,

A

Z,ANABIHlKU

'N'JE S,HKEND'IJEZE

QE N',DEZI NJE FLAKJS

Mwe\~Je:lI I! h:«pi'8e~,et6ti i Li~ l't:h,j6$ .8:~$:h.·~rimta"e."'U,(lJ dhe A:rfis:~'t'e ;f'eim nwal~ inll,.

Nil Nl'eS, e .' U • ,Zm,ifte tee .pra,1t~h;~

m,ev~~, peT~., . '~~'n q'ii u·(Jd11.iMQil$l j.' -a.a;,di,UT.1 p,ar'~f.s:·t! ,ih~i 'p(l_J~'it' .sho~ ,tw R!:tmiZ! A~fa 1 'a~rg:ot tt'ttj~t~8 'se P'~!l1lil>~~ ,.1o:r:gjiu; T1u\ja. me ;~rt; e. BO~j-et;jfit· '~a litld'j~'s~ sa saJj, e'le3fQi a"W>it~i 'g. Kom~it~ti~Qm8T!o~ tj:

PaIns' ADa~a~ l{'ood'o,.

N (JeT ti' tjt3t"ti 1d!'p~'i'8k:e)ldetjs ~:h41iil.eS : ~Dikit ihumt!' til· ;c kltf' tu: ,rc,~'-Sh:tu:ra;!~ 1}nJ~er~",j~tUmi;t .~~ .k~~~g~e m;'feltu;Uue'*h:mtB iii p,,'';!puil!ittoM; Hi ge'ri1!i ~~fl·jr tfJ; .i1!Wlbel e. ,Q;(ll ~tet PWp;unuaT#4j.o· 'ti1l0enoi \metH,tv~er~t; e ooj~ pt'ani[aj fi;iUat r~s-p~tm €the! mi1i;~joih;eR; . ~ ,gjithe ·~itt'td,ashjiS-,l1e;. Tek: J~ ,aT'tiSitl.lI, ,dfl1,el~tet4Jrl~ ,(i ~,e ,es:e h1;1lic~ Q~e (j"h!~ jllcni ,ft3'it~n:.f(it" &,-, 8]tki., J?~BUi :e Pa.dm pep'ri_mne -tooij ,u,i'fish"'ke dhe~,~ot,Zi"r,fJ'fof2' e. ~rn()j~fl si nji 1Ja,iU'F1- me "$h'W'm~ 'V'E~t~~-C . .Kiilri.-

getaret e rinj kane shume <;'te 1lJesOjne nga shkolla jua; e interpretimit te artit te popullit.~~

FjaU!n e rastit e mbajti Artisti i Popullit Mustafa Krantja.

Ne mbremj,e u treguan kujtime nga jeta e ueprimtaria e J orgjia Trujes. Kryetari i Komitetit te Kultures dhe Arteve Alfred Vei i dorezoi artistes urdherin «Naiui Fra.')he-

ri~~ te Klasit:: t'e Pare, dhen~" riga ,Presidiumt i' Kuvendit Popullor.

Artistja e PopuHit Jorgjia Truja falenderoi Partine per nderin qe i beri dhe shokun Ramiz Alia per pershiindetj,en shume te ngrohte ge i dergoi dhe premtoi se nuk do te rresiite se punuari per zhvillimin e meteisiiem. te .aTtit dhe kultures sone socialiste.

1

Si tere artistet e vertete, te cilet jeten ia kushtojne artit dhe perhapjes se tij, dhe Artistja e Popullit Jorgjia Truja ben pjese ne ate plejade artistesh e letraresh, te cilet te fryrnezuar nga dashuria per atdheun e shtypur dhe te roberuar, si dhe nga pasioni per artin, me ane te kengeve, pjeseve muzikore, vjershave dhe tregimeve, pikturave dhe skulpturavs rnbajten' gjalle e cuan me tej ate art qe populli kishto krijuar e ruajtur me Ianatizem brez pas brezi, si shprehje e ekzistences dhe mdividualitetit te tij kombetar.

Po t'i hedhesh nje veshtrim te pergjithshem N~ gjithe aktivitetit ~ veprimtarise se, kesaj artisteje , pioniere, 13, vjetet e pare te punes si pedagoge prane lnstitutit Femeror te Tiranes duken si nje periudhe kalimtare, pak e rendesishme ne krahasim me ate qe vjen pas, por po te futesh ne detaje te ketij aktiviteti te zhviIluar ne rrethanat historike rte paraclirimit, njihesh m€' fakte qe tregojne perpjekje serioze, pune kembengulese,' pasioni i se ciles depertoi thelle ne zemrat €' «kordeleve te kuqe», aq sa ruhet i Ires-

, - I

kef edhe sot, 'megjithese kane kaluar kaq vjet. Qelldmi qe ajo i

'vuri vetes kur erdhi .nga studimet ne vitin '1932, ishte- qe te r rnos . i sherbente njei grupi te vogel njerezish te privnegjuar~~qe perrnblidheshin ne «eborr in mbreteror», ftese te r,ilen e hodhi poshte, .por

t'i sherbente poptillit t8 saj, .i cili megjithese i zhytur ne eirresi~'e

'e padije, pristashpefim, Jorgjia, e para mesuese muzike e Institutit Fcmcror-. te rr:iran~s, filloi punen me gezim me nxeneset, t'e cilat e donin shume, ~,qe'per, here te pare mesonin alf'abettn muzikor 'e kenge 'te ndryshme; M ungesa e teksteve dhe. program eve shkollore 'per muziken, e detyroi mesuesen e re t'i hartoje ' vete -ato, duke igjeahur ~ dlie seleksionuar tekste te' ndryshme muzikore, teorike

.dhe praktike:'Duke pare .deshiren e va'jzav:,e per~e~ kenduar, e valle-

, r . ,('. t ~

zuar, ajo .krijoi grupin artistik me sekteret, perkates· te teatrit, ba-

Ie tin dhe korin..» cili perbehej prej afro 60-70 vetesh, Mesimi i korit, qe drejtonte ajo, behej dy here ne jave, 'j'ashle' pre.ve ie' mesimft';

,atymesoHes~in k~nge patriotike, p~'puPdt'e, sidhEij~:Pe t~ ,ndryshme romancash. korale, me .karakter edukativ. Nje vemendje-te 'Ve~dnte 1

'J '

94

Nentori

'kushtol terheqjes sa~me te madhe.te nxeneSeV€ ne keto grupe artistike. ~.(Edhe sot me' eudit fakti, - na thote Jorgjia Truja,.,-' . se si riuk mungonte ndonje ntga .vajzat ne keto prova, te cilat ne fund te fundit ishin jasht'8 programit mesirnor». Edukimi muzikor ,>:J:e

'kete Institut ishte i plate, behej solfezhi, i cili ishte i ndare ne nret teorike dhe ne' ato praktike, si dhe kori, i deli ishte nje ushtrim ~hU:me i· vlefshem, Bikerlsht1ne krtjimin e loetij kori lidhet dhe fillimi i tradites se bukur te koncerteve te fundit te vitit, ku . organizoheshin festat shlsollore.' Keto festa bashke me shfaqjet teatTore qe jepeshin nga «shkolla t ekn ike» perbenin shfaqjet e vetme,

ne 'gjlt'he kuptirnin e fjales, ne qytetin e 'I'iranes, Me nje pune kembengulese e te vazhdueshme nga ana e mesueses, duke u dhene kurajo e duke u foreuar besirnin Be v etvet e, punf se ciles iu pergjia,j dhe vullneti· dhe pasioni i vajzave, u arrit te [epet e para shfaqje, e cila u prit me entuziazem, 'Ja se c'shkruhet ne n]e kronike kulturorn te vitit 1'9313: «Mbreme, perseri perpara nje publiku te perbere prej familjesh te vajzave dhe prej simpatizuesish te shumte te kesaj shkolle, u zhvillua nje sh~aqje muzikore-teatrore, me nje program te pasur, ne obcrrin e konviktit, Kenget, koret e vajzave, koneertet me violina dhe piano, te drejtuara nga artistja shqiptare Zonjusha Filt;€, terho'qen' sa e sa' here admirimin dhe duartrokitjet e' zjarrta te publikut,» 'VIera e kesaj shfaqjeje nuk qendronte vetem me rendesihe q§ .ajo para,qiti per ate kohe, si program muzikor, par ne radhe te pare, per faktin se njerezit perparimtare pane te realizuar ne te deshiren qe n~' skene te dilte vajza shqiptare, N je vit me vane, me rnbylljen e te gjitha shkollave private, ne Institu] u r'rit si numri i rixenesve, ashtu dhe ai i pedagogeve. Ardhj a e Lola Gjokes per pianon dhe baletin, Ahmet Gashit dhe Zaharia Rames }:ger violine-dhe, me pas, Maria Krajes, solli qe veprdmtaria artistike te ngrihet per nga niveli artistik: gjithashtu dhe numri i shfaqjeve u rrt], duke iu p~rgjigjur keshtu kerkesavete vazhdueshmo te publikut) Ne pushimet para e pas buke, nembremje e kurdohere ne!

'koe te lite, te mbledhura grupe-grupe, vajzat kendonin kenge patriotike, me tekste 'nga Asdreni, Mihal Gramenoja, Hil Mosi etj., keng~e· popullore, S1 «Vajza e valeve-, «Dallendyshja eo vogel», <..1Dyzet "kollonata» etj., si dhe pjese nga repertori klasik perparimtar, nga Verdi, Rosini etj. N je rol te rendesishern ne' edukimin ideo-estetik luajten 'dlh€ pjeset teatrore nga auto-ret perparirntare, te cilot per shkak t~ pengesave qe' nxirrte qeveria, nuk e paten te lehte te shfaqeshin. Nepermjet pjeseve te ndryshme, si «Hanko Halla» e Ali Asllanit, «Nje gare ne familje», «Zonja Ingra e Ostrotit», «Princesha Iris», «Festa .e .GjYshes» etj., ku J. Tru~a paraqitet si nje organizatore, perkthyese .dhe regjisore e arte, ato seller, ne skene luften kunder zakoneve prapanike, lui en per ngritjen dhe forcimin e personalitetit tegruas, dulte"e kthyer keshtu Institutin ne vater te ernancipimit te'~emres 'shqiptare, :NElerinjet te tjerash, n'e pershendetjen dr'ejtuar Artistes se' PopulUt Jorgjia 'I'ruja me

1211989

95

rastin e 70-vje1ori1 te Iindjes, shoqja Nexhmij.eHO,J.C;ba .sbkcuan: ~.(UJ1e ruaj kujtimet me te bukura q~ nga vit~.tklil.r [emi nj~hu;r

. brenda mureve te shkolles sone, Institutit F,erneror te 'I'iranes .. Ju Jam shume mirenjohese per punen tuaj t& palodhur per edl'!.Iqn~jn tone. estetik nepermjet rnesimeve te'.rnuzike$ e shfaqjeve .artis.tik~ ne vitet e rimse sorre, Miqesia [one umbrujt veeanerisht ne ato vrte te veshtira te Luftes Nacionalelirimtare .kuI-ze:ri juaj i bukur bashkohej me ate te te rejave antifashiste 'e revolucionare dhe. kum-

bonte si kushtrim: «Per' Iirine e memedheutt-» .

Kj~ jete e pasur artistike ndikoi ne: rritjen e -vetedij~s shoqerore te nxenesve, te cila t ne fund te viteve 30 kishin rene ne kontakt dhe me Iiteraturen revolucionare qe qarkullonte fshehurazi: ato file vete kishin dhe mesuesen e kcrit, e. cila kishte ndikuar drejtperdrejt ne zgjimin e tyre me ~~nget e pjeset muzikore, ku i ke·n,... dohej Iirise dhe atdheut, Per aktivitetin qe fillet te rritej me perrnasa te medha, qeveria e a tehe;r shm <e. mori nje varg masash, te cilat gjeten nje rezistence te vendosur nga. kolektivi i institutit. Puke u brumosur dhe duke u kalitur nga dita ne dite me ndjenjat patriotike, nxeneset u Iidhen gjithnj.e e 'me shume: me jeten politike dhe shoqerore te vendit, ll?hin plkerisht ato, qe ashtu si gjithe populli shqiptar, duke ndier rr:ezikun e pushtimit fashist, kenduan dhe recituan varg] et e bukura shq iptare 1'l:e koncertin e 2 prill it 1939, ne kuadrin e «Javes plsqerishte» dhe me pas manifestuan neperr-rug~t. e ~Tiranes kunder pol.itikes tradhtare te Ahmet Z0gUt. S1 nje marrifestim artistik dhepatriotik~ kjo rnbremje ishte nje fryt i gjithe perpjekjeve dhe mundit .per inkuadrimin e vajzes shqiptay€ ne levizjen e gjere qe kishte perf'shire vendin tone'.

Por erdhi 7 prilli dhe bashke me te dhe 'kemba e pushtuesit italian. Me kaq mbaruan ·e~he Iestat shkollore te Institutit Feme:" ror te Tiranes, te cilat instruktoret qe hyne n~ shkolle umunduan ti 1dhej'ne ne, shfaqje tee devocionit te r inise shqiptare ndaj Italise fa~hti$te, q&llim te cilit ata nuk ia arniten kurre. Sitrje nga

,perkr-aheset dhe nx iteset e protestave t~ nxeneseve, Jorgjise i hiq et e', drejta per te dhene mesimin em u,zikes dhe ngarkohet te jape len'det e hrstorise dhe gjeografise per .klasat e para fillore, ,nje f:ak:t ky qe ishte vshume kUE?ti~ •.. Iot. Por .megjithate, lidhjet 'tne n.xeneset e. saj ajo.... nuk i sh_kep b.', f. ino~ It".U mes;o.:nte.:· .. kenge:t.· .. partizane, te cilat sapo kishin fillua .. te bucitnin ne'mals. Shume nga vajzat e ketij instituti lane shkollen dhe u rreshtuan De ectat e brigadat .partizane, duke u here heroina te· pavdekshme, tnd8ri1:11jet t-e', Gil?t~ye Margarita 'TIutulani, .Shejnaze Juka, ~artlizeGjeprea, Penelopi Pirro 'etj, Kenga e tyre ne malet dhe fushat e Shqlperise -mori tas'hme llTIe kuptim m:~' t.€{-l)lGJtee, me te fuqishern, .duke ngl'~-

-tur peshe zemrat e Iuftetareve tij 1irisii I, ' ..

Megjithesf1 vetern pas clrrtmit te ,Atdheut .Iu hap horlzontt i plote' .mundesive cl.h~ vlerave t~ '8a5 Ideo-prafesionale '$[.' S;OJ}Drano

.. t!6

Iirike, regjisore apQ pedagoge zeri ne I LA, dhe ,LiceunAl·tistik~ ,p~eriuQha "'; l~\Vje;<;a1\!F'e:,",,*u:it I.tlorg:jla 1.1 'tl1uja ~'p:apaCl i tet- -si nj:e·, 'ltl:f·~etaTe per perparim kulturor, qe bashkoi dashurine e madhe p~tatdheun e popullin me dashurme per artin dhe perdori kel'l~en si arrne piif zgjiIhin te populli te ndjenjave te dashurise per atdhe e Iir], do te rnbetet st «preludi» i gjithe veprimtarise se saj, pranda] edhe sot mbas disa dhjetevjeeareve, Iigura e sa] mbctet efrcesket dhe ,e

dashur, e raspektuar. '

r ,

121)9:8'9