SIPERMARRJE,BIZNES I VOGEL

SIPERMARRJA INOVATIVE
“Ndonjëherë kur krijoni diçka inovative, ju
bëni gabime. Ë shtë më mirë t’i pranoni ato
shpejt dhe të përmirësoheni në inovacionet e
ardhshme.”-Steve Jobs
Punoi:Fatjona Leka
Në dekadat e fundit, inovacioni është bërë fokus i kërkimit ekonomik si një faktor kyç
afatgjatë i zhvillimi ekonomik.

Fillimi i studimeve të thelluara të inovacionit shoqërohet me punën e Joseph Schumpeter, një

nga ekonomistët më me ndikim të shekullit XX. Një rritje e interesit nga shkencëtarët socialë
nga shkolla të ndryshme të mendimit për çështjet e inovacionit dhe rolin e tij në zhvillimin
ekonomik ka ndodhur pas Luftës së Dytë Botërore dhe ka vazhduar përmes fillimi i viteve
2000.Rezultatet e studimeve të inovacionit kanë theksuar gjithnjë e më shumë lidhjen midis
inovacionit dhe sipërmarrjes që synojnë komercializimin e rezultateve te K&Zh.

Në shumë raste, inovacioni është një parakusht për një ndërmarrje që përvetëson një avantazh
konkurrues. Në të njëjtën kohë, start-up dhe spin-off akademik, të cilat sjellin K&Zh
rezultatet në treg argumentojne se janë bërë një shtytës kryesor i vazhdueshëm dhe i
qëndrueshëm i rritjes ekonomike. Teoria Schumpeterian ka tendencë të theksojë inovacionin
si eksperimenti i tregut që ka të ngjarë të sjellë një lidhje midis ndryshimeve
gjithëpërfshirëse që ristrukturojnë industritë dhe tregjet.

Në të njëjtën kohë, në pikëpamjen e ekonomisë neoklasike, inovacioni është një aspekt i

strategjisë së biznesit, ose pjesë e grupit të vendimeve te investitoreve për të krijuar aftësi për
zhvillimin e produktit ose nje produkt tejet të përmirësuar.

Studimet e fundit jane perqendruar ne idene e minimizimit te kostove si dhe perdorimin ne

maksimum te burimeve per te krijuar avantazhe konkuruese apo per te penetruar ne tregje te
reja duke shtuar vlere per organizaten.

Inovacioni është krijimi i një produkti të ri ose të përmirësuar ndjeshëm (produkt ose
shërbim) ,një metodë e re e marketingut, ose një metodë e re organizative në biznes,
organizimi i procesit te punes ose marrëdhëniet e jashtme të një kompanie.(sipasThe
Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) Me fjalë të tjera,
inovacioni merr vend jo vetëm kur zhvillohen teknologjitë, por edhe në menyren e
funksionimit te biznesit, dhe marrëdhëniet me stakeholders të kompanive. Inovacioni mund
të ketë origjinë në sektorin e Kerkim-Zhvillimit brenda ose jashtë organizates (qendrat e
kërkimit të ndërmarrjes).

Karakteristikat kryesore përfshijnë Inovacionin:

 shoqërohet me pasiguri në lidhje me rezultatin e aktivitetit. Nuk dihet paraprakisht

cili do të jetë rezultati i këtij inovacioni ne biznes, p.sh. nëse Kerkim-Zhvillim do të
rezultojë i suksesshëmzhvillimi i një produkti të tregtueshëm ose sa kohë dhe burime
do të duhen për të zbatuar një procesi i ri i prodhimit, marketingu ose metoda
organizative, dhe sa të suksesshëm do të jenë këto.
 përfshin investime. Investimi i lidhur me inovacionin mund të përfshijë blerjen
eaktiveve fikse dhe aktiveve jo-materiale si dhe shpenzimet e tjera të investimeve (të
tilla si pagat, ose blerja e materialit ose shërbime) që mund të japin kthime të
mundshme në të ardhmen.
  Inovacioni nuk vjen gjithmonë nga brenda Organizatës. Rrallë herë ndodh që një
firmë të krijoj një inovacion. Ama shpesh herë ndodh që një start-up I ri në treg të
sjell një inovacion. Dhe pikërisht nga këto sipërmarrjet e reja dhe inovacionet që ato
sjellin për të plotësuar një nevojë të re për klientët në treg përfitojnë dhe kopjojnë
sipërmarrjet dhe kompanitë e mëdha që kanë gjithë burimet e nevojshme për ta kryer
atë inovacion me kosto më të ulëta.
 përfshin përdorimin e njohurive të reja, ose një përdorim të ri ose një kombinim të
ekzistencës njohuri. Njohuritë e reja mund të gjenerohen nga firma inovative gjatë
rrjedhës së saj aktivitetet e inovacionit ose të fituara nga jashtë përmes kanaleve të
ndryshme(p.sh. blerja e teknologjisë së re). Përdorimi i njohurive të reja ose
kombinimi i njohurive egzistuese kërkojnë përpjekje inovative që mund të dallohen
nga rutinat e standardizuara.
 synon të përmirësojë performancën e firmës duke fituar një avantazh konkurrues
(ose thjesht ruajtja e konkurrencës) duke zhvendosur kurbën e kërkesës për produktet
e firmës (p.sh. përmes rritjes së cilësisë së produktit, ofrimin e produkteve të reja ose
hapjen e tregjeve të reja ose grupeve të klientëve)ose kurba e kostos së firmës (p.sh.
përmes zvogëlimit të kostove për njësi të prodhimit, blerjes, shpërndarjes ose
transaksion); ose duke përmirësuar aftësinë e firmës për të përtëritur (p.sh. duke rritur
aftësinë për të zhvilluar të reja produkte ose procese, ose për të fituar njohuri të reja).

Ndërsa një përkufizim i gjerë përfshin një gamë të gjerë të llojeve të inovacionit, në terma më
të ngushtë, inovacioni mund të lidhet me një ose më shumë nga format e tij, për shembull
zhvillimet e produktit dhe procesit.Zhvillimi i produkteve të reja dhe të përmirësuara është
një proces kërkimi dhe mësimi i drejtuar mirë, i cili përfshin paqartësi teknike dhe
ekonomike. Në përgjithësi, inovacioni është rezultat i kombinimi i përcaktuesve specifikë të
firmës (aktivitetet e K&Zh madhësia e firmës, etj.) dhe ndikimet e jashtme (mundësitë
teknologjike, etj). Për më tepër, të dy grupet e faktorëve duhet të interpretohen brenda
kontekstit të kushteve specifike të industrisë (nivelet e teknologjisë sektoriale, dinamika e
tregut, etj.).

Risia e vazhdueshme nënkupton një fluks shoqërues të vendimmarrjes në strategji, organizim,

financave, marketingut dhe vendndodhjes së operacioneve, krahas asaj që lidhet me kërkimin
shkencor, hartimin dhe operacione.

Statusi novator i një sipermarrjeje gjithashtu mund të përcaktohet në disa mënyra.

Përkufizimi themelor i një sipermarrjeje inovative ka të bëjë me një ndërmarrje që ka zbatuar
të paktën një risi, ndërsa një produkt ose proces novator përcaktohet si një firmë që ka
zbatuar ose një produkt ose një proces inovacioni.

Produkti, procesi, metoda e marketingut ose metoda organizative duhet të jenë të reja për
firmen ose duhet të shihet si te përmirësohet dukshëm në krahasim me produktet, proceset
ekzistuese dhe . Ky përkufizim përfshin, nga njëra anë, produktet, proceset dhe metodat që
janë inovuar nga sipermarrja që zhvillohet dhe, nga ana tjetër, ato që janë pervetesuar nga
firma ose organizata të tjera.
Tri kritere të tjera që i referohen risive të inovacioneve, të cilat përdoren në anketat e
inovacionit, e kategorizonin inovacionet si "të reja për tregun", "të reja për botën" dhe
"risi përçarëse", të cilat po hapin rrugën për ndryshime rrënjësore në mënyrat e prodhimit.

Eshtë thelbësore të dini pse firmat inovojnë. Siç u përmend më lart, qëllimi i tij përfundimtar
është të përmirësojë performancën e firmave, për shembull duke rritur kërkesën për
produketet e saj ose duke zvogëluar kostot.

Në veçanti, kërkesa për një produkt të ri mund të krijojë një avantazh të tregut për novatorin.
Në rastin e risitë e procesit të rritjes së produktivitetit, firma fiton një avantazh të kostos mbi
konkurrencën e saj.

Programet e granteve të ofruara nga agjencitë qeveritare janë një burim tjetër i financimit
për Sipermarrjet inovative ndërmarrjet në fazat e hershme të zhvillimit.

Sipas këtyre programeve, sipermarrjet inovatore fillestare zakonisht marrin fonde pa kushte,
d.m.th. ata nuk duhet të paguhen nëse projekti nuk është i suksesshëm. Programe të tilla
mundësojnë krijimin dhe zhvillim të ideve inovative dhe sigurojnë një garanci të caktuar për
të investitorët privatë. Megjithatë, për të qenë efikas, duhet të respektohen disa kushte.
Kriteret e përdorura nga start-upet, për të zgjedhur firma me potencial të lartë duhet të jenë të
sakta dhe transparente, dhe në përputhje me ato të investitorët privatë. Përvoja tregon
gjithashtu se programet e suksesshme të granteve publike janë zakonisht i decentralizuar duke
përputhur kështu më mirë nevojat e aplikantëve dhe duke krijuar bazën për financimin e
ardhshëm afatgjatë të Sipermarrjes inovative. Për të njëjtin qëllim, në disa raste, qeveritë
transferojnë burimet e jashtme te menaxhimit ne perputhje me buxhetet e programeve të
granteve dhe përzgjedhjen e kompanive dhe projekteve .

Vitet e fundit, një numër i programeve të granteve publike janë zbatuar në Qendrën dhe
LindjenVendet evropiane. Disa nga shtetet e reja anëtare të BE-së kanë programe që
sigurojnë financim të drejtpërdrejtë për Sipermarrjet Inovative.

Ndërmarrjet që kanë faqen e tyrete zhvilluar dhe aktive të internetit kanë më shumë të ngjarë
te krijojne inovacione me shpesh sesa ato që nuk kanë një faqe në internet. Faqet e rrjeteve
sociale si faqja e internetit ofrojnë informacione mbi individët dhe rrjetet e tyre që u
mundëson ndërmarrjeve të krijojnë komunitete sociale në internet të përbashkëta nga palët e
jashtme. Një faqe në internet i ndihmon ndërmarrjet të bashkëveprojnë me faktorë të jashtëm,
siç janë klientët dhe institucionet publike. Kjo ndihmon ndërmarrjen të marrë, transferojë dhe
asimilojë njohuri të jashtme brenda ndërmarrjes dhe më pas të gjenerojë inovacion. Për më
tepër, sipas teorisë së trefishtë të helikës, suksesi i përpjekjeve të inovacionit varet nga ajo që
integrimi dhe ndërveprimi bashkëpunues zhvillohen midis sipermarrjes, sektorit privat dhe
qeverisë e cila formohet nga faqet e rrjeteve sociale.

Disa studime empirike gjithashtu pohojnë se përfaqësimi i grave në menaxhimin e lartë

përmirëson performancën e firmës që përqendrohet në inovacionin (Dezsö dhe Ross 2012).
Sipermarrja innovative ne Shqiperi:

Ekosistemi i mbështetjes së startup-eve në Shqipëri është zhvilluar dukshëm sidomos gjatë

viteve të fundit. Një ekosistem për startup-e duhet kuptuar, si një ndërlidhje ndërmjet
sipërmarrësve të rinj, mentorëve, investitorëve, universiteteve, korporatave të mëdha,
organizatave të ndryshme (fizike ose virtuale), institucioneve publike për të mbështetur
krijimin dhe zhvillimin e sipërmarrjeve të reja.. Mbështetja fillestare për gjenerimin e planeve
të biznesit që janë financiarisht të qëndrueshme dhe modele të zbatueshme nga idetë e para
krijuese, është zakonisht ajo që e bën dallimin në mes të përpjekjeve të suksesshme dhe atyre
që dështojnë. Kjo mbështetje vlen vecanërisht për kompanitë e reja në fushën e inovacionit që
zakonisht iniciohen nga individë ose grupe entuziastësh të teknologjisë të cilëve u mungon
arsimimi në sipërmarrje si dhe arsimi formal për menaxhim të biznesit.(Informacion i marrë
nga faqa zyrtare e Bashkisë Tiranë)

Më pak se 6% e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme që investojnë në inovacion mbështeten

me fonde publike. Institucioni që e ka mbështetur më shpesh këtë pakicë ndërmarrjesh nuk
është qeveria shqiptare, por Bashkimi Evropian, në 85% të rasteve

Instituti i Statistikave ka kryer vrojtimin e parë të inovacionit në këtë segment të

ndërmarrjeve, që mbulon periudhën trevjeçare 2016-2018. Vrojtimi  i Instat mbuloi
aktivitetet e prodhimit të produkteve optikë, elektronikë, kompjuterikë, telekomunikacionit,
shërbimeve të teknologjisë së informacionit dhe aktivitetet e shërbimit të informacionit.

Të dhënat e anketimit kanë treguar se vetëm 47% e ndërmarrjeve janë treguar inovative, në
kuptimin e gjenerimit të një produkti, procesi, metode organizimi apo marketingu, që ka qenë
e re apo e përmirësuar dukshëm.

Kjo përqindje e ndërmarrjeve që prodhojnë inovacion është relativisht e ulët, po të kemi

parasysh se vrojtimi synon aktivitete ku inovacioni është pjesë e rëndësishme e suksesit të
biznesit.

Sipas anketimit, 73.5% e ndërmarrjeve mendojnë se kostot e larta janë faktori kryesor që
frenon inovacionin. Nga ana tjetër, edhe mbështetja e kufizuar me fonde sigurisht që nuk e
nxit inovacionin mes ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme.

Edhe për atë pakicë ndërmarrjesh që arrijnë të sigurojnë fonde për zhvillimin e inovacionit,
qeveria është vetëm kontribuesi i dytë, pas Bashkimit Europian.

Një tipar tjetër i tregut në këtë aspekt është edhe niveli i ulët i bashkëpunimit në funksion të
inovacionit. Bashkëpunimi në inovacion rezulton të jetë modest, ku më pak se 20% kanë
bashkëpunuar me ndërmarrje të tjera, institucione dhe universitete për realizimin e
aktiviteteve të inovacionit për periudhën 2016-2018.-Instat
Disa evente që zhvillohen në Shqipëri për të rritur numrin e sipërmarrjeve innovative sipas
BusinessMag Albania:

StartUp City

Start Up City është kompeticion nën drejtimin e Blerina Hoxha i cili synon të ndihmojë të
rinjtë inovativë dhe me shpirt sipërmarrës të realizojnë idetë e tyre të biznesit. Ky
kompeticion do t’ju vijë në ndihmë jo vetëm kompanive të cilat duan të zhvillojnë strukturat
e tyre, por edhe gjithsecilit prej nesh duke na lehtësuar dhe përmirësuar përditshmërinë tonë.

Startup Grind

Event që organizohet çdo muaj nën drejtimin e Aneida Bajraktari, i cili përfshin rrjetëzimin
dhe Fireside Chat me një sipërmarrës të suksesshëm.

Startup Grind është një komunitet global i startup-eve i krijuar me qëllimin për të edukuar,
frymëzuar dhe ndërlidhur sipërmarrësit nga e gjithë bota me njëri-tjetrin. Evenimenti
organizohet në më shumë se 250 qytete dhe 105 vende në të gjithë botën ku marrin pjesë
themeluesë lokalë, inovatorë, investitorë të suksesshëm, të cilët ndajnë historitë e nisjes së
biznesit dhe mësimet e mësuara në rrugën e ndërtimit të kompanive të suksesshme.

Startup Live

Në Startup Live emri tregon gjithçka. Në një atmosferë inspiruese, pjesmarrësit zhyten në
botën e sipërmarrjes për tre ditë. Ata punojnë deri në orët e vona, krijojnë lidhje me
përfaqësues të rëndësishëm të bizneseve dhe provojnë vetveten përpara investitorëve
potencialë. Grupet gjejnë gjithçka u nevojitet në një vend. Për më tepër, një tipar dallues i
këtij eventi ndryshe nga formatet e ngjashme të këtij lloji, është se jo çdokush duhet të vijë
domosdoshmërisht me një ide biznesi. Edhe pa pasur një të tillë, mund të marrësh pjesë, t’i
bashkohesh një grupi duke e suportuar dhe marrë informacione të reja në lidhje me
sipërmarrjen dhe botën e biznesit. Në përfundim: Ditën e fundit, grupet përfitojnë mundësinë
për të prezantuar projektin e tyre përpara jurisë prestigjoze, e cila përbëhet nga sipërmarrës
dhe investitorë të suksesshëm.

Startup Weekend

Event gjatë të cilit grupet e zhvilluesve, menaxherët e biznesit, entuziastët e startupeve,

gurutë e marketingut, artistët grafikë dhe ide të tjera inovative për startupe të reja formojnë
ekipe rreth këtyre ideve dhe punojnë për të zhvilluar një prototip pune ose demo.

Startup Ëeekend si kohëzgjatje shtrihet gjatë një fundjave (përreth 54 orë) dhe përbëhet
përgjithësisht nga 60-120 pjesëmarrës. Përveç pjesëmarrësve (qё njihen ndryshe edhe si
“Luftëtarët e Fundjavës”), eventi tërheq spikera, trajnerë, pjesëtarë të panelit që përgjithësisht
janë pjesëtarë të spikatur të komunitetit të startupeve ose të njohur në fushën e teknologjisë
dhe sponsorë të ndryshëm dhe përfaqësues të kompanive.