HAYWEY INJINER: LARAWAN NG LIPUNAN SA BARANGAY MANDULOG

Lea T. Aviso, Michelle R. Gorecho,

Honey Lee P. Obeso, Melba B. Ijan, M.A

Abstrak

Nakalahad sa artikulong ito ang mga rejister na ginamit ng mga tambay sa Brgy.

Mandulog, Iligan City mula sa unang purok hanggang pito. Pangunahing layunin ng pag-

aaral ang pag-alam sa mga rejister na naglalahad ng larawan ng kanilang kinabibilangan.

Inalam din sap ag-aaral ang uri ng pagbabagong naganap sa rejister ng tambay. Nakabatay

ang pag-aaral na ito sa teoryang Sosyolinggwistika sapagkat may kaugnayan ito sa relasyon

ng lipunan at wika. Ginamit ang desinyong kwalitatibo at pamamaraang deskriptibo sa pag-

aanalisa ng mga datos. Convenience at purposive sampling naman ang ginamit sa paglikom

ng mga datos.

May 172 na rejister na nakalap sa pag-aaral kung saan 142 dito ay nasa kategoryang

pangungutya, 16 para sa ekspresyon at 14 naman sa ilalim ng pagpupuri. Batay dito, nakuha

ang pitong larawan ng lipunan na kanilang kinabibilangan. Ang larawan ng lipunan na

masasalamin sa kanilang mga nabuong rejister ay kahirapan, kasipagan, pagkahilig sa

panonood ng telebisyon, kawalan ng tamang pangangalaga sa katawan, kasaganaan sa

natural na handog ng kalikasan, simplisidad at kakulangan sa edukasyon. Gumamit naman

sila ng pagdaragdag, pagtatabas, paghahalintulad, inimbento, paghahalo, pagbabaliktad,

importation, akronim at pagsasalin sa pagbuo ng kanilang mga rejister.

Kadalasang itinuturing na tamad ang mga tambay subalit naipapakita sa kanilang mga

rejister na nabuo ang kanilang pagkamalikhain sa pagbuo ng mga salita na eksklusibong sila

lamang ang gumagamit. Napabago nila ang orihinal na kahulugan ng isang particular na

termino dahilan upang magkaroon ng pagbabago ang isang particular na wika. Ang mga
bagay din na kadalasan nilang nakikita sa lipunang kanilang ginagalawan ay isang malaking

paktor sa pagbabago nila sa isang termino para mabuo ang kanilang rejister na nagging tatak

ng kanilang kaibahan sa iba pang grupo ng lipunan.

INTRODUKSYON

Kakambal ng pagbabago ng lipunan ang pagbabago rin ng wika. Sa bawat pag-ikot ng

mundo, nagdadala ito ng iba’t ibang pagbabago lalo na sa lipunan at sa wikang ginagamit

nito. Patuloy na nagbabago ang wika kasabay ng pagbabago ng bawat henerasyon na

gumagamit nito. Maaaring mababawasan, madagdagan ang bokabularyo o maiiba ang

kahulugan nito mula sa orihinal na kahulugan. Nakadepende ito sa pagkamalikhain ng isang

partikular na grupo sa pagbuo o pagtuklas ng panibagong termino na maaring gamitin sa

lipunan. Rejister ang tawag sa mga terminong nabuo ng isang partikular na grupo ng lipunan

na kadalasan nilang ginagamit sa pang-araw-araw na talakayan. Ang mga terminong ito ay

eksklusibo lamang sa kanilang grupo.

Likas sa tao ang madaling matuto ng wika. Sinasabing may parte o bahagi ng utak ng

tao na siyang nakapagproseso sa mga wikang naririnig sa pang-araw-araw na pakikisama sa

kapwa. Ito ang tinatawag na language faculty ng utak (Chomsky, 1998). Sa pag-aaral na ito,

binigyang pansin ang pagkamalikhain ng mga tambay sa pagbuo ng mga bagong termino

dahilan upang magkaroon ng pagbabago ang wika ng kanilang lipunan dulot ng impluwensya

ng bawat isa sa kanila.

Ang dayalekto ng isang tao ang nagpapakilala kung sino siya samantalang ang rejister

ang nagpapakita kung ano ang kanyang ginagawa. May tatlo itong dimensyon. Ito ay ang

field, mode at tenor. Ang field ay nakabatay ang rejister ng isang partikular na grupo sa

layunin at paksa nito ayon sa larangan ng pakikipagkomunikasyon. Mode naman ang tungkol

sa paraan kung paano isinagawa ang komunikasyon, pasalita o pasulat. Ayon naman sa mga
relasyon ng mga kalahok ang tenor. Nangangahulugan ito kung para kanino ang binuong

rejister (Halliday, 1964). Ang isang wika ay maaring magkakaroon ng iba’t ibang kahulugan

batay sa iba’t ibang larangan.

Ang pag-aaral na ito ay nakatuon sa mga nabuong rejister ng mga tambay sa Brgy.

Mandulog. Pangunahing layunin ng pag-aaral na ito ang alamin ang larawan ng lipunan sa

Brgy. Mandulog batay sa mga nabuong rejister ng mga tambay. Naisakatuparan ang layunin

na ito sa tulong ng mga sumusunod na katanungan: 1.) Ano-ano ang kahulugan ng mga

nabuong rejister ng mga tambay sa Brgy. Mandulog? 2.) Anong uri ng pagbabago ang

nagaganap sa mga rejister ng mga tambay? 3.) Anong larawan ng lipunan ang nasasalamin sa

mga rejister ng mga tambay?

Nakabatay ang pag-aaral na ito sa teoryang sosyolinggwistik. Sinasabing may

kinalaman ang teoryang ito sa wika at lipunan kung saan magkaugnay ang wika at ang

lipunan. Nagkaroon ng varayti at pagbabago ang wika, nakaaapekto ito sa mga nangyayari sa

lipunan. Ang wika ang siyang batayan kung anong uri ng lipunan nabibilang ang isang

indibidwal. Sa paglawak ng wika, lumalawak din ang kaisipan ng tao. Ayon kay Almario

(1997), kung ano ang wika mo, iyon ang pagkatao mo. Tatak ng pagka-indibidwal ang wika.

Ang mga nabuong rejister ng mga tambay sa Brgy. Mandulog ay sumasalamin sa kung anong

uri ng lipunan sila nabibilang. Ang mga rejister na kanilang nabuo ang magsisilbing

palatandaan ng kanilang katauhan na naiiba sa iba pang grupo ng lipunan.

Kaugnay nito, ito ang nagbunsod sa mga mananaliksik na alamin ang mga

espesipikong mga salitang ginamit ng mga istambay upang malaman at makilala hindi lang

ang kanilang grupo kundi mapag-aralan ang kanilang wika na siyang namumukod-tangi

nilang pagkakilanlan. Tinuklas ng mga mananaliksik ang mga salita o rejister ng mga tambay

na naglalarawan sa lipunan ng Brgy. Mandulog, kalakip ang kahulugan at paraan kung paano

binuo at nabago ang isang orihinal na salita.

 Makikita sa ibaba ang Figyur 1 na iskima ng paradaym ng pag-aaral. Ito ang larawan
ng nabuong konsepto ng ginawang pag-aaral.

Kategory

Rejister

Kahulugan Pagbabago

Sosyolinggwist
ik

B
A
T
A
Y
A
N
Figyur 1. Iskima ng Paradaym ng Pag-aaral

Makikita sa itaas ang iskima ng paradaym ng pag-aaral kung saan ang malaking bilog

ay representasyon ng lipunan ng Brgy. Mandulog na kinapapalooban ng nabuong rejister ng

mga tambay. Mula naman sa rejister, hinugot at sinuri ang kahulugan nito at paraan ng

pagbabago sa paggamit at pagbuo ng mga salita. Mula din sa rejister na nakuha, inalam ang

kategoryang kinabibilangan ng mga nakuhang rejister. Sa ilalim nito ay ang parihabang

kinapapalooban ng sosyolinggwistik na teorya na siyang naging sandigan sa pag-aaral na

ginawa na nagpapakita ng ugnayan ng wika at ng lipunan. Ang mga ito ay nakapaloob sa

malaking bilog na nagsisilbing lipunan ng Brgy. Mandulog na kung saan mula sa mga

nabuong rejister ng mga tambay ay inilalarawan ang lipunan ng Brgy. Mandulog.

METODOLOHIYA

Gumamit ng indehinus o pangkatutubo at deskriptibong pamamaraan ang pag-aaral.

Desinyong kwalitatibo naman ang ginamit na desinyo nito. Gumamit din ang purposive

sampling at convenience sampling upang malikom ang mga datos na kakailanganin para sa

pag-aaral na ito. Gamit ang cellphone, kamera at voice recorder, naisusulat lahat ng mga

nakuhang impormasyon.

1. Lugar ng Pag-aaral

Ang pag-aaral na ito ay nakatuon sa Syudad Iligan partikular sa Brgy. Mandulog na

may tatlumpong purok (30). Ang barangay na ito ay nasa silangang bahagi ng Iligan. Nasa

pagitan ito ng barangay Lanipao at Upper Hinaplanon. Ang salitang Mandulog ay

nagmumula sa terminong “Mindurog a lawasaig” ng mga Maranao na nangangahulugang

“ilog na magkasalubong at dumadaloy sa iisang direksyon”. Ang dalawang ilog na ito ay ang

Kapai at Bayog River. Makikita sa ibaba ang mapa ng Brgy. Mandulog.

Pinaninirahan ang barangay Mandulog ng mga Higaunon (lumads), Maranao

(Muslim), at Kristiyano (Migrants). Subalit ang orihinal na naninirahan noon sa barangay na

ito ay ang mga tribung Maranao at Higaonon. Ang mga unang Kristyano na naninirahan doon

ay mga taga-Panglao, Bohol. Sila na rin ang unang nagpakilala ng makabagong pamamaraan

sa pagsasaka gaya ng pagtatanim ng niyog at mga prutas.

Sa Brgy. Mandulog makikita ang pinakamalaking ilog ng Iligan City na tinatawag na

Mandulog River. Tinawag itong Mandulog river dahil ang dalawang ilog ay nagkasalubong

sa bahagi ng barangay Mandulog. Itinuturing ito ng mga taga-barangay Mandulog na

malaking biyaya galing sa Panginoon sapagkat dito sila kumukuha ng pang-inom, panligo,

panghugas, panlaba at iba pa. Dati ring isang masukal na gubat ang lugar na ito ngunit sa
kasalukuyang panahon ay kakitaan ng pag-unlad dulot na rin ng mga taong nainirahan

ngayon sa lugar.

Kadalasang ikinabubuhay ng taga barangay Mandulog ay ang pagsasaka at

pagmomotorsiklo (habal-habal). Dito mo matatagpuan ang mga preskong gulay na binibenta

sa palengke.

2. Pangangalap ng Datos

Sa pangangalap ng mga datos ang mga mananaliksik ay pumunta sa Brgy. Mandulog,

Syudad Iligan. Pagkatapos mabisita ang lugar ng mga impormante ay nagmamasid-masid

muna ang mga mananaliksik upang maging kampante sa lugar na kanilang ginawan ng

pananaliksik. Ginamit ang purposive sampling sa pamimili ng mga impormante. Ang mga

impormante na dalawampu (20) ay kailangang pasok sa krayteryang nabuo. Isinasaalang-

alang ang taon ng paninirahan sa Brgy. Mandulog, ang bilang ng taon ng pagiging tambay,

edad at edukasyong natamo kung mayroon man. Isinasaalang-alang din ang katayuan nila sa

pagiging tambay (kung nakaranas sila ng trabaho pero tumigil o hindi talaga

nakapagtrabaho). Kasunod ang pagtatanong o pagkakaroon ng interbyu sa mga impormante

at ang pagkuha o pagtala ng mga datos na nakuha sa ginawang interbyu. Ang panghuling

proseso na ginawa ng mga mananaliksik ay ang analisis/pagsusuri. Sa bahaging ito,

inaanalisa ng maayos ang mga datos nang sa gayon ay makuha ang wastong pagkakasunod-

sunod at madali itong maisaayos nang naaayon sa layuning ibinigay. Inalisa rin kung ang

mga katanungan sa pag-aaral ay nasagot pagkatapos nakuha ang mga datos.

3. Pagsasaayos ng Datos

Ang bahaging ito ng pananaliksik ay nagpapakita kung paano isinaayos ang mga

nakalap na datos. Pagkatapos makolekta ang mga rejister ng mga tambay sa Brgy. Mandulog,
alpabetikal na inihanay ito na may panumbas na kahulugan. Gumawa din ng talahanayan na

nagpapakita sa pagkakategorya ng mga nakalap na rejister batay sa pangungutya, pagpupuri

at ekspresyon. Pagkatapos maikategorya ang mga ito, kinuha ang mga orihinal o

pinagmulang salita ng mga rejister, pagbabagong-anyo at paraan sa pagbuo ng mga tambay

ng panibagong salita na may bagong pagpapakahulugan. Ang mga ito ay inayos sa isang

talahanayan.

4. Pag-aanalisa ng mga Datos

Ang pag-aanalisa ng datos ay ang pagbibigay ng interpretasyon sa mga nakalap na

rejister.

Inalisa ang mga datos sa pamamagitan ng mga kahulugan ng mga nakalap na rejister

na ginawan ng talahanayan. Inalam ang mga terminong ginamit sa pangungutya, pagpupuri at

ekspresyon. Pagkatapos gumawa ng talahanayan at maklasipika ito batay sa nabanggit sa

itaas, sinuri naman ang mga rejister kung ano ang ipinapakita nitong larawan ng kanilang

lipunang kinabibilangan. Pagkatapos masuri, gumawa ulit ng talahanayan upang maipakita

ang mga rejister na sumasalamin sa uri ng lipunan na kanilang ginagalawan.

Sinimulan ang gawain sa pagpunta sa lugar na kinaroroonan ng mga impormante

upang mangolekta ng mga datos. Pagdating sa lugar ay nagmamasid muna ang mga

mananaliksik. Inoobserbahan ang mga posibleng maging impormante at saka nagtatanong-

tanong upang makakuha ng datos na kinakailangan. Matapos ang ginawang pag-iinterbyu sa

mga impormante, inayos ang nakolektang datos. Pagkatapos maayos ang mga datos, gumawa

ng analisis/pagsusuri ang mga mananaliksik.

ANG MGA REJISTER NG MGA TAMBAY

Sa pangongolekta ng mga datos mula sa mga tambay ng Brgy.Mandulog, nakakolekta

ng 172 mga salita na bumubuo sa kanilang rejister. Makikita ang mga salitang ito sa

Talahanayan 1 sa ibaba.

Ang mga nakolektang rejister ng mga tambay ay hinati sa dalawang kolum. Sa unang

kolum nakapaloob ang mga rejister na ginamit ng mga tambay. Hinanay at inayos ito nang

paalpabeto para mas malinaw ang pagkasunod-sunod. Sa ikalawang kolum naman

matutunghayan ang kahulugan ng mga rejister ng mga tambay.

Talahanayan 1. Mga Nabuong Rejister ng mga Tambay ng Barangay Mandulog

Rejister Kahulugan

Aga Agasanan ug tae (labasan ng dumi).

Ai-ai Mahaba ang baba.

Amerkana/ Amerkanong hilaw Babae/lalaking maputi at blond ang buhok.

Ampaw ug utok Matigas ang ulo.

Anay Babaeng maraming anak.

Anne Antod (mabahong amoy).

Apatot Maraming tigyawat ang mukha.

Ara Mina Babaeng sexy.

Atitud Maliit na tao.

Atras buhok, abante Agtang Malaki ang noo.

AVL Manloloko.

Babalo Mahaba ang baba.

Backstreet Lalakeng lusyang.

Badjao Maitim at blond ang buhok.

Baga’g kubal Makapal ang mukha.

Bag-ong tahal Lalaking bagong gupit.

Baha ang Mandulog Kapag nireregla ang isang babae.

Bahong imburnal Mabaho ang hininga.

Baira’g nawong Mukhang may maraming tigyawat.

Bala-tubig Lalaking baog.

Band-aid nga dako Napkin.

Bantam Pandak.

Bastos og buhok Kulot ang buhok.

Bayeng-bayeng Payat.

Bayot Babaeng maliit ang dibdib.

Bin Laden Lalaking may mahabang bigote.

Binay Maitim ang kulay ng balat.

Bisaya Maliit na tao.

Bitokon Payat.

Bluetooth Tigyawat.

B-meg Mataba.

Buddha Mataba.

Budots Babaeng tambay.

Bugnaw ‘g simod Lalaking torpe.

Bugo wa’y grado Ekspresyon sa taong tanga.

Buslot bulsa Walang pera.

Butakal Lalaking may maraming anak.

Butete Malaki ang tiyan.

CAFGU Cafuy Gukod (pagod sa kahahabol).

Charice Tomboy.

Chihuahua Maliit na tao.

Coco Cocolumber (pira-pirasong puno ng niyog).

Colgate Maputi ang ngipin.

Comsci Costumer saray (costumer sa Saray).

Cool-off Malayo ang agwat ng ngipin.

Costum Costumer saray (costumer sa Saray).

Daghan mapa Maraming an-an.

Daghan sinsilyo Maraming peklat.

Daghan ug nawong Plastik at makapal ang mukha.

Dagko’g tae Mga politiko.

Dagul Maliit na tao.

Dakmats Malaki ang mata.

Dako’g baba Matabil.

Dako’g bodega Malakas kumain.

Dako’g kamatisan Malaki ang ilong.

Dako’g kaugmaon Babaeng maliit ang dibdib.

Dalmatian Hindi pantay ang kulay ng balat.

Darna Bakla.

Di malaag ug syudad Pangit.

Diwata Magandang babae.

Donat Barangay tanod.

DPWH Daghan Project Wa’y Human (maraming proyekto ngunit walang

natapos).

Five Six Pilay.

Full charge Malaki ang mata.

Gahi’g tungol Matigas ang ulo.

Gikan ga binunalay Pilay.

Gikan libang Naka-tack-in ang damit.

Ginansya Ekspresyon sa bagong gising.

Gloria Babaeng may nunal sa mukha.

Hayag ug kaugmaon Malaki ang noo.

Highway Engineer (Haywey Tambay.

injiner)

Himbison Magaspang ang balat.

Hinay ‘g tikang Palaging late.

Hiphop Hindi marunong manamit.

Igorot Kulot ang buhok.

Ihid Maliit na tao

Ikogan Bakla.

Imang Kuba.

Inano Maliit na tao.

Itom ug dila Masakit magsalita.

Itom ug trambutso Maitim ang puwet.

Kabayong pula Red horse beer.

Kabug Damit panloob (underwear).

Kamagulangan’s tae Utot.

Kandingon Hindi mahilig maligo.

Kao’g okra Ekspresyon kapag nakakita ng naghahalikan.

Kapayason Madaling umiyak.

Karne oh! Ekspresyon ng mga binata kapag nakakita ng babae.

Katol’g kamot Magnanakaw.

Katolgon Singkit ang mata.

Kigwahon Hindi makapirmi sa isang upuan.

Kilay’s bulad Manipis ang kilay.

Kuhit Matangkad.

Kusog hangin Hindi marunong magsuklay.

Labsong Labaw’g suwang (mahabang baba).

Lagyo’g mutaan Singkit ang mata at pango ang ilong.

Lapad Alak (tanduay).

Libaong patag Pilay.

Libre helmet Magulo ang buhok.

Linog Mataba.

Live show Nagtatalik sa publikong lugar.

Mabaw’g lubot Uto-uto.

Makabugto’g bra Ekspresyon kapag nakakita ng gwapong lalaki.

Manggunahay Magaspang ang kamay.

Manghak Malaki ang mata.

Minion Maliit na tao.

Monggos Kalbo.

Mr. Clean Kalbo.

Nagbuhat ug milagro Nakipagtalik.

Nainitan Pandak.

Nakainom ug dagat Lasing.

Naligsan’s pison Pango ang ilong.

Namulig Ekspresyon kapag nakakita ng lalaking naka-fitting.

Nanliki Ekspresyon kapag nakakita ng babaeng nakasuot ng fitting.

Napoles Naperahan.

Negro Maitim ang balat.

Ngitngit ug kaugmaon Maitim ang kili-kili.

NPA Niwang Pero Abtik (payat ngunit maliksi).

Paaso Naninigarilyo.

Palito Payat.

Paloma Magandang bakla.

Palwa Pango ang ilong.

Pangape Babaeng bayaran.

Panohoton Payat.

Patay’g dugo Tamad.

Pato Malaki ang puwet.

Periko Matangos ang ilong.

Pilot Manangguete.

Tig-pile ug balot (taga-ayos ng balot).

Piolo Piahok ug Ulo.

Pirate Taong isa lang ang mata (one eye).

Pito Pango ang ilong.

Planggana Malapad ang mukha.

Pula’g lubot Hindi makapermi sa isang upuan.

Rejoice Babaeng rebonded ang buhok.

Repair Nagpagamot.

Sam Sampot (puwet).

Santolon Madaling magalit.

Savings Ekspresyon ng mga tambay sa tuwing nanalo ng suertres.

Side mirror Malaki ang tainga (tangkag).

Silka Maputi ang balat.

Six footer Maliit ang biyas.

Sputnik Pandak at malaman ang pangangatawan.

Sud-ag lansang Ulam na bagoong.

Sungo’s uwak Matangos ang ilong.

Surrender ang hapon Babaeng may tagos sa pwet.

Taga-Makati Maitim ang balat.

Takdol Malaki ang mata.

Tambo-Gerona Nakasuot ng hindi pares na tsinelas.

Tarsier Malaki ang mata.

 Tikling Payatot at mahaba ang biyas.

Tingkaligo’s kabaw Ekspresyon sa taong naliligo ng tanghali.

Tisay/tisoy Pangit.

Tom Cruise Tombay Cruiseng (tambay sa may crossing).

Tower Matangkad.

Travel Nabubulol.

Utok bulinaw Madaling utuin.

Utot sa demonyo Droga.

Vhong Navarro Lalaking mahilig makipagkita sa babae.

Vice Ganda Bakla.

Wa’y bikil Walang kapintasan.

Wa’y dugo Maputla.

Wa’y kalipay Masungit.

Wa’y poling Malinaw ang mata.

Wa’y utok Tanga.

Waka-waka Babaeng lusyang.

Wakwak Babaeng lumalabas ng gabi.

Walay buling Maputi ang balat.

Walay kaugmaon Maliit ang dibdib.

Walay libang-libang Mataba.

X-ray Payat.

Youngmaster Mataba

Yutaan Madumi ang kuko.

Makikita sa Talahanayan 1 ang nabuong rejister ng mga tambay na may kabuuang

bilang na isang daan pitumpu’t dalawa (172). Ang sumusunod naman na talahanayan sa ibaba

ay nagpapakita sa kung anong kategorya nabibilang ang bawat rejister.

 Talahanayan 2 Mga Rejister Batay sa Kategoryang Kinabibilangan

Kategorya Rejister
Aga
Ai-ai
Ampaw ug utok
Anay
Anne
Apatot
Atitud
Atras buhok, abante agtang
 Pangungutya AVL
Babalo
Backstreet
Badjao
Baga’g kubal
Bag-ong tahal
Bahong imburnal
Baira’g nawong
Bala-tubig
Band-aid nga dako
Bantam
Bastos ug buhok
Bayeng-bayeng
Bayot
Bin Laden
Binay
Bitokon
Bluetooth
B-meg
Buddha
Budots
Bugnaw’g simod
Buslot bulsa
Butakal
Butete
CAFGU
Charice
Chihuahua
Coco
Comsci
Cool-off
Costum
Daghan mapa
Daghan sinsilyo
Daghan ug nawong
Dako’g tae
Dagul
Dakmats
Dako’g baba
Dako’g kamatisan
Dalmatian
Darna
Di malaag ug syudad
Donat
DPWH
Five six
Full charge
Gahi’g tungol
Gikan ga binunalay
Gikan libang
Gloria
Hayag ug kaugmaon
Haywey injiner
Himbison
Hinay’g tikang
Hiphop
Igorot
Ihid
Ikogan
Imang
Inano
Itom ug dila
Itom ug trambutso
Kabog
Kinamagulangan’s tae
Kandingon
Kapayason
Katol’g kamot
Katolgon
Kigwahon
Kilay’s bulad
Kuhit
Kusog hangin
Labsong
Lagyo’g mutaan
Libaong patag
Libre helmet
Linog
Live show
Mabaw’g lubot
Manggunahay
Manghak
Minion
Monggos
Mr. Clean
Nagbuhat ug milagro
Nainitan
Nakainom ug dagat
Naligsan’s pison
Napoles
Negro
Ngitngit ug kaugmaon
NPA
Palito
Palwa
Pangape
Panohoton
Patay’g dugo
Pato
Piolo
 Pirate
Pito
Planggana
Pula’g lubot
Sam
Santolon
Side mirror
Six footer
Sputnik
Sud-ag lansang
Tag-Makati
Takdol
Tambo-Gerona
Tarsier
Tikling
Tisay/tisoy
Tom Cruise
Travel
Utok bulinaw
Utot sa demonyo
Vhong Navarro
Vice Ganda
Wa’y dugo
Wa’y kalipay
Wa’y utok
Waka-waka
Wakwak
Walay kaugmaon
Walay libang-libang
X-ray
Young master
Yutaan
Amerkana/amerkanong hilaw
Ara Mina
Colgate
Dako’g kaugmaon
Diwata
 Pagpupuri Paloma
Periko
Rejoice
Silka
Sungo’s uwak
Tower
Wa’y bikil
Wa’y poling
Walay bulingS

Baha ang Mandulog

Bugo wa’y grado
Ginansya
Kabayong pula
Kao’g okra
Karneh oh!
 Ekspresyon Lapad
Makabugto’g bra
Namulig
 Nanliki
Paaso
Pilot
Repaire
Savings
Surrender ang Hapon
Tingkaligo’s kabaw

Batay sa makikita sa talahanayan sa itaas, pinakamaraming rejister ang nasa ilalim ng

kategoryang pangungutya na may kabuuang bilang na 140. Sumunod naman ang sa

ekspresyon na nasa 16 na bilang at panghuli ang pagpupuri na umabot lamang sa 14 bilang.

Matutunghayan naman sa Talahanayan 3 ang paraan sa pagbuo ng mga rejsiter.

Ipinapakita dito kung paano nabuo o nagsimula at kung paano binago ang isang orihinal na

salita upang magkaroon ng panibagong kahulugan na siyang naging rejister ng mga tambay.

Ipinapakita din sa talahanayang ito ang paraan ng pagbabago ng isang salita.

Talahanayan 3 Paraan sa Pagbuo ng mga Rejister

Rejister Salitang Pinagmulan o Pagbabagong Anyo Paraan ng Pagbabago ng

Orihinal na Salita Salita

Aga Aga Mulach Agasanan og tae Pagtatabas/clipping

Ai-ai Ai-ai de las alas Mahabang baba Paghahalintulad

Amerkana/ Amerika Amerkanong Hilaw Inimbento/koynej

Amerkanong hilaw

Ampaw ug utok Ampaw Ampaw ug utok Inimbento/koynej

Anay Anay(inahing baboy) Babaeng may maraming Inimbento/koynej

anak

Anne Anne Curtis Antod Pagtatabas/clipping

Apatot Apatot (uri ng halaman) tigyawat Paghahalintulad

Ara Mina Ara Mina Babaeng seksi Paghahalintulad

Atitud Atitud(langgam) Taong pandak Paghahalintulad

Atras buhok, abante Buhok at agtang (buhok at Malaki ang noo Inimbento/koynej
Agtang noo)

AVL Angela V. Lacsamana Naloko Akronim

(tauhan sa teleserye)
Babalo Babalo (artista) Mahabang baba paghahalintulad

Backstreet Backstreet Boys (Banda) Lalaking may maraming Inimbento/koynej

anak

Badjao Badjao Taong may kulay ang Paghahalintulad

buhok

Baga’g kubal Kubal (kalyo) Mukha Inimbento/koynej

Bag-ong tahal Tahal(Pantasa) Gupit Inimbento/koynej

Baha ang Mandulog Baha Regla Inimbento/koynej

Bahong imburnal Imburnal Bibig Inimbento/koynej

Baira’g nawong Bairan(Hasaan) Magaspang Inimbento/koynej

Bala-tubig Tubig Baog Kompawnding o pagsasama

ng salita

Band-aid nga dako Band-aid Napkin Inimbento/koynej

Bantam Bantam(manok) Taong pandak Paghahalintulad

Bastos ug buhok Buhok(pubic hair) Kulot Inimbento/koynej

Bayeng-bayeng Bayeng-bayeng(praying Taong payat Paghahalintulad

mantis)

Bayot Bakla Dibdib ng babae Inimbento/koynej

Bin Laden Binladen(terorista) Taong may mahabang Paghahalintulad

balbas

Binay Binay(pulitiko) Taong maitim Paghahalintulad

Bisaya Bisaya Taong pandak Inimbento/koynej

Bitokon Bulate Payat Inimbento/koynej

Bluetooth Bluetooth Tigyawat Inimbento/koynej

B-meg B-meg (pagkain ng baboy) Mataba Paghahalintulad

Budha Buddha Mataba Inimbento/koynej

Budots Budots(sayaw) Babaeng tambay Inimbento/koynej

Bugnaw ‘g simod Malamig Binatang Torpe Inimbento/koynej

Bugo wa’y grado Bobo Tanga Inimbento/koynej

Buslot bulsa Butas na bulsa Walang Pera Inimbento/koynej

Butakal Baboy Lalaking may maraming Inimbento/koynej

anak

Butete Isda Malaki ang tiyan Paghahalintulad

Cafgu Grupo ng tao Cafoy gukod Paghahalo/blending

Charice Charice Pempengco Tomboy Paghahalintulad

Chihuahua Chihuahua Pandak Importation

Coco Coco Martin Cocolumber Pagtatabas/clipping

Colgate Colgate toothpaste Maputi ang ngipin Paghahalintulad

Comsci Computer Science Costumer Saray Pagtatabas/clipping

Cool-off Pamagat ng kanta Hiwalay ang ngipin Importation

Costum Costum Costumer Saray Pagdaragdag

Daghan mapa Mapa An-an Paghahalintulad

Daghan sinsilyo Barya Peklat Paghahalintulad

Daghan ug Mukha Plastik/ mapagkunwari Inimbento/koynej

nawong(maraming
mukha)

Dagko’g tae Malaki Kilalang tao Inimbento/koynej

Dagul Dagul Taong maliit Paghahalintulad

Dakmats Mata Malaking mata Paghahalo/blending

Dako’g baba Malaki ang bibig Matabil Inimbento/koynej

Dako’g bodega Malaki ang bodega Malakas kumain Inimbento/koynej

Dako’g kamatisan Taniman ng kamatis Malaking ilong Inimbento/koynej

Dako’g kaugmaon Malaking hinaharap Malaking dibdib Inimbento/koynej

Dalmatian Dalmatian (aso) Hindi pantay ang kulay Importation

ng balat

Darna Darna (superhero) Bakla Importation

Di malaag og Di-maipasyal Pangit Inimbento/koynej

syudad

Diwata Diwata Maganda Inimbento/koynej

Donat Tanod Tanod Pagbabaliktad

DPWH Department of Public Daghan Project Wa’y Akronim

Works and Highway Human

Five Six Taas o tangkad Pilay Importation

Full charge Status ng baterya Malaking mata Importation

Gahi’g tungol Lamang loob Matigas ang ulo Paghahalintulad

Gikan ga binunalay Mula sa away Pilay Paglalarawan

Gikan libang Nagbabawas ng dumi Naka-tack-in Inimbento/koynej

Ginansya Kita Muta Inimbento/koynej

Gloria Gloria Arroyo May nunal sa mukha Paghahalintulad

Hayag ug Hinaharap o future Malaking noo Inimbento/koynej
kaugmaon

Haywey Highway engineer Tambay Inimbento/koynej

injiner

Himbison Kaliskis Magaspang ang balat Inimbento/koynej

Hinay ‘g tikang Hakbang Palaging late Paglalarawan

Hiphop Hiphop (sayaw) Pangit pumurma Paghahalintulad

Igorot Igorot Kulot ang buhok paghahalintulad

Ihid Maliit na baboy Maliit na tao Paghahalintulad

Ikogan May buntot Bakla Inimbento/koynej

Imang Emang (karakter sa isang Kuba Paghahalintulad

serye)

Inano Inano Taong maliit Paghahalintulad

Itom og dila Dila Pagsasalita ng masama Inimbento/koynej

Itom ug trambutso Tambutso Maiitim ang pwet Paghahalintulad

Kabayong pula Red horse Beer Pagsasalin

Kabug Paniki Damit panloob Inimbento/koynej

Kamagulangan’s Kamagulangan sa tae Utot Inimbento/koynej

tae

Kandingon Kambing Hindi mahilig maligo Inimbento/koynej

Kao’g okra Kaon og okra Naghahalikan Inimbento/koynej

Kapayason Papaya Iyakin Paghahalintulad

Karne oh! Karne Ekspresyon para sa Inimbento/koynej

magandang dilag

Katol’g kamot Makati ang kamay Magnanakaw Inimbento/koynej

Katolgon Antok Singkit Paghahalintulad

Kigwahon Bulate/uod Hindi makapirme Paglalarawan

Kilay’s bulad Kilay ng tuyo Manipis ang kilay Paghahalintulad

Kuhit Kuhit (panungkit) Matangkad Inimbento/koynej

Kusog hangin Malakas ang hangin Malaking noo Inimbento/koynej

Labsong Lovesong(awiting pag- Baba Paghahalo o blending

ibig)

Lagyo’g mutaan Mata Singkit Inimbento/koynej

Lapad Bote ng Tanduay Tanduay Paglalarawan

Libaong patag Daan Pilay Paglalarawan

Libre helmet Helmet Magulo ang buhok Inimbento/koynej

Linog Linog (lindol) Mataba Paglalarawan

Live show Live show Pakikipagtalik Inimbento/koynej

Mabaw’g lubot Pwet Uto-uto Inimbento/koynej

Makabugto’g bra Nakakaputol ng Bra Ekspresyon sa paghanga Inimbento/koynej

para sa lalaki

Manggunahay Magsasaka Magaspang ang kamay Paglalarawan

Manghak Kuwago Malaking mata Paghahalintulad

Minion Minion Maliit Paghahalintulad

Monggos Monggo Bilog ang mukha Paghahalintulad

Mr. Clean Mr. Clean(brand ng Kalbo Paghahalintulad

sabon)

Nagbuhat ug Milagro Nakipagtalik Inimbento/koynej

milagro

Nainitan Mainit Pandak Inimbento/koynej

Nakainom ug dagat Nakainom ng alak Lasing Inimbento/koynej

Naligsan’s pison Nasagasaan ng pison Pango Paghahalintulad

Namulig Kumpol Lalaking naka- fitting Paghahalintulad

Nanliki Nanliki Babaeng naka-fitting Inimbento/koynej

Napoles Janet Napoles Naloko sap era Paghahalintulad

Negro Negro Maitim Paghahalintulad

Ngitngit ug Dilim Itim ang kili-kili Inimbento/koynej

kaugmaon

NPA New People’s Army Niwang Pero Abtik Akronim

Palito Palito (komedyante) Payat Paghahalintulad

Paloma Paloma (karakter sa Bakla Paghahalintulad

teleserye)

Palwa Palwa (dahon ng niyog) Pango Paghahalintulad

Pangape Magkape Babaeng bayaran Inimbento/koynej

Panohoton Panohot (kabag) Payat Inimbento/koynej

Patay’g dugo Patay ang dugo Tamad Paglalarawan

Pato Pato Malaking pwet Paghahalintulad

Periko Periko (Parrot) Matangos ang ilong Paghahalintulad

Pilot Piloto Manangguete Inimbento/koynej

Tig-pile og balot
Piolo Piolo Pascual Piahok og ulo Paghahalo/blending
Pirate Pirate Isa ang mata Paghahalintulad

Pito Pito Pango ang ilong Paghahalintulad

Planggana Planggana (batya) Malapad ang mukha Paghahalintulad

Pula’g lubot Mapula ang pwet Hindi makapirme Inimbento/koynej

Rejoice Rejoice (brand ng Rebond ang buhok Paghahalintulad

shampoo)

Repair Repair Nagpagamot Importation

Sam Sam Milby Sampot Pagtatabas/clipping

Santolon Santol Mainitin ang ulo Inimbento/koynej

Savings Savings Nanalo ng swertres Importation

Side mirror Side mirror Halang ang tainga Importation

Silka Silka (lotion) Maputi Inimbento/koynej

Six footer Six footer Pandak Importation

Sputnik Sputnik (uri ng tinapay) Malaman ang katawan Inimbento/koynej

Sud-a’g lansang Pako bagoong Inimbento/koynej

Sungo’s uwak Tuka ng uwak Matangos ang ilong Paghahalintulad

Surrender ang Flag ng Hapon May tagos Inimbento/koynej

hapon

Taga-Makati Taga-Makati Maitim Inimbento/koynej

Takdol Full moon Malaking mata Paghahalintulad

Tambo-Gerona Tambo-Gerona Hindi pares ang tsinelas Inimbento/koynej

Tarsier Tarsier Malaking mata Paghahalintulad

Tikling Tikling (ibon) Matangkad Inimbento/koynej

Tingkaligo’s kabaw Oras Naliligo ng tanghaling Inimbento/koynej

tapat

Tisay/tisoy Maganda/gwapo Pangit Inimbento/koynej

Tom Cruise Tom Cruise Tombay Cruiseng Pagtatabas/clipping

Tower Tower Matangkad/mataas Paghahalintulad

Travel Travel Bulol Paghahalintulad

Utok-bulinaw Bulinaw (dilis) Madaling maloko Kompawnding o pagsasama

ng salita

Utot sa demonyo Utot sa demonyo Droga Inimbento/koynej

Vhong Navarro Vhong Navarro Mahilig makipagkita sa Paghahalintulad

babae

Vice Ganda Vice Ganda Bakla Inimbento/koynej

Wa’y bikil Walang kapintasan Perpekto Inimbento/koynej

Wa’y dugo Walang dugo Tamad Paglalarawan

Wa’y kalipay Walang kasiyahan Masungit Paglalarawan

Wa’y poling Walay poling Malinis ang mata Inimbento/koynej

Wa’y utok Utak Tanga Inimbento/koynej

Waka-waka Waka-waka Maraming anak Inimbento/koynej

Wakwak Wakwak(aswang) Babaeng namamasyal ng Paghahalintulad

hating gabi

Walay buling Buling Makinis Paglalarawan

Walay kaugmaon Hinaharap o future Maliit ang dibdib Inimbento/koynej

Walay libang- Libang (pagdudumi) Mataba Paglalarawan

libang

X-ray X-ray Payat Inimbento/koynej

Young master Young master(brand ng Mataba Paghahalintulad

bigas)

Yutaan Yuta(lupa) Marumi ang kuko Paglalarawan

Mula sa nakikitang Talahanayan 3 sa itaas nakatala ang mga rejister, ang salitang

pinagmulan o orihinal na salita nito, ang pagbabagong-anyong naganap at ang paraan kung

paano binago o nabago ang isang salita na siyang naging rejister ng mga tambay.

Mayroong sampong paraan na nakitang ginamit ng mga tambay sa pagbuo ng

kanilang mga rejister. Ito ay ang inimbento o koynej, pagtatabas o clipping, paghahalo o

blending, paghahalintulad, paglalarawan, akronim, kompawnding o pagsasama ng salita,

importation, pagbabaligtad at ang pagsasalin.

Sa Talahanayan 4 naman sa ibaba makikita ang mga rejister na naglalalrawan ng

lipunan sa Brgy. Mandulog batay sa mga nabuong rejister ng mga tambay.

 Talahanayan 4 Larawan ng Lipunan sa mga Rejister ng Tambay

Mga Rejister Larawan ng Lipunan

 Anay
 Butakal
 Buslot bulsa Kahirapan
 Five six
 Palwa
 Sud-ag lansang
 Live show

 Baga’g kubal
 Dako’g kamatisan Kasipagan
 Manggunahay
 Yutaan

 Aga
 Ai-ai
 Anne
 AVL
 Babalo
 Backstreet
 Benladen
 Binay
 Charice
 Coco
 Colgate
 Dalmacian
 Darna
 Emang Pagkahilig sa panonood ng telebisyon
 Gloria
 Minion
 Mr. Clean
 Napoles
 Paloma
 Piolo
 Pirate
 Rejoice
 Sam
 Silka
 Tom Cruise
 Vhong Navarro
 Vice Ganda
 Waka-waka
  Anne/annetod
 Apatot
 Backstreet
 Bahong imburnal
 Baira’g nawong Kawalan ng pangangalaga
 Bluetooth
sa katawan
 Daghan mapa
 Daghan sinsilyo
 Himbison
 Kandingon
 Ngitngit og kaugmaon
 Wa’y dugo

 Apatot
 Bantam
 Bayeng-bayeng
 Dako’g kamatisan Kasaganaan sa natural na handog ng kalikasan
 Kao’g okra
 Kapayason
 Monggos
 Palwa
 Santolon

 Anay
 Bugo wa’y grado Kakulangan sa Edukasyon
 Butakal
 Comsci
 Costum

 Anay
 B-meg
 Butakal
 Kuhit Simplisidad
 Kusog hangin
 Sputnik
 Sud-ag lansang

Nagpapakita ng larawan ng lipunan ang mga nabuong rejister ng mga tambay sa Brgy.

Mandulog. Kahirapan, kasipagan, pagkahilig sa panonood ng telebisyon, kawalan ng

pangangalaga sa katawan, kasaganaan sa natural na handog ng kalikasan, kakulangan sa

edukasyon at simplisidad ang larawan ng lipunan na makikita sa kanilang mga nabuong

rejister.
Resulta ng Pag-aaral

Batay sa naging resulta sa ginawang pag-aaral, may isang daan at pitumpu’t dalawa

(172) na mga terminong nalikha ang mga tambay sa barangay Mandulog, Syudad ng Iligan.

Ang mga rejister na kanilang nabuo ay nahahati sa tatlong kategorya; may mga

rejister na ginamit sa pangungutya, pagpupuri at ekspresyon. Nangunguna sa may

pinakamaraming bilang ang nasa pangungutya na may isang daan apatnapu (142), kasunod

ang ekspresyon na may labing anim (16) na bilang at pagpupuri na may labing apat (14) na

bilang.

Batay sa mga nakakolektong rejister nagkakaroon ng inimbento o koynej, pagtatabas o

clipping, paghahalo o blending, paghahalintulad, akronim, pagdaragdag, kompawnding o

pagsasama ng salita, importation, pagbabaligtad at ang pagsasalin sa kanilang mga

nabuong rejister.

Larawan ng kahirapan, kasipagan, pagkahilig sa panonood ng telebisyon, kawalan ng

pangangalaga sa katawan, kasaganaan sa natural na handog ng kalikasan, kakulangan sa

edukasyon at simplisidad ang larawan ng lipunan sa Brgy. Mandulog na makikita sa mga

nabuong rejister ng mga tambay.

KONKLUSYON

Batay sa naging resulta ng isinagawang pag-aaral, nabuo ang sumusunod na

konklusyon: (1.) Ang mga nabuong rejister ng mga tambay sa Brgy. Mandulog ay naging

libangan lamang nila. (2.) Kombinasyong Cebuano at Ingles ang wikang pinagmulan ng

kanilang mga nabuong rejister. Samantalang ang iba naman ay nagmula sa mga sikat na

produkto, personalidad, karakter sa telebisyon at iba pa. (3.) Karamihan sa mga nabuong

rejister ay nabibilang sa kategoryang pangungutya na kung saan naging mapagpuna sila sa

pisikal na anyo ng mga tao. (4.) Nagpapakita rin ng uri ng pamumuhay ng mga naninirahan

doon ang kanilang mga nabuong rejister.

Sa kabuuan, ang mga rejister na nakalap mula sa mga tambay ay isang patunay na ang

wika ay maaring magbabago depende sa grupo ng mga taong gumagamit nito. Ang paggamit

ng wika ay naayon din sa lipunang mayroon ang isang indibidwal.

REKOMENDASYON

Batay sa mga natuklasan sa pag-aaral, ang mga sumusunod na rekomendasyon ay

nabuo: (1) Magsagawa ng pag-aaral sa iba pang Varayti ng wika sa Brgy. Mandulog tulad ng

sa pagsasaka. (2) Magsagawa ng pag-aaral sa kultura ng mga naninirahan doon- halimbawa,

kultura ng mga Muslim, Higaunon at Kristiyano. (3.) Magsagawa ng pag-aaral sa mga

yufemismong ginagamit ng mga taga Brgy. Mandulog.