

Scene 13. Sa Bahay ni Quiroga

(Nagsasaya ang mga tao, halakhakan. May
nagtatabako.)
(Sa may silid ni Quiroga, nag-uusap sila ni
Simoun.)
Simoun: Nasaan na ang siyam na libong piso na
iyong inutang?
Quiroga: Wala na akong pela. Empleyado, opisyal,
tinyente, sundalo. Lahat sila
utang akyen pelo wala bayad. Hindi akyen alam
kung paano bayad utang. Tulong
ka ke Quiroga.
Simoun: Ngayon ko pa naman kailangan ng salapi
pero alam mo namang
kaibigan kita. Kung gusto mo, gawin na lang
nating pitong libo ang utang mo.
Kayoy nakapagpapaok ng aduana ng lahat ng
inyong naisin, mga kahon ng
lampara, bakal, porselana at mga baril para sa mga
kura. O, ano, papayag ka ba?
Quiroga: Sisige, payag ako basta kikita pela.
Pe..pelo delikado kontlabando. Ba
baka huli tayo sundalo?
Simoun: Shh huwag kang maingay. Ngayong
gabi, may darating na ilang kahong
baril. Gusto kong tulungan mo akong itago ang
mga ito sa iyong bodega.
Quiroga: Takot si Quiloga. Meron ako balil. Pelo
pak hawak ko, pikit ko mata.
Simoun: Kung ayaw mo madali akong kausap.
Pero magbayad ka ngayon din sa
utang mo.
Quiroga: Sige, sige, ako hindi na takot. Tulong na
Quiloga sa kaibigan. Pelo ikaw
ingat. Huwak damay Quiloga, ha?
Simoun: Huwag kang mag-alala. Sagot kita.
(Tinapik-tapik niya ang intsik.)
Scene 14. Sa Bulwagan
Mr. Leeds: Deremof! (Bumukas ang kahon at
nalantad sa paningin ng mga
naroroon ang isang ulo. Idinilat ng ulo ang mga
mata at iginala ang paningin at
napatitig kay Padre Salvi.)
Mr. Leeds: Espinge, sabihin mo sa amin kung
sino ka.
Imuthis: Ako ay si Imuthis. Ipinanganak sa
panahon ni Amasis. Galing ako sa
paglalakbay sa Gresya, Assyria, at Persia. Sa
pagdaan ko sa Babylonia ay
nakatuklas ako ng isang lihim. Sa takot nila na
ibunyag ko ang kanilang lihim ay
kinasangkapan nila ang banal na batang saserdote.
Mr. Leeds: Paano ka ipinahamak ng batang
saserdote?
Imuthis: Umibig ako sa anak ng isang saserdote.
Ang batang saserdote ng
Abydos ay umibig din dito. Gumawa ito ng
kaguluhan at ako ang idiniin na may
kasalanan. Ikinulong ako ngunit tumakas at
nagpunta sa lawa ng Moeris pero
doon ay pinatay ako. Nabigyan ako ng
pagkakataon na bangunin ang kaluluwa.
Naririto ako upang isigaw sa lahat ang
mamamatay taong naglibing sa akin sa
hukay! Mamamatay taong, lumapastangan sa
aking kasintahan! Mamamatay
taong alagad ng kadimonyohan! Kadimonyohan!
Kadimonyohan! Kadimonyohan!

Padre Salvi: Huwag! Hindi ako! Hindi ako! Hindi

ako! (Nagsusumigaw habang
umiiling.Napatingin lahat sa kanya, nanginginig
siya.)
(ibinalik niya ang mata sa lamesa at nakita niyang
nakatingin sa kanya ang
espinge habang pinandidilatan siya nang mata.)
Imuthis: Oo, ikaw nga kurang may maitim na
buto! Ikaw na mapagparatang sa
kapwa! Ikaw na lumapastanganan sa Diyos! Ikaw
na pumatay sa kapwa! Ikaw na
dimonyo! Dimonyo! Dimonyo! Pinatay mo ang
dalaga! Pinatay mo siya! Pinatay
mo siya!
Padre Salvi: Papatawad. Buhay pa siya! Buhay!
Mahabag ka! (nahimatay)
(naging abo ulit si Imuthis. Ang mga dalaga ay
naghima-himatayan din ngunit
nang mapansing walang dumadamay sa kanila,
nagsibangon kaagad at naghiluhiluhan
sa upuan.)
Scene 15. Sa Bahay ni Kapitan Tiyago
Simoun: Kamusta na si Kapitan Tiago?
Basilio: Mahina na ang pulso, walang ganang
kumain. Kumalat na nang tuluyan
ang lason sa kanyang katawan.
Simoun: Parang Pilipinas, habang tumatagal,
lalong humihina. Napansin kong
hindi mo binabasa ang librong ibinigay ko sa iyo.
Wala kang pagmamahal sa
bayan. (Tututol sana si Basilio) Huwag na,
(malungkot ang boses) sa loob ng
isang oras, magsisimula na ang himagsikan, at
bukas ay wala nang mga
unibersidad, wala nang mga mag-aaral at
magpapahirap. Naparito ako dahil sa
dalawang bagay: ang kamatayan mo o ang iyong
kinabukasan. Sa panig ng
umaapi sa iyo o sa panig ng iyong bayan?
Basilio: Hindi ko alam. (napabuntong-hininga.)
Simoun: Magpasya ka.
Basilio: Ano ang nararapat kong gawin?
Simoun: Pamunuan ninyo ang isang pangkat at
salakayin ang kumbento ng Sta.
Clara at dooy ilabas ang isang taong maliban sa
inyo at kay Kapitan Tiago ang
nakakaalam, si Maria Clara.
Basilio: Huli na kayo! Patay na si Maria Clara.
Simoun: P-patay na? (Nanginginig ang boses.)
Hindi! Hindi totoo yan!
Basilio: Ika-anim ng hapon nang siya ay mamatay.
Naparoon ako sa kumbento
upang makibalita nang sabihin nila sa akin ang
lahat. Narito ang sulat ni Padre
Salvi na dinala ni Padre Irene. At dahil na rin sa
sulat na ito kung kayat
naghihinagpis ngayon si Kapitan Tiyago.
Simoun: Namatay! Namatay nang hindi man lang
kami nagkitang muli. Namatay
nang hindi man lang nalalaman na nabuhay ako
nang dahil sa kanya. Na
namatay na nagtitiis. (Umiiyak na at nagtatagis
ang baga. At umalis ito na wala
sa sarili.)
Basilio: Kaawa-awang tao. Labis siyang naghirap.
Nagtiis ng napakamahabang
panahon para sa iniibig. Ngunit heto ang nakuha
niyang ganti. Sadyang

nakakalungkot ang tadhana nilang dalawa.

(Malungkot.)
Scene 16. Sa Dagat
Donya Victorina: Ano na ang balita sa
pinapahanap ko sayo, Isagani?
Isagani: Wala pa pong nakapagbalita sa akin
tungkol sa inyong asawa.
Donya Victorina: ( galit) Ipaalam mo lamang sa
kanya na ipahahanap ko siya sa
mga Guwardiya sibyl. Buhay man o patay ay
gusto ko siyang makita sapagkat
kailangang maghintay ng sampung taon ang isang
tao upang makasal muli.
Isagani: At sino naman po ang maswerteng ginoo?
(sa isip) Hahaha! Malas kamo.
Donya Victorina: Sino pa e di si Juanito!
(Napatawa si Isagani ngunit kunway umubo
upang mapigilan ang sariling
tumawa nang malakas.)
Alalay: Isagani! Isagani! Nahulog sa malalim ng
batuhan ang pamaypay! Baka
mabasa Isagani! Baka matangay! (Napatakbo si
Isagani papunta kay Paulita.)
Paulita: O, bakit naririto ka? Bakit hindi mo
sundan sa Luneta ang nakakahalinang
mananayaw at manganganta? Mga Pranses na
sobrang kayputi at sobra rin sa
ganda!
Isagani: Teka, hindi ba ikaw ang nagpatawag
upang tayo ay magkita?
Paulita: Oo, ako na kung ako. Mabuti naman po
at nakarating kayo. Kagabi ay
parang hindi man lang ninyo ako nakita. Tingin po
ako ng tingin sa inyo pero
parang lumuluwa na ang mga mata ninyo sa
kasusunod sa imbay ng katawam ng
mga mananayaw na pakembot-kembot sa
tanghalan.
Isagani: Huwag mong ipasa sa akin ang sisi. At
saka, wala akong nalalaman sa
sinasabi mo tungkol sa mga mananayaw na iyan.
Paulita: Gayon, ako pa ang mali ngayon? Hmph!
Isagani: (lalapit at yayakapin ang nobya) Paulita,
alam mo namang para sa iyo
lamang ang aking mga mata. (haharap si Paulita at
magkatitigan silang dalawa.
Tinanaw ni Isagani ang dagat.) Ikaw lamang ang
pinakaninanais nitong masdan at
titigan. Lubos ang pagmamahal ko sa aking
lalawigan bago pa lamang kitang
makilala. Ngayon ay masasabi kong kulang ang
ganda ng aking bayan kung wala
ang iyong kagandahan. Darating ang panahon at
magiging malaya na ang
Pilipinas at pagdating ng panahong iyon saka
lamang makukumpleto ang aking
kaligayahan at mga pangarap.
Paulita: (Kumawala.) Pangarap! Pangarap! Sinabi
ni Tiya na lagi raw alipin ang
baying ito! Paano kung mabigo kayo sa inyong
pakikipaglaban?
Isagani: Kung magkatotoo iyon, matutuwa pa rin
kami kung may maghahanap sa
aming bangkay at ituturo ninyo an gaming puntod
sabay ang pagmamalaking,
Diyan inilibing ang mga bayaning nagmahal sa
aming kalayaan! Langit Paulita.
Langit an gaming madarama kung kayong

mangabubuhay ay magpapahalaga.
Isang katotohanang lubos na mapapatunayan ang
kabayanihan oras na inialay an
gaming buhay para sa lupang tinubuan.
Scene 17. Sa Pansiteria
(Ang mga estudyante ay nagtipon-tipon.)
Sandoval: Masarap ang sopas na ito! Ano ika ang
tawag dito?
Tadeo: Pansit lang-lang. Kakaiba yan sa pansit na
ating kinagisnan.
Sandoval: Napakahirap namang tandaan! Sa
ngalan ni Don Custodio, binibinyagan
kita bilang proyekto ng mga sopas.
Tadeo: Para kay Don Custodio ang Panukalang
sopas
Sandoval: Kay Padre Irene naman ang lumpiang
shanghai at ang tortang alimango
ay sa mga prayle.
Macaraig: Pansit guisado naman para sa bayan.
Dahil katulad nang pansit ng
mga Intsik, tayo ang tumatangkilik pero sila ang
nakikinabang. Tulad ng ating
pamahalaan ngayon.
Isagani: Hindi! Dapat ialay ang pansit kay
Quiroga, isa sa
pinakamakapangyarihang tao sa Pilipinas.
Estudyante1: Dapat ang Eminencia Negra kay
Simoun!
Makaraig: Maghinay-hinay kayo mga kaibigan.
Posibleng may mga nagmamasid
sa kanila at posible ring may pandinig ang mga
dingding. Ibaba ninyo ang inyong
mga tinig at magingat sa mga salitang sasabihin.
Pecson: Lalabas lang ako upang ipalabas ang iba
pang mga ulam
(lumabas si Pecson at dali daling bumalik)
Pecson: Nakita ko ang paboritong tao ni Padre
Sibyla na umalis agad nang
mapuna na napansin ko siya.
(Umaktong tumingin ang mga binata sa labas)
Makaraig: May nagmamasid nga sa atin!
Scene 18. Sa Paaralan
(Basilio naglalakad)
Basilio: (kausap ang sarili) Pagkatapos kong
pumunta sa ospital ay tutungo
naman ako kay Makaraig upang mangutang ng
pera upang matustusan ang mga
gastusin sa nalalapit kong pagtatapos ng
medisina.(titingin sa paligid) Tila ata
kakaiba ang kinikilos ng mga tao.
Estudyante 2: Ginoo, alam mo ba ang planong
paghihimagsik ng mga estudyante?
Basilio: (kinakabahan) Walang akong nalalaman at
kinalaman sa inyong mga
sinasabi.
Estudyante 2: Mukhang hindi ito natuloy,
maraming mga mag-aaral ang
nasangkot. Mabuti pat sunugin mo ang lahat ng
kasulatang may kaugnayan sa
paksang ito na meron ka upang hindi ka madamay.
(lalayo si Basilio at makikita ang propesor)
Propesor: Nasa hapunan ka ba kagabi, Basilio?
Basilio: Hindi po. Akoy inanyayahan ngunit hindi
ako nakapunta sapagkat
kailangan kong bantayan si Kapitan Tiyago.
Propesor: Mabuti na nga rin at hindi ka dumalo sa
piging. Basilio, pilitin mong
lumayo sa mga mag-aaral na may kinalaman sa

akademiya.
Basilio: Kasama po ba si Simoun, sa mga
napagbintangan?
Propesor: Hindi, subalit siya ay sinaktan ng isang
di-kilalang tao
Basilio: Mabuti kung ganoon, ang mga tulisan,
may kasama ba sa kanila?
Profesor: Puro mag-aaral lamang, panay
pagbabala, pagpatay at pagtuligsa sa
mga prayle ang nilalaman ng mga paskin na
kagagawan ng mga estudyante.
Basilio: Ganoon po ba? Maraming salamat po.
Mag-iingat po kayo.
Propesor: Ikaw din.
Tadeo: (naglalakad) Matutuwa ka Basilio! Wala
na namang klase! Pahinga na
naman tayo. Magaling, di ba? Bakasyon na!
Bakasyon na!
Basilio: Ano ba talaga ang nangyari na dapat
ikabahala?
Tadeo: Dapat ikabahala? Wala naman. Ipadadala
lang daw tayong lahat sa
kulungan!
Basilio: Ikinatutuwa mo ba yan?
Tadeo: Aba, e kung walang klase, di ba dapat na
magsaya? Sige, mauna na ako.
Basilio: (Bumulong) Akala ko naman kung bakit
siya masaya. Juanito! Mabuti at
nakita kita. May itatanong lang sana ako sayo
tungkol sa mga paskil na sinasabi
nila.
Juanito: Wala! Wala akong kinalaman Basilio!
Alam mo iyon!
Basilio: Teka, huminahon ka. Namumutla ka na o.
Juanito: Wala akong kinalaman sa mga mag-aaral,
kasapi lamang ako upang
gabayan sila, inosente ako. Tandaan mo, hindi ako
kasama sa mga kilos ng
kapisanan. (Nagmamadali itong naglakad palayo.)
(makikita ni Basilio si Isagani na nagsasalita sa
kapuwa nito mga kamag-aral)
Isagani: Mas mabuti na ang ganito dahil sa
ganitong paraan masusubok ang ating
pagmamahal sa bayan, sa Pilipinas. Sa panganib
dapat pumaroon sapagkat
naroon ang karangalan.
(hindi na lumapit si Basilio kay Isagani at
pumunta na lamang kina Makaraig)
Scene 19. Sa Bahay ni Macaraig
Sundalo 1: Sino ka at bakit ka pumanhik dito?
Basilio: Nais kong maka-usap si Makaraig,
kaibigan niya ako
Sundalo 1: Maghintay ka sa iba, Indio!
(pababa ng hagdan si Macaraig kasama ang isa
pang sibil.)
Macaraig: (nagulat) Bakit ka naparito Basilio?
Basilio: Gusto sana kitang makausap.
Sundalo 2: Indiyo, sino ka?
Basilio: Basilio po.
Sundalo 2: Salamat naman at hindi mo na kami
pinahirapang hanapin ka.
Dinarakip ka rin namin.
Basilio: Wala naman akong ginagawang kasamaan,
anong dahilan at akoy inyong
dadakpin?
Macaraig: Huwag ka nang umalma pa, Basilio.
Sa karwahe ko naman tayo
sasakay.

Scene 20. Sa Bahay ni Kapitan Tiago

Padre Irene: Muntik nang dumanak ang dugo sa
lansangan, mabuti na lang at
napigilan ko ang kapitan. O, babakit tila
namumutla ka yata. Kakapitan Tiago,
okay lang po ba kayo?
Kapitan Tiago: Si si Basilio, may ibabalita
ba kayo sa kanya?
Padre Irene: Ah, iyong ampon mo? Hindi mo ba
alam na isa siya sa mga
kabataang dinakip?
(Hinabol ni Kapitan Tiago ang hininga.
Pinapawisan siya. Kumapit siya sa bisig ni
Padre Irene at nagpupumilit bumangon.
Nanginginig ang katawan nito at ilang
sandali pay bumula ang bibig. At napahiga ito sa
kama, patay na.)
Scene 21. Sa Panenderya
May-ari: Inaresto ba si Tadeo?
Estudyante: Oo at kababaril lang sa kanya.
May-ari: Binaril? Inang! Paano na ngayon ang
utang niya!
Estudyante: Hinaan niyo po ang boses ninyo at
baka madamay kayo. Ako nga eh
sinunog na ang librong hiniram ko sa kanya.
May-ari: Totoo bang inaresto rin si Isagani?
Estudyante: Bobong Isaganing yan. Hindi naman
siya dinakip kung bakit na
pumunta sa tanggapan ng Kapitan Heneral at
magprisinta!
May-ari: Paano na si Paulita?
Estudyante: Marami siyang tagahanga diyan.
Maaaring magdamdam siya nang
bahagya, ngunit hindi magtatagal ay
magpapakasal sa isang Kastila.
Scene 22. Sa Kumbento
(Malalim ang gabi, isang nakakasindak na tili ng
babae ang narinig sa paligid.
Umiiyak itong naglalakad at tumalon sa bintana ng
simbahan.)
Tata Selo: Mga walanghiya kayo! Buksan ninyo
itong pinto! (sinusuntok nito ang
pinto at sinisipa.) Apo ko! Ang kaawa-awa kong
apo! (Umiiyak)
Scene 23. Sa Bahay ni Simoun
Ben Zayb: Natitiyak kong isang magarbong
handa ang iyong ihahandog G.
Simoun.
Simoun: Iyon nga sana ang aking balak ngunit
wala naman akong malaking lugar
upang pagdausan ng isang malaking piging.
Ben Zayb: Sayang naman pala. Di sanay kayo na
lang ang nakabili ng bahay ni
Kapitan tiago at hindi sana napunta kay Don
Timoteo Pelaez ng libre. At ngayon!
Ikakasal ang kanyang anak sa mayamang si
Paulita Gomez!
Simoun: Ganoon talaga, may mga tao talagang
swerte.
Ben Zayb: Kung sa bagay. Mabuti na rin at si
Juanito ang kanyang pakakasalan
kaysa naman sa isang hamak na makatang si
Isagani! Marunong din mag-isip ang
babae. Alam niyang hindi niya kaya ang buhay
mahirap.
Scene 24. Sa Lupain ni Kabesang Tales
(Patakbo si Basilio sa isang puntod. Napaluhod
siya roon at napaiyak.)

Kabesang Tales: Sino iyan! (pinaputukan ngunit

hindi natamaan. Tumakbo siya
papunta sa puntod ng anak at nakita si Basilio.)
Basilio: Hu..Huli, (nanginginig ang boses, at
umiiyak.) mahal ko. Bakit mo ako
iniwan.
Kabesang Tales: Nagpunta siya sa kumbento
upang hingin ang pagpapalaya sayo,
ngunit hindi namin aakalain na iyon ang
magwawakas sa kanyang buhay.
Scene 25. Sa Silid ni Simoun
(Tinungo ni Basilio ang bahay ni Simoun.
Kumatok ito sa pinto.)
Simoun: Tuloy.
Basilio: Ginoong Simoun, isa akong masamang
anak at kapatid. Nakalimutan
kong pinatay ang aking kapatid at pinahirapan ang
aking ina. Ngayoy
pinaparusahan ako ng Diyos. Wala na akong
nararamdaman kundi galit at
paghihiganti.
(Hindi kimubo si Simoun.)
Basilio: kahit noong may himagsikan ay hindi ako
nakialam. Nabigo sila at akoy
nakulong kahit wala akong kasalanan. Iyon ang
parusa sa akin. Narito ako sa
labas nang dahil sa inyo. Ngayon, handa na ako.
Handa ko nang ipagtanggol ang
bayan.
Simoun: Nabigo ang kilusan ng dahil na rin sa
akin. Urong-sulong ang aking mga
desisyon, dahil umiibig pa ako noon. Ngayong
patay na ang aking puso wala ng
dahilan para umatras. Pareho na tayo ngayon. At
sa tulong mo akoy
magtatagumpay. Magsasabog ako ng kamatayan sa
gitna ng bango at rangya,
ikaw namay gigising sa mga kabataan sa gitna ng
dugo.
(Isinama ni Simoun si Basilio sa loob ng kanyang
laboratory. Ipinakita niya dito
ang kanyang mga gamit at eksperimento sa
kemika. Sa loob ng laboratory ay
makikita ang isang lampara na may kakaibang
hugis.)
Basilio: Para saan naman po ang lamparang iyan?
Simoun: Hintayin mo.
(Pagkaraan ay inilabas ni Simoun ang isang
lalagyan na may nakasulat na
nitrogliserina, isang pormula na ginagamit sa
paggawa ng dinamita.)
Basilio: Dinamita!
Simoun: Oo, ngunit hindi ito basta-basta dinamita.
Ito ang mga kasawiang
naimbak, mga kagagawang walang katwiran at
mapang-api. Ngzyong gabi,
makakarinig ng pagsabog ang Pilipinas at
mapaparusahan ang mga
makasalanang hindi magawang parusahan!
(Ipinagpatuloy ni Simoun ang ginagawa.)
Simoun: Mamayang gabi ay magkakaroon ng
pista. Ilalagay ang lamparang ito sa
gitna ng handaan. Napakaningning nang liwanag
na ibibigay nito, ngunit
pansamantala lang. Pagkaraan ng dalawampung
minuto, mawawala ang ilaw ng
lampara. Kapag inayos ang mitsa, sasabog ang
bomba!

Basilio: Kung gayooy hindi na pala ninyo ako

kailangan.
Simoun: Iba ang iyong gagawin. Pagkarinig ng
putok ay lalabas ang mga artilyero
at iba pang kinasundo ko noon. Pupunta ang lahat
sa lugar na kinaroroonan ni
Kabesang Tales sa Sta. Mesa. Sabay-sabay na
susugod ang lahat. Magkakagulo
at ang mga mamamayan ay nanaisin na ring
lumaban. Ikaw ang mamumuno sa
iba. Dalhin mo sila sa bahay ni Quiroga dahil doon
nakaimbak ang mga baril at
pulbura. Kami naman ni Kabesang Tales ay
susubukang agawin ang tulay.
Mamamatay ang lahat ng mahihina! Ang lahat ng
hindi handa!
Basilio: Lahat? Kahit ang mga walang laban?
Simoun: Oo! Lahat! Lahat ng Indio, Mestiso,
Intsik, Kastilang duwag! Kailangang
magsimulang muli. Mula sa mga dugong dadanak
ay sisibol ang bagong lahi!
Isang bagong lipunan na kahit kailan ay hindi na
magpapa-api!
Basilio: At ano na lang ang sasabihin ng mundo sa
gagawin nating ito?
Simoun: Pupurihin tayo ng daigdaig!
Basilio: Ano nga naman ang aking pakialam!
Bakit ko kailangang isipin kung
pupurihin nila ito o hindi? Bakit ko kailangang
lingapin ang mundong kailan man
ay hindi lumingap sa akin!
Simoun: Tama ka!
(Inabot ni Simoun ang isanng rebolber kay
Basilio.)
Simoun: Hintayin ninyo ako sa tapat ng simbahan
ng San Agustin, ika-10 ng gabi.
Lumayo kayo sa Daangan Analoague sa
alas-nuwebe.
Basilio: Kung gayoy magkita na lamang tayo
mamaya.
(At tuluyan nang umallis si Basilio.)
Scene 26. Sa Bahay ni Kapitan Tiago
(Dumagsa ang mga panauhin ang bahay ni
Kapitan Tiago. Sa harap ng bahay ay
naroon si Basilio at nagmamasid.
Basilio: Ang dami palang mamamatay sa
pagsabog na magaganap. Kaawa-awa
naman sila. Payuhan ko na lamang kaya ang ilan
na umalis upang hindi
madamay.
(Papalapit na siya sa bahay.)
Basilio: Hindi! Ano naman ngayon sa akin kung
mamamatay sila! Hindi ko dapat
sirain ang pagtitiwala niya. Siya ang naglibing sa
aking ina at ang mga tao sa loob
ang pumatay! Sinubukan kong kalimutan ang lahat!
Magpatawad, pero ang lahat
ay may hangganan din!
(Nakita niya ang pagdating ni Simoun dala ang
lampara.Pagdating ng Kapitan
Heneral ay isa si Simoun sa sumalubong.
Kinilabutan bigla si Basilio. Nakita
niyang pinaligiran ng mga taong mangha sa
liwanag na binibigay ng lampara.)
Basilio: Hindi sila dapat madamay!
(Pumunta si Basilio sa pintuan at sinubukang
pumasok.)
Basilio: Papasukin nyo ako! Ililigtas ko sila!

Tanod: Hindi ka maaaring pumasok dito! Tignan

mo nga iyang suot mo!
Basilio: Papasukin ninyo ako!
(Nakita ni Simoun si Basilio. Bigla itong namutla
sa kaba. Bigla itong umalis.)
Simoun: Tayo na sa Escolta, madali!
(At tuluyan nang umalis si Simoun)
Basilio: Ililigtas na niya ng kanyang sarili. Dapat
na rin akong umalis.
(Nagsimulang lumakad palayo si Basilio. Kanyang
nakasalubong si Isagani sa
daan, patungo sa pista.)
Isagani: Anong ginagawa mo dito?
Basilio: Isagani! Tara na! Umalis na tayo dito!
Isagani: Bakit ka aalis? Puntahan natin siya. Iba
na siya bukas. Ibig ko siyang
makita.
Basilio: Gusto mo na bang mamatay?
Isagani: Hindi ko alam.
Basilio: Makinig ka! Ang lampara sa loob ay may
lamang pulbura! Sasabog iyon
ano mang oras ngayon! Tara na!
Isagani: Bukas ay iba na siya.
Basilio: Kaawaan ka ng Diyos.
(At iniwan ni Basilio ang kaibigan upang iligtas
ang sarili. Sa loob ng bahay ay
nagkakainan na ang mga bisita nang may nakita
silang papel.
Bisita1: Nakasulat dito, Mane thecel, pares
Crisostomo Ibarra
.
Bisita2: Isang biro lang iyan!
Bisita3: hindi magandang biro! Isang pagbabanta
mula sa isang taong matagal
nang namayapa!
(Binasa ni Padre Salvi ang liham.)
Padre Salvi: Si Ibarra! Siya ang nagsulat nito!
Sulat kamay niya ito!
Kapitan Heneral: Ituloy ang kasiyahan! Walang
dapat ipangamba. Walang kwenta
ang ganyang biro.
Don Custodio: Hindi kaya nais niya tayong
patayin lahat?
(Hindi kumibo ang lahat. Nang biglang mamatay
ang ilaw sa lampara.)
Kapitan Heneral: Padre Irene, pakitaas na
lamang ang mitsa.
Padre Irene: Isang saglit lamang.
(Bago pa man makatayo si Parde Irene, isang
anino ang lumapit at kumuha sa
lampara.)
Padre Irene: Magnanakaw! Habulin ninyo ang
magnanakaw!
(Dumiretso ang magnanakaw sa asotea ng bahay
at tumalon sa ilog kasama ang
lampara. Ilang saglit pa ay, isang nakagigimbal na
pagsabog ang narinig.)
Scene 27. Sa Bahay ni Padre Florentino
(Palakad-lakad ang mga sibyl, tangan ang mga
baril, pinaghahanap si Simoun.
Uminom ng lason si Simoun at pinilit nitong
magpunta kay Padre Florentino.
Nakahiga si Simoun habang may hawak na
rosaryo.)
Padre Florentino: Matitiis ba ninyo ang
paghihirap, Senyor Simoun?
Simoun: Matitiis ko pa, padre. Mawawala rin ang
lahat pagkaraan ng ilang

sandali. Anumang oras ay tatalab na ang lason sa

aking katawan. AAlam kong
hindi na magtatagal at darating na ang walang
hanggang kapayapaan.
Padre Florentino: Diyos ko! Napatalikod lang
ako sandali, wawala nang laman
ang botelya!
Simoun: Wala nang lunas. Bago mag-alas ocho ay
dadakpin ako rito buhay man o
patay. Pero hindi ako makapapayag na kunin
nilang buhay.
Padre Florentino: Panginoon ko, bakit
kailangang mangyari ito?
Simoun: Huwag kayong matakot. Ang nagawa ay
nagawa na. Lumalalim na ang
gabi. Nais kong ilahad sa inyo ang aking lihim.
PePero bago yan, may gusto lang
sana akong itanong sa inyo.
Padre Florentino: Ano iyon senyor Simoun?
Itanong ninyo at lilinawin ko.
Simoun: (Nangingilid ang mga luha.) Tototoo
ba na may isang dakilang Diyos
na na gumagabay sa kakapalaran ng
sangkatauhan?
Padre Florentino: May iba pa akong gamit na
maibibigay sa inyo, Senyor Simoun.
May morpina, may eternal, may chloroformo.
Simoun: Huwag na kayong mag-aksaya ng
panahon. Mamalapit na malapit na
ang saglit nang pamamaalam. Padre, tulungan mo
ako, ayokong mamatay na may
dalang kasamaan!
(Isinalaysay ni Simoun kay Padre florentino ang
lahat. Mula nang nanggaling siya
ng Europa hanggang sa mawala ang lahat sa
kanya.)
Padre Florentino: Patawarin ka ng Diyos, anak.
Tandaan mong alam ni Bathala na
may mga kahinaan tayong humihila sa atin pababa.
Subalit ang Panginoon natin
ay Panginoong nakatunghay sa mga krus na ating
dinadala rito sa matiryal na
sandaigdigang ating ginagalawan. Alam niyang
hindi mo ginusto ang lahat, na
ikaw ay nasilaw lamang ng galit at paghihiganti.
Kagustuhan Niyang lahat na
nangyari. Hindi nagtagumpay ang iyong plano
nang dahil sa Kanya. Sapagkat
alam Niyang hindi ito tama. Igalang natin ang
Kanyang kapasyahan.
Simoun: Palagay niyo po ba ay Diyos ang
nagkaloob ng lahat ng ito?
Padre Florentino: Walang makakapagsabi ng
iniisip ng Diyos, ngunit kailan man
ay hindi Siya naghangad ng masama para sa atin.
Simoun: Kung gayon, bakit hindi Niya ako
tinulungan?
Padre Florentino: Sapagkat mali ang iyong
pamamaraan. Pag-ibig lang ang
nakakagawa ng kadakilaan.
Simoun: Tinatanggap ko ang paliwanag .
Makasalanan ako, padre, pero bakit
ako ang pinarurusahan at hindi ang mga
masasamang namamahala na walang
dulot kundi kasamaan? Bakit nagbibingi-bingihan
ang tinutukoy ninyong Diyos sa
malakas na hinaing ng mga inaalipin? Bakit
nagbubulag-bulagan siya sa hirap na

dinaranas ng mga pinarusahan sa loob at labas ng

mga kulungan?
Padre Florentino: Kailangang makaranas ng
paghihirap ang mga karapat-dapat sa
pagpapala ni Bathala, senyor Simoun. Kailangan
din naming kiskisin ang mga
bato upang mag-init at magningas, Isang
katotohanang may nang-aalipin at may
nagpapaalipin.
Simoun: Kung gayoy ano ang nararapat gawin?
Padre Florentino: Magtiis at gumawa.
Simoun: Kung ganyan ang kalaking hinihingi ng
Diyos sa tao na hindi makaaasa
sa kasalukuyan at nag-aalinlangan sa hinaharap.
Magtiis at gumawa! Anong diyos
iyan?!
Padre Florentino: Isang Diyos na makatarungan,
ginoong Simoun. Isang Diyos na
nagpaparusa sa ating kawalan ng pananalig, sa
ating mga masasamang hilid at
di-gaanong pagpapahalaga sa kabutihan.
(Nagpatuloy sa pagkukumpisal si Simoun kay
Padre Florentino. Hanggang sa
pinisil ni Simoun ang kamay ng pari.)
Simoun: Maraming salamat Padre, ngayon ay
payapa na ang aking kalooban.
marysol at 4:47 AM
(Muling pinisil ni Simoun ang kamay ni Padre
Florntino at tuluyan itong nawala sa
pagkakahawak. Ipapakita ang krus.)
Padre Florentino: Nasaan ang mga kabataang
naghahangad sa kanilang
ginintuang panahon, ng kanilang pangarap at
kasigasigan sa ikakabuti ng bayan?
Nasaan ang mga kabataang magbubuwis ng buhay
upang mabayaran ang gayong
karaming kahihiyan, ang gayong maraming
krimen? Malinis at walang dungis ang
buhay na kailangang alay upang ang handog ay
maging karapat-dapat? Nasaan
kayo, kabataang may mga pusong pinag-iinit ng
layuning makapag-ambag sa
lalong ikadadakila ng sangkapuluan? Hinihintay
namin kayo!
(Kinuha ni Padre Florentino ang kayamanan ni
Simoun at nagtungno sa talampas.
Inihagis ni padre Florentino ang kaymanan ni
Simoun sa karagatan.)
Padre Florentino: Malibing ka nawa sa
kailaliman ng dagat ngunit kung
kakailanganin ka ng tao para sa isang marangal na
hangarin, ipahintulot ng Diyos
na matuklasan ka sa sinapupunan ng alon.
Samantala, diyan ka muna, hindi
makababaluktot ng katwiran, hindi mag-uudyok
ng kasakiman.
Padre Florentino: (malungkot) Ang kayamanan
ang siyang ugat ng lahat ng
kasamaan.