Astma bronkiale

Astma bronkiale sht smundje kronike q karakterizohet me rritjen e sensibilitetit t

trakes, bronkeve dhe bronkioleve ndaj shkaktarve t ndryshm, e cila shoqrohet
me ngushtim t fort t rrugve t frymmarrjes.
Eksistojn dy tipe t asms:

alergjike;

idiosynkratike;

Asma alergjike shoqrohet shpesh me histori familjare apo personale pr

smundje alergjike si:

rhitnitis;

urtikarie;

ekzema;

me reaksione kutan pozitiv.

Pacientt t cilt nuk prezantojn histori familiare pr alergji kan teste negative t
lekurs nuk kan IgE t larta manifestojn tipin e asms idiosynkratike.
N prgjithsi asma q zhvillohet n mosh t vogl ka tendenca t jet me
komponent alergjik ndrsa ajo q zhvillohet n mosht e mvonshme ka tendenc t
jet me komponent jo alergik ose t ket etilogji mikse.
Patogjeneza
Inflamacioni i bronkeve sht mekanizmi kryesor patogjenik prgjegjs pr asmn.
N paciett me asmn bronkiale n murin e bronkut grumbullohen nje numr i madh
qelizash inflamatore.
Ndrsa epiteliumi i bronkeve infiltrohet nga euzinofilet qeliza mastocite limfocitet T.
T gjitha kto qeliza prodhojn mediator t shum t cilt shkaktojn ndryshime
t rndsishm n pemn bronkiale q karakterizohet:
1.

Hiprplazi dhe hiprtrofit muskulaturs t lmuar;

2.

Edeme t bronkut;

3.

Rritje t depozitimeve t prbesve t indit lidhor.

M von shkaktohet jo vetm trashje t murit t bronkut por edhe ngushtim limenit t
tij t shoqruar me vshtirsi t aktit t frymmarrjes
Diagnoza

Triada kryesore:
1.

Vshtirsia n frymmarrje;

2.

Dispne kronike;

3.

Koll kronike.

Asma sht nj smundje episodike me acarime akute si dhe me periudha t qeta

jasht simptomave.
Zakonisht ataket jan t shkurtra me minuta deri n or dhe mbas atakut pacieti dukt
se sht i shruar komplet.
Megjithat ka paciet q manifestojn disa shkall t obstruksionit n dit.
Kjo njihet me emrin si status asthmatik, krizat shfaqen zakonisht natn.
Simptomat dhe shenjat e smundjes
I smuri sht n gjendje t rnd, me frymmarrje t theksuar, i shqetsuar, merr
pozit t detyruar, pozit gjysm ulur, lkura sht e zbeht cianotike, shpesh kollitet
pa mundsi t nxjerrjes s sekretit. Frymmarrja sht e dgjueshme, fishkllyese,
gurgulluese me eksperium t zgjatur. Me shfaqjen e prgjumsis, shum shpejt
paraqitet cianoza, me ndryshime n ritmin e zemrs takikardia dhe me rnie t
shtypjes arteriale, kto jan shenja paralajmruese pr rrezikimin e jets s t smurit.
Te format e lehta t sulmit astmatik zhvillohet dispnea, shqetsimi, i smuri sht i
drejtuar n koh dhe n hapsir:
Te format e rnda t sulmit astmatik i smuri sht shum i shqetsuar, nuk sht i
orientuar n koh dhe n hapsir ose sht somolent, ndrsa.
Te format m t rnda t sulmit astmatik i smuri ndodhet n gjendje kome.
Pulsi sht i shpejtuar rreth 100 n minut, frekuenca e puns s zemrs sht nn 80
n minut dhe paraqet si nj parashenj pr arrest kardiopulmonal ose frekuenca e
puns s zemrs mund t arrij deri n 110 min. Frekuenca e frymmarrjes mund t
arrij mbi 25 respiracione n minut. Shtypja e i gjakut mund t jet pak e ngritur ose
n vlera normale. Mund t paraqitet hipotensioni q sht shenj e keqe. Nse fmija
ose personat e rinj nga t dhnat e marra, q edhe m par kan pasur her disa sulme
astmatike si: frymmarrje t vshtiruar e dgjueshme, fishkllyese, gurgulluese me
eksperium t zgjatur mund t bhet fjal pr astm. Por duhet t kemi kujdes te
fmijt dhe t personat e moshuar sulm astmatik, duhet t jemi shum t kujdesshm,
se mund t bhet pr mbyllje t rrugve t frymmarrjes nga trupat e huaj, bronhitisi,
etj. Trupat e huaj n rrugve t frymmarrjes tek fmijt mund t japin pasqyrn
klinike t sulmit astmatik.

Mbarimi i krizs shoqrohet:

me koll;

me nxjerrjen e glbazs t trash, viskoze.

Shkaktart astms bronkiale atopike jan :

* alergjent e ambientit jetsor dhe t disa llojeve t ushqimit, (pluhuri i shtpis, ku
gjendet nj lloj tenje)
* trashgimia
* poleni (pluhuri i disa luleve, qimet e bagtive, pendlat, pluhuri kur i pastrojm
rrobat me fur, pastaj edhe pluhuri i shtpis).
* Pirja e duhanin, kafja, alkooli, lngjet e gazuara, etj.

Shkaktart e astms bronkiale joatopike jan

:
* ngacmuesit jospecifik si, infeksionet, inhalimet ngacmuese t gazrave
* mikroorganizmat, q ndodhen te pluhurat e shtpis
* lagshtia, presioni atmosferik, tymrat dhe ndotsit e ndryshm
* streset emocionale
* ilaet
* ushqimet, viruset e ndryshme
Mekanizmi i sulmit akut astmatik shoqrohet me:
* ngushtim t rrugve t frymmarrjes,
* hipersekretim t gjndrave t mukozs
* njtje t membrans mukozale dhe t murit bronkial.

Statusi astmatik
Statusi astmatik paraqet formn m t rnd t sulmeve astmatike e cila zgjat m tepr
se 24 or dhe sht rezistent n prdorimin e medikamenteve-bronkodilatator.
Shkaktart e sulmeve astmatike mund t jan si pasoj e obstruksionit t bronkeve t
vogla ose bronkioleve.
Obstruksionin bronkial e shkaktojn tre faktor:
* kontraksioni
* hiperaktivitetit i muskulaturs bronkiale, (Bronkospazmus)
* edema mukozs bronkiale
* hipersekretimi
Faktort produktiv t cilt favorizojn sulmin asmatik jan:
infeksionet e traktit respirator (infeksionet virusale)
thithja e mjeteve irrituese (ajri i ndotur tymi i cigares)
pluhuri dhe gazrat thithja e polenit dhe e substancave dmtuese kimike thithja e ajrit
t ftoht ,ngarkesat emolionale streset,medikamentet (salicilatet, antireumatikt
josteroid).
Bronkospazmi paraqitet pr shkak t ngacmimit refleksiv t n. Vagusit (ose nse
shkaktari vepron n muskulaturn e bronkeve). sht i mundshm kombinimi i dy
mekanizmave. Status asmatikus e ndeshim shpesh te t rriturit me shenja t keqsimit
progredient t bronkospazmit edhe krahas mjekimit, n kto mund t zhvillohet:
hipoventilimi pulmonal, dhe insuficienca respiratore.

Ekzistojn dy forma statusi astmatik:

* Forma e par paraqitet si pasoj e infeksionit, paraprak jan gjendjet febrile, dhe
* Forma e dyt fillon shpejt me atak astmatik frymznie dhe nuk mund ta prevenojn
as mjetet e rndomta q prdoren pr mjekimin e sulmit astmatik.
Q t dy format shoqrohen me pamjaftueshmri t rrugve t frymmarrjes dhe me
ndryshime t rnda n prmbajtjen e gazrave n gjakun arterial, si dhe me ndryshime
kardiovaskulare, neurologjike dhe psikiatrike.

Embolia pulmonare
Episode t prsritura t dispense n qetsi t dhna pr burimin e embolave
hemoptizia.

Dhimbja e kraharorit;

Takikardia;

Takipne.

N rastet e bronkitit kronik .

T dhna anamnestike t ndihmojn sepse kta pacient kan nj koll mbi tre muaj
ndrsa n rastet e emfizems t mushkris, dispnea.
Shfaqet gradualisht, shfaqet n sforcime fizike she n stade t avancuara shoqerohet
dekompesim kardiak.

N pneumonite parenkimale

Shfaqet n sforcime t lehta, dispnea;

Koll e that;

Rale krepitante n inspirim n bazat e mushkris;

Temperatur;

Anoreksi;

Rnie n pesh.

Element q konfirmojn diagnozn:

Ekzaminimi i glbazs dhe prania e euzinofileve na ndihmojn pr diagnozn;

Reaksione kutane positive konfirmojn pranin e alergjis n shkaktimin e saj;

Radiografit e mushkrive evidentojn nj zgjerim t kraharorit por kjo nuk ka

vler diagnistikuese;
Diagnoza e asms vlersohet nga demostrimi i obstruksionit t pems
bronkiale t dhna q merren nga spirometria.

Trajtimet me an t medikamenteve
Trajtimi baz mbshtetet n kortizoniket n trajt inhalacionesh .
Bronkodilatatort prdoren pr t kontrolluar simptomat.
Inhibitort e leukotrinave jan tregues t efekshm si terapi ndihmse por nuk
zvendsojne kortikosteroidet.
Trajtimet me medikamente ndahen n dy grupe:

Medikamente t cilat frenojn kontraktimin e muskulaturs s bronkeve;

Medikamente dhe agjent t cilat prevenojn ose ndryshojn inflamacionin.

Medikamentet t cilat shkaktojn dilatacion t rrugve t frymmarrjes

ndrmjet stimlimit t receptorve beta adrenergjik jan:

Katekolaminat;

Resorkinolet;

aligeninat;

Katekolaminat si epinephrine isoproteneroli jan efektive vetm kur japin inhalacion

ose rruge parentale.
Inhalacioni sht rruga e preferuar sepse lejon efekte maksimale bronkodilatatore dhe
efekte ansore t pakta.

Gjat trajtimit me kto preparate duhet t vzhgohet:

Ritmi zemrs;

Si dhe tensioni arterial sepse kan efekte t konsiderueshme kronotrop dhe

inotrop pozitiv n zemr.;
Rezorzinat m t prdorshme jan metaproteneroli dhe terbutalina;

Saligenina m t pedorshme sht s albutamoli ka efekt beta stimulues t mir dhe

nj kohzgjatje t veprimit.
Prandaj mund t prdoren dhe n rrug orale.
N format kronike.
Prdoren kur mjekimi i mparshm nuk ka dhn rezultat ose kur jan shtuar recidivat
e krizave.
Pr rastt akute duheet dhn nj doz e hidrokortizolit 4mg/kg, t shoqeruar mbas
disa orsh me nj doz 3mg/kg cdo 6 or.
Duhet theksuar q efekti i kortizonikut nuk sht i menjhershm prandaj duhet
t jepen:

Bronkodilatator;

Mbas 24-72 orsh t kalohet n dhnien e kortizolit nga goja

Koht e fundit po prdoren me sukses inhalacionet me kortizonik.

Preparatet m t prdorshme jan beklometazoni, budesonidi.
Kto preparate kontrollojn:

Inflamacionin;

Lehtsojn prevenimin long term t simptomave;

Reduktojn nevojn pr glukokortikoidet orale.

Ndihma e par
* ABC
* Vlersoni shkalln e prkeqsimit t gjendjes shndetsore t t smurit
* Vlersoni shkalln e gjendjes s vetdijes
* Masat parandaluese t sulmeve astmatike prfshijn mnjanimin prej t gjith
shkaktuesve t mundshm.
* Hapeni dritaret dhe siguroni ajr t pastr
* T smurin vendosni n pozit gjysm ulur
* Bni pyetje, se mos ka prdor aspirin beta bllokator.
* Eliminoni lagshtirn, sidomos n dhomat e gjumit, ambientet e pa ajrosura mir
dhe me myk
* Grat shtatzna nuk duhet t qndrojn n ambiente me tym duhani
* Fmijt e vegjl nuk duhet t qndrojn n ambiente ku pihet duhan
* Lngjet e frutave dhe ajet e shumllojshme me prejardhje bimore japin efekte
lehtsuese n rrugt e frymmarrjes dhe n fyt, duke br q kolla t zbutet.
* T smurt q kan koll t pin uj t mblsuar me mjalt. Sipas tyre kjo sht nj
kur mjaft e mir pr t larguar kolln.
* Jepni t prdor pompn inhaluese, n kto momente mund ti ndihmoj t smurit
shum.
* Ftoni n ndihm Entin e Ndihms s Shpejt q t smurin me sulm astmatik ta
drgoni n Entin shndetsor pr trajtim t mtutjeshm.