BANGHAY ARALIN SA FILIPINO

GRADO 7
IKALAWANG MARKAHAN
ARALIN 2.4
Panitikan: Epiko
Teksto: Hinilawod: Ang Pakikipagsapalaran ni Labaw Donggon
Wika: Pang-ugnay sa Paglalahad at Pagsasalaysay
Bilang ng Araw: 7 Sesyon

MGA KASANAYANG PAMPAGKATUTO SA BAWAT DOMAIN

PAG-UNAWA SA NAPAKINGGAN (PN) (F7PN-IIg-h-10)

 Natutukoy ang mahahalagang detalye sa napakinggang teksto tungkol
sa epiko sa Kabisayaan.

PAG-UNAWA SA BINASA (PB) (F7PB-IIg-h-10)

 Nailalarawan ang mga natatanging aspektong pangkultura na
nagbibigay-hugis sa panitikan ng Kabisayaan (halimbawa: heograpiya,
uri ng pamumuhay, at iba pa).

PAGLINANG NG TALASALITAAN (PT) (F7PT-IIg-h-10)

 Naipaliliwanag ang pinagmulan ng salita (etimolohiya)

PANONOOD (PD) (F7PD-IIg-h-10)

 Nasusuri ang isang indie film ng Kabisayaan batay sa mga elemento
nito.

PAGSASALITA (PS) (F7PS-IIg-h-10)

 Naisasagawa ang isahan/ pangkatang pagsasalaysay ng isang
pangyayari sa kasalukuyan na may pagkakatulad sa mga pangyayari
sa epiko.

PAGSULAT (PU) (F7PU-IIg-h-10)

 Naisusulat ang isang tekstong naglalahad tungkol sa pagpapahalaga
ng mga taga-Bisaya sa kinagisnang kultura.

WIKA AT GRAMATIKA (WG) (F7WG-IIg-h-10)

 Nagagamit nang maayos ang mga pang-ugnay sa paglalahad (una,
ikalawa, halimbawa, at iba pa).

Ikalawang Markahan | 70
 TUKLASIN
I. LAYUNIN

PAG-UNAWA SA NAPAKINGGAN (PN) (F7PN-IIg-h-10)

 Natutukoy ang mahahalagang detalye sa napakinggang teksto tungkol sa
epiko sa Kabisayaan.

II. PAKSA

Panitikan: Mahalagang Detalye sa Epiko

Kagamitan: Video clip mula sa youtube, pantulong na visuals
Sanggunian: Pinagyamang Pluma 7 Elma M. Dayag et. al.
Bilang ng Araw: 2 Sesyon

III. PROSESO NG PAGKATUTO

Gawaing Rutinari
 Pagtatala ng Liban
 Pagtse-tsek ng Takdang Aralin
 Balik- Aral

AKTIBITI

1. Motibasyon

Mungkahing Estratehiya (WHO’S YOUR FAVORITE SUPERHERO)

Magpapanood ang guro ng isang video clip na nag-iisa-isa sa mga kilalang
superheroes ng bansa.

MY ALL-TIME FAVORITE PINOY SUPERHEROES

https://youtu.be/rI8TSg9aCPI

Gabay na Tanong:

a. Pamilyar ba sa inyo ang mga ipinakitang superheroes? Ano-ano ang

kanilang mga katangian? Magbigay ng ilang mga detalye tungkol sa kanila.
b. Paano ba nasasabi na ang isang tauhan ay isang superhero o bayani sa
pelikula man o sa mga akdang pampanitikan?

Pag-uugnay ng guro ng aktibidad na ginawa sa kasalukuyang aralin.

Ikalawang Markahan | 71
 2. Pokus na Tanong

Pagbibigay ng mga mag-aaral ng mga tanong hinggil sa mga naunang gawain.

Pagbibigay ng guro ng pokus na tanong para sa aralin.

Ano-ano ang mga mahahalagang detalye sa akdang pampanitikang

epiko?

3. Presentasyon

Mungkahing Estratehiya (EPIC SAMPLE)

Ang guro ay magpapapanood/ magpaparinig ng isang halimbawa ng epiko.
Maaaring ipabasa rin sa mga mag-aaral ang mga nakasulat sa bawat slides ng
video clip.

EPIKO
https://youtu.be/3L6JxcLwafw

ANALISIS

1. Mula sa inyong napanood, paano mo masasabi na ito ay isang epiko?

2. Batay sa mga pangyayari sa inyong napanood, paano ipinakita ang
kabayanihan ng tauhan?
3. Ano ang naging suliranin ng epiko na inyong napanood/ narinig/ nabasa?
Magbigay ng ilang detalye tungkol sa naging buhay ng pangunahing
tauhan.
4. Gaano kahalaga ang kultura at tradisyon sa isang lugar sa pagbibigay-hugis
sa panitikang Pilipino na tulad ng epiko?
5. Paano mo maiuugnay sa kasalukuyan ang mga aral na kapapanood
lamang na epiko?

ABSTRAKSYON

Mungkahing Estratehiya (CONNECT IT)

Batay sa mga naunang gawain, bumuo ng pangkalahatang konsepto ng
tinalakay sa pamamagitan ng pagdudugtong sa mga larawan. Dugtungan ang
pahayag sa ibaba.

Ikalawang Markahan | 72
 EPIKO

https://goo.gl/images/N3utha

Ang sa epiko ay ______________________________________.

APLIKASYON

Mungkahing Estratehiya (REACT!)

Basahing mabuti ng guro ang talata. Pagkatapos ay sagutin ang mga tanong
nang may repleksyon sa kasalukuyang pangyayari.
Si Angoy Ginbitinan at Asu Mangga ay parehong anak ni Labaw
Donggon. Sa pakikipagsapalaran ng kanilang ama ay may nakatagpo na
mandirigma na mas makapangyarihan kaysa kanyang ama.

Lingid sa kanila, itinago ang kanyang ama sa loob ng isang lambat

sa may pampang. Gumawa ng paraan ang dalawang anak na matagpuan
ang ama. Nakipaglaban sila sa makapangyarihang si Saragnayan at
natuklasan nila ang paraan kung paano nila matatalo at magiging mahina
ang kalaban. Nagtagumpay ang dalawang anak at natagpuan nila ang
kanilang ama.

Magbigay ng mga detalye tungkol sa narinig na teksto.

REFLECT!

Ikaw bilang isang anak, anong mga katangian ang dapat mong taglayin
maipagtanggol lamang ang iyong pamilya?

IV. KASUNDUAN

1. Ano ang kaligirang pangkasaysayan sa likod ng epikong Hinilawod?

2. Basahin ang dalawa sa apat na mahahalagang bahagi ng epikong
Hinilawod.
a. Ang Kuwento nina Alunsina at Datu Paubari
b. Ang Pakikipagsapalaran ni Labaw Donggon

Ikalawang Markahan | 73
 LINANGIN
I.LAYUNIN

PAG-UNAWA SA BINASA (PB) (F7PB-IIg-h-10)

 Nailalarawan ang mga natatanging aspektong pangkultura na nagbibigay-
hugis sa panitikan ng Kabisayaan (halimbawa: heograpiya, uri ng
pamumuhay, at iba pa) .

PAGLINANG NG TALASALITAAN (PT) (F7PT-IIg-h-10)

 Naipaliliwanag ang pinagmulan ng salita (etimolohiya).

PAGSASALITA (PS) (F7PS-IIg-h-10)

 Naisasagawa ang isahan/ pangkatang pagsasalaysay ng isang pangyayari
sa kasalukuyan na may pagkakatulad sa mga pangyayari sa epiko.

II. PAKSA

Panitikan: Hinilawod (Epiko)

Ang Pakikipagsapalaran ni Labaw Donggon
Kagamitan: Video clip mula sa youtube, pantulong na visuals
Sanggunian: Pinagyamang Pluma 7 Elma M. Dayag et. al.
Bilang ng Araw: 2 Sesyon

III. PROSESO NG PAGKATUTO

Gawaing Rutinari
 Pagtatala ng Liban
 Pagtse-tsek ng Takdang Aralin
 Balik- Aral

AKTIBITI

1. Motibasyon

Mungkahing Estratehiya (STORY BEHIND THE PICTURE)

May ipakikitang larawan ang guro. Hahayaan ang mga mag-aaral na bumuo
ng hinuha batay sa nakita. Maaaring gumawa sila ng isang maikling salaysay/
kuwento tungkol doon.

Ikalawang Markahan | 74
Gabay na Tanong:

a. Ano ang pangunahing pinapaksa ng larawan?

b. Nagaganap ba sa kasalukuyan ang mga pangyayari na nahinuha ninyo
buhat sa larawan?

Pag-uugnay ng guro ng aktibidad na ginawa sa kasalukuyang aralin.

2. Pokus na Tanong

Pagbibigay ng mga mag-aaral ng mga tanong hinggil sa mga naunang gawain.

Pagbibigay ng guro ng pokus na tanong para sa aralin.

Bakit maituturing na isang epiko ang akdang Hinilawod?

3. Paglinang ng Talasalitaan

Mungkahing Estratehiya (ALAMIN ANG PINAGMULAN)

Susubuking ipaliwanag ng mga mag-aaral ang pinagmulan ng mga salita sa
ibaba sa pamamagitan ng pagsasagawa ng hinihingi sa bawat bilang.

a. Hinilawod ang pamagat ng epiko. Halawod kung saan ito nagmula.

Ipaliwanag kung saan nagmula ang salitang Hinalawod.
______________________________________________________________
______________________________________________________________

b. Ang salitang magkabiyak ay nangangahulugang mag-asawa. Saan kaya

nagmula ang salitang magkabiyak?
______________________________________________________________
______________________________________________________________

Ikalawang Markahan | 75
 c. Binuksan ni Bungot-Banwa ang bintana at agad pumasok ang hangin mula
sa hilaga. Anong salitang-ugat at panlapi ang pinagsama upang mabuo ang
salitang binuksan? Ipaliwanag kung paano ito naging “binuksan”.
______________________________________________________________
______________________________________________________________

d. Ang salitang interesado ay hiram natin sa ibang wika. Sa anong wika kaya
natin ito hiniram?
______________________________________________________________
______________________________________________________________

e. Bumalik si Labaw Donggon sa kanilang tahanan. Anong salitang-ugat at

panlapi ang pinagsama upang mabuo ang salitang bumalik?
______________________________________________________________
______________________________________________________________

4. Paghinuha sa Pamagat

Mungkahing Estratehiya (WHAT’S WITH THE WORD IN THE TITLE)

Mula sa pamagat na “Hinilawod: Ang Pakikipagsapalaran ni Labaw Donggon”,
mag-iisip ang mga mag-aaral ng mga salita na maaaring iugnay sa salitang
“Pakikipagsapalaran”.

PAKIKIPAGSAPALARAN

5. Pagpapabasa ng Akda

Mungkahing Estratehiya (READERS’ THEATER)

Babasahin ng mga mag-aaral ang epiko sa pamamagitan ng reader’s theater.

HINILAWOD:
ANG PAKIKIPAGSAPALARAN NI LABAW DONGGON
(Epiko ng mga Bisaya)

Ikalawang Markahan | 76
Ang Pag-iibigan nina Diwatang Alunsina at Datu Paubari
Ipinag-utos ni Kaptan, ang hari ng mga diyos at diyosa na ang magandang
diwatang si Alunsina ay ikasal pagsapit niya sa edad ng pagdadalaga. Maraming
makikisig na diyosa sa iba’t ibang bahagi ng daigdig ang naghangad sa kanyang
kamay subalit silang lahat ay nabigo dahil si Alunsina ay umibig at nagpakasal sa
isang mortal na si Datu Paubari, ang pinuno ng Halawod.
Dahil dito’y nagalit ang mga manliligaw ni Alunsina at nagkaisa silang gantihan
ang bagong kasal. Binalak nilang sirain ang Halawod sa pamamagitan ng isang
malaking baha. Mabuti na lamang at nalaman ni Suklang Malayon, kapatid ni
Alunsina ang maitim na balak ng mga nabigong manliligaw kaya’t ang magkabiyak
ay nakatakas patungo sa isang mataas na lugar kaya’t sila’y nakaligtas sa baha.
Bumalik lang sila nang napawi na ang baha. Tahimik silang nanirahan sa bukana
ng Ilog Halawod.
Pagkalipas ng ilang buwan ay nagsilang ng tatlong malulusog na sanggol na
lalaki si Alunsina. Labis-labis ang kaligayahan ng mag-asawa sa pagdating ng
kanilang mumunting biyaya. Pinangalanan nilang Labaw Donggon, Humadapnon,
at Dumalapdap ang tatlong sanggol. Ipinatawag nila agad si Bungot-Banwa, ang
iginagalang na pari ng kanilang lahi upang isagawa ang ritwal na magdudulot ng
mabuting kalusugan sa tatlo. Nagsunog si Bungot-Banwa ng talbos ng halamang
alanghiran na sinamahan niya ng kamangyan at saka inialay sa isang altar.
Pagkatapos ay binuksan niya ang bintana at sa pagpasok ng malamig na hangin
mula sa hilaga, ang tatlong sanggol ay biglang naging malalakas at makikisig na
Sa tatlong magkakapatid, si Labaw Donggon ang nagpakita ng interes sa
magandang babae. Nang marinig niyang may isang magandang babaeng
nagngangalang Angoy Ginbitinan mula sa bayan ng Handug ay nagpaalam agad
siya sa ina upang hanapin ang dalaga. Pagkalipas ng ilang araw na paglalakbay
sa mga kapatagan, kabundukan, at mga lambak ay narating din niya ang Handug.
Kinausap niya ang ama ng dalaga upang hingin ang kamay ng anak. Sinabi ng
ama na papayag lamang siyang makasal ang anak na si Angoy Ginbitinan kay
Labaw Donggon kung mapapatay niya ang halimaw na si Manalintad. Agad
pinuntahan ni Labaw Donggon ang halimaw at nakipaglaban siya rito. Napatay niya
ang halimaw at ibinigay ang pinutol na buntot nito sa ama ni Angoy Ginbitinan
bilang patunay ng kanyang tagumpay. Ikinatuwa ito ng ama kaya’t pumayag siyang
ipakasal ang anak kay Labaw Donggon. Pagkatapos ng kasal ay naglakbay ang
dalawa pabalik sa tahanan nina Labaw Donggon.

Ang Pakikipagsapalaran ng Panganay na si Labaw Donggon

Sa kanilang paglalakbay ay may nakasalubong silang mga binata na nag-uusap-
usap tungkol sa isang napakagandang dalagang nagngangalang Abyang Durunuun na
nakatira sa Tarambang Burok. Narinig niya mula sa usapan ng mga binata na sila’y
papunta sa tirahan ng dalaga upang manligaw sa kanya. Naging interesado sa narinig
si Labaw Donggon kaya naman pagkalipas lang ng ilang linggong pagsasama ay
inihabilin niya ang bagong asawa sa inang si Alunsina at siya’y naglakbay na patungo
sa Tarambang Burok upang suyuin si Abyang Durunuun.

Ikalawang Markahan | 77
 Subalit hindi pa roon nagtapos ang kanyang paghahanap ng mapapangasawa
sapagkat pagkalipas ng ilang panahon nabalitaan na naman niyang may isa pang
napakagandang babae, si Nagmalitong Yawa Sinagmaling Diwata na asawa ni
Burong Saragnayan, ang diyos ng kadiliman. Nais din niyang mapangasawa ito.
Sinabi ni Donggon ang kanyang balak sa dalawang asawa. Ayaw man nila ay wala
silang nagawa. Sumakay si Labaw Donggon sa isang inagta o itim na bangka at
naglayag sa malalawak na karagatan patungong Gadlum. Naglakbay rin siya sa
malalayong kalupaan at sa mga batuhan hanggang sa marating niya ang
Tulogmatian, ang tahanan ni Buyong Saragnayan. Agad siyang hinarap ni
Saragnayan at tinanong kung ano ang kaniyang kailangan. Sinabi niyang gusto
niyang mapangasawa si Nagmalitong Yawa Sinagmaling Diwata. Pinagtawanan
ng Diyos ng kadiliman si Labaw Donggon at sinabing imposible ang hinahangad
nito dahil asawa na niya ang diwata.
Subalit hindi basta sumuko si Labaw Donggon. Hinamon niya sa isang labanan
si Saragnayan at sila’y naglaban sa loob ng maraming taon. Inilubog ni Labaw
Donggon ang ulo ni Saragnayan sa tubig sa loob nitong taon subalit hindi pa rin
niya napatay ang Diyos ng Kadiliman. Binayo niya ng binayo subalit hindi rin niya
ito nagapi. Sa pamamagitan ng pamlang o anting-anting ni Saragnayan ay natalo
niya ang noo’y nanghihina at pagod na pagod nang si Labaw Donggon. Ibinilanggo
niya si Labaw Donggon sa isang kulungan sa ilalim ng kanyang tahanan.
Samantala, kapwa nanganak ang dalawang asawa ni Labaw Donggon. Parehong
lalaki ang naging anak nila. Ang anak ni Angoy Ginbitinan ay tinawag niyang Asu
Mangga samantalang ang anak ni Abyang Durunuun ay pinangalanang Abyang
Banugon. Nakapagsalita at nakatindig agad ang mga bata. Hinanap nila kapwa
ang kanilang ama.
Sa kanilang paghahanap ay nagkasalubong ang magkapatid sa karagatan.
Naglalakad sa ibabaw ng tubig si Baranugon at lulan naman ng bangka si Asu
Mangga. Napag-alaman nilang kapwa nila hinahanap ang amang mahilig sa
magagandang babae. Naglakbay sila patungong Tulogmatian kung saan nila
nalaman ang ginawa ni Saragnayan sa kanilang ama. Sinabihan nila itong
pakawalan ang kanilang ama. Pinagtawanan lamang ni Saragnayan ang sinabi ng
mga anak ni Labaw Donggon kaya’t hinamon siya ng mga ito sa isang labanan.
Buong tapang na nakipaglaban ang magkapatid kay Saragnayan.
Ngunit napakahusay ni Saragnayan kaya’t hindi nila ito matalo-talo. Bumalik si
Baraugon sa kanilang lolang si Abyang Alunsina upang sumangguni. Dito niya
nalamang ang kapangyarihan pala ni Saragnayan ay nakatago sa isang baboy-
ramo. Mapapatay lamang daw si Saragnayan kapag napatay ang baboy-ramong
kinatataguan ng kanyang hininga. Sa tulong ng taglay nilang anting-anting ay
natagpuan at napatay ng magkapatid ang baboy-ramo. Sa pagkamatay ng baboy-
ramo ay nanghina si Saragnayan kaya’t madali na siyang napatay ng palaso ni
Baranugon. Gayunma’y hindi rin nila nakita ang ama sa bilangguan nito. Maging
ang mga tiyo nilang sina Humadapnon at Dumalapdap ay tumulong na
paghahanap, natagpuan din nila ang ama sa loob ng isang lambat na nasa may
pampang malapit sa bahay ng asawa ni Saragnayan.

Ikalawang Markahan | 78
 Subalit wala na ang kakisigan at kagitingan ni Labaw Donggon. Nawala ito
dahil sa matagal na pagkakakulong nang labis na paghahangad sa magaganda,
kahit na may asawa nang babae. Naibalik ng magkapatid sa kanilang tahanan si
Donggon subalit hindi pa rin nawala ang pagnanais nitong makahanap pang muli
ng magandang mapapangasawa. Ikinagalit ito ng kanyang dalawang asawa subalit
ipinaliwanag niyang pantay-pantay ang gagawin niyang pagmamahal sa kanyang
mga asawa. Ipinagdasal ng dalawang babaeng nagmamahal sa kanya na muling
lumakas si Donggon. Hindi nga nagtagal ay muling nagbalik ang kakisigan at lakas
ni Labaw Donggon.

6. Presentasyon

Mungkahing Estratehiya
Ang guro ay magpapanood ng video clip ng buod ng “Hinilawod: Ang
Pakikipagsapalaran ni Labaw Donggon”.

LABAW DONGGON
https://youtu.be/G1WNUAwMzM

7. Pangkatang Gawain

Mungkahing Estratehiya (BIDA- BEST KA)

Pipili ang bawat pangkat ng paksang kanilang tatalakayin tungkol sa maikling
kuwentong binasa sa tulong ng mga mungkahing estratehiya.

Paksa: Ang Pag-iibigan nina Paksa: Ang Pakikipagsapalaran

Diwatang Alunsina at Datu
Paubari
Mungkahing Estratehiya:
Pagsasadula
1
Sa pamamagitan ng pagsasadula,
isalaysay ang pag-iibigan nina
Diwatang Alunsina at Datu Paubari.
ni Labaw Donggon
Mungkahing Estratehiya:
Monologo 2
Sa pamamagitan ng monologo,
isalaysay ang ginawang
pakikipagsapalaran ni Labaw Donggon.

Paksa: Aral na Nakapaloob Paksa: Pag-uugnay sa

sa Akda Kasalukuyan
Mungkahing Estratehiya:
Jingle/Rap
3 Mungkahing Estratehiya:
Talk Show
4
Ilahad ang aral na natutuhan sa Iugnay ang mga pangyayari sa akda sa
akda sa pamamagitan ng isang mga pangyayari sa totoong buhay gamit
jingle/rap. ang estratehiyang talk show.

Ikalawang Markahan | 79
 RUBRIKS NG PANGKATANG GAWAIN

BATAYAN Napakahusay Mahusay Di-gaanong Nangangailangan

Mahusay ng Pagpapabuti
Nilalaman Lubos na Naipahatid ang Di-gaanong Di naiparating ang
at naipahatid ang nilalaman o naiparating ang nilalaman o
Organisasyon nilalaman o kaisipan na nais nilalaman o kaisipan na nais
ng mga kaisipan na nais iparating sa kaisipan na nais iparating sa
Kaisipan iparating sa manonood (3) iparating sa manonood (1)
o Mensahe manonood (4) manonood (2)
(4)
Lubos na Kinakitaan ng Di-gaanong Di kinakitaan ng
Istilo/ kinakitaan ng kasiningan ang kinakitaan ng kasiningan ang
Pagkama- kasiningan ang pamamaraang kasiningan ang pamamaraang
likhain pamamaraang ginamit ng pamamaraang ginamit ng pangkat
(3) ginamit ng pangkat sa ginamit ng sa presentasyon
pangkat sa presentasyon pangkat sa (0)
presentasyon (3) (2) presentasyon(1)
Kaisahan Lubos na Nagpamalas ng Di-gaanong Di nagpamalas ng
ng Pangkat nagpamalas ng pagkakaisa ang nagpamalas ng pagkakaisa ang
o pagkakaisa ang bawat pagkakaisa ang bawat miyembro
Kooperasyon bawat miyembro miyembro sa bawat miyembro sa kanilang gawain
(3) sa kanilang kanilang gawain sa kanilang (0)
gawain (3) (2) gawain (1)

8. Pagtatanghal ng pangkatang gawain

9. Pagbibigay ng feedback ng guro sa itinanghal na pangkatang gawain

10. Pagbibigay ng iskor at pagkilala sa natatanging pangkat na nagpakita

ng kahusayan sa ginawang pangkatan batay sa rubriks na ibinigay ng
guro.

ANALISIS

1. Ilarawan ang pangunahing tauhan sa maikling kuwento. Isa-isahin ang

kanyang katangian.
2. Ano ang naging kahinaan ni Labaw Donggon? Paano iyon nakaapekto sa
kanyang pamilya?
3. Kung ikaw ang isa sa mga asawa ni Labaw Donggon, ano ang gagawin
mo sa pagiging mahilig ng iyong asawa sa magagandang babae?
4. Paano nakatutulong ang aspektong pangkultura sa pagbibigay-hugis sa
panitikan ng Kabisayaan, halimbawa na sa epikong Hinilawod:
Pakikipagsapalaran ni Labaw Donggon?
5. Naipakita ni Baranugon at Asu Mangga ang pagdadamayan at
pagmamahalan. Sa inyong pamilya, paano naipakikita ang mga
pagpapahalagang nabanggit?

Ikalawang Markahan | 80
Pagbibigay ng Input ng Guro

D A G D A G K A A L A M A N-(FOR YOUR INFORMATION)

Ang Ilog Jalaur o Jalaud sa Iloilo na may sinaunang pangalang

Halawod ay siyang pinagmulan o tagpuan ng kilalang epiko ng mga taga-
Panay na may pamagat na Hinilawod. Ang epikong Hinilawod na
nangangahulugang “Mga Kuwento Mula sa Bibig ng Ilog Halawod” ay isang
patulang epiko na isinulat ng mga sinaunang naninirahan sa lugar na
tinawag na Sulod sa Panay. Ang epiko ay binubuo ng 28,000 berso kaya
naman itinuturing itong isa sa pinakamahabang epiko sa mundo. Katunayan,
kung bibigkasin ito sa orihinal na berso, aabot ng tatlong araw ang
pagtatanghal.

Natuklasan ng isang Pilipinong antropologo na si Felipe Landa

Jocano ang Hinilawod noong 1955.

Ang Hinilawod ay binubuo ng apat na mahahalagang bahagi: “Ang

Kuwento nina Alunsina at Datu Paubari”, magulang ng tatlong magigiting na
bidang sina Labaw Donggon, Humadapnon, at Dumalapdap; “Ang
Pakikipagsapalaran ni Labaw Donggon”; Ang Pakikipagsapalaran ni
Humadapnon”; at ang Pakikipagsapalaran ni Dumalapdap”.

Sanggunian: PINAGYAMANG PLUMA 7, Alma M. Dayag et. al.

ABSTRAKSYON

Mungkahing Estratehiya (RIVER OF CONCEPTS)

Maglalakbay ang mga mag-aaral sa Ilog Halawod upang mabuo ang
pangkalahatang konsepto ng akdang tinalakay. Mangisda sa ilog ngunit piliin
lamang ang mga isda na naglalaman ng mga susing salitang makatutulong sa
pagbuo ng konsepto.

KABABABALAGHAN

KABAYANIHAN

ARAL
PAIKIPAGSAPALARAN
PAG-IBIG

Ikalawang Markahan | 81
 Maituturing na epiko ang akdang Hinilawod sapagkat pumapaksa ito sa
pakikipagsapalaran at kabayanihan ng pangunahing tauhan. Nag-iiwan din
ito ng aral na maaaring magamit sa pang-araw-araw na buhay.

https://goo.gl/images/CcmGPcHhttps://goo.gl/images/8qDMONhttps://goo.gl/images/hYidN0

APLIKASYON

Mungkahing Estratehiya (A SONG FOR YOUR FAMILY)

Lumutang na aral sa akda ang pagmamahal at pagpapahalaga sa magulang.
Sa pamamagitan ng isang awit, paano mo ipararating sa kanila ang iyong lubos
na pagmamahal?

Halimbawa: Salamat Sa’yo Ina ni Ronnie Liang

Salamat sa ‘yo, aking ina, Sa tuwing nalulumbay kapiling a

Salamat sa ‘yo, aking ina, Dalangin ko sa Maykapal na pag-ingatan ka
Salamat sa ‘yo Ina

EBALWASYON

Panuto: Sagutin ang mga katanungan. Piliin at isulat ang titik ng tamang
sagot.

1. Ang tagpuan ng epiko ay ang ilog Halawod sa Panay. Ano ang mahihinuha
mong hanapbuhay ng mga tao roon?

a. magsasaka c. mangingisda
b. mangangaso d. maghahabi ng tela

2. Hinilawod ang pamagat ng epiko. Saan nanggaling ang salitang Hinilawod?

a. Ang salitang Hinilawod ay mula sa salitang ugat na hinila.

b. Ang salitang Hinilawod ay mula sa salitang Halawod dahil ang tagpuan
ng epiko ay sa ilog ng Halawod.
c. May gitlaping –in ang salita.
d. Ang salitang Hinilawod ay mula sa salitang Griyego na halawos.

Ikalawang Markahan | 82
 3. Isa sa mga tradisyong inilahad sa akda ay ang pagbebendisyon ng isang
iginagalang na pari sa mga bagong silang na sanggol. Ano raw ang
maidudulot ng ritwal na iyon sa sanggol?
a. malaking kayamanan c. matipuno at makisig na anyo
b. mabuting kalusugan d. magara at malaking palasyo

4. Madaling mahumaling si Labaw Donggon sa magagandang mga babae.

Nagkaroon na siya ng dalawang asawa ngunit nabalitaan niya ang gandang
taglay ni Nagmalitong Yawa Sinagmalang Diwata. Sa ikatlong
pagkakataon, ninais muli ni Labaw Donggon na mapangasawa ang
nasabing diwata subalit hindi siya nagtagumpay. Bakit?
a. ayaw sa kanya ng babae c. pinigilan sila ng magulang ng babae
b. may asawa na ang babae d. kuwento ng sikolohiya

5. Alin ang sitwasyong nagpapakita ng mensahe ng epikong tinalakay?

a. Iniwan ni Mang Bert ang kanyang mag-ina dahil sa iba. Pagkatapos ng
ilang taon, nagbalik siya sa kanyang pamilya at humingi ng tawad.
Muling siyang tinanggap ng kanyang asawa at anak.
b. Si Leslie ay mabuting kaibigan ngunit walang respeto sa kanyang mga
magulang.
c. Mas minabuti nina Grace na dalhin sa Home for the Aged ang inang
matanda na sapagkat abala sila sa trabaho.
d. Nagtatrabaho sa ibang bansa ang mga magulang ni Ria upang ibigay
ang kanyang mga pangangailangan. Lingid sa kaalaman ng mga
magulang, winawaldas lamang niya ang perang ipinadadala sa kanyang
mga luho.

Sagot:
C B B B A

Pagkuha ng Index of Mastery

SEKSYON BILANG NG MAG-AARAL INDEX (%)

IV. KASUNDUAN

1. Magsaliksik ng iba pang epiko na bukod sa kabayanihan ay pumapaksa rin

pagbibigay-halaga sa pamilya. Basahin ito at ibuod ang mga pangyayari.
2. Ano-ano ang mga pang-ugnay sa paglalahad (una, ikalawa, halimbawa, at
iba pa).

Ikalawang Markahan | 83
 PAUNLARIN
I.LAYUNIN

PANONOOD (PD) (F7PD-IIg-h-10)

 Nasusuri ang isang indie film ng Kabisayaan batay sa mga elemento nito.

WIKA AT GRAMATIKA (WG) (F7WG-IIg-h-10)

 Nagagamit nang maayos ang mga pang-ugnay a paglalahad (una, ikalawa,
halimbawa, at iba pa).

II. PAKSA

Wika: Mga Pang-ugnay sa Pagsasalaysay o Paglalahad

Kagamitan: Pantulong na visuals
Sanggunian: Pinagyamang Pluma 7 Elma M. Dayag et. al.
Bilang ng Araw: 1 Sesyon

III. PROSESO NG PAGKATUTO

Gawaing Rutinari
 Pagtatala ng Liban
 Pagtse-tsek ng Takdang Aralin
 Balik- Aral

AKTIBITI

1. Motibasyon

Mungkahing Estratehiya (LET’S TAKE A QUICK GLANCE)

Magpapanood ang guro ng isang video clip na nagpapakita ng katangiang
pisikal at aspetong pangkultura ng Kabisayaan na maaaring magbigay-hugis
sa panitikan ng rehiyon.

VISAYAN CULTURE
https://youtu.be/_xFpsLYaodo

Gabay na Tanong:

a. Sa napanood ninyong video clip, ilahad sa pamamagitan ng paglalarawan

ang mayamang kultura ng mga Bisaya?
b. Paano mo ihahambing ang kultura ng Kabisayaan sa kultura sa Luzon?
c. Batay sa ginawang paglalahad ng kultura ng Bisaya at paghahambing nito
sa kultura ng Luzon, ano ang napansin ninyong mga salita na siya ninyong
ginamit upang maglarawan o maghambing?

Ikalawang Markahan | 84
Pag-uugnay ng guro ng aktibidad na ginawa sa kasalukuyang aralin.

2. Pokus na Tanong

Pagbibigay ng mga mag-aaral ng mga tanong hinggil sa mga naunang gawain.

Pagbibigay ng guro ng pokus na tanong para sa aralin.

Bakit mahalaga ang paggamit ng pang-ugnay sa pagsasalaysay o

paglalahad tungkol sa isang paksa?

3. Presentasyon

Mungkahing Estratehiya (SINE TIME!)

May ipapanood na trailer ng isang indie/ short film ang guro. Habang nanonood
ay magsusulat na ng mga detalye ang mga mag-aaral upang magamit nila sa
pagbuo ng mga pangungusap na naglalahad o nagsasalaysay ng mga detalye
tungkol sa kanilang napanood.

PALAD TA ANG NAGBUOT

(Our Fate Decides)
https://youtu.be/h7XJxhSZtE4

Pagkatapos manood, mag-uunahan na ang mga mag-aaral sa bawat pangkat

na makabuo ng tatlong pangungusap na gumagamit ng mga pang-ugnay sa
paglalahad o pagsasalaysay.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

ANALISIS

1. Paano kayo nakabuo ng mga pangungusap na naglalahad ng mga

detalye sa napanood ninyong video clip?
2. Ano-anong mga salita ang nag-uugnay sa bawat detalye sa
pangungusap?
3. Paano ginagamit ang mga salitang ito sa pangungusap?
4. Gaano kahalaga ang mga salitang iyon sa pagbuo ng isang mabisang
pangungusap?
5. Ano ang tawag sa mga salitang nag-uugnay sa mga pangungusap?
Paano ito nakatutulong sa mga pahayag?

Ikalawang Markahan | 85
 Pagbibigay ng Input ng Guro

DAGDAG KAALAMAN- (FOR YOUR INFORMATION)

PAGSASALAYSAY O PAGLALAHAD

Ang Pagsasalaysay o Paglalahad ay karaniwang paraang

ginagawa ng tao para maipaliwanag, mailarawan at makapagbigay
impormasyon tungkol sa kanyang mga karanasan, ideya o paninindigan
ukol sa isang paksa.

Mga Pahayag na Karaniwang Ginagamit sa Pagsasalaysay o

Paglalahad

 Sa Pagsasalaysay ng isang Kuwento - ginagamit ang pang-ugnay na:

isang araw, samantala at iba pa

 Sa Pagsusunod-sunod ng mga Pangyayari o Pagbibigay ng Hakbang

- ginagamit na pang-ugnay ang : una, ikalawa, ikatlo, kasunod,
panghuli

 Sa Paglalarawan - karaniwang gumagamit ng mga salitang: ang mga

katangian ay, ang itsura ay, ang ayon ay, ang kulay ay, ang lasa ay,
atbp.

 Sa Paghahambing- ginagamit ang mga salitang: pareho sa, magkaiba

sa, magkalayo ang katangian sa, sa kabilang banda

 Sa paglalahad ng Sanhi o Dahilan- ginagamit na pang-ugnay: dahil sa,

sapagkat, palibhasa

 Sa Paglalaad ng Suliranin at Solusyon - gumagamit ng: ang problema

ay, ang suliranin ay, ang diperensya ay, ang tanong ay, ang sagot
diyan ay, ang solusyon ay

Sanggunian: Pinagyamang Pluma 7 ni Elma M Dayag et. al

ABSTRAKSYON

Mungkahing Estratehiya (ARRANGE THE JUMBLED WORDS)

Aayusin ng mga mag-aaral ang mga ginulong salita upang mabuo ang
pangkalahatang konsepto ng aralin.

Ikalawang Markahan | 86
 mabisang ang mga pang-ugnay pagsasalaysay

nakatutulong ay paglalahad at

Sagot:

Ang mga pang-ugnay ay nakatutulong sa mabisang paglalahad at

pagsasalaysay.

APLIKASYON

Ginabayang Pagsasanay
Mungkahing Estratehiya (MAKE YOUR OWN RECIPE)
Isa sa mga maaaring kakitaan ng pang-ugnay ay ang iyong naglalahad ng mga
hakbang. Mag-isip ng resipe o hakbang sa pagbuo ng isang bagay. Ilahad mo
ito sa mga patlang sa ibaba sa tulong ng mga salitang ginagamit sa paglalahad
ng pagkakasunod-sunod tulad ng una, ikalawa, ikatlo, kasunod, huli. Tiyaking
kapag sinundan ang hakbang o prosesong inilahad mo ay angkop o tama ang
kahihinatnan.

Una _______________________________________________________

Ikalawa_____________________________________________________

Ikatlo ______________________________________________________

Kasunod ___________________________________________________

Panghuli ___________________________________________________

Malayang Pagsasanay
Mungkahing Estratehiya (Madali Lang ‘Yan)
Basahing mabuti ang mga pahayag sa ibaba. Alamin kung ano ang pang-
ugnay na ginamit sa paglalahad.

1. Mahusay si Ana sa kanilang klase, palibhasa siya ay matiyagang mag-

aral.
2. Malawak ang lupain ni Mang Pedro sa bukid, ang problema, wala siyang
makuhang magsasaka.
3. Isang araw,naglalakad si Marlo, nakakita siya ng isang pulubi na labis
niyang kinaawaan.
4. Kasunod nito, kinakailangang ihain sa mesa nang mainit ang nilutong
sopas.

Ikalawang Markahan | 87
 EBALWASYON

Panuto: Basahin ang mga pahayag sa bawat bilang. Pagkatapos ay sagutin

ang tanong at isulat ang titik ng tamang sagot.

1. Si Labaw Donggon ay mahilig sa magagandang babae, _______ siya ay

isinilang na magandang lalaki. Alin ang tamang pang-ugnay sa
pangungusap?
a. sapagkat b. upang c. bunga d. hindi

2. Sumakay si Donggon sa isang maitim na bangka, _________ may hangarin

siyang hanapin ang dalaga.
a. bagamat b. totoo c. palibhasa d. gayon

3. Isang araw, may narinig na balita si Labaw na nagsilang ng tatlong

malu[usog na sanggol si Alunsina. Alin ang pang-ugnay sa pangungusap?
a. isang araw b. nagsilang c. may narinig d. malulusog

4. Ang mga salitang “ una, ikalawa, panghuli ” ay mga pang-ugnay na

ginagamit sa :
a. paghahambing c. pagsusunod-sunod ng pangyayari
b. paglalarawan d. paglalahad ng sanhi

5. Nagtagumpay si Donggon na mapaibig ang napakagandang si Abyang

Durunuun., ___________ hindi pa roon nagtapos ang kanyang
paghahanap ng mapapangasawa. Ano ang salitang pang-ugnay ang
makabubuo sa pahayag?
a.samantala b. subalit c. kung kaya’t d. palibhasa
Sagot:
A C A C B

Pagkuha ng Index of Mastery

SEKSYON BILANG NG MAG-AARAL INDEX (%)

IV. KASUNDUAN

1. Maghanap ng mga larawan na nagpapakita ng kultura at paniniwala ng mga

Bisaya.
2. Humanda sa pagsulat ng Awtput 2.4. Magdala ng mga materyales sa
paggawa nito.

Ikalawang Markahan | 88
 ILIPAT
I.LAYUNIN

PAGSULAT (PU) (F7PU-IIg-h-10)

 Naisusulat ang isang tekstong naglalahad tungkol sa pagpapahalaga ng
mga taga-Bisaya sa kinagisnang kultura.

II. PAKSA

Pagsulat ng Awtput 2.4

Kagamitan: Pantulong na visuals
Sanggunian: Pinagyamang Pluma 7 Elma M. Dayag et. al.
Bilang ng Araw: 1 Sesyon

III. PROSESO NG PAGKATUTO

Gawaing Rutinari
 Pagtatala ng Liban
 Pagtse-tsek ng Takdang Aralin
 Balik- Aral

AKTIBITI

1. Motibasyon

Mungkahing Estatehiya (LET’S WATCH AGAIN)

Isang video clip ang muling ipapapanood ng guro tungkol sa pagpapahalaga
ng mga Bisaya sa kanilang kultura.

VISAYAN CULTURE
https://youtu.be/_xFpsLYaodo

Gabay na Tanong:
a. Paano pinahahalagahan ng mga Bisaya ang kanilang mga magulang?
b. Paano nila ipinakikita ang pagmamahal o paggalang sa kapamilya, may
pagkukulang man o wala?
c. Ano-anong ritwal o paniniwala mayroon ang kanilang kultura na
masasalamin sa kanilang panitikan?
d. Ano-anong tradisyon mayroon sila na nananatili noon hanggang ngayon?

Ikalawang Markahan | 89
 2. Pagtalakay sa Awtput sa tulong ng GRASPS
GOAL: Naisusulat ang isang tekstong naglalahad tungkol sa
pagpapahalaga ng mga taga-Bisaya sa kinagisnang kultura.

ROLE: Bilang isang manunulat/blogger sa wordpress.com, inatasan

kang sumulat at maglahad ng pagpapahalaga ng mga Bisaya
sa kinagisnang kultura.

AUDIENCE: Mga mag-aaral, mga mahilig magbasa o mananaliksik

SITUATION: Nais ng wordpress.com na mag-publish sa kanilang website

ng mga artikulo na nagpapakita ng pagpapahalaga sa
kinagisnang kultura.

PRODUCT: Sanaysay/ Lathalain

STANDARD: RUBRIKS NG AWTPUT

Lubos na nagpapakita Nagpakita ng Ang nilalaman ng
ORIHINALIDAD ng orihinalidad ang orihinalidad ang talata ay nagmula sa
AT NILALAMAN nilalaman ng sanaysay nilalaman ng mga naisulat nang
(4) (4) sanaysay mga sanaysay
(3) (2)
Napakahusay ng Mahusay ang naging Hindi gaanong
PAGGAMIT NG pagpili sa mga salitang pagpili sa mga mahusay ang naging
SALITA ginamit salitang ginamit pagpili ng mga
(3) (3) (2) salitang ginamit
(1)
Lubos na kinakitaan nang Kinakitaan nang maayos Hindi kinakitaan nang
PAGGAWA NG maayos at organisadong maayos at organisadong maayos at organisadong
TALATA talata ang naisulat na talata ang naisulat na talata ang naisulat na
(3) sanaysay sanaysay. sanaysay.
(3) (2) (1)
KABUUAN (10)

3. Pagkuha ng mga awtput na ginawa ng bawat mag-aaral.

4. Pagpapabasa ng ilang piling awtput na kinakitaan ng kahusayan sa

pagkakasulat.

IV. KASUNDUAN

1. Ibuod ang epikong Hinalawod. Gumamit ng mga pang-ugnay sa bawat

pangungusap.
2. Basahin ang maikling kuwentong “Si Pinkaw”. Humanda sa talakayan.

Ikalawang Markahan | 90