‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫‪,‬‬
‫« آموزش جامع پرورش مرغ گوشتی »‬

‫تأثير ارتفاع آبخوريهاي نيپل بر عملكرد طيور گوشتي‬

‫آبخوريهاي نيپل (پستانكي) بيشترين كاربرد را در مزارع پرورش طيور گوشتي در سراسر دنيا دارند‪.‬‬
‫برخي از مزاياي اين آبخوريها عبارت از عدم نياز به كارگر جهت نظافت آبخوريها‪،‬اتالف كمتر آب و‬
‫كاهش آلودگي در مراحل فرآوري الشه ها مي باشد‪ .‬اخيرا" پژوهشگران دپارتمان كشاورزي ايالت مي‬
‫سي سي پي آمريكا طي دوآزمايش با استفاده از ‪ 0033‬جوجه خروس تأثير آبخوري ناوداني در مقايسه با‬
‫سه ارتفاع متفاوت آبخوري نيپل را در افزايش وزن بدن و ضريب تبديل غذايي مورد مقايسه قرار دادند‪.‬‬
‫پرندگان تحت آزمايش در سالن پن بندي شده با بستر و دماي كنترل شده در‪ 25‬و ‪ 03‬درجه سانتيگراد‬
‫پرورش يافتند‪ .‬آبخوريهاي نيپل در سه وضعيت كوتاه(بدون كشش گردن و نوشيدن آب از جانب منقار)‪،‬‬
‫متوسط (با كشش گردن و نوشيدن آب از انتهاي منقار )و بلند( ابتدا باال آوردن سينه ‪ ،‬سپس كشش‬
‫گردن و نوشيدن آب از انتهاي منقار) قرار گرفتند‪ .‬ارتفاع نيپل ها هفته اي دوبار با مشاهده چشمي‬
‫تنظيم مي گشت‪ .‬استفاده از آبخوريهاي ناوداني منتج به افزايش وزن بيشتر پرندگان گرديد‪ .‬طيوري كه‬
‫از نيپل استفاده مي كردند در دماي ‪ 03‬درجه سانتيگراد اختالف معني داري در ضريب تبديل نداشتند‬
‫اما اين مقدار بصورت رقومي با افزايش ارتفاع نيپل اضافه گرديد‪ .‬در دماي ‪ 03‬درجه سانتيگراد نيز الگوي‬
‫يكساني مشاهده گرديد با اين تفاوت كه اختالف بين تيمارها از نظر آماري معني دار بود‪ .‬علت اين نتايج‬
‫را مي توان چنين تقسيم تفسير نمودكه نوشيدن آب از نيپل ها يك امر غير طبيعي براي پرنده است و‬
‫كشش بيشتر گردن و بويژه در مواقع له له زدن موجب آثار زيان باري در افزايش وزن و ضريب تبديل‬
‫طيور گوشتي مي گردد‬
‫از‪ :‬دكتر محمد رضا عابديني‬
‫عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد ورامين‬

‫عوامل موثر در روي ضريب تبديل غذائي در جوجه هاي گوشتي‬

‫ضريب تبديل غذائي مهمترين معيار اقتصادي در ارزيابي سود آوري گله هاي پرورش جوجه هاي گوشتي‬
‫مي باشد‪،‬امروزه توليد كنندگان موفق آنهائي هستند‪،‬كه گامهاي اساسي در راه بهبود اين ضريب غذائي‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫را برداشته اند ‪ ،‬چرا كه مستقيماٌ در كاهش هزينه ها ‪،‬كه مهمترين آنها در واحد هاي‬
‫پرورشي جوجه هاي گوشتي ‪،‬هزينه خوراک مي باشد‪،‬دخيل است‪.‬‬
‫عوامل مختلفي در روي ضريب تبديل غذائي در جوجه هاي گوشتي موثر مي باشند‪،‬كه در زير به پاره اي‬
‫از آنها اشاره مي شود‪:‬‬
‫درجه حرارت سالن‬
‫شايد مهمترين عامل تاثير گذار روي ضريب تبديل غذائي در جوجه هاي گوشتي ‪،‬درجه حرارت محيطي‬
‫مي باشد‪.‬جوجه ها حيوانات خونگرم بوده و علي رغم تغيير درجه حرارت محيط اطراف ‪،‬درجه حرارت‬
‫بدن آنها‪،‬ثابت باقي مي ماند‪.‬و جوجه ها به همين علت عالقه مندند كه كمترين تغيير در حرارت محيطي‬
‫شان را داشته باشند‪.‬‬
‫در حرارت هاي پائين ‪،‬جوجه ها جهت تامين حرارت بدن خود ‪،‬ناگزير به استفاده از مواد مغذي مصرفي‬
‫هستند‪،‬كه اين داراي تاثير سوئي در روي ضريب تبديل غذائي مي باشد‪.‬لذا بجهت كسب سود اقتصادي‬
‫‪،‬بايد درجه حرارت متناسبي را در سالن برقرار كرد‪،.‬بعبارتي ديگرنگهداري جوجه ها در آسايش حرارتي‬
‫‪،‬از طريق جلو گيري از مصرف مواد انرزي زا ‪،‬بمنظور توليد حرارت بهبود قابل توجهي در ضريب تبديل‬
‫غذاي حاصل مي شود ‪.‬‬
‫نظير درجه حرارت هاي پائين ‪،‬درجه حرارت هاي باال نيز داراي تاثيرات سوئي در روي ضريب تبديل‬
‫غذائي جوجه هاي گوشتي مي باشد‪،‬چرا كه در اين شرايط نيز جوجه ها مجبورند‪،‬مقداري از انرژي غذائي‬
‫خود را از طريق مكانيسم هاي بيولوژيكي صرف سرد كردن بدن خود نمائيد‪،‬همان چيزيكه در درجه‬
‫حرارت هاي پائين اتفاق مي افتد‪.‬‬
‫كيفيت جيره هاي غذائي مصرفي‬
‫سويه هاي جد يد جوجه هاي گوشتي براي رشد سريع و اشتهاي باال انتخاب شده اند‪.‬اساس بيولوژيكي‬
‫كنترل خوراک مصرفي در آنها كامالٌ مشخص نيست‪.‬و نظريه اصلي در اين خصوص عبارت از مصرف غذا‬
‫تا حد سير شدن و تامين انرژي مورد نياز است‪.‬بنابراين جيره هاي غذائي مخصوصاٌ در مراحل آخر دوره‬
‫پرورش اگر كيفيت خوبي نداشته باشند‪،‬مي توانند تاثيرات سوئي در روي رشد و در نهايت ضريب تبديل‬
‫غذائي آنها از خود بجاي گذارند‪.‬در خصوص اشتها به مصرف پروتئين جيره‪،،‬جوجه ها در اين رابطه‬
‫فعاليتي مشابه انرژي از خود نشان نمي دهند‪ ،‬و در جيره هائيكه كمبود پروتئين وجود دارد‪،‬با توجه به‬
‫اين موضوع ‪ ،‬تاثيرات سوء خود را در روي رشد و ضريب تبديل غذائي مي گذارد‪.‬اصوالٌ با مسن شدن‬
‫‪،‬جوجه ها فعاليت شان نيز كم مي شود و آنها ترجيح مي دهند‪،‬مدت زمان زيادي را به استراحت‬
‫بپردازند‪ ،‬و از انرزي صرف شده ‪،‬براي انجام فعاليت هاي فيزيكي كاسته مي شود‪.‬‬
‫اندازه ذرات غذائي در روي مقدار مصرف خوراک داراي تاثيرات خوبي است ‪،‬نشان داده شده است ‪،‬كه با‬
‫مسن شدن جوجه ها تمايل آنها به استفاده از غذاهاي داراي اندازه غذائي بزرگتر‪ ،‬بيشتر مي‬
‫شود‪.‬تركيبي از غذاهاي پلت شده و آردي ‪،‬باعث مي شود‪،‬تا آنها در هر نوبت غذائي ‪،‬مقدار خوراک‬
‫بيشتري را مصرف بكنند‪.‬جرم حجمي غذا مي تواند نشان دهنده تركيب ايده آل نسبت اقالم خوراكي‬
‫خرد شد و آردي در جيره هاي غذائي باشد‪،‬كه بيشترين ميزان اين جرم حجمي در جيره هاي غذائي‬
‫دوره رشد جوجه ها زماني حاصل شد‪،‬كه در آن ‪ 17‬درصد اقالم غذائي خرد شده و ‪ 02‬درصد اقالم‬
‫خوراكي آرد شده بكار رفت‪.‬براي آخرين روزهاي پرورشي جوجه ها اين نسبت ‪ 56‬درصد محاسبه گرديد‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫نشان داده شده است ‪،‬كه ميزان مواد مغذي مورد نياز بازاي هر گرم از وزن بدن با افزايش‬
‫سن كاهش مي يابد‪،‬جدول شماره ‪ 7‬كه از ‪ NRC‬سال ‪ 1994‬اخذ شده است ‪،‬نشان دهنده اين مطلب‬
‫مي باشد‪.‬‬

‫جدول ‪ – 7‬خوراک مصرفي و تغييرات وزن در هفته هاي مختلف در جوجه هاي نر گوشتي‬
‫خوراک مصرفي بازاي هر گرم‬ ‫خوراک مصرفي‬ ‫تغيير وزن‬ ‫متوسط وزن‬
‫سن(روز)‬
‫از وزن بدن(گرم)‬ ‫هفتگي(گرم)‬ ‫بدن(‪)%‬‬ ‫بدن(گرم)‬
‫‪7/06‬‬ ‫‪706‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪733‬‬ ‫‪3-1‬‬
‫‪7/73‬‬ ‫‪023‬‬ ‫‪733‬‬ ‫‪051‬‬ ‫‪8-71‬‬
‫‪3/20‬‬ ‫‪181‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪607‬‬ ‫‪76-07‬‬
‫‪3/12‬‬ ‫‪131‬‬ ‫‪02‬‬ ‫‪885‬‬ ‫‪00-08‬‬
‫‪3/10‬‬ ‫‪253‬‬ ‫‪07‬‬ ‫‪7007‬‬ ‫‪02-06‬‬
‫‪3/50‬‬ ‫‪7717‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪7800‬‬ ‫‪05-10‬‬
‫‪3/66‬‬ ‫‪7087‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪0002‬‬ ‫‪10-12‬‬
‫‪3/67‬‬ ‫‪7100‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪0801‬‬ ‫‪63-65‬‬
‫از لحاظ تاثير اندازه فيزيكي ذرات در روي مصرف خوراک ‪،‬بهترين نتيجه را جيره حاوي ‪ 13‬درصد اقالم‬
‫غذائي خرد شده و ‪ 03‬درصد آرد شده داده است‪.‬‬
‫آنچه كه روشن است ‪،‬وجود عواملي كه داراي تاثيرات سوئي در روي مصرف غذا مي باشند‪،‬از اين طريق‬
‫ميزان رشد را كاهش و موجبي خرابي ضريب تبديل غذائي مي شوند‪،‬و در نهايت باعث مي شوند‪،‬كه‬
‫جوجه ها نتوانند پتانسيل هاي ژنتيكي خود را بروز دهند‪.‬‬
‫تلف شدن خوراک‬
‫پر كردذ زياد از حد دانخوريها و يا ريختن خوراک در روي كارتن هاي مخصوص تغذيه در روزهاي اول‬
‫‪،‬موجب تلف شدن بيشتر مواد خوراک و خرابي ضريب تبديل غذائي مي گردد‪.‬براي جلو گيري از اين‬
‫مسئله ‪،‬بايد ميزان كمتري غذا در دانخوريهاي دستي ريخته و مدت حركات دانخوريهاي اتوماتيك را كم‬
‫كرده و در عوض به تعداد اين حركات در واحد زمان افزود‪ ،‬كه اين باعث تحريك به مصرف زياد توسط‬
‫جوجه ها مي گردد‪.‬و نيز آنها را به مصرف سريع غذا عادت مي دهد‪.‬‬
‫نزديكي بيش از حد دانخوريها به آبخوريها نيز در زمينه تلف شدن خوراک مي تواند تاثير گذار باشد‪.‬‬
‫تنظيم نشدن دقيق ارتفاع دانخوري با بزرگ شدن جوجه ها ‪،‬يكي ديگر از عوامل تاثير گذار بر تلفات‬
‫خوراک محسوب مي شود‪.‬‬
‫بيماريها و حذف از گله‬
‫سالمتي عمومي گله داراي تاثير مثبتي در روي ضريب تبديل غذائي مي باشد‪.‬جوجه هاي مريض عملكرد‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫خوبي را از خود نشان نمي دهند‪.‬لذا بايد مرقب وقوع بيماريها در گله بوده و با اتخاذ‬
‫تدابيري اوالٌ جلو بروز آنها را گرفت و در صورت وقوع در اولين فرصت به درمان و جلو گيري از انتشار‬
‫آن با استفاده از ابزارها و راهكارهاي مختلف اقدام كرد‪.‬‬
‫از واكسن ها و دارو ها به شكل صحيح استفاده شود‪،‬چرا كه ‪،‬عدم استفاده مناسب از اين ها موجب بروز‬
‫واكنش هاي نامناسب در آنها شده و در نهايت رشد و ضريب تبديل غذائي را تحت تاثير قرار مي دهد‪.‬‬
‫جوجه هائيكه از رشد خوبي برخوردار نيستند‪،‬بايد در اولين فرصت شناسائي و حذف گردند‬

‫اثر مكمل آنزيمي بر قابليت هضم مواد مغذي جيرههاي حاوي گندمهاي با ويسكوزيته متفاوت و‬
‫تريتيكاله در جوجههاي گوشتي جوان‬

‫با هدف بررسي اثر آنزيم هاي تجزيه كننده پلي ساكاريدهاي غير نشاستهاي (‪ )NSP‬محلول موجود در‬

‫ديواره سلولي غالت بر روي قابليت بهره وري مواد مغذي‪ ،‬ارقام مختلفي از آنها تهيّه شده و ويسكوزيته‬

‫آنها در آزمايشگاه تعيين گرديد‪ .‬پس از انتخاب ارقام داراي بيشترين و كمترين مقدار ويسكوزيته‬

‫آزمايشگاهي (فالت و قدس) از بين ‪ 1‬رقم گندم‪ ،‬به منظور بررسي اثر مكمل آنزيمي بر انرژي قابل‬

‫متابوليسم ظاهري تصحيح شده براي ازت (‪ )AMEn‬و قابليت هضم مواد مغذي جيرههاي حاوي ‪ %53‬از‬

‫ارقام انتخاب شده‪ ،‬تريتيكاله و ذرت‪ ،‬آزمايشي با ‪ 1×0‬با ‪ 5‬تكرار در هر تيمار به اجرا درآمد‪ .‬به دنبال‬

‫تغذيه جوجه هاي آزمايشي با جيره هاي حاوي ‪ % 3.0‬اكسيد كروم‪ ،‬جمع آوري نمونههاي مدفوع در‬

‫روزهاي ‪ 78‬تا ‪ 07‬صورت گرفت‪ AMEn .‬همه جيره ها به جز جيرهحاوي ذرت تحت تأثير مكمل آنزيمي‬

‫افزايش يافت‪ .‬قابليت هضم ظاهري ليپيد (‪ )ALD‬و كربوهيدرات (‪ )ACCD‬همه جيره ها با لحاظ كردن‬

‫آنزيم بهبود معني داري نشان داد‪ .‬در جيره حاوي گندم فالت بهبودهاي مشاهده شده تحت تأثير مكمل‬

‫آنزيمي در همه شاخص ها بيشترين مقدار را دارا بود‪ .‬نتايج موجود نشان دهنده اثر مثبت مكمل آنزيمي‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫بر قابليت هضم ظاهري مواد مغذي و ‪ AMEn‬جيره هاي آزمايشي و مخصوصا جيره هاي‬

‫حاوي غالت با ويسكوزيته باال (فالت و تريتيكاله) ميباشد‪.‬‬

‫اثر برخي آنتيبيوتيكها بر ميزانبازدهي جوجههاي گــوشتي‬

‫ساليانه بالغ بر دهها ميليون دالر از انواع آنتيبيوتيكها درصنعت طيور ايران به مصرف ميرسند‪ .‬اهداف‬

‫كلي از مصرفاين داروها عبارتند از‪ :‬پيشگــيري‪ ،‬درمان‪ ،‬افزايش ميزانبازدهي و مقابله با عوارض‬

‫حاصل از استرسها‪.‬‬

‫با توجه به اين كه گــلههاي طيور در معرض استرسهايمختلف هستند و اين شرايط زمينهساز رشد و‬

‫بيماريزا شدنميكروارگــانيسمهاي مختلف ميباشد‪ .‬لذا در اين شرايطممكن است مصرف‬

‫آنتيبيوتيكها مفيد باشد‪.‬‬

‫يكي از عوامل استرسزا در گــلههاي طيور‪ ،‬مصرفواكسنهاست‪ .‬به طوري كه گــاهي حتي نحوه‬

‫تجويز واكسنها(مانند تزريق يا قطره چشمي) موجب بروز استرس در پرندگــانميشود‪ .‬اما عالوه بر‬

‫آن‪ ،‬برخي از انواع واكسنها با عوارضيكه براي طيور دارند‪ ،‬آنها را در مقابل بعضي از بيماريهاحساس‬

‫مينمايند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬مصرف واكسن السوتا‪ ،‬كهساليانه صدها ميليون دز از آن در اين كشور مصرف‬

‫ميشود‪،‬مژههاي دستگــاه تنفس را موقتااز كار انداخته و در نتيجهميتواند موجب نفوذ عمقيتر عوامل‬

‫خارجي به دستگــاهتنفس و بروز عفونتهاي ثانويه شود‪ .‬لذا براي پيشگــيري ازبروز اين عفونتهاي‬

‫ثانويه‪ ،‬مصرف آنتيبيوتيكها پس ازواكسن السوتا منطقي به نظر ميرسد‪ ،‬كه البته اين كار در‬

‫سطحوسيعي در مرغداريها انجام ميشود‪.‬‬

‫از آنجايي كه هر يك از ميكروارگــانيسمها اثرات سوء ونامطلوبي بر قسمتهاي مختلف بدن داشته و‬

‫موجب بروزبيماريهاي باليني و تحت باليني در طيور ميگــردند كه درنتيجه آن‪ ،‬بازدهي و عملكرد‬

‫طيور تحت تاثير منفي اينبيماريها قرار گــرفته و رو به نقصان ميگــذارند‪ .‬لذا قاعدتاآنتيبيوتيكها‪،‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫با از بين بردن اين عوامل بيماريزا بايد موجبتقليل اثرات منفي اين عوامل بر بازدهي‬

‫طيور شده و آن رابهبود بخشد‪ .‬از طرف ديگــر آنتيبيوتيكها به عنوان موادشيميايي مطرح هستند كه‬

‫خود داراي عوارض سوئيميباشند و از اين جهت ممكن است باعث كاهش راندمانشوند‪ .‬بنابراين در اين‬

‫تحقيق‪ ،‬اثر آنتيبيوتيكهاي رايج درصنعت طيور ايران بر پارامترهاي مختلف بازدهي طيور موردبررسي‬

‫قرار گــرفت تا مشخص گــردد كه در صورت نياز آياميتوان پس از تجويز واكسن نيوكاسل‪ ،‬اين داروها‬

‫را بااطمينان خاطر از عدم تاثير سوء آنها بر پارامترهاي مربوطه بهبازدهي به مصرف رساند يا خير؟‬

‫الزم به ذكر است كه بعضي از آنتيبيوتيكهاي ديگــر كهتحت عنوان محرکهاي رشد ناميده ميشوند‬

‫و بهطور اخصبه منظور افزايش بازدهي مورد استفاده قرار ميگــيرند به دليلآن كه فقط در سطح روده‬

‫اثر كرده و اثر چنداني برميكروارگــانيسمهاي بيماريزاي طيور ندارند‪ ،‬از حيطه اينمطالعه خارج بوده و‬

‫در اين تحقيق مورد استفاده قرارميگــيرند‪.‬‬

‫مواد و روش كار‬

‫در اين مطالعه ‪ 570‬قطعه جوجه گــوشتي از نژاد راس بهمحل انجام آزمايش (بخش طيور موسسه‬

‫تحقيقاتي دانشكدهدامپزشكي واقع در امينآباد شهرري) منتقل شده و در ‪ 05‬پن‪ 71‬قطعهاي قرار‬

‫گــرفتند‪ .‬در اين آزمايش ‪ 8‬گــروه درماني و يكگــره شاهد در نظر گــرفته شد كه براي هر گــروه‬

‫‪ 1‬پن اختصاصيافت‪ .‬شرايط پرورش مانند درجه حرارت‪ ،‬رطوبت و برنامهنوردهي و برنامه واكسيناسيون‬

‫تمام گــروهها يكسان بود‪.‬‬

‫در گــروههاي درماني‪ ،‬يك روز پس از مصرف هر نوبتواكسن السوتا‪ ،‬آنتيبيوتيكهاي مورد آزمايش به‬

‫مدت ‪ 6‬روزدر آب آشاميدني به مصرف رسيدند‪ .‬در اين بين فقطسالينومايسين از ‪ 75‬روزگــي تا انتهاي‬

‫دوره با دان مخلوطميگــرديد و گــروه شاهد تا انتهاي دوره درمان نشده باقي ماند‪.‬خاطر نشان‬

‫ميگــردد كه انتخاب اين آنتيبيوتيكها به علتمصرف متداول آنها در مرغداريها بوده و هر يك‪،‬‬

‫نمايندهاياز يك گــروه آنتيبيوتيكي ميباشد‪ .‬براي تغذيه تمام جوجههادر طول دوره پرورش از جيره‬

‫غذايي يكسان در دو مرحلهپيشدان و پسدان (به ترتيب از ‪07‬ـ‪ 3‬و ‪67‬ـ‪ 00‬روزگــي)استفاده گــرديد‪.‬‬

‫قبل و بعد از مصرف آنتيبيوتيك يعني در سنين ‪ 17 ،07،07 ،76‬و همچنين در انتهاي دوره يعني ‪67‬‬

‫روزگــي‪ ،‬ازجوجههاي هر پن بهطور جداگــانه وزنكشي به عمل آمده و دانمصرفي هر پن‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫اندازهگــيري ميشد و به اين ترتيب وزن متوسط‪،‬دان مصرفي و ضريب تبديل غذايي‬

‫(‪)FCR‬در هر مرحلهمحاسبه ميگــرديد‪.‬‬

‫در پايان‪ ،‬نتايج به دست آمده با استفاده از نرمافزار آماريبر‪ ، Instat‬آناليز واريانس گــرديد و در‬

‫مواردي كه مقدار ‪P‬از‪ 36/3‬كمتر بود‪ ،‬آزمون ‪ Tukey‬روي آنها انجام گــرفت‪.‬‬

‫نتايج‬

‫الف) ميانگــين وزن بدن‪:‬‬

‫در پايان ‪ 07‬روزگــي بيشترين ميانگــين وزن بدن مربوط بهجوجههاي گــروه درمان شده با‬

‫كلرتتراسيكلين و كمترينميانگــين وزن بدن مربوط به جوجههاي درمان شده باانروفلوكساسين بود‪.‬‬

‫براساس آزمون آناليز واريانس تفاوت بينميانگــين وزن بدن در گــروههاي مختلف از نظر آماري‬

‫معنيدارنبود (‪.)P0/05‬‬

‫در پايان دوره آزمايش (سن ‪ 67‬روزگــي) بيشترين ميانگــينوزن بدن مربوط به گــروه لينكومايسين‬

‫‪ +‬اسپكتينومايسين وكمترين ميانگــين وزن بدن مربوط به گــروه شاهد بود (جدول‪ .)0‬اما آزمون‬

‫آناليز واريانس نشان داد كه اختالف آماريمعنيداري از اين نظر بين گــروههاي مختلف وجود‬

‫نداشت(‪.)P0/05‬‬

‫ب) ميانگــين غذاي خورده شده‪:‬‬

‫در پايان سن ‪ 07‬روزگــي بيشترين ميزان غذاي مصرفيمربوط به گــروه درمان شده با سولفاديازين ‪+‬‬

‫تري متوپريم وكمترين مقدار غذاي خورده شده مربوط به گــروه تايلوزينميباشد‪ .‬انجام آزمون آناليز‬

‫واريانس مشخص نمود كه بينگــروههاي مختلف از نظر ميزان غذاي خورده شده اختالفمعنيداري‬

‫وجود ندارد (‪.)P0/05‬‬

‫در انتهاي دوره آزمايش (سن ‪ 67‬روزگــي) مشخص شد كهگــروه فورازليدون بيشترين و گــروه‬

‫سالينومايسين كمترين مقداردان را مصرف نمودهاند (جدول ‪ .)0‬اما براساس آزمون آناليزواريانس‪،‬‬

‫اختالف آماري معنيداري بين گــروههاي مختلف ازاين نظر مشاهده نشد (‪.)P0/05‬‬

‫پ) ميانگــين ضريب تبديل غذايي‪:‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫در پايان سن ‪ 07‬روزگــي پايينترين و باالترين ضريب تبديلغذايي به ترتيب به‬

‫گــروههاي كلرامفنيكل و سولفاديازين‪+‬تريمتوپريم اختصاص داشت‪ .‬براساس آزمون آناليزواريانس‬

‫مشخص گــرديد كه از نظر آماري اختالف معنيداريبين گــروههاي مختلف از اين نظر وجود نداشت‬

‫(‪.)P0/05‬‬

‫در پايان دوره آزمايش (سن ‪ 67‬روزگــي) باالترين ضريبتبديل غذايي مربوط به گــروه شاهد و‬

‫پايينترين ضريب تبديلغذايي مربوط به گــروه سالينومايسين بود (جدول ‪ .)0‬امااختالف آماري‬

‫معنيداري بين گــروههاي مختلف از اين نظروجود نداشت (‪.)P0/05‬‬

‫ت) ميانگــين درصد تلفات‪:‬‬

‫در طول دوره آزمايش‪ ،‬بيشترين ميزان تلفات مربوط بهگــروه شاهد و كمترين آن مربوط به گــروه‬

‫لينكومايسين ‪+‬اسپكتينومايسين بود (جدول ‪ .)5‬تجزيه و تحليل آماري ايننتايج با استفاده از آزمون‬

‫آناليز واريانس و توكي نشان داد كهبين ميزان تلفات گــروه لينكومايسين ‪ +‬اسپكتينومايسين و‬

‫گــروهشاهد و نيز گــروه كلرتتراسيكلين اختالف آماري معنيداريوجود داشت (‪.)P0/05‬‬

‫بحثنتايج به دست آمده در شرايط اين آزمايش نشان ميدهندمصرف آنتيبيوتيكها اثر سويي بر‬

‫بازدهي گــروههاي درمانينسبت به گــروه شاهد نداشته و در ضمن پارامترهاي مربوط بهبازدهي در‬

‫كل دوره آزمايش (وزن متوسط و ضريب تبديلغذايي) بدون وجود اختالف معنيداري از نظر آماري‪،‬‬

‫درگــروههاي درماني بهتر از گــروه شاهد بوده است‪ .‬البته در برخياز تحقيقات ديگــر‪ ،‬اثرات سويي‬

‫از مصرف آنتيبيوتيكها بربازدهي طيور مشاهده شده است كه علت اين اختالف را درنحوه و ميزان‬

‫مصرف آنتيبيوتيكها ميتوان جستجو كرد‪،‬زيرا در تحقيقات ديگــران‪ ،‬داروها را براي نشان داده‬

‫اثراتسمي آنها‪ ،‬با دزهاي باال و مدت طوالني به مصرف رساندهاند‪.‬در حالي كه در اين آزمايش‪ ،‬تمام‬

‫داروها با دز و مدت متعارفبه مصرف رسيدند‪ .‬در انتهاي دوره باالترين وزن متوسطمربوط به گــروه‬

‫لينكومايسين ‪ +‬اسپكتينومايسين و بهترينضريب تبديل غذايي مربوط به گــروه سالينومايسين بود‪.‬‬

‫درتوجيه نتايج به دست آمده ميتوان نكات زير را مورد بحثقرار داد‪.‬‬

‫از آنجا كه استرسها با كاستن از ميزان ايمني‪ ،‬زمينه را برايبروز عفونتهاي مختلف فراهم ميآورند كه‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫برخي از آنهابهطور مستقيم و غيرمستقيم بر ميزان بازدهي گــله اثر منفيدارد‪ .‬بنابراين‬

‫مصرف آنتيبيوتيكهايي كه بر اين عفونتهاموثر باشند ميتواند به بهبود بازدهي گــله در هنگــام‬

‫استرسمنجر شود‪ .‬لذا اگــر استرسهاي وارد بر گــله در طول اينآزمايش‪ ،‬عفونتهاي حاصل از اين‬

‫شرايط استرسزا (كه درزير شرح داده ميشوند) و همچنين اثر آنتيبيوتيكها بر اينعفونتها مورد‬

‫تجزيه و تحليل قرار گــيرند‪ ،‬نتايج به دست آمدهو اختالفات گــروههاي درماني و شاهد بهتر‪ ،‬توجيه‬

‫خواهندشد‪ .‬در اين آزمايش جوجههاي گــوشتي در فضاي محدودي بهنام پن نگــهداري ميشوند و از‬

‫آنجا كه اين نژاد از رشدي سريعبرخوردار است‪ ،‬از بعد از افزايش تراكم در پنها (كه خودنوعي استرس‬

‫محسوب ميشود)‪ ،‬موجب ريختن آب ازآبخوريهاي دستي و مرطوب شدن بستر شده بود‪ .‬از‬

‫طرفديگــر هواكشهاي سالن پرورش در قسمت باالي پنجرههانصب شده بود كه بدين ترتيب عملكرد‬

‫مناسب و تامين هوايسالم براي جوجهها كه در خصوصادر سنين باالتر از اهميتبيشتري برخوردار است‪،‬‬

‫با خراب شدن يكي از هواكشها دوچندان گــرديد‪ .‬همچنين گــذشته از استرسهاي فراواني كه‬

‫بهدليل واكسيناسيونها و وزنكشيها به جوجهها وارد ميشد‪،‬در اواخر دوره وجود گــرماي شديد‬

‫همراه با فقدان سيستمخنككننده موجب استرس فراوان در گــله مورد آزمايشگــرديد‪.‬‬

‫از مجموع مشكالت ذكر شده در فوق (كه در اكثر مزارعطيور گــوشتي ايران امري عادي محسوب‬

‫ميگــردند) ميتوانانتظار بروز عفونتهاي تحت باليني كوكسيديايي ومايكوپالسمايي را داشت‪ .‬از آنجا‬

‫كه در كوكسيديوز تحتباليني‪ ،‬سلولهاي اپيتيال روده (كه محل جذب مواد غذاييهستند) آسيب ديده‬

‫و تخريب ميشوند‪ .‬هضم و جذب موادغذايي دچار نقصان شده و در نتيجه ميزان بازدهي طيوركاهش‬

‫مييابد‪ .‬لذا استفاده از داروهاي ضدكوكسيديايي كه برعفونت موثر ميباشند ميتواند به بهبود جذب و‬

‫ميزانبازدهي كمك نمايد‪ .‬بيماري مايكوپالسموز هم از جملهبيماريهايي است كه بروز استرسها در‬

‫ايجاد يا تشديد آننقش داشته و از آنجا كه ماهيتي مزمن دارد خود موجب بروزنوعي سوء تغذيه‬

‫ميشود‪ ،‬زيرا پرندگــان مبتال با وجود مصرفغذا رشد كافي نداشته و بازده غذا در آنها كاهش مييابد‪.‬‬

‫بههمين جهت اين بيماري هم ميتواند موجب كاهش بازدهيشود‪ .‬بنابراين آنتيبيوتيكهايي كه بتوانند‬

‫بهطور موثري اينعفونتها را سركوب كنند‪ ،‬در صورتي كه در شرايط متعارفبه مصرف برسند‪ ،‬ميتوانند‬

‫بهطور غيرمستقيم موجب بهبودبازدهي شوند‪.‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫همانگــونه كه مشخص ميگــردد‪ ،‬ميزان وزن متوسط گــروهشاهد از ابتداي دوره تا ‪ 07‬روزگــي‪ ،‬در‬

‫بعضي از موارد‪ ،‬ازگــروههاي درماني باالتر بود ولي در هفتههاي آخر از اين نظردچار افت شد و‬

‫گــروههاي درماني از اين نظر نسبت به آنپيشي گــرفتند‪ .‬دليل اين امر را ميتوان در اين نكته‬

‫جستجو كردكه عوامل استرسزا در اين آزمايش در ‪0‬ـ‪ 0‬هفته آخر پرورشگــله را تحت تاثير قرار داده‬

‫و آن را براي ابتال به عفونتهايتحت باليني باكتريايي و مايكوپالسمايي حساس كردند‪ .‬لذا درچنين‬

‫شرايطي مصرف آنتيبيوتيكها در گــروههاي درماني باغلبه بر اين عفونتها‪ ،‬موجب سالمت و بهبود‬

‫بازدهي گــلهگــرديد‪ .‬به همين ترتيب عقبافتادگــي رشد در گــروه شاهد درانتهاي دوره آزمايش‬

‫را ميتوان به عدم مصرف دارو و غلبهعفونتهاي فوق در اين گــروه مربوط دانست كه موجبافزايش‬

‫معنيدار تلفات نيز در گــروه شاهد گــرديدند (‬

‫نتايج مربوط به متوسط وزن بدن نشان ميدهند كه در بينگــروههاي درماني ميزان متوسط وزن بدن‬

‫لينكومايسين ـاسپكتينومايسين از بقيه باالتر بود‪ .‬به دليل آنكه از يكسو ايندارو از دو آنتيبيوتيك‬

‫تشكيل شده و داراي طيفضدباكتريايي وسيعي ميباشد و بر عفونتهاي حاصل ازمايكوپالسماگــالي‬

‫سپتيكوم نيز موثر است و از طرف ديگــر درسالهاي اخير به علت گــران بودن قيمت‪ ،‬اين دارو كمتر‬

‫مورداستفاده قرار گــرفته‪ ،‬ممكن است همين امر موجب حفظ اثر آنبر ميكروارگــانيسمهاي مختلف‬

‫شده باشد‪.‬‬

‫همانگــونه كه از جدول (‪ )0‬مشخص ميشود‪ ،‬ضريبتبديل همه گــروههاي درماني در كل آزمايش از‬

‫گــروه شاهد بهتربوده است‪ .‬در اين ميان‪ ،‬گــروه سالينومايسين‪ ،‬ضريب تبديلبهتري نسبت به‬

‫گــروههاي ديگــر داشته است‪ .‬با توجه بهمرطوب و خيس شدن بستر در هفتههاي آخر (به علت‬

‫ريزشآب از آبخوريهاي دستي و عدم وجود تهويه مناسب)‪ ،‬و ازآنجا كه اين وضعيت از عوامل‬

‫مستعدكننده رشد ااسيستهايآيمريا ميباشد‪ ،‬در اين حالت بروز عفونت تحتبالينيكوكسيديوز را‬

‫نميتوان از نظر دور داشت‪ .‬به همين علت دراين شرايط مصرف دارويي مانند سالينومايسين كه‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫ازكوكسيديواستاتهاي يونوفوره ميباشد ممكن است با اثر براين عفونت توانسته باشد به‬

‫بهبود وضعيت هضم و جذبرودهاي پرندگــان اين گــروه كمك نمايد كه در اين شرايط‪،‬بازدهي‬

‫پرندگــان بهطور منطقي بهبود مييابد‪ .‬اين امر دربررسيهاي ساير محققين نيز نشان داده شده است‪.‬‬

‫عليرغم معنيدار نبودن اختالف بازدهي بين گــروههايدرماني و شاهد الزم است به اين نكته توجه‬

‫نمود كه ممكناست اين اختالفها در سطح يك گــله كوچك ظاهراچنداناهميتي نداشته باشند‪ ،‬ولي‬

‫همين اختالفهاي كم در ميزانضريب تبديل غذايي‪ ،‬وقتي در مقادير باالي توليد (مانند توليدگــوشت‬

‫مرغ استان يا كشور) محاسبه شوند ارقام بسيار باالييرا ايجاد خواهند كرد كه از نظر اقتصادي اهميت‬

‫فراواني دارد‪.‬‬

‫در خاتمه ميتوان چنين نتيجهگــيري كرد كه در شرايطنامساعد و استرسزا‪ ،‬در صورتي كه‬

‫آنتيبيوتيكها به درستيانتخاب شده و به ميزان‪ ،‬مدت و روش توصيه شده به مصرفبرسند‪ ،‬ميتوانند‬

‫موجببهبودبازدهيدرگــلههايگــوشتيشوند‪.‬‬

‫اما نكته مهمي كه در اينجا بايد به آن اشاره نمود آن استكه به هيچوجه‪ ،‬نبايد مصرف آنتيبيوتيكها را‬

‫جايگــزينرعايت كامل اصول بهداشتي و مديريتي‪ ،‬نمود‪ .‬زيرا در اينصورت نتيجه مطلوب به دست‬

‫نيامده و زيانهاي اقتصاديناشي از مصرف بيرويه داروها‪ ،‬به خسارات ديگــر اضافهخواهند شد‪.‬‬

‫عوامل موثربركيفيتجوجه يكروزهوعملكردجوجه گــوشتي‬

‫از آنجاييكهكيفيتجوجهيكروزهدر عملكرد گــلهگــوشتيبسيار موثرميباشد ;لذا بهذكر‬

‫خصوصياتجوجهيكروزهبا كيفيتباال ميپردازيم‪.‬‬

‫جوجهيكروزهبا كيفيتباال بايستيدارايخصوصياتزير باشد‪:‬‬

‫ـ از نظر وزنييكنواختو يكدستباشد‪.‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫ـ رنگــخوبيداشتهباشد‪.‬‬

‫ـ بهاندازه; آباز دستدادهباشد‪.‬‬

‫ـ نافبهخوبيبستهشدهباشد‪.‬‬

‫ـ بدوننقائصفيزيكيو عفونتباشد‪.‬‬

‫ـ هشيار; چابكو فعالباشد‪.‬‬

‫اهميتكيفيتجوجهيكروزه بهدالئلزير ميباشد‪:‬‬

‫ـ جوجهباكيفيتباال دارايعملكردبهتريخواهد بود‪.‬‬

‫ـ جوجهباكيفيتباال درصد تلفاتوحذفيكمتريدر هفتهاولخواهدداشت‪.‬‬

‫ـ جوجهباكيفيتباال فعالتر خواهد بود‪.‬‬

‫ـ جوجهباكيفيتباال تغييراتشرايطمحيطيرا بهتر تحملميكند‪.‬‬

‫ـ جوجهباكيفيتباال واكنشكمترينسبتبهواكسيناسيوننشانخواهد داد‪.‬‬

‫ـ جوجهباكيفيتباال حذفيكمتريدرطولدورهپرورشخواهد داشت‪.‬‬

‫فاكتورهايموثر در كيفيتجوجهيكروزهعبارتند از‪:‬‬

‫شرايط اقليمي‪ ،‬مديريتگــلههايمادر‪ ،‬جوجهكشيو‬

‫گــلههايگــوشتي‪.‬نتيجتاكيفيتنامطلوبجوجهممكناستمربوط بهاشكالدر‪:‬‬

‫گــلههايمادر‪ ،‬جوجهكشي‪ ،‬گــلههايگــوشتيوكنترلكيفيتجوجهيكروزهباشد‪.‬‬

‫مديريتجمعآوري‪ ،‬دستكاري‪،‬جابجاييو نگــهداريتخممرغجوجهكشيدر كيفيتجوجهيكروزهموثر‬

‫ميباشد‪.‬‬

‫تخممرغهايسفيد‪ ،‬ترکدار‪ ،‬برسكشيدهشدهو مرطوبباعثانتقالآلودگــيسطحپوستهبهداخلو‬

‫انفجارداخلماشينو آلودگــيساير تخممرغهاشدهو جوجههايتوليدينيز از كيفيتمناسببرخوردار‬
‫نخواهند بود و بستهبهميزانآلودگــيطيروزهاياوليهتلفشدهو باعثانتقالعواملبيماريزا‬
‫ازطريقافقيبهساير طيور گــلهميگــردند‪.‬‬

‫بنابر اينجمعآوريمرتبتخممرغهايجوجهكشي‪ ،‬سهتا پنجنوبتهر روز بستهبهفصلو‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫ضدعفونيتخممرغهايجمعآوريشده‪ ،‬حداكثر يكساعتپساز جمعآوري‪،‬‬

‫بهروشصحيحاز ميزانتوليد تخممرغهايرويبستر و كثيفكاستهو در ارتقاءكيفيتجوجهموثر ميباشد‪.‬‬

‫همچنينجابجاييو حملونقلتخممرغجوجهكشياز فارمبهجوجهكشيدر شرايط مناسباز ايجاد‬

‫شكستگــيوترکهايموئيدر تخممرغپيشگــيريمينمايد ‪.‬‬
‫تخممرغهايدارايترکموئيبهآسانيقابلتشخيصنبودهوفقط در شرايط‬
‫كندلينگــقابلتشخيصميباشند‪ .‬خواباندنچنينتخممرغهاييدر‬
‫ماشينجوجهكشيباعثانتقالسريععواملميكروبيبهداخلوانفجار در ماشينو عواقببعديناشياز‬
‫آنميگــردد‪.‬‬

‫ـ نگــهداريتخممرغبستهبهطولزماننگــهداريدر شرايط مناسباز نظرحرارت‪ ،‬رطوبت‪ ،‬تهويهو‬

‫همچنيننگــهداريتخممرغقبلاز خواباندنبهمدتكافيدر اطاقستر در شرايطمناسباز نظر حرارت‪،‬‬
‫رطوبت‪ ،‬تهويهباعثتوليد جوجههاييكنواختويكدستميشود‪.‬‬

‫ـ سنگــلهمادر نيز در كيفيتجوجهموثر است‪ .‬جوجههايبهدستآمدهازگــلههايمادر جوان‪،‬‬

‫كوچكتر وضعيفتر بودهو مستعد دهيدراتهشدن(از دستدادنآببدن )ميباشند‪،‬پرورشجوجهريز‬
‫احتياجبهمديريتورسيدگــيبيشتريدارد‪ ،‬ضمنتوجهبيشتر بهشرايط نگــهداريجوجهها‬
‫درجوجهكشيو همچنينانتقالبهفارم‪،‬زمانرسيدنجوجهها بهآبو دانهرچهكوتاهتر باشد بهتر است‪.‬‬
‫بنابراينبايد از ارسالجوجههايريز بهفارمهاييكهدارايبعد مسافتزياديباجوجهكشيهستند‬
‫خودداريشود‪ ،‬دراينصورتاز دهيدراتهشدنو نتيجتا افزايشتعداد‬
‫حذفيجلوگــيريشده(پتانسيلمنفي) و بهپتانسيلمثبتآنهاكهباال بودنميزانسرزندگــيآنها و‬
‫رشدسريعتر آنها است‪ ،‬دستمييابيم‪.‬‬

‫ـ گــلههايمادر پير تخممرغهايباپوستهنازکتريتوليد مينمايند كه ازطرفيدر نگــهداريآنها در‬

‫سردخانهودر ستر از نظر حرارتو رطوبتبايستيدقتبيشتريبهعملآيد تا بهميزانبيشاز حد‬
‫معمولآباز دستندهند‪،‬همچنينبايد نسبتبهضدعفونيهرچهسريعتر آنها در فارماقدامشود‪ ،‬زيرا‬
‫كهنفوذ عواملبيماريزا بهدليلنازكيپوستهبهميزانبيشتر و در مدتكوتاهتريدر آنها‬
‫صورتميگــيرد‪،‬نتيجتاگــلههايمادر پير توليد جوجههايدرشتتريمينمايند كهاستعداد‬
‫ابتالءبهعفونتدر آنها بيشتر ميباشد‪.‬‬

‫ـ ابتالء گــلههايمادر بهبيماريهايويروسي‪ ،‬ميكروبيو‬

‫مايكوپالسماييدركيفيتجوجهيكروزهتاثيرگــذارميباشد‪.‬‬

‫ـ اصوال هر نوعاسترسيكهبهگــلهواردشود از آنجملهابتالء بهبيماريهايعفوني(با انتقالعموديو يا‬

‫بدونانتقالعمودي )باعثافزايش(‪Shedding‬ريزش )عواملميكروبيمهار شده‪،‬نظير كليباسيلو‬
‫سالمونال در گــلهمادر وانتقالآنها بهجوجهيكروزهگــشتهونهايتادر‬
‫طولدوراندرگــيريگــلهباعواملاسترسزا كيفيتجوجهيكروزهافتنمودهو ميزانتلفاتاوليهو‬
‫تعدادجوجههايحذفيافزايشمييابد‪.‬ميزانتلفاتاوليهو حذفيها در‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫گــلهگــوشتيبستگــيبهچگــونگــيبرخورد باگــلهدارد‪ ،‬قرار‬

‫گــرفتنجوجهيكروزهدرشرايط محيطينامناسبكهيكيازعواملاسترسزا ميباشد‪،‬‬
‫باعثتكثيرعواملميكروبيگــشتهكهاز طرفيباعثمرگــجوجههايآلودهشدهو از طرفيديگــر‬
‫باعثانتقالعواملميكروبيبهطيور سالمگــله ميگــردد و نهايتاباعثافزايشتلفاتو حذفدر هفتهاولو‬
‫درصورتعدمبهبود شرايط‪ ،‬افتعملكرد گــلهرا بهدنبالخواهد داشت‪.‬‬

‫ـ ويروسهاييكهبهطور عموديازگــلهمادر بهجوجهمنتقلميشوندعبارتند از‪:‬‬

‫ويروسكمخونيعفونيجوجهو‪ ،CAA‬ويروسآنسفالوميليت‪MLV،AE‬ويروسرئو ‪. REO‬‬

‫ويروسلكوزمييلوييد‬

‫‪1‬ـ ويروس‪CAA‬كمخونيعفوني‪:‬‬

‫جنينرا نميكشد و در صورتآلودگــيگــلهمادر‪ ،‬ويروسبهجوجهمنتقلشدهجوجهها پساز‬

‫خارجشدناز تخمدر عرضچند روز در اثر كمخونياز بينميروند ‪.‬‬
‫ژوليدگــيپرها‪،‬رنگــپريدگــيساقپا و خونريزيهايزير جلدياز مشخصههاياينبيمارياست‪.‬‬
‫اينبيماريمخصوصجوجههايجوانميباشد‪.‬‬

‫در صورتيكهگــلههايمادر فاقدآنتيباديباشند‪ ،‬جوجههاينتاجآنهاحساسبودهو در‬

‫صورتيكهدرروزهاياولزندگــيدر محيط آلودهباويروسقرار گــيرند‪ ،‬آلودهشدهو‬
‫دچارتلفاتميگــردند ‪.‬بهترينشكل‪ ،‬وجودآنتيباديعليهبيماريدر گــلهمادر بهعلتواكسيناسيونو‬
‫يا آلودگــيباويروسفيلد در مرحلهپرورشو‬
‫انتقالآنتيباديبهنتايجآنهاستكهباعثحفاظتجوجههايگــوشتيدر سنيناوليهپرورشميگــردد‪.‬‬

‫‪2‬ـ بيماريآنسفالوميليت‪AE:‬‬

‫ر جوجههايجوانباعثفلجيولرزشدر سر و بالها ميشود‪ .‬جوجههابا پاهايكشيدهبهپهلو‬

‫ميافتند‪.‬جوجههاييكروزهكهاز طريقتخممرغهايآلودهبهويروس ‪AE‬مبتالشدهاند‪ ،‬عالئمرا از روز‬
‫اولنشانميدهند ‪.‬عالئمبيماريخيليشبيهبهفرمعصبيبيمارينيوكاسلاستوليبروز عالئمعصبيدر‬
‫بيمارينيوكاسلنميتواند زودتر از ‪1‬ـ‪ 0‬روزگــيديدهشود ‪.‬در ثانيويروسبيمارينيوكاسلبهراحتياز‬
‫مغز جوجههايمبتال جداميشود ‪.‬با وجود آنتيباديدر گــلهمادربهعلتواكسيناسيونيا‬
‫آلودگــيطبيعيگــلهدر زمانپرورشو‬
‫انتقالآنتيباديبهجوجههاييكروزهباعثحفاظتجوجههايگــوشتيميگــردد ‪.‬لرزشدر ‪،‬اثر كمبود‬
‫ويتامينو‪ E‬نفوذ عواملميكروبيمانند ‪ E.coli‬سالمونال بهمغزنيز ميتواند ايجاد شود‪.‬‬

‫‪3‬ـ ويروسبيماري‪REO‬‬

‫از طريقمادر بهجوجههايگــوشتينيز منتقلميشود و باعثتورممفاصلو لنگــشو‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫همچنينباعثكاهشجذبمواد مغذياز رودهشدهو نتيجتاباعثكاهشو‬

‫غيريكنواختيگــلهميگــردد‪.‬‬

‫‪4‬ـ ويروسلكوزمييلوييد‪MLV‬‬

‫ويروسجديدياز خانوادهويروسلكوزمييلوييدها در ‪ MLV‬بهنام‪J‬سالهاياخير شناساييو در‬

‫صنعتمرغمادر گــوشتيبهطور وسيعيشايعشدهاست ‪.‬اينويروستمايلخاصيبهسلولهايمغز‬
‫استخوانداشتهو باعثبروز لكوز در مغز استخوانميشود‪.‬بيماريزايياينويروسدر‬
‫مرغانگــوشتيمتغيير است ‪.‬ميتواند بدونايجاد تومور‪ ،‬مرگــو مير و يا اثراتزيانآور در عملكرد‪ ،‬در‬
‫گــلهحضورداشتهباشد و در ساير موارد تلفاتميتواند ‪0‬ـ‪ 7‬درصد و گــاهيبه‪03‬درصد برسد ‪.‬‬
‫شدتلكوزمييلوييدبستگــيبهتضعيفسيستمايمنيبهدليلاسترسو بروز ساير بيماريها از‬
‫‪،‬جمله‪CAA‬مارک‪ ،‬گــامبورو و سمومقارچيدارد‪ .‬تومورها‬
‫بهفراوانيدرسطحداخلياستخوانجناغسينهمحلاتصالدندهبهغضروف‪ ،‬استخوانلگــن‪،‬فكتحتانيو‬
‫استخوانجناغايجادميشود‪ .‬تومورها ممكناستبهصورتگــرهايو يا منتشر و معموالچندتاييبا‬
‫قوامنرمو سستو بهرنگــسفيد مايلبهزرد مشاهدهشوند‪.‬‬

‫عواملميكروبي‪:‬‬

‫عبارتند از‪ :‬سالمونال و اشرشياكلي‪.‬عواملفوقالذكر بهطريقمستقيم(ازطريقمادر )و غيرمستقيم(محيط‬

‫آبودانآلوده) ميتوانند باعثآلودگــيجوجهشوند‪.‬‬

‫در صورتانتقالعموديجوجههااز روز اولو از بدو ورود بهسالن‪ ،‬كسلو پژمردهو دارايتلفاتخواهند‬
‫بود‪.‬كشتميكروبياز اندامهايدروني‪،‬جوجههايتلفشدهو بيمار نوعآلودگــيرا نشانميدهد ‪.‬در‬
‫صورتانتقالافقيشروعتلفاتمعموال پسازهفتهاولخواهد بود‪.‬‬

‫مايكوپالسماها‪:‬‬

‫مايكوپالسماگــاليسپتيكوم )‪(MG‬ومايكوپالسما سينويه )‪(MS‬از عواملبسيار تاثيرگــذار در‬

‫ميزانرشد جوجهبودهو باعثمستعد نمودنابتالجوجهها بهبيماريهايويروسيتنفسيمانند نيوكاسل‪،‬‬
‫برونشيتو آنفلوآنزاميگــردند‪ .‬مايكوپالسماگــاليسپتيكومباعثكاهشرشد و ايجاد‬
‫ضايعهدراپيتليمنايو كيسههايهواييشدهوزمينهرا‬
‫جهتعفونتهايباكترياييبهخصوصاشرشياكليمستعد مينمايند‪.‬مايكوپالسما‬
‫سينوويهباعثتورممفاصل‪ ،‬لنگــش‪ ،‬كاهشرشد و همچنينآلودگــيكيسههايهواييميگــردد‪.‬‬

‫آنتيباديهايمادري‪:‬‬

‫ايمنيمادريمنتقلهبهجوجههاييكروزهموجبايجاد ايمنيتو تيتريكنواختآنتيباديصرفادر‬

‫مقابلبيماريهايياستكهگــلهمادر بر عليهآنها واكسينهشدهاست‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫آنتيباديمنتقلشدهاز مادر بهجوجهبايستيبهحديباشد كهبتواند تابرقراريايمنيتاز‬

‫طريقواكسيناسيونجوجهرا در مقابلعواملبيماريزاحفظ نمايد‪.‬جهتتدوينبرنامهواكسيناسيونبايستي‬
‫از ميزانتيترآنتيباديمادريو پراكندگــيتيتر وهمچنينوضعيتبيماريهايشايعدرمنطقهمطلعباشيم‪.‬‬

‫تغذيهگــلهمادر‪:‬‬

‫كمبود اسيدهايآمينه‪ ،‬ويتامينها ومواد معدنيدر كيفيتتخممرغوجوجهيكروزهو‬

‫ميزانتلفاتاوليهموثرميباشد‪ .‬كاهشميزانفسفر‪ ،‬افزايشكلسيم‪ ،‬عدمباالنسكلسيمو فسفر و دركمبود‬
‫ويتامينباعث ‪D3‬جيرهگــلهمادربد فرمشدناستخوانهايپا‪ ،‬نرمياستخوانها و نهايتافلجيو باز‬
‫ماندنازرشد ميگــردد‪.‬‬

‫كمبود ويتامين‪:E‬‬

‫در پرندگــانجوانباعثبيماريآنسفالوماالسي(بيماريجوجهديوانه)ميشود ‪.‬ضعفعضالني‪،‬‬

‫عدمتعادلپيشروندهكهموجبافتادنمكرر پرندهميشود‪ ،‬عدمتعادلاسپاسمي‪ ،‬برگــشتنسر بهپشتو يا‬
‫سختشدگــيگــردن‪،‬فلجي‪ ،‬و مرگ از نشانههايكمبودويتامين ‪E‬ميباشد‪.‬‬

‫كمبود ويتامين‪B2‬ريبوفالوين‪:‬‬

‫رشد اوليهجوجهها كند است‪.‬ضعفدر پردرآوري‪ ،‬فلجيپا‪،‬پيچخوردگــيپنجهپا بهطرفداخلونشستنبر‬

‫رويمفاصلخرگــوشيازعوارضكمبود ريبوفالويندر جوجههاميباشد‪.‬‬

‫كمبودويتامين‪B5‬اسيدپانتوتنيك‪ :‬باعثكوتولگــيو ضعيفشدنجوجهها ميشود‪.‬‬

‫بررسي علل افزايش تلفاتدر جوجههاي يكروزه‬

‫مقدمه‪:‬‬

‫كيفيت جوجه توليد شده به دو عاملبستگــي دارد‪ .‬يكي مرگــ و مير كهميتواند ناشي از عفونت كيسه‬

‫زرده يابندناف و آلودگــي به قارچ باشد و دومبستگــي به مقدار جوجههاي وازده وحذفي دارد كه اين‬

‫مورد به فاكتورهايبيشتري بستگــي پيدا ميكند كه در جايخود بحث خواهد شد‪.‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫بنابراين تلفات اوليه جوجههايتوليد شده را ميتوان به دو دسته تقسيمنمود‪ :‬مرگــ و مير و حذف‪.‬‬

‫در اين مقاله سعي شده است بهطورتحليلي به شرح اين دو عامل با توجه بهتجربيات فارمي پرداخته‬

‫شود‪.‬‬

‫مرگــ و مير‪:‬‬

‫عمدهترين علت مرگــ و مير اوليهعفونت كيسه زرده است كه بيشترينتلفات را در هفته اول زندگــي‬

‫باعثميشود كه معموال از روز سوم زندگــيشروع شده اوج آن در روز هفتم زندگــياست و بعد از آن‬

‫به تدريج كاهش پيداكرده و حدودادر روز دهم مرگــ و ميرناشي از عفونت كيسه زرده به حالتعادي‬

‫برگــشت ميكند‪.‬‬

‫بعد از عفونت كيسه زرده ميتوان ازعفونت بند ناف نام برد و در انتها آلودگــيقـــارچي كه‬

‫متداولترين آن آلودگــي بهقــــارچ آســــپرژيـــلوس فوميگــاتوساست‪.‬‬

‫فاكتورهاي موثردر مرگــ و مير‬

‫‪7‬ـ عفونت كيسه زرده ‪Yolk Infection‬‬

‫‪0‬ـ عفونت بندناف ‪Omphalitis‬‬

‫‪0‬ـ آلودگــي قارچي ‪Mold Infection‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫عفونت كيسه زرده و راههايانتقال آن‪:‬‬

‫همانطور كه گــفته شد متداولترين ورايجترين علت مرگــ و مير در هفته اولزندگــي است‪.‬‬

‫اجرام بيماريزا و غيربيماريزايزيادي در به وجود آوردن عفونت كيسهزرده دخالت دارند كه هم ميتواند‬

‫ازطريق تخمدان به صورت انتقال عمودييا از طريق آلودگــي مجراي تخم يااويدوكت باعث عفونت‬

‫كيسه زرده شودو يا آلودگــي از طريق پوسته تخم مرغصورت گــيرد كه اين راه بيشترين حالتوقوع‬

‫عفونت كيسه زرده است‪.‬‬

‫راههاي انتقال آلودگــي درعفونت كيسه زرده‬

‫‪7‬ـ انتقال عمودي از طريق تخمدان‪Ovarian Transmission‬‬

‫‪0‬ـ انتقال از طريق عفونت اويدوكت‪Salpingitis‬‬

‫‪0‬ـ انتقال از طريق آلودگــي پوسته ‪EggContaminated‬‬

‫عوامل ايجادكننده‪:‬‬

‫ميكروارگــانيسمهاي مختلفي باعثآلودگــي و عفونت كيسه زرده شوند‪.‬باكتري ‪ E.coli‬سردسته‬

‫اجرام ميكروبيدر عفونت زرده است كه هم ميتواند ازطريق عفونت اويدوكت باعث آلودگــيكيسه‬

‫زرده شود و هم از طريق آلودهشدن پوسته تخم مرغ كه اين حالتمتداولترين شكل بروز عفونت‬

‫كيسهناشي از ‪ E.coli‬ميباشد‪ .‬عالوه برباكتري ‪E.coli‬باكتريهاي ديگــري مثلپروتئوس و باسيلوس‬

‫و‪ ...‬ميتوانندباعث عفونت زرده شوند‪.‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫در مواردي كه عفونت توسط باكتري‪ E.coli‬ايجاد شده باشد محتويات عاديكيسه زرده كه سبز زرد‬

‫رنگــ با قوام ويژهكيسه زرده است وقتي عفوني شد كيسهزرده به صورت زرد قهوهاي با قوامكازئوزي تا‬

‫مايع زرد قهوهاي تغيير شكلپيدا ميكند‪.‬‬

‫در بعضي مواقع نفوذ جرم بيماريزااز ديواره كيسه زرده باعث انتشارآلودگــي از طريق پرده صفاق به‬

‫كيسههايهوايي و حتي باعث تورم عفوني پردهقلب و همينطور پري هياتيت تورمعفوني پرده روي كبد‬

‫ميشود‪.‬‬

‫درصد تلفات ناشي از عفونت كيسهزرده بستگــي به مقدار تخم مرغهايآلوده پاتوژنتيسه و همينطور‬

‫تعداد جرمبيماريزا دارد‪.‬‬

‫در مواردي كه عفونت كيسه زردهناشي از سالمونال باشد تابلوي كلينيكيبيماري تفاوت پيدا ميكند‪.‬‬

‫عفونت كيسهزرده سالموناليي مثل ‪ E.coli‬همميتواند از طريق زرده اتفاق بيافتد‪ ،‬هماز طريق پوسته‬

‫تخم مرغ كه همانند فرمعفونت كليباسيلي انتقال از طريقپوسته تخم مرغ متداولتر است‪.‬بيشترين‬

‫آلودگــي مربوط به دوسالمونالي متحرک اينترايتيديس وتيفيموريوم هستند كه به شكل باليني‬

‫در(‪ )Csubclinical‬سكوم و كيسه صفراوجود داشته و تحت شرايط خاصي مثلاسترس يكباره تكثير‬

‫پيدا كرده و ازطريق مدفوع دفع ميشوند در چنينمواقعي احتمال اين كه پوسته تخم مرغبه يكي يا هر‬

‫دو نوع سالمونال آلودهشود وجود دارد‪ .‬اين آلودگــي ميتواند ازطريق آلوده بودن پوشال‬

‫النههايتخمگــذاري و يا آلوده بودن ناحيه كلوآکصورت گــيرد كه در هر دو حالت جرمبيماريزا‬

‫احتمال دارد قبل از ضدعفونيشدن تخم مرغهاي قابل جوجهكشي بهداخل تخم مرغ نفوذ كرده باعث‬

‫عفونتكيسه زرده شود‪ .‬در اين حالت كيسهزرده فرم كازئوزي گــرفته و خشك وچروكيده به نظر‬

‫ميرسد و از آنجايي كهجوجههاي آلوده از بدو تولد وهمينطور در روزهاي اول زندگــي جرمبيماريزا را‬

‫دفع ميكنند باعث انتقالآلودگــي به جوجههاي سالم ديگــر شود(برخالف ساير عفونتهاي كيسه‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫زرده)در نتيجه تعداد بيشتري از جوجههايتوليد شده درگــير باكتري شده كه‬

‫البتهديگــر فرم بيماري تغيير كرده و بهصورت بيماري سالمونلوز يا پاراتيفوزبروز ميكند‪ .‬بنابراين‬

‫افزايش مرگــ و ميرو افزايش حذف را به دنبال خواهدداشت‪.‬‬

‫از‪ :‬دكترمحمدرضا صالحيقمي‬

‫كارشناس بيماريشناسي طيور‬

‫تأثير غلظت مواد مغذّي جيره بر شاخصهاي اقتصادي در جوجههاي گوشتي‬

‫مقدمه‬

‫مسأله غذا و نگراني تأمين آن براي جمعيت آينده جهان موجب شده است تا موضوع دسترسي كافي به‬

‫غذا در دستور كار سياستگزاران اقتصادي اجتماعي باقي بماند(‪ .)6‬رشد و توسعه كشور ايران در چهار‬

‫دهه اخير همراه با افزايش چشمگير جمعيت بوده است‪ ،‬بدين لحاظ تأمين رژيم غذايي مطلوب براي همه‪،‬‬

‫نياز به برنامهريزي دقيق و مديريت صحيح دارد‪ .‬در تأمين رژيم غذايي‪ ،‬پروتئين حيواني نقش و سهم‬

‫خاصي خود را دارد‪ .‬همراه با رشد و پيشرفت كشورها به دليل بهبود سطح آگاهي و اقتصادي‪ ،‬گرايش‬

‫تغذيهاي براي مصرف پروتئين افزايش مييابد‪ .‬بنابر اين رشد تقاضا براي كاالهاي پروتئيني بيش از رشد‬

‫اقتصادي اين كشورها است(‪ .)8‬نتايج تحقيقات در طي يك دهه (‪ )7013-7083‬در ايران نشان ميدهد‬

‫كه با افزايش درآمد خانوارها‪ ،‬تقاضا براي مصرف محصوالت دامي افزايش مييابد‪ .‬انتظار ميرود كه در‬

‫دهه جاري اين تقاضا كماكان به رشد خود ادامه دهد‪ .‬با توجه به نتايج رشد تقاضا براي محصوالت دامي‬

‫در دهه گذشته‪ ،‬ميتوان انتظار داشت تقاضا براي گوشت مرغ باالترين رشد (‪ 061‬درصد) را به خود‬

‫اختصاص دهد(‪ .)0‬گوشت مرغ به داليل متفاوت به يك كاالي راهبردي در سبد مصرف خانواده تبديل‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫شده است(‪ ،)8‬به نحوي كه مصرف سرانه گوشت مرغ از ‪ 6/0‬كيلوگرم در سال ‪ 7060‬به ‪77‬‬

‫كيلوگرم در سال ‪ 7016‬و در نهايت به رقم ‪ 75/66‬كيلوگرم در سال ‪ 7081‬رسيده است(‪ 7‬و‪ .)8‬با وجود‬

‫اين در صنعت مرغداري فاصله زيادي بين ظرفيتهاي بالقوه و بالفعل توليد وجود دارد و بهرهبرداري‬

‫كارآمد و بهينه از منابع صورت نميگيرد(‪ .)8‬بكارگيري دانش فني و افزايش بهرهوري دربخشهاي‬

‫توليدي اساس رشد و توسعه اقتصادي را تشكيل ميدهد‪ .‬شواهد حاكي از پايين بودن بهرهوري عوامل‬

‫توليد در بخش كشاورزي و زيربخشهاي آن در ايران است(‪ .)2‬از مهمترين نهادهها در پرورش جوجههاي‬

‫گوشتي‪ ،‬جيره است؛ زيرا به تنهايي بيش از ‪ 53‬درصد هزينههاي توليد را به خود اختصاص ميدهد(‪ 6‬و‬

‫‪ .)71‬تحقيقات در ايران نشان ميدهد كه توجه به ضريب تبديل غذايي ميتواند بيشترين تأثير را بر‬

‫درآمدهاي مرغداري را به خود اختصاص دهد‪ ،‬در حالي كه اغلب واحدهاي مرغداري از جيرههاي متوازن‬

‫شده استفاده نميكنند كه اين مسأله ميتواند عالوه بر افزايش هزينههاي توليد‪ ،‬موجب كاهش رشد و‬

‫افزايش ضريب تبديل غذايي باشد(‪ 0‬و‪ .)5‬بدين لحاظ مطالعه بر روي جيرههاي متوازن اقتصادي بر مبناي‬

‫شرايط كشور ايران ضرورتي انكارناپذير است‪ .‬در تحقيق حاضر تأثير غلظت مواد مغذّي جيره بر‬

‫شاخصهاي اقتصادي جوجههاي گوشتي سويه راس در يك مزرعه تجاري مورد مطالعه قرار گرفت‪.‬‬

‫مواد و روش‬

‫از ‪ 133‬قطعه جوجه گوشتي سويه راس در قالب طرح كامالَ تصادفي با چهار تيمار‪ ،‬چهار تكرار و در هر‬

‫تكرار ‪ 06‬قطعه جوجه استفاده گرديد‪ .‬آزمايش به مدت ‪ 10‬روز بر مبناي دو جيره غذايي آغازين (صفر تا‬

‫بيست و يك روزگي) و رشد (بيست و دو تا چهل و دو روزگي) انجام گرفت‪ .‬جيرهها برمبناي غلظتهاي‬

‫متفاوت انرژي متابوليسمي به شرح زير تنظيم شدند‪ :‬جيره الف) جيره‪ %733‬با ‪ 0033‬كيلوكالري انرژي‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫متابوليسمي‪ ،‬جيره ب) جيره ‪ %26‬با ‪ 0313‬كيلوكالري انرژي متابوليسمي‪ ،‬جيره ج) جيره‬

‫‪ %23‬با ‪ 0883‬كيلوكالري انرژي متابوليسمي و جيره د) جيره ‪ %86‬با ‪ 0103‬كيلوكالري انرژي متابوليسمي‪.‬‬

‫غلظت ساير مواد مغذّي جيره نسبت به انرژي براساس توصيه انجمن ملي تحقيقات(‪ )77‬متوازن گرديدند‪.‬‬

‫شاخصهاي مورد مطالعه به صورت هفتگي اندازهگيري شدند‪ .‬در تمام طول آزمايش جيره غذايي (به‬

‫شكل آردي) و آب به صورت آزاد در اختيار جوجهها قرار داشت‪ .‬قفسهاي آزمايشي جهت يكسان بودن‬

‫شرايط آزمايش با شرايط تجاري در داخل سالني قرار داشت كه به صورت هم زمان در حال پرورش‬

‫جوجه بود‪ .‬جهت مقايسه اقتصادي‪ ،‬تمام هزينههاي انجام شده براي كل جوجههاي دوره پرورش محاسبه‬

‫شد و اين ارقام به دست آمد‪ :‬خريد و حمل جوجه= ‪ 72/67‬درصد‪ ،‬خوراک= ‪ 13/11‬درصد‪ ،‬انرژي (سوخت‬

‫و برق)= ‪ 3/15‬درصد‪ ،‬بهداشت و درمان= ‪ 0/58‬درصد‪ ،‬نيروي انساني= ‪ 0/21‬درصد و متفرقه= ‪7/21‬‬

‫درصد‪ .‬براي تعيين شاخصهاي اقتصادي از معادالت زير استفاده گرديد‪:‬‬

‫(‪ )7‬هزينه توليد يك گرم وزن زنده (ريال) = ‪( + a‬قيمت هرگرم خوراک *ضريب تبديل)‬

‫‪ = a‬ساير هزينهها براي توليد يك گرم وزن زنده‬

‫(‪)0‬هزينه توليد يك گرم الشه = ‪( * 733‬راندمان الشه ‪ /‬هزينه توليد يك گرم وزن زنده در كل دوره)‬

‫(‪ )0‬هزينه توليد يك گرم سينه = ‪( * 733‬راندمان سينه ‪ /‬هزينه توليد يك گرم الشه)‬

‫(‪ )1‬هزينه توليد چربي حفره بطني به ازاي هر كيلوگرم الشه = (‪ *73‬راندمان چربي حفره بطني) هزينه‬

‫توليد يك گرم الشه‬

‫‪....‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫جهت تجزيه آماري دادهها از برنامه رايانهاي ‪ SAS‬استفاده گرديد و مقايسه ميانگينها‬

‫براساس آزمون دانكن در سطح احتمال ‪ 3/36‬صورت گرفت‪.‬‬

‫‪....‬‬

‫نتايج و بحث‬

‫نتايج حاصل از آزمايش در جدول شماره ‪ 7‬آورده شده است‪ .‬جيره ‪ 733‬درصد در تمام هفتهها به ازاي هر‬

‫گرم افزايش وزن زنده داراي اختالف معني دار با جيره ‪ 23‬درصد است‪ ،‬همچنين در كل دوره اختالف با‬

‫جيره ‪ 26‬درصد نيز معنيدار است(‪ .)<P3/36‬با تغيير جيره از مرحله آغازين به مرحله رشد در روند‬

‫هزينهها به ازاي هر گرم وزن توليدي تغيير ايجاد شده و اختالف جيره ‪ 733‬درصد با ساير جيرهها و نيز‬

‫جيره ‪ 86‬درصد با جيره ‪ 23‬درصد معني دار است(‪ .)< P3/36‬نتايج تأييد مينمايند كه قيمت جيره بر‬

‫هزينه وزن توليدي تأثير معنيداري ميگذارد‪ .‬همچنين ضريب تبديل غذايي ميتواند بر اين شاخص‬

‫تأثير به سزايي داشته باشد‪ ،‬زيرا نتايج مبين آن هستند كه ارزانترين جيره (جيره ‪ 86‬درصد) بهترين‬

‫نتيجه را به همراه نداشته است‪ .‬روند تغيير انرژي در جيرهها كه تأثير خود را بر اين شاخص گذاشته‬

‫است‪ ،‬تأييد كننده اين موضوع است كه بايد در ميزان تأثير غلظت انرژي جيره بر روي مصرف خوراک‬

‫تجديد نظر شود(‪ ،)76‬زيرا جوجهها نتوانستهاند با كاهش انرژي جيره‪ ،‬معادل با اين كاهش‪ ،‬نياز به انرژي‬

‫و ساير مواد مغذّي ر ا با مصرف بيشتر فراهم نمايند‪ ،‬لذا با نامناسب شدن ضريب تبديل غذايي‪ ،‬تأثير‬

‫ارزاني جيره پوشانده شده است‪ .‬اين موضوع توسط محققين ديگر نيز مورد تأييد قرار گرفته است(‪،1 ،1‬‬

‫‪ 73‬و ‪(70‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫هزينه توليد الشه آماده عرضه تحت تأثير قيمت جيرههاي غذايي قرار گرفت و جيره ‪86‬‬

‫درصد باالترين هزينه را به خود اختصاص داد و تفاوت آن با جيرههاي ‪ 26‬و ‪ 23‬درصد به عنوان جيرههاي‬

‫اقتصادي‪ ،‬معنيدار بود(‪ .)< P3/36‬نتايج تأييد مينمايند كه گرانترين يا ارزانترين جيره هميشه‬

‫اقتصاديترين جيره نخواهد بود به ويژه هنگامي كه مالک اقتصادي بودن جيره‪ ،‬شاخص الشه كامل قرار‬

‫گيرد‪ .‬به نظر ميرسد در جيره ‪ 733‬درصد قيمت باالي جيره موجب افزايش هزينه توليد الشه شده است و‬

‫در جيره ‪ 86‬درصد‪ ،‬كيفيت جيره موجب رشد اندامهاي غيراقتصادي همچون دستگاه گوارش شده و به‬

‫همين جهت با افت وزن بخشهاي اقتصادي الشه‪ ،‬قيمت پايين جيره نتوانسته اثر مثبت بر روي هزينه‬

‫توليد الشه قابل عرضه داشته باشد(‪ 1‬و ‪ .)73‬اين نتايج در مورد عضله سينه تكرار گرديد و‬

‫غيراقتصاديترين جيره با مصرف جيره ‪ 86‬درصد و اقتصاديترين جيره با مصرف جيره ‪ 26‬درصد حاصل‬

‫شد‪ .‬اين موضوع در مورد صنايع تبديلي كه در مورد تفكيك الشه و عرضه اندامهاي مختلف به بازار عمل‬

‫مينمايند مي تواند از نظر اقتصادي مهم باشد‪ .‬هر چند در حال حاضر در شرايط بازار ايران اين موضوع‬

‫اهمّيّت از زيادي برخوردار نيست‪ ،‬امّا براي افزايش صادرات به ويژه به كشورهايي كه تنها امكان ورود‬

‫بعضي از اندامها مانند عضله سينه را ميدهند‪ ،‬موضوع از اهمّيّت خاصي برخوردار است‪.‬‬

‫اقتصاديترين جيره از نظر توليد چربي حفره بطني با استفاده از جيره ‪ 86‬درصد به دست آمد‪ .‬در‬

‫جوجههاي پرورش يافته با اين جيره با توليد پايينترين ميزان چربي‪ ،‬كمترين هزينه براي توليد چربي‬

‫حفره بطني اختصاص يافت(‪ 1‬و ‪ .)70‬نتايج نشان ميدهند در صورت افزايش غلظت انرژي‪ ،‬جوجهها‬

‫نخواهند توانست از همه انرژي وارد شده به خون براي توليد بافتهاي پروتئيني استفاده نمايند و در‬

‫نهايت بخشي از انرژي به چربي تبديل خواهد شد‪ .‬از انجا كه همبستگي زيادي بين تجمع چربي در چربي‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫جفره بطني و كل چربي الشه وجود دارد‪ ،‬به نظر ميرسد الزم باشد در مورد ميزان انرژي‬

‫جيرهاي جوجه ها در حدي كه حداقل چربي الشه را به همراه داشته باشد پژوهشهاي بيشتري صورت‬

‫گيرد‪ .‬در هر صورت در حال حاضر چربي الشه در جوجههاي توليدي در صنعت مرغداري به دليل عدم‬

‫استفاده غذايي از آن به يك مشكل جدي براي مصرف كنندگان تبديل شده است(‪(70‬‬

‫نتيجهگيري‬

‫نتايج اين پژوهش مبين آن است كه بايد در مورد اقتصاديترين جيره در ايران با توجه به غلظت موثر‬

‫مواد مغذّي جيره تحقيقات الزم صورت گيرد‪ .‬همچنين الزم است قيمت جوجههاي توليدي در هر واحد‬

‫پرورشي از وزن زنده به سمت الشه قابل عرضه توليدي حركت نمايد‪ .‬در صورت موفقيت بودن اين امر‬

‫بدون شك غلظت مواد مغذّي و به ويژه انرژي متابوليسمي جيرهها بايد مورد بازنگري قرار گيرد‪ .‬نتايج‬

‫همچنين تأييد مينمايند كه با توجه به مداوم بودن تحقيقات اصالح نژادي براي بهبود رشد سويههاي‬

‫گوشتي طيور‪ ،‬الزم است اين تداوم به بخش تغذيهاي اين صنعت نيز تعميم يابد‪ ،‬زيرا در هر شرايط‬

‫نزديك به سه چهارم هزينههاي واحدهاي پرورشي جوجه گوشتي به امر تغذيه اختصاص مييابد‪.‬‬

‫بررسي جايگزيني كنجاله هسته خرما به جاي كنجاله سويا در جيره رشد جوجه خروسها‬

‫در اين آزمايش اثر تعويض كنجاله سويا با كنجاله هسته خرما در جيره رشد ‪ 703‬جوجه خروس گوشتي به‬

‫مدت ‪ 65‬روز مورد بررسي قرار گرفت‪ .‬جوجه خروسها در سن ‪ 6‬هفتگي به صورت تصادفي به گروههاي‬

‫آزمايش شامل ‪ 733 ،16 ،63 ،06 ، 3‬درصد كنجاله هسته خرما به جاي كنجاله سويا جايگزين شده‪،‬‬

‫تقسيم بندي شد‪ .‬جيره ها به ترتيب به نام هاي ‪ 7‬تا ‪ 6‬معين شد‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫نتايج بدست آمده نشان مي دهد كه ميانگين افزايش وزن روزانه و نسبت غذا به افزايش وزن در تيمارها‬

‫داراي اختالف معني داري مي باشد‪ .‬پرندگاني كه با جيره شماره ‪ %06 ( 0‬جايگزيني ) تغذيه شده بودند‬

‫داراي باالترين وزن نهايي ( ‪ 7002/71‬گرم ) بودند و گروه كنترل ( شماره ‪ ) 7‬نيز بعد از اين گروه بيشترين‬

‫وزن نهايي را دارا بود‪ .‬ولي پرندگاني كه با جيره هاي شماره ‪ 1 ،0‬و ‪ 6‬تغذيه شده بودند‪ ،‬به ترتيب وزن‬

‫نهايي در آنها كاهش يافت‪ .‬پرندگان تغذيه شده با جيره شماره ‪ ، 0‬داراي بهترين نسبت غذا به افزايش‬

‫وزن ( ‪ ) 0/88‬بود‪ .‬هزينه خوراک به ازاي هر كيلوگرم بطور معني داري با فزايش ميزان جايگزيني كنجاله‬

‫هسته خرما به جاي كنجاله سويا كاهش يافت‪ .‬جيره شماره ‪ 0‬كمترين هزينه به ازاي هر كيلوگرم‬

‫افزايش وزن بدن و بيشترين سود را به همراه داشت‪.‬‬

‫از اين مطالعه نتيجه گرفته مي شود كه جايگزيني سويا با كنجاله هسته خرما نه تنها باعث كاهش هزينه‬

‫هاي تغذيه اي مي شود بلكه باعث افزايش عملكرد نيز مي شود‪.‬‬

‫رديابي عوامل وازدگي وتلفات اوليه درگله گوشتي‬

‫مقدمه ‪:‬‬
‫نحوه برخورد باتلفات اوليه مرغداريها ‪ ،‬ازمعضالت جـدي اين حرفه است كه بعضا“ باتبعـات ونتـايج‬
‫حقوقي ودرگيريهاي مربوط بدان نيـز همراه مي شود ‪ .‬متأسفانه ‪ ،‬عليـرغم اهميت اين مقوله ‪ ،‬تاكنون‬
‫كار مدون ومنظمي دراين زمينه‪،‬صورت نگرفته است‪.‬به دليل ضرورت وجوديك راهنماي عملي ‪ ،‬براي‬
‫قضاوت صحيح درمورد منشأ وعوامل تلفات ‪ ،‬مقاله حاضـربه عنـوان ورودومقدمه اي دراين موضوع ‪،‬‬
‫تقديم مي گردد بدان اميدكه جزئيات فني اين مباحث به كمك اهل نظر‪،‬تفصيل وتعميق بيشتري پيدا‬
‫كند ‪.‬‬
‫روش شناسي ‪:‬‬
‫بيش ازهرچيزبايدمتدلوژي مناسبي براي تحقيق وبررسي موردنظرمان داشته باشيم‪.‬اين متدلوژي‬
‫بـايدبـه گونه اي تنظيم شـودكه حتي االمكان ‪ ،‬كليه عـوامل دخيل درتلفات اوليه راپوشش دهـد‪.‬روش‬
‫برگزيده اين مقاله تبارشناسي(دودمان پژوهي)خواهدبود‪ .‬اين متدلوژي منسوب به“نيچه” وبخصوص “‬
‫ميشل فوكو ” فيلسوف معروف ومعاصرفرانسوي است ‪ .‬تفاوت اين روش با روش تاريخ شناسانه آن است‬
‫كه درروش تـاريخي ‪ ،‬سابقه تـاريخي مسئله ازابتـدا به انتـها مـرورمي شودحـال آنكه درروش‬
‫تبارشناسي جستجو ازحال به گذشته سيرمي كند‪.‬يعني ما گزارشي ازوضعيت موجود(ودراين مـورد از‬
‫تلفات غيرعادي اوليه درگله اي معين ) داريم ‪ .‬درمحل حضورمي يابيم وباروش تبارشناسانه ازوضعيت‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫حال حاضر گله گوشتي گزارشي تهيه مي كنيم ‪.‬اگرصحت گزارش‪،‬دال برتلفات غيرعادي‬
‫موردتأييدمان قرارگرفت ‪،‬آنگاه به رديابي عوامل آن ازحـال به گـذشته مي پردازيم وقدم به قدم به‬
‫حـذف عوامل غيرمؤثربـرتلفات اقـدام مي كنيم ‪.‬هدف آن است كه بتدريج حلقه محاصرة عامل يـا‬
‫عـوامل اصلي را تنگتر ونهايتا“ آنها راشناسايي نمائيم ‪.‬‬
‫گام اول ‪ :‬بررسي صحت وسقم گزارش‬
‫پس ازحضوردرمحل‪،‬اولين كار‪،‬تحقيق صحت وسقم اصل گزارش است‪.‬بارها اتفاق افتاده كه مرغدار‬
‫بدليل عدم اطالع كافي ازطبيعي بـودن درصدي ازتلفات اوليه ‪ ،‬يـا بداليل ديگـر ‪ ،‬دروخـامت وضع گله‬
‫دانسته ياندانسته مبالغه كـرده است ‪ .‬ميزان استاندارد يـا طبيعي تلفات اوليه ووازدگي گله دركشور ما‬
‫تاسقف ‪ %0‬تعيين شـده است ‪.‬البته اين رقم سالياني طوالني است كه مبناي قضاوت وداوري قرارگرفته‬
‫وظاهرا“ بيش ازآنكه نوعي اتكـا برداليل علمي داشته باشد‪ ،‬عمـدتا“ بديل جنبه بخشنامه اي آن مالک‬
‫عمل قـرارمي گيرد‪ .‬بـاتوجه به ارتقاء وضعيت بهداشتي مـرغـداريها وسـوادوآگـاهي مـرغـداران و‬
‫توليـدكنندگان جوجه ‪ ،‬شابسته است مقدمـات تجديد نظـرعلمي دراين رقم بـاتوجه به واقعيات جديد‬
‫صنعت مرغداري فراهم گردد‪ .‬نخستين گام دراين زمينه مي تواند برآوردي واقعي ازآمار تلفات اوليه‬
‫جوجه هاي توليد شده درسراسركشورباشد‪.‬علي ايحال تاآنزمان‪،‬ناچاريم رقم ‪ %0‬رامبناي كارقراردهيم‬
‫مشكل ديگـر عدم توافق درمحـدوده زماني تلفات است كه اغلب ‪ 1‬روز ذكـرشده ولي بعضـا“ ده‬
‫روز راواقعي ترمي دانند وبندرت هم تا‪ 76‬روز رامالک قرارمي دهند‪.‬دربخشنامه هاي اداري تـأكيد‬
‫برتلفات هفته اول است ولي به نظرنگارنده اگرمنشأوازدگي وتلفات عواملي غيراز بيماريهاي ‪eggborn‬‬
‫( عفونت نـاف ـ سالمونال وآسپرژيلوس ) بـاشد‪.‬محاسبه تلفـات هفتـه اول عــادالنه است چـون‬
‫دراين شـرايط منحني تلفات بين روزهـاي ‪0‬و‪ 5‬به اوج مي رسدوسپس دفعتا“سقـوط مي‬
‫نمـايد‪.‬امـادرمورد بيماريهاي ‪ egg born‬داوري بايد باتوجه به دوره كمون ودوره خودبيماري صورت‬
‫گيرد‪.‬مثال“درعفونت ناف ناشي ازآلودگي هجري اين مدت تا‪ 73‬روزاول ادامه داردودرموردسالمونلوز‬
‫باتوجه به اينكه اوج تلفات درهفته دوم است حـداقل ‪ 76‬روز بـايدمالک محاسبه باشد‪.‬‬
‫درمـوردآسپرژيلوس هاي مادري هم درست است كه اوج تلفـات درهفته اول متمـركزاست ولي تلفات‬
‫مراحل غيرحاد بيماري هم تا ‪ 76‬و‪ 03‬روزگي وبعضا“ بيشتر مي تواند طول بكشدكه طبعا“ بايستي‬
‫دربرآورد خسارات وارده‪ ،‬موردتوجه قرارگيرد‪.‬‬
‫نكته مهم ديگرآن است كه دراين برآورد صرفا“نبايد تلفات اوليه لحاظ گرددبلكه بايدوضع عمومي‬
‫گله‪ ،‬ميزان جوجه هاي وازده‪،‬روند بهبودي وتلفات احتمالي گله درآينده هم موردنظر قرارگيرد ودر‬
‫محاسبه نهايي اعمال گردد‪.‬‬
‫گام دوم ‪ :‬بررسي مشكالت مديريتي‬
‫چنانچه درگـام اول اصل وجودمشكل منتفي نگرديد وموردتائيدواقع گشت‪،‬درگام دوم بايدوضعيت‬
‫مديريتي گله بررسي شود‪.‬‬
‫مهمترين عامل سوء مديريت منتهي بـه تلفات ووازدگي ‪،‬آمـاده نبودن سالن درزمان تخليه جوجه‬
‫مي باشدكه خود شامل سردي سالن وتشنگي است‪.‬عـدم تامين حـرارت هفتـه اول فاكتـور بسيـارمهم‬
‫تلفات اوليه است كه به سرماخوردگي جوجه ها(باعالئم پژمردگي وتجمع‪،‬رسوب اورات وعفونت ناف)‬
‫منجرخواهدشد‪.‬تشنگي دادن به جوجه ها نيزبه دهيدرا تاسيون ووازدگي مي انجامدوهرچه مدت آن‬
‫طوالني تـرشـود‪،‬وضع عمـومي گله وخيم تـر مي شـود‪.‬مشكل تشخيص اين عـوامل درعـدم همكاري‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫احتمالي مـرغـداردر دادن اطالعـات است كه مي تـوان كمـابيش آنها را ازكالبـدگشايي‬

‫تلفات ــ وضع موجودمديريت ــ روندومنحني تلفات وبررسي اطالعات ثبت شده توسط خود‬
‫مرغدار‪،‬بدست آورد‪.‬‬
‫عامل مهم سـوء مديريتي ديگرمسئله تغذيه است ‪ .‬عدم باالنس جيره حداقل درمراحل اوليه نمود‬
‫محسوسي در تلفـات نـدارد ولي مسموم بـودن دان و ‪ TVN‬باالي آن مي تـواندبه افـزايش غيرعادي‬
‫مي باشد‪.‬‬ ‫وبراي پودرماهي‬ ‫تلفات اوليه منجرشود‪.‬استاندارد ‪ TVN‬براي دان كامل‬
‫آلودگي ثانويه دان وبسترباآسپرژيلوس هم ازمواردمشكل آفرين است كه به افزايش تلفات ازروز‬
‫‪6‬و‪5‬بخصوص درهفته دوم منجرمي شود‪.‬دراين حال ندول هاي قارچي ازموارد‪ egg born‬آسپرژيلوس‬
‫درشت ترواوج تلفات متمركزدرهفته دوم است ‪.‬دراين مواردبرداشت نمونه ازدان وبستر وارسال به‬
‫آزمايشگاه براي رديابي مسئله ‪ ،‬وتفريق ازدرگيريهاي مادري ضرورت دارد‪.‬‬
‫سايرمواردسوءمديريت ازقبيل مشكالت تهويه‪ ،‬مشكالت بهداشتي وعـدم باالنس نسبي جيـره‬
‫تأثيـر خاصي بـرتلفات اوليه ندارندهرچندقطعا“ درسنين بـاالتـرعوارض وعواقب سوء آنها وضع‬
‫عمومي گله رامتأثرخواهدكرد‪.‬نكته مهم دراين موردآن است كه شدت وحدت وضعيت گله بـايدبا نـوع‬
‫عاملي كه براي آن قائل مي شويم ‪ ،‬متناسب بـاشدوميزان تلفات وحدت مسئله بتواندعلي االصول‬
‫ازعامل مورد نظرما ناشي گردد‪.‬‬
‫گام سوم ‪ :‬بررسي نحوه حمل‬
‫چنانچه دروضعيت مديريتي گله عاملي راكـه بتـواندوضع موجودراتوضيح دهـد نيافتيم ‪ ،‬درمرحله‬
‫بعدي بايدپروسه حمل از بارگيري تاتخليه جوجه بررسي شود ‪.‬‬
‫مشكالت ناشي ازحمل درگله دونموداساسي دارد‪ :‬يكي تلفات غيرعادي داخل كارتن هـاي جوجه و‬
‫ديگــربيحالي جوجه هاي تخليه شده ‪ ،‬طوري كه جوجه ها سينه مي زنندوتمايلي به تحرک وجستجوي‬
‫آب ودان ندارند‪.‬‬
‫درحمل ‪ ،‬مدت حمل ‪ ،‬نوع بسته بندي ‪ ،‬توقف توي راه وتجهيزات وسيله حمل مؤ ثرند‪.‬‬
‫افزايش مدت حمل به باالي ‪01‬ـ ‪ 78‬ساعت بـاعث دهيـدراته شدن جوجه ها مي شود‪.‬هرچه جوجه‬
‫ازمادرجوانتري توليدشده باشد ‪ ،‬نسبت به افزايش اين مــدت آسيب پذيرمي شـود‪.‬دراين حـال براي‬
‫كنترل ابعادضايعه جوجه بايد سريعا“ به آب ودان رسانده شود وازالكتروليت بـراي جبران آب ازدست‬
‫رفته استفاده شود ‪ .‬مدت حمل به سادگي ازتفاضل زمان تخليه وبارگيري بدست مي آيد ‪.‬‬
‫توقف ميان راهي بدليل خرابي فني وسيله نقليه يا استراحت راننده ‪،‬باعث واردشدن شوک حرارتي‬
‫وتهويه اي به جوجه ها ‪،‬مي شود‪،‬كه تحقيق وقوع يــا عـدم وقـوع آن راه وروش متعــارفي نداردوبه‬
‫ميزان همكاري راننده دردادن اطالعات بستگي دارد‪.‬‬
‫حمل ونقل جوجه ها درفصول گرم وخاصه براي مسافت هاي دوربايدحتما“ دربسته بنــديهاي ‪83‬‬
‫قطعه اي وحتي درصورت لزوم كمترازآن صورت مي گيرد تامشكل گرمازدگي وخفگي عارض نگردد‪.‬‬
‫جوجه خفه شده دركالبدگشايي داراي ريه پرخون ونوک تيره( بدليل آنوكسي ) مي باشد‪ .‬ضمنا“ تعداد‬
‫كارتن هايي كه بـرروي هم چيده مي شودنبايداز‪ 1‬تجاوزكندچــراكه درغيراين صـورت تهـويه كابين‬
‫وتوزيع هوا دچارمشكل جدي مي شود‪.‬بعالوه مشكل مكانيكي روي كارتن هاي زيري ممكن است باعث‬
‫فشاربه جوجه ها شود‪.‬‬
‫ماشين حمل بـايد ازتجهيزات مناسب گــرمـايشي وســرمـايشي وتهويه اي برخوردارباشد‪.‬درعمل‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫اكثريت قريب به اتفاق وسايل حمل دركشور‪ ،‬فـاقداين تجهيزات مي باشند وازتهويه‬
‫طبيعي ( بازكردن دريچه هاي هوا ) وبعضـا“ روشن كردن گـاز پيك نيكي بـراي تأمين گرما استفاده مي‬
‫كنندكه خوداين گاز بامصرف اكسيژن هوا وتوزيع غيريكنواخت گرما ‪ ،‬مسئله سازخواهد بود ‪.‬‬
‫گام چهارم ‪ :‬بررسي ميزان دهيدراتاسيون درسالن انتظار‬
‫چنانچه تلفات غيرعادي وبيحالي درجوجه هاي تخليه شده وجودنداشت واين عامل هم ازمجموعه‬
‫عوامل مؤثربرضايعات اوليه ووازدگي ‪ ،‬حذف گرديد‪،‬رديابي واردفازجديدي مي شود وآن خودجوجه كشي‬
‫است ‪.‬بررسي پروسه توليد جوجه را نيز بـراساس متـدلـوژي تبـارشنـاسـانه ازروز ‪ 07‬شــروع مي‬
‫كنيم ‪.‬‬
‫نكته مهم روز‪ 07‬آن است كه جوجه به چه مدت درداخل سالن انتظار جوجه كشي مانده است ؟ مدت‬
‫قابل قبول دراين مورد نبايداز‪76‬ـ‪ 70‬ساعت تجاوز نمايدوگرنه جوجه دچاردهيدراتاسيون نسبي مي‬
‫شود‪.‬اگـراين جـوجـه بيشتراز‪ 01‬سـاعت درسالن باقي بماندوبعـدازآن هم به نزديكتـرين مقصـد‬
‫بارگيري نشود‪،‬امكان تلفات اوليه بشدت افزايش مي يـابـد‪.‬علي ايحال مجموع مـدت انتظار درسـالن و‬
‫مـدت حمل نبايد از‪ 05‬سـاعت تجاوزنمايدوگرنه بروز مشكل حتمي است وطبيعتا“ هرچه براين مدت‬
‫افزوده شود ‪ ،‬ابعاد مشكل افزايش خواهد يافت ‪.‬‬
‫يكي ديگرازعوامل دهيدراتاسيون درسالن انتظار‪ ،‬فقـدان رطوبت كافي اين سـالن وگـرماي زيادآن‬
‫است ‪.‬ميزان رطوبت الزم ‪16‬ـ‪ 13‬درصدوحرارت مناسب‪01‬ـ ‪ 00‬درجه است ‪.‬فقدان شرايط اپتي موم‬
‫باعث ناراحتي وسروصـداي غيـرعـادي جـوجـه ها مي شود كـه هنگام ورودبه سـالن مي تـوان آن را‬
‫تشخيص داد‪.‬‬
‫علي ايحال كنترل شـرايط فيـزيكي سـالن انتظارومـدت انتظار ـ بخصـوص بـراي دست اندركاران‬
‫جوجه كشي ـ كارساده اي است كه درردگيري مشكل مؤثراست ‪.‬‬
‫گام پنجم ‪ :‬بررسي كيفيت جوجه توليدي‬
‫بخشي ازمشكالت كيفي جوجه به گله مادروبخشي به جوجه كشي برمي گردد‪.‬‬
‫درجوجه كشي حذف جوجه هاي درجه ‪ ( 0‬ريزـ زمين گيرـ دهيدراته ـ فقدان چشم ـ منقـارمتقاطع‬
‫وتورم وزخم ناف ‪ ). . .‬مهم است درمراجع ‪ ،‬ميزان استاندارد جوجه هاي درجه ‪ 0‬حدود‪ %7‬عنوان شده‬
‫ولي عمال“ ودركشورما اين درصدبيشتراست ودرگله هاي جونيـور ونيـزگله هاي پير‪ %0‬وبعضـا“ هم تا‬
‫‪ %0‬مي رسد‪.‬‬
‫عامل اصلي وجود جوجه هاي دهيدراته ‪ ،‬پرت رطوبتي زياد تخم مرغ در جريـان انكوباسيون است‪.‬‬
‫دوروش براي محاسبه اين افت وجوددارد ‪.‬يكي محاسبه ميزان ‪( Humdityloose‬رطوبت ازدست‬
‫رفته)‬
‫باتوزين تخم مرغ هاي معين درسنين ‪ 7‬و‪ ، 78‬كه اين ميزان درشرايط نرمال ومتعارف ‪70‬ـ‪ %70‬است ‪.‬‬
‫افزايش اين درصد ‪،‬باعث دهيدراتاسيون ووازدگي‪،‬و كاهش آن موجب هيدراتاسيون وپـرآبي جـوجـه‬
‫مي شود كه بنوبه خودباعث بسته نشدن نـاف وافزايش احتمال عفـونت نـاف مي گردد ‪.‬درهردوحـال‬
‫تلفات اوليه ووازدگي گله افزايش مي يابد‪.‬‬
‫روش ديگر‪،‬محاسبه وزن ت خم مرغ قبل ازست كـردن وجـوجـه توليدي حاصل ازآن است درحالت‬
‫استاندارد وزن جوجه بـايـد حـدودا“ ‪ %55‬وزن تخم مـرغ بـاشـد ‪ .‬درغيـراين صـورت بـاز يـا‬
‫مشكل دهيدراتاسيون داريم ياهيدراتاسيون ‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫براي كنترل رطوبت ازدست رفته ‪،‬دردامنه استـاندارد ومتعـارف آن ‪ ،‬بايدمجموعه‬

‫شرايط فيزيكي سيستم جوجه كشي ‪،‬ازسالن نگهداري تخم مرغ تاسـالن گـريد جـوجـه‪ ،‬تحت كنترل‬
‫باشد ‪ .‬اين شرايط براي قسمتهاي مختلف سيستم درجدول زيرآمده است ‪.‬‬

‫مكان سالن گريد تخم مرغ‬

‫ذخيره تخم مرغ‬
‫اتاق گاز‬
‫سالن ستر‬
‫ستر‬
‫سالن هچر‬
‫هچر سالن گريد جوجه سالن نگهداري جوجه‬
‫ماشين حمل‬
‫حرارت ‪01 78‬ـ‪01 03‬ـ‪01/6 00‬‬
‫(‪F5/99) 24‬ـ‪06 00 )28/6( 01 00‬ـ‪00‬‬
‫رطوبت ‪83‬ـ‪83 13‬ـ‪83 13‬ـ‪53 53‬ـ‪53 63‬ـ‪68‬‬
‫(‪13 )85‬ـ‪13 53‬‬
‫(‪)81‬‬

‫نهايتا“ ضمن گام پنجم اگرديديم مشكلي درسيستم جـوجـه كشي نداشته ايم و ميزان حذف جوجه‬
‫هاي وازده وميـزان افت رطـوبت ووزن تخم مـرغ هم عـادي است ‪ ،‬مشكل بـايـد درشـرايط‬
‫بهـــداشتي وبيماريهاي ‪ egg born‬باشد كه ازطريق تخمدان مرغ هاي مادر ياآلودگي ثانويه سالن‬
‫ها ودستگاههاي‬
‫جوجه كشي عارض شده باشند ‪.‬دراين موردسه بيماري اهميت ويژه دارند ‪:‬‬
‫سالمونلوز كه منشأ آن گله مادراست ‪.‬درسطح باليني عالئم خاصي درگله مادرديده نمي شود‪ ( .‬نه‬
‫افت توليد ونه تلفات ) بيماري عمدتا“ ازطريق تخمدان ودرسالمونالهاي گروه تيفي موريوم ازطــريق‬
‫آلودگي موادغذايي بوسيله جوندگـان وبخصـوص موش ‪،‬انتقـال مي يابد ‪.‬ولي درگله گــوشتي پس از‬
‫گذشت دوره كمـون كه ‪5‬ـ ‪ 6‬روزاست ‪ ،‬آغــازودرهفته دوم با عالئم اسهـال سفيدوپژمردگي به اوج مي‬
‫رسد ‪ .‬افت هچ بدليل تلفات جنين هاي آلوده مي تواند اتفاق بيافتد‪.‬تشخيص قطعي پس ازمشاهده عالئم‬
‫فوق وتأييد آن از طريق آزمايشات باكتريولوژيك وسرولوژيك امكان پذيراست ‪.‬‬
‫آسپرژيلوس هم بيماري ‪ egg born‬است ولي ازطريق تخمـدان منتقل نمي شود‪ ،‬بلكه ازراه‬
‫آلودگي ثانويه پوسته تخم مرغ باقارچ اتفاق مي افتد‪.‬آلـودگي تخم مـرغ هم مي تواند ازبستـر‬
‫وپوشــال ودان آلوده درگله مـادرناشي شـده بـاشد وهم ازنقص وضعف سيستم بهـداشتي درجوجه‬
‫كشي ‪ .‬بهـرحـال آسپرژيلوس هم به بيمـاري حـادتنفسي جوجه هاي جـوان وتلفات شـديد بخصوص‬
‫درهفته اول منجر مي گردد‪.‬‬
‫عفونت بند ناف هم مي تواند ازنقص سيستم بهداشتي جوجه كشي بوجودآيد ‪ .‬دراين حال عفونت‬
‫كلي باسيلي ازطريق ناف‪،‬جوجه ها را آلوده ومنجربه تلفات‪73‬روز اول مي شود كه اوج آن درروزهاي ‪5‬‬
‫ـ‪ 0‬قرار دارد‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫بنابراين معموال“ منشأآلودگي سالموناليي درگله مادر وآلودگي ناف درجوجه كشي است‬
‫ولي آلودگي قارچي مي تواند ازهــردوجا ناشي شـده باشد ‪.‬دراين صورت اگــر مشكل فقط درجوجه‬
‫هاي توليدي حاصل ازيك گله خاص باشد وسايرگله هايي كه تخم مرغشان درهمان جوجه كشي چيده‬
‫مي شودفاقد مشكل باشند‪ ،‬مشكل ازدستگاههاست ‪.‬ضمن اينكه آزمايشات وكشت قارچي وميكروبي‬
‫درهرسه بيماري مي توانندمارا درشناسايي وردگيري سرچشمه مشكل ياري رسانند‪.‬شكستن تخم مرغ‬
‫هاي هچ نشده و مشاهده تلفات جنيني ناشي از رشدقارچ دراطاقك هوايي هم به حدكافي روشنگرريشه‬
‫آلودگي است ‪ .‬اگراين آلودگي درتخم مرغ هاي فارم خاصي باشد‪ ،‬طبعا“ جوجه كشي سرمنشأ مشكل‬
‫نيست وآلودگي ازفارم به جوجه كشي منتقل شده است ولي اگـرآلودگي درتخم مرغ هاي فـارم هاي‬
‫مختلف باشد يا مشكل ازجوجه كشي است يـاجوجه كشي بطـريق ثـانويه ا زطريق فـارم آلوده شـده‬
‫وبه نوبه خود به آلودگي جوچه هاي فـارم هاي ديگر كمك كـرده است ‪.‬درموردآلودگي ثانويه جوجه‬
‫كشي‪ ،‬درصورت رعايت ضدعفوني ونكات بهداشتي بايد قضيه فيصله يابد ولي اگر آلودگي ازگله‬
‫مادرشروع شده باشد ‪ ،‬ضدعفوني جوجه كشي دركنترل آن تأثيري نخواهدداشت ‪.‬‬
‫خالصه مراحل بررسي وردگيري وازدگي جوجه هاي گوشتي ‪:‬‬
‫‪ 7‬ـ تحقيق صحت وسقم اصل گزارش‬
‫‪ 0‬ـ بررسي مسائل مديريتي شامل ‪:‬‬
‫احتمال سرما خوردگي ـ احتمال تشنگي كشيدن ـ بررسي جيره به لحاظ باالنس وميزان ‪ TVN‬ـ مسائل‬
‫بهداشتي بخصوص دررابطه با بستر‬
‫‪ 0‬ـ بررسي مسائل حمل شامل ‪:‬‬
‫تلفات ضمن حمل ‪ +‬ميزان شادابي جوجه پس از تخليه ـ مدت حمل ومسافت آن ـ نحوه بسته بندي‬
‫وچيدن كارتن ها ـ تجهيزات حمل‬
‫‪ 1‬ـ بررسي مدت انتظار شامل ‪:‬‬
‫مدت نگهداري درسالن انتظار ـ رطوبت وحرارت سالن انتظار‬
‫‪ 6‬ـ بررسي مسائل جوجه كشي شامل ‪:‬‬
‫ميزان جوجه هاي حذفي وعوامل حذف ـ ميزان افت رطوبت تخم مرغ ـ ميزان افت وزن تخم مرغ ـ‬
‫نتايج كشت هاي ميكربي وقارچي ـ كنترل وضعيت بهداشتي‬
‫‪ 5‬ـ بررسي گله مادر شامل ‪:‬‬
‫بيماي هاي گله ـ بررسي جيره ـ بررسي وضعيت بهداشتي گله ـ نتايج كشت ها وآزمايشات سرولوژيك‬

‫اهميت آب و رطوبت در پرورش جوجه گوشتي‬

‫پرندگان از مهر داران خونگرم هستند كه در سير تكاملي از خزندگان منشا گرفته اند يكي از مواد اصلي‬
‫تشكيل دهنده ي بدن پرندگان آب مي باشد آب حساسترين ماده مغذي و بزرگترين جز سازنده بدن‬
‫بوده و حدود ‪ 13‬درصد از كل بدن را تكسيل مي دهدكه از اين ميزان حدود ‪ 13‬درصد از داخل سلولي و‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫‪ 03‬درصد به صورت مايع خارج سلولي مي باشد و اين رابطه بايد تعادلي باشد و اختالف‬
‫بيش از حد باعث اختالل در كل متابوليسم بدن مي گردد ‪ .‬هنگامي كه جوجه از تخم خارج مي شود‬
‫داخل دستگاه هچري ‪ ،‬حدود ‪ 13‬درصد رطوبت در اختيار دارد هنگام بار زدن جوجه ها جدا كردن و قرار‬
‫گرفتن آنها در جعبه هاي حمل اين ميزان رطوبت كاهش چشم گيري دارد و هنگام ورود به داخل سالن با‬
‫توجه به فضاي باز سالن و شرايط آب و هوايي منطقه ميزان رطوبت نسبت به هچري بسيار اختالف دارد ‪.‬‬
‫بنابراين بايد شرايطي را فراهم آورد كه جوجه ها از نظر ژنتيكي بتوانند خود را با محيط جديد وفق دهند‬
‫زيرا اشتها در هفته اول از اهميت خاصي برخوردار است و حاكي از سالمت جوجه مي باشد به همين‬
‫منظور رعايت كردن موارد ذيل از اهميت خاصي برخوردار است ‪.‬‬
‫‪-7‬دسترسي به آب آشاميدني در طول ‪ 01‬ساعت شبانه روز بايد فراهم گردد ‪.‬‬
‫‪-0‬براي چهار روز اول دوره پرورش ‪ ،‬آبخوري اضافي بايد در نظر گرفته شود ‪.‬‬
‫‪-0‬ميزان آب مصرفي را بايستي به طور مرتب به صورت دستي و يا بوسيله كنتور اندازه گيري نمود با‬
‫مشاهده ي تغييرات ناگهاني در مقدار مصرف آب مي توان مشكوک به بيماري شد ‪.‬‬
‫‪-1‬با باال رفتن دما حدود ‪ 5/6‬در صد افزايش آب به ازاي هر يك در جه باالتر از ‪ 07‬درجه سانتي گراد در‬
‫نظر گرفته شود وقتي هواگرم مي شود ظرفيت آن در حفظ رطوبت افزايش پيدا مي كند بنابراين وقتي‬
‫درجه حرارت هوا افزايش مي يابد رطوبت نسبي كاهش يافته وجوجه ها در سن پايين و هفته اول با‬
‫كمبود روطوبت روبرو مي شوند زيرا منابع دفع رطوبت از طيور از بازدم و همچنين مدفوع مي باشد براي‬
‫رفع اين مشكل مي توان از مه پاش و يا با اسپري كردن آب به ديواره ها رطوبت را به حد استاندارد‬
‫رساند بهتر است در فصول گرم سال محل اسقرار جوجه ها در وسط سالن بوده و كف سالن ديوارها‬
‫ودرهر دوطرف را به وسيله اسپري خيس كرد و در فصول سرد سالن يك طرف سالن را محفوظ كرده و به‬
‫وسيله اسپري و يا با قراردادن آب بر روي شعله و بخار حاصل اين كمبود را جبران نمائيد ‪.‬‬
‫‪-6‬قبل از ورود جوجه به سالن بايد آبخوري ها پر باشند و بهترين دماي آب براي روزهاي اول حداقل ‪76‬‬
‫درجه سانتي گراد وحداكثر ‪ 00‬درجه سانتي گراد مي باشد با بزرگ شدن و افزايش سن جوجه هاي‬
‫گوشتي اين حساسيت كمتر خواهد شد ‪.‬‬
‫‪-5‬كيفيت آب در برگيرنده تمام عوامل موجود در آب است كه بر توليد گله موثر بوده و بايد كامال مورد‬
‫توجه قرار گيرد چه ازنظر تراكم امالح و چه از نظر آلودگي ميكروبي بنابراين الزم است قبل از جوجه‬
‫ريزي كيفيت آب مدام مورد سنجش قرار گيرد ‪ .‬در مناطق خاصي آب انقدر شور است كه توليد و كيفيت‬
‫گله را شديدا كاهش مي دهد دراين مواقع ممكن است حذف مقداري از نمك جيره الزم باشد وجود‬
‫هرگونه آلودگي ميكروبي در آب نشان دهنده ورود آب هاي سطحي به منبع آب است ‪.‬‬

‫استفاده از پماک گوجه فرنگي در تغذيه طيور‬

‫مقدمه‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫كمبود مواد غذائي مهمترين مشكلي است كه در سر راه پيشرفت صنابع طيور در‬
‫اكثر نقاط جهان وجود دارد همين امر باعث شده است كه توجه محققين به منابع غذائي ديگر از جمله‬
‫محصوالت نهائي كارخانجات مواد غذائي جلب گردد و درجستجوي منابع غذائي قابل استفاده تالش و‬
‫كوشش فراواني از خودشان دهند ‪ .‬پماک گوجه فرنگي كه محصوالت نهائي كارخانجات رب سازي است‬
‫ميتواند بعنوان يك منبع غذائي با ارزش محسوب گردد ‪ .‬گرچه اطالعات زيادي در مورد روشهاي توليد و‬
‫نحوه استفاده و عمل آوري محصول نهائي كارخانجات در دسترس ميباشد اما در مورد اين ماده جديد‬
‫وتوانائي آن بعنوان يك منبع غذائي اطالعات دانشمندان كم بوده و احتياج به تحقيقات بيشتري دارد ‪.‬‬
‫پماک گوجه فرنگي چيست؟‬
‫پماک گوجه فرنگي محصول نهائي كارخانجاتي است كه از گوجه فرنگي تازه محصوالتي نظير رب گوجه‬
‫فرنگي آب گوجه فرنگي و سس گوجه فرنگي تهيه مي كنند و شامل پوست ‪ ،‬دانه و قسمتهاي نرم گوجه‬
‫فرنگي است ‪ .‬قبل از اينكه استفده از اين ماده با ارزش در تغذيه طيور مطرح گردد پماک حاصل از‬
‫كارخانجات در محيط زيست مانند رودخانه ها و مزارع ريخته ميشد و موجبات آلودگي محيط را فراهم‬
‫مي آورد ‪ .‬بنابراين محققين براي حل نمودن اين معضل به فكر چاره افتاده و به اين نتيجه رسيدند كه با‬
‫استفاده از اين ماده مغذي در غذاي طيور نه تنها ميتوانند از آلودگي محيط بكاهند بلكه موفق به عرضه‬
‫يك نوع غذاي جديد و با كيفيت به صنعت مرغداري خواهند شد‪.‬‬
‫ارزش غذائي پماک‬
‫پماک گوجه فرنگي يك منبع خوب پروتئيني براي طيور و چهار پايان محسوب ميشود و تجزيه‬
‫شيميائي اين غذا نشان داده است كه پروتئين خام آن ‪ 03-06‬درصد و ميزان اليزين آن ‪ %70‬بيشتر از‬
‫سويا است همچنين اين غذا منبع ويتامينه خوبي از نظر ويتامينهاي ‪ A,B‬است مقدار زانتونيل موجود‬
‫دراين غذا ‪ 033-013mg/g‬است و از اين نظر قابل كيفيت تخم مرغ – خوشرنگي زرده خواهد شد ‪.‬‬
‫چون پماک يك ماده آنتي اكسيد ان است بنابراين وجود آن در جيريه طيور نه تنها باعث باال رفتن‬
‫كيفيت غذا ميشود بلكه از بروز اختالالت گوارشي جلوگيري مي كند ‪ .‬آزمايشات نشان داده است كه‬
‫جوجه هائي كه با اين ماده تغذيه شده اند كمتر به اسهال و ديگر اختالالت گوارشي مبتال شده اند‪.‬‬
‫عمل آوري و نحوه استفاده از پماک‬
‫مطالعات و تحقيقات زيادي براي عمل آوري وقابل استفاده نمودن اين ماده در جيره غذائي طيور صورت‬
‫گرفته و روشهاي مختلفي پيشنهاد گرديده است اين روشها شامل موارد زيراست ‪.‬‬
‫‪ -7‬روش حراراتي = دراين روش پماک را به مدت ‪ 03‬دقيقه در حرارت ‪ 121c‬قرار ميدهند‪.‬‬
‫‪ -0‬روش عمل آوري توسط اسيد ‪ :‬دراين روش از محلول اسيد كلريدريك (‪ )%0‬براي مدت ‪ 03‬ساعت در‬
‫درجه حرارات اتاق استفاده ميگردد‪.‬‬
‫‪ -0‬روش غوطه وري درآب‪ :‬دراين روش پماک بمدت ‪ 03‬ساعت درآب غوطه ور ميشود وبه منظور‬
‫جلوگيري از رشد باكتريها تولوئن به ميزان ‪ 7/6‬سي سي به ازاءهر ليتر آب اضافه ميگردد‪.‬‬
‫‪ -1‬روش عمل آوري توسط مواد قليائي ‪ :‬دراين روش از هيدرو كسيدسديم (‪ )%168‬بمدت ‪ 01‬ساعت‬
‫استفاده شده سپس توسط اسيد كلريدريك مراحل خنثي سازي صورت مي پذيرد‪.‬‬
‫الزم به توضيح است كه پماكهاي كه توسط روشهاي غير حرارتي عمل آوري شده اند ابتدا در درجه‬
‫حرارات ‪ 60‬خشك شده بطوري كه رطوبت آن به كمتر از ‪ %73‬ميرسد ‪ .‬سپس آسياب شده وبه ميزان ‪%03‬‬
‫به جيره طيور اضافه ميگردد ‪( .‬جدول ‪.)7‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫درمورد پماكهائي كه توسط روش حرارتي عمل آوري شده اند احتياج به انجام مراحل فوق‬
‫نبوده وپس از آسياب شدن در جيره طيور استفاده ميشوند‪.‬‬
‫جدول ‪7‬‬
‫تركيبات جيره حاوي پماک‬
‫نتايج تحقيقات و مطالعات انجام شده در مورد‬ ‫درصد‬ ‫درصد مواد تشكيل‬ ‫مواد تشكيل‬
‫عمل آوري پماک نشان ميدهد كه عوامل‬ ‫دهنده‬ ‫دهنده‬
‫مضري در پماک عمل آوري نشده وجود دارد‬ ‫‪3/10‬‬ ‫ليمستون‬ ‫‪03/5‬‬ ‫سويا‬
‫كه در پرامترهاي مانند افزايش وزن و توليد‬ ‫‪0/16‬‬ ‫فسفات كلسيم‬ ‫‪17/2‬‬ ‫ذرت‬
‫انرژي متابوليسم نمي تواند تاثير چنداني‬ ‫‪3/36‬‬ ‫شن‬ ‫‪03‬‬ ‫پماک‬
‫داشته باشد لذا با توجه به اين موضوع ميتوان‬ ‫‪3/16‬‬ ‫نمكهاي يد دار‬ ‫‪0/2‬‬ ‫روغن سويا‬
‫اظهار نمود كه پماک در صورتي كه عمل آوري‬ ‫‪3/05‬‬ ‫ويتامين‬ ‫‪3/60‬‬ ‫متيونين‬
‫نشده باشد ميتواند جهت تامين پروتئين و‬
‫‪3/36‬‬ ‫مواد معدني‬
‫مواد مغذي مورد نياز طيور در جيره بكار رود ‪.‬‬
‫اين مطلب بخصوص در جاهائي كه افزايش كيفيت غذا مورد نظر است اهميت فراوان دارد ونكته قابل‬
‫توجه آن است كه ميزان پماک مورد استفاده در جيره مرغداريهاي گوشتي و تخمگذار نبايد بيش از ‪%03‬‬
‫باشد زيرا اين ماده تلخ بوده درصورتيكه ميزان ياد شده رعايت نگردد باعث ميشود كه جيره خوش طعم‬
‫نباشد همچنين چون ‪ %03‬پماک را فيبر خام تشكيل ميدهد افزايش ميزان آن باعث ميشود كه انرژي‬
‫جيره تحت تاثير قرار گرفته و محدود شود‪.‬‬

‫اثرات تغذيه در كيفيت مرغ گوشتي‬

‫در حال حاضر تحقيقات در علوم طيور عمدتاٌ بر روي ارتقاي كارايي و تركيب بدن طيور متمركز شده‬
‫است‪ .‬هر چند كه پيشرفتهاي حاصل اغلب به دنبال انتخابهاي ژنتيكي بودهاند ولي نقش عوامل‬
‫تغذيهاي نيز در اين ميان حائز اهميت ميباشد‪ .‬عالوه بر اين‪ ،‬تغذيه تاثير بهسزايي بر روي خصوصيات‬
‫كيفي گوشت مرغ دارد‪ .‬در اين مقاله به گوناگونيهاي احتمالي كيفيت مرغ گوشتي در ارتباط با عوامل‬
‫تغذيهاي اشاره شده است‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫كيفيت مرغ گوشتي مسئلهاي پيچيده و در برگيرنده جوانب مختلف است‪ .‬به عنوان مثال شكل بدن‪،‬‬
‫بازدهي گوشت سينه و كيفيت گوشت از جنبههاي مهم موثر در كيفيت مرغ گوشتي هستند‪ .‬با وجود‬
‫عوامل تنظيم كننده متعددي كه براي دستيابي به اين كيفيت وجود دارند‪ ،‬تغذيه به ويژه تاثير متقابل‬
‫تغذيه و ساير عوامل محيطي و ژنتيكي نقش مهمي در اين ميان ايفا ميكنند‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫در اين مقاله سه مثال براي تصوير كردن راههاي مختلف اصالح يا كنترل كيفيت مرغ‬
‫گوشتي آورده شده است‪ .‬اين سه مثال نكات زير را در بر ميگيرند‪:‬‬
‫‪ .7‬تاثير متقابل اسيدهاي آمينه جيره غذايي و ژنوتيپ‬
‫‪ .0‬چربيهاي تغذيهاي و تركيب اسيدهاي چرب در مرغ‬
‫‪ .0‬تغذيه اوليه جوجههاي تازه از تخم در آمده‬

‫‪ .7‬تأثير متقابل اسيدهاي امينه تكميلي جيره غذايي و ژنوتيپ‬

‫اسيدهاي آمينه از شاخصهاي عمده اجزاي گوشت مرغ ميباشد‪ ،‬به نحوي كه چربي شكم و بازدهي‬
‫گوشت سينه تحت تاثير سطح اين مواد در خون قرار ميگيرد‪ .‬از ميان اسيدهاي آمينه‪ ،‬ليزين با تاثيرات‬
‫ويژه برروي تركيب الشه شناخته شده است‪ .‬كمبود ليزين منجر به تحليل بيشتر عضالت سينه در‬
‫مقايسه با ساير عضالت بدن ميشود‪ .‬نتايج مقدماتي در تحقيقات نشان دادهاند كه كمبود ليزين همچنين‬
‫بر با كاهش ‪ PH‬و قابليت نگهداري آب بر كيفيت عضالت سينه تاثير سو ميگذارد‪ .‬تركيب بدن مرغ‬
‫گوشتي را همچنين ميتوان توسط تكنيكهاي انتخاب ژنتيكي اصالح نمود به نحوي كه كارخانههاي‬
‫اجداد با اتخابهاي ژنتيكي‪ ،‬ژنوتيپهايي تجاري ايجاد كردهاند كه در جهت افزايش بخشهاي اصلي در‬
‫الشه همراه با بازدهي بيشترگوشت سينه و چاقي كمتر اصالح شدهاند‪ .‬حال سؤال اين است كه چگونه‬
‫پاسخ بدن به اسيد آمينه تكميلي تحت تأثير انتخاب ژنتيكي قرار ميگيرد‪ .‬مقايسه بين نژادهاي سبك و‬
‫سنگين تأثير متقابل ژنوتيپ و تغذيه را نشان ميدهند‪ .‬در واقع مرغهايي كه از نظر ژنوتيپ سبك‬
‫هستند بيش از مرغهاي چاق به رژيمهاي حاوي پروتئين خام كمتر يا اسيد آمينه ضروري كمتر‬
‫حساسيت نشان ميدهند ‪ .‬همچنين استفاده از اسيدهاي آمينه رژيم غذايي توسط ژنوتيپ الغر بهتر‬
‫انجام ميگيرد‪ .‬اين مسئله توسط پژوهشهاي متعدد تاييد شده است‬
‫‪ .0‬چربيهاي غذايي و تركيب اسيدهاي چرب در مرغ‬
‫چربيها و روغنها در رژيم غذايي طيور در درجه اول به عنوان محتويات پر انرژي رژيم مطرح هستند‪ .‬هر‬
‫چند كه اسيدهاي چرب غذايي نقش مهمي در تركيب اجزاي الشه مرغ گوشتي ايفا مينمايند‪ .‬تركيب‬
‫شيميايي چربيها و روغنها بسيار متغير ميباشند‪ .‬روغنهاي گياهي داراي اسيد چرب اشباع نشده‬
‫بيشتري نسبت به چربي حيواني ميباشند‪.‬‬
‫به طور واضح نوع چربي اضافه شده به رژيم تأثيري عميق برروي تركيب اسيد چرب در چربي شكم دارد‪.‬‬
‫در واقع تركيب اسيد چرب در چربي شكم ارتباط نزديكي با چربيهاي غذايي دارد‪.‬‬
‫همچنين به شيوه مشابهي محتواي اسيد چرب در چربي عضالت منعكس كننده تركيب چربي تغذيهاي‬
‫ميباشد‪ .‬بنابراين امكان اين مسئله وجود دارد كه گوشت مرغ را با اسيدهاي چرب خاص‪ .‬مانند روغن‬
‫ماهي‪ ،‬كلزا يا تخم كتان در رژيم تقويت نماييم‪ .‬از نقطه نظر تغذيهاي اين مسئله در تغذيه انسان هم‬
‫جالب است كه سري اسيدهاي چرب ذكر شده اثر حفاظتي در مقابل بيماريهاي قلبي‪-‬عروقي نظير تصلب‬
‫شرايين يا ايجاد لخته در عروق ( ترومبوز ) دارند‪ .‬با اين وجود تقويت و غني سازي ياد شده منجر به‬
‫ايجاد چربيهاي مايع بيشتري ميگردد كه از نظر بصري و از نظر تكنولوژيك براي كيفيت گوشت مرغ‬
‫مضر ميباشند‪ .‬از آنجايي كه اسيدهاي چرب اشباع نشده بخصوص اسيدهاي چرب اشباع نشده به‬
‫اكسيد شدن بسيار حساس ميباشند كيفيت حسي اين محصول هم ممكن است تغيير نمايد (بو و طعم)‪.‬‬
‫براي غلبه بر اين مشكل ميتوان به رژيم غذايي مرغ ويتامين ‪ E‬اضافه نمود كه يك ماده ضد اكسيده‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫كننده (آنتي اكسيدان) است‪.‬‬

‫نكته قابل نتيجه گيري اين كه با اين هدف كه نيازهاي كيفي گوشت مرغ براي كشتارگاهها و‬
‫مصرفكنندگان براي كشتارگاه و مشتريان برآورده گردد ميتوان محتواي اسيد چرب الشه را در مرغها‬
‫اصالح نمود‪.‬‬
‫‪ .0‬تغذيه اوليه در جوجههاي تازه از تخم در آمده‬
‫مرغ گوشتي از لحاظ فيزيولوژيك در حال حاضر در زمان سريعتري به وزن كشتار ميرسد و هفته اول‬
‫پس از هچ سهم بزرگتري از كل دوره زندگي مرغ را تشكيل ميدهد (‪ .) %03‬در عمل فرايندهاي‬
‫جوجهكشي و حمل جوجه با تأخيري ‪ 73‬تا ‪ 53‬ساعته در تغذيه جوجه همراه است‪- .‬هرچند كه به نظر‬
‫مي رسد مواد غذايي موجود در باقيمانده زرده كه در طي دوره جنيني استفاده نشده براي تأمين غذا در‬
‫طي دوره بي غذايي مفيد باشد ولي اين منبع سهم ناكافي در نيازهاي تغذيهاي براي نگهداري و رشد در‬
‫جوجههاي گوشتي دارد‪ .‬در يك برررسي تحقيقي بر روي جوجهايي كه با تأخير ‪ 18‬ساعته در تغذيه‬
‫مواجه بودهاند‪ ،‬مشخص شد كه رشد كلي بدن جوجهها تا زمان شروع تغذيه با تأخير همراه بود و وزن‬
‫بدن در ‪ 5‬روزگي ‪ %06‬كمتر از جوجههايي بود كه تغذيه اوليه در آنها شروع شده بود‪.‬‬
‫به عالوه تأخير در شروع تغذيه در روزهاي اول زندگي در رشد عضالني به ويژه در عضالت سينه تاثير‬
‫ميگذارد به نحوي كه وزن عضله سينه در جوجههايي كه ‪ 18‬ساعت اول پس از هچ با گرسنگي مواجه‬
‫بودهاند در ‪ 1‬روزگي به ‪ %63‬وزن مطلوب ميرسد‪.‬‬
‫تغذيه زودرس جوجههاي تازه از تخم درآمده توجه زيادي را در دهه گذشته به خود جلب كرده است‪.‬‬
‫شروع تغذيه پس از دوره بيغذايي به براي جبران عقب ماندگي وزنگيري در وزن بدن يا وزن عضالت‬
‫سينه كافي نيست و به تمهيدات بيشتري براي جبران اين عقبماندگي نياز است‪ .‬گرسنگي در زمان‬
‫بحراني رشد جوجهها ممكن است اثرات دراز مدت در كارايي و تشكيل گوشت داشته باشد به همين‬
‫علت تغذيه زودرس پس از درآمدن جوجهها براي كاهش اين سوء اثرات توصيه ميشود (براي مثال‬
‫اضافه كردن غذا به جعبههاي حمل جوجه)‪ .‬همچنين تغذيه زودرس ممكن است پس از دوره گرسنگي بر‬
‫روي عوامل محيطي و تغذيهاي كه در رشد جوجهها موثر هستند نقش داشته باشد‪ .‬تالش بر اين است كه‬
‫رژيمهايي فراهم شود كه بتواند به شكل جزيي يا كلي بر نتايج تاخير تغذيه تاخيري غلبه نمايد و به‬
‫همين علت درک عواقب زودرس و تأخيري در رشد عضالت و متابوليسم بدن مرغ ضروري ميباشد‪.‬‬
‫مواردي كه مطرح گرديدند بايستي براي كل دوره توليد تصميم داده شود‪ .‬هدف با تحول جاري در‬
‫اولويتهاي پرورش مرغ گوشتي توليد مرغهاي سنگينتر با ميزان رشد سريعتر نيست ‪ -‬كه منجر به‬
‫ايجاد مرغهايي با ميزان چربي باال و مشكالت متابوليك و اختالالت پا ناشي از آن ميشود ‪ -‬بلكه هدف‬
‫كنترل رشد عضالني و وزن بدن ( به خصوص در عضالت سينه ) در كل دوره زندگي مرغهاي گوشتي‬
‫است‪ .‬بنابراين بايستي با اتخاذ استراتژيهاي تغذيهاي تغذيه مرغها به حد مطلوب برسد‪ .‬يك رويكرد كه‬
‫در اين مقاله نيز به آن اشاره شده است تنظيم كوتاه و ميان مدت گردش كار پروتئين و جايگزين آن در‬
‫بدن است‪ .‬در عمل منظور از اين فعاليتها‪ ،‬معرفي ديدگاههاي جديد در كنترل تغذيه مرغهاي گوشتي‬
‫جوان است كه شامل سه مرحله ميگردد‪ :‬تحريك زودرس در طي هفته اول‪ ،‬محدوديت رژيم از هفته اول‬
‫تا سوم و به دنبال آن مطلوب رساني تغذيه با در نظر گرفتن صرفه اقتصادي پس از هفته سوم‪ .‬با اين الگو‬
‫تعيين كمي و كيفي تاثيرات تغذيه بر كارايي‪ ،‬فرم بدن و كيفيت گوشت نياز به اندازهگيريهاي دقيق‬
‫دارد‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫كاربرد كنجاله ي گلرنگ در تغذيه ي جوجه هاي گوشتي‬

‫مقدمه ‪:‬‬

‫با توجه به پيشرفت تكنولوژي در صنعت پرورش طيور ‪ ،‬آگاهي هرچه بيشتر تاثير پروتييني و بهره گيري‬

‫هرچه بيشتر از توان توليدي آنها بسيار مورد نظر است ‪ .‬لزوم به كارگيري اين منابع پروتييني كه بيشتر‬

‫از كنجاله هاي دانه هاي روغني مي باشند و ارزش غذايي فوق العاده ي دانه هاي روغني ‪ ،‬رقابت شديدي‬

‫در توليد و عرضه ي اين محصوالت در بين كشورهاي پيشرفته حاصل نموده است ‪.‬‬

‫ايران با وجود وسعت اراضي قابل كشت و زمين هاي مناسب براي توليد دانه هاي روغني بوده است ‪ .‬به‬

‫عنوان مثال در سال ‪ 7011‬ميزان توليد كنجاله ي سويا در كشور ‪ 56‬هزار تن و معادل ‪ 8/1‬درصد نياز‬

‫داخل بوده است ‪ .‬در سالهاي اخير وزارت جهاد كشاورزي سطح زير كشت دانه هاي روغني را در كشور‬

‫افزايش داده است ‪ .‬در همين راستا كشت دانه ي روغني گلرنگ از ‪ 133‬هكتار در سال ‪ 7011‬به ‪73333‬‬

‫هكتار در سال ‪ 7018‬رسيده است ‪.‬‬

‫پروتئين يكي از اجزاي مهم جيره هاي غذايي دام و طيور است لذا تامين اينماده ي مغذي در تغذيه ي‬

‫طيور از امور مهم در پرورش است ‪.‬‬

‫پروتئين ها در اغلب واكنش هاي بيو شيميايي دخالت داشته و همين طور گران ترين ماده ي مغذي در‬

‫جيره ي غذايي توجه داشت ‪ .‬امروز عالوه بر كميت ‪ ،‬كيفيت پروتيين در جيره ي غذايي توجه مي نمايد و‬

‫مي توان گفت نياز به پروتيين نياز بت نسبت هاي معين ‪ ،‬كيفيت جيره مطلوب تر خواهد شد ‪.‬‬

‫ارزش هرماده ي پروتييني بر اساس اسيدهاي آمينه ي موجود و ارزش بيولوژيكي آن محاسبه مي شود ‪.‬‬

‫ارزش بيولوژيكي پروتيين هر ماده ي خوراكي بستگي به تعادل اسيدهاي آمينه ي آن دارد ‪ .‬از آن جا كه‬

‫اكثر مواد پروتييني يك يا چند اسيدآمينه ي كم دارند ‪ ،‬بهتر است تركيبات تشكيل دهنده ي جيره‬

‫متنوع باشد تا كمبودها به وسيله ي ديگر مواد تامين شوندو چون طيور قادر به ساخت اسيدهاي آمينه‬

‫ي ضروري به ميزان مورد نياز نمي باشند ‪ ،‬بنابراين بايد آنها را از جيره دريافت نمايند وتوجه به منبع‬

‫پروتيين جيره به خصوص كنجاله ها از اهميت خاصي برخوردار است ‪.‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫در ميان منابع پروتييني براي تغذيه ي طيور ‪ ،‬كنجاله ي حاصل از دانه هاي روغني به ويژه‬

‫سويا بيش از سايرين مورد نظر است ‪ .‬اما منابع گياهي به سبب محدوديت مصرف در جيره از نظر كاربرد‬

‫با اشكال مواجه مي شوند ‪.‬‬

‫مشخصات گياه شناسي گياه گلرنگ‪:‬‬

‫گلرنگ)‪ (Carthamus tinctoriu‬گياهي است از تيره ي مركبات ) ‪ Compositat‬از خانواده ي‬

‫‪ Asteraceae‬كه به صورت يك ساله يا دو ساله مي رويد ‪ .‬اين گياه به دليل قيمت ارزان و قابليت‬

‫جايگزيني با زعفران تحت عناوين زعفران دروغين ‪ ،‬زعفران حرامزاده ‪ ،‬زعفران كنگري ‪ ،‬زعفران‬

‫رنگرزي و زعفران خاردار نيز شناخته مي شود ‪ .‬اين گياه ممكن است خاردار يا بدون خار باشد و به طور‬

‫معمول هر شاخه ي اصلي يا فرعي به يك گل ختم مي شود كه داراي براكته هاي خاردار مي باشد ‪ .‬به‬

‫طور متعمول تعداد غوزه در هر گياه ‪ 01‬عدد است و هر غوزه بين ‪ 76‬تا ‪ 716‬گلچه دارد ‪ .‬هر گل در موقع‬

‫رسيدن ‪ ،‬توليد يك دانه مي كند ‪.‬شكل دانه ي گلرنگ در ارقام مختلف بين تخم مرغي ‪ ،‬هرمي و هاللي‬

‫تغيير كي كند به طور معمول بدون كرک است و اندازه ي دانه بسته به ژرم پالسم متغيير بوده و بين ‪6‬‬

‫الي ‪ 2‬ميلي متر طول و ‪ 0‬الي ‪ 5‬ميلي متر عرض دارد ‪.‬‬

‫اندازه ي دانه ها همانند ضخامت پوسته با ميزان روغن موجود در دانه بستگي دارد ‪.‬‬

‫تركيبات دانه ي گلرنگ به طور متوسط عبارنتد از ‪:‬‬ ‫‪-‬‬

‫آب‪ 6-8 :‬درصد‬ ‫‪-‬‬

‫پوسته و كنجاله ‪ 06 – 13 :‬درصد‬ ‫‪-‬‬

‫پروتيين ‪ 70 -76 :‬درصد‬ ‫‪-‬‬

‫روغن ‪ 13 – 03 :‬درصد‬ ‫‪-‬‬

‫مواد معدني ‪ 0/6 :‬درصد‬ ‫‪-‬‬

‫ارزيابي شيميايي دانه گلرنگ‪:‬‬

‫روغن گلرنگ نه تنها از نظر كيفيت تغذيه اي و دارويي حايز اهميت است ‪ ،‬بلكه داراي مصارف‬

‫متعدد ديگري نيز مي باشد ‪.‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫روغن اين گياه به دليل داشتن اسيد هاي چرب غير اشباع (حدود ‪ 23‬درصد ) از نظر‬

‫كيفيت تغذيه اي به مراتب از انواع روغن هاي ديگر برتر است ‪.‬درصد اسيدهاي چرب روغن دانه ي‬

‫گلرنگ به قرار زير است‪:‬‬

‫اسيد لينوليپك ‪ 10 – 12 :‬درصد‬

‫اسيد اولييك ‪ 70/1 :‬درصد‬

‫اسيد پالمتيك ‪ 5/0 :‬درصد‬

‫اسيدلينولنيك ‪ 7/0 -1 :‬درصد‬

‫اسيد آراشيدونيك ‪ 0 :‬درصد‬

‫روغن گلرنگ از نظر ارزش تغذيه اي ما بين سويا و بزرک قرار دارد و به رنگ سفيد بوده و در دماي‬

‫‪ 76‬درجه ي سانتي گراد منجمد مي شود ‪ .‬عالوه بر آب ‪ ،‬ويتامين ‪ ،‬مواد معدني ‪ ،‬روغن و پيگمان ها ‪،‬‬

‫دانه ي گلرنگ ‪ 76 -72‬درصد پروتيين خالص و حدود ‪ 03‬درصد فيبر دارد ‪ .‬پروتيين خالص و چربي‬

‫به طور معمول در مغز دانه و فيبر در پوسته قرار دارد ‪.‬وقتي روغن استخراج مي شود پروتيين مي‬

‫تواند از كيك جدا شده وبه عنوان ماده ي غذايي به مصرف برسد ‪.‬‬

‫ارزش اقتصادي پروتيين گلرنگ ‪:‬‬

‫ساليان متمادي است كه كيك حاصل از دانه ي گلرنگ پس از استخراج روغن به مصرف تغذيه ي‬

‫حيوانات مي رسد ‪ .‬وجود فيبر زياد در دانه آن را از نظر تغذيه ي دام نامطلوب مي سازد ‪ .‬ايم ماده‬

‫مي تواند براي تغذيه ي طيور ‪ ،‬گاو ‪ ،‬گوسفند و ‪...‬به كار مي رود ‪ .‬كيك حاصله از دانه ي گلرنگ‬

‫نسبت به كيك حاصله از دانه ي گلرنگ نسبت به كيك حاصل از دانه ي سويا به دليل اثري كه بر‬

‫افزايش وزن دارد ‪ ،‬از برتري خاثي برخوردار مي باشد ‪ .‬پروتيين گلرنگ به عنوان يك منبع پروتيين‬

‫گياهي مي تواند جهت تغذيه ي طيور به كار رود ‪.‬‬

‫مروري برتحقيقات انجام گرفته ‪:‬‬

‫گلرنگ به مانند ديگر دانه ياي روغني به دو روش حالل و ميكانيكي ‪ ،‬روغني كشي مي شود ‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫در روش حالل ميزان پروتيين آن حدود ‪ 10‬درصد و ميزان چربي آن ‪ 7/0‬درصد است‬

‫اما ميزان پروتيين در روش ميكانيكي حدود ‪ 00/6‬درصد و ميزان چربي خام آن ‪ 7/1‬در صد است ‪.‬‬

‫از طرف ديگر ميزان فيبر خام در روش ميكانيكي ‪ 03‬درصد است كه اين مسئله بسيار حايز اهميت‬

‫است ‪.‬‬

‫‪ -‬كراتز و ويليامز (‪ )7211‬گزارش كردند كه اگر كنجاله ي گلرنگ به عنوان تنها منبع پروتييني در‬

‫جيره ي طيور مصرف شود ‪ ،‬كمبود هاي جزيي در مورد اسيد هاي آمينه آرژنين ‪ ،‬ليزين ‪،‬‬

‫متيونين ‪ ،‬گليسين سيستين مشاهده خواهد شد ‪.‬‬

‫‪ -‬هالوران ‪ 7257‬اعالم كرد چنان چه يك سوم پروتيين جيره از طريق پودر ماهي تامين شود ‪ ،‬بقيه‬

‫ي پروتيين مورد لزوم را مي توان بدون هيچ مشكلي توسط كنجاله ي گلرنگ تامين نمود ‪.‬‬

‫‪ -‬والداز و همكاران ‪ 7256‬نتيجه گيري كردند كه كنجاله ي گلرنگ مي تواند جانشين ‪ 63‬درصد‬

‫كنجاله ي سويا در يك جيره ي تهيه شده از ذرت و كنجاله ي سويا شود ‪.‬‬

‫‪ Kohler -‬و ‪ 7258 Kuzmick‬كنجاله ي سويا و گلرنگ را به منظور منبعي از پروتيين در‬

‫جيره با ‪ 03 ، 78‬و ‪ 00‬درصد پروتيين براي جوجه ها به كار بردند ‪ .‬در نتيجه در جيره ي محتوي‬

‫كنجاله ي گلرنگ با به كاربردن ليزين ‪ ،‬رشد جوجه ها بهتر شد اما كارايي جيره نسبت به جيره‬

‫ي محتوي كنجاله ي سويا كاهش نشان داد ‪.‬همچنين دو محقق فوق در آزمايشي ‪ 7258‬نشان‬

‫دادند كه استفاده از ‪ 73‬درصد كنجاله ي گلرنگ در سن ‪ 0‬الي ‪ 1‬هفتگي به شرطي كه جوجه ها‬

‫در دوره يآغازين ‪ ،‬جيرهي پايه (ذرت و كنجاله ي سويا ) مصرف كرده باشند ‪ ،‬بيشترين كارايي‬

‫دارد ‪.‬‬

‫‪ -‬كاظمي شيرازي و كراتزر ‪ 7068‬اعالم نمودند كه افزايش وزن جوجه مرغهاي تغذيه شده از‬

‫جيره ي حاوي تمام كنجاله ي گلرنگ به طور معني داري بهتر از جوجه هاي تغذيه شده با ساير‬

‫جيره ها بود ‪.‬‬

‫‪ -‬سال ‪ Raj 7283‬كنجاله ي گلرنگ با پوسته را جايگزين كنجاله ي بادام زميني در جيره ي پيش‬

‫دان جوجه ها نمود ‪ .‬نتايج نشان داد در صورتي كه دانه با حالل روغن كشي شود ‪ ،‬بدون‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫استفاده از اسيدهاي آمينه ي سنتز شده ي ليزين و متيونين مي تواند بهميزان ‪6‬‬

‫درصد در جيره مصرف شود ‪.‬‬

‫‪ Kothandarman‬و ‪ Roj‬و ‪ 7280 Kadirvel‬از كنجاله ي گلرنگ به عنوان آن را در‬ ‫‪-‬‬

‫جيره ي طيور به كار برد نام برده و تركيب آن را به شرح ذيل اعالم نمودند ‪:‬‬

‫در يك آزمايش جيره اي با ‪ 00‬درصد و ‪ 0063 Kcal/Kg‬انرژي متابوليسمي را تهيه كرده و كنجاله ي‬

‫گلرنگ را بهمقدار ‪ 6‬و ‪ 63‬درصد جايگزين كنجاله ي سويا نمودند ‪.‬‬

‫‪ -‬جوجه هايي كه كنجاله ي گلرنگ را دريافت كرده بودند ‪ ،‬خوراک و افزايش وزن بيشتري نسبت‬

‫به ديگر گروهها داشتند ‪.‬‬

‫‪ Rehman‬و ‪ 7285 Mailk‬كنجاله گلرنگ را به ميزان ‪ 77/0‬و‪ 00‬و ‪ 06‬و ‪ 18‬درصد به همراه‬ ‫‪-‬‬

‫‪ ./7 .‬و ‪ ./0‬و ‪ ./1‬و ‪ ./6‬در صد ليزين وارد جيره ي جوجه هاي گوشتي كردند ‪ .‬در نتيجه كارايي‬

‫جيره هايي كه كنجاله ي گلرنگ با مقادير باال (‪ 18 ، 06 ، 00‬درصد ) بدون ليزين را دريافت‬

‫كرده بودند ‪ ،‬كم بود و اين كارايي پس از افزودن ليزين ‪ ،‬افزايش قابل توجهي پيدا كرد ‪ .‬بنابراين‬

‫نتيجه گرفتند كه كنجاله ي گلرنگ كمبود ليزين دارد ‪.‬‬

‫‪ -‬در تحقيقي ديگر نيز با سطوح ‪ .‬و ‪ 0/6‬و ‪ 6‬و ‪ 1/6‬و ‪ 73‬درصد كنجاله گلرنگ بر روي جوجه هاي‬

‫گوشتي صورت گرفت ‪ ،‬از نظر افزايش وزن ‪ ،‬در گروه تغذيه شده با ‪ 73‬درصد كنجاله ي گلرنگ‬

‫باالتر از ديگر تيمارها بود اما اين اختالف از نظر آماري معني دار نبود ‪.‬‬

‫نتيجه گيري و پيشنهادها ‪:‬‬

‫‪ -7‬با توجه به نتايج محققان ‪ ،‬ميتوان كنجاله يگلرنگ را تا سطح ‪ 73‬درصد د رجيره ي جوجه هاي‬

‫گوشتي مصرف كرد ‪.‬‬

‫‪ -0‬وجود تنوع مواد خوراكي در جيره ي غذايي جوجه هاي گوشتي ‪ ،‬عالوه بر تاثير در كاهش هزينه‬

‫هاي توليد ‪ ،‬مي تواند در افزايش بازده ي خوراک نيز تاثير داشته باشد كه اين مسئله يكي از داليل‬

‫عمده ي استفاده از كنجاله ي گلرنگي در جيره ي طيور مي باشد ‪.‬‬

‫‪ -0‬از آنجايي كه ميزان ليزين و متيونين كنجاله گلرنگ پايين است ‪ ،‬ضروري است در موقع استفاده‬

‫از آن در جيره طيور ‪ ،‬به ميزان اين دو اسيدآمينه و باالنس آنها د رجيره توجه داشت ‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫‪ -1‬افزايش سطح زير كشت اين محصول و توليد واريته هاي جديد و پر محصول مي‬

‫تواند عالوه بر كاهش واردات روغن نباتي ‪ ،‬موجب كاربرد هر چه بيشتر اين كنجاله در صنعت پرورش‬

‫طيور شود ‪.‬‬

‫‪ -6‬به علت باال بودن ميزان فيبر كنجاله ي گلرنگ ‪ ،‬توصيه مي شود از آنزيم هاي هضم كننده ي‬

‫فيبر جهت باال بردن كارايي اين كنجاله استفاده شود ‪.‬‬

‫‪ -5‬پيشنهاد مي گردد از كنجاله ي گلرنگي كه به روش حالل روغنكشي شده باشد ‪ ،‬در تغذيه ي‬

‫جوجه هاي گوشتي استفاده شود ‪.‬‬

‫‪ -1‬با توجه با ارزش روغن و كنجاله ي گلرنگ و قابليت كشت اين دانه در ايران ‪ ،‬جهت جلوگيري از‬

‫خروج ارز به منظور خريد كنجاله ي سويا و ‪ ...‬انجام آزمايشاتي بر روي كنجاله ي گلرنگ و تاثيرآن‬

‫بر عمل كرد توليدي طيور و هم چنين امكان جايگزيني آن با كنجاله ي سويا ضروري به نظر مي‬

‫رسد ‪.‬‬

‫مديريت جوجه ريزي و هفته اول‬

‫مقدمه ‪:‬‬
‫جوجه يكروزه موجودي حساس و ظريف بوده ‪ ،‬به آساني از عوامل نامساعد محيطي تاثير نامطلوب مي‬
‫پذيرد ‪ .‬با پيشرفت ژنتيكي و بهبود توان توليد ‪ ،‬جوجه ها حساسيت بيشتري نسبت به عوامل محيطي‬
‫يافته اند ‪ .‬لذا مديريت صحيح ‪ ،‬سخت تر شده و اهميت بيشتري پيدا كرده است ‪ .‬در بسياري از موارد‬
‫تنها با اصالح بعضي روشها و شيوه هاي قديمي ميتوان عملكرد گله را به نحو قابل توجهي ارتقا داده و‬
‫سود بيشتري حاصل نمود ‪.‬‬

‫انتخاب و خريد جوجه ‪:‬‬

‫نوع و كيفيت جوجه يكروزه عاملي تعيين كننده در نتيجه بدست آمده و عملكرد نهايي گله ميباشد ‪ .‬با‬
‫انتخاب جوجه يكروزه مرغوب و از سويه پربازده در نهايت بهره وري بهبود يافته و سود حاصله افزايش‬
‫مي يابد ‪ .‬بايد توجه داشت كه خريد جوجه يكروزه با كيفيت پائين و البته ارزانتر ‪ ،‬هرچند در بدو امر‬
‫موجب صرفه جويي مختصري مي گردد ‪ ،‬اما در واقع با توجه به مشكالتي كه بطور قطع در پي خواهد‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫داشت و همينطور كاهش ميزان توليد نهايي ‪ ،‬در نهايت موجب افزايش هزينه ها شده و‬
‫انتخاب درستي نخواهد بود ‪.‬‬
‫در خريد جوجه يكروزه بايد به نكاتي همچون‬
‫ميانگين وزن جوجه ‪.‬‬ ‫‪ü‬‬
‫پراكندگي وزن جوجه ها ‪.‬‬ ‫‪ü‬‬
‫سن گله مادر ‪.‬‬ ‫‪ü‬‬
‫نتايج آزمايشات سرمي ‪.‬‬ ‫‪ü‬‬
‫توجه نمود ‪.‬‬

‫آماده سازي سالن ‪:‬‬

‫بايد از زمان ورود جوجه آگاهي داشت ‪ .‬اين امر از آنجا اهميت دارد كه تا حداقل يك روز پيش از ورود‬
‫جوجه ‪ ،‬سالن براي ورود جوجه ها آماده بوده ‪ ،‬در نهايت جوجه ها پس از تحمل شرايط سخت حمل و‬
‫نقل به محيطي آرام ‪ ،‬آماده و راحت وارد شوند ‪.‬‬
‫بايد در زمان ورود جوجه ها تمامي كارهاي الزم انجام شده ‪ ،‬پس از جوجه ريزي فقط جهت تغذيه و‬
‫كنترل شرايط محيطي و جوجه ها به سالن تردد گردد ‪ .‬همچنين بايستي تاسيسات گرم كننده ‪ ،‬حداقل‬
‫از يك روز پيش از ورود جوجه ها به كار افتاده باشند تا در زمان ورود جوجه ها دماي سالن در حد‬
‫مطلوب بوده و تمام مناطق دماي يكنواختي داشته باشند ‪ .‬آبخوري ها و دان خوري ها نيز بايستي چند‬
‫ساعت پيش از ورود جوجه ها پر شده و در سالن قرار گيرند ‪.‬‬

‫ورود جوجه ها ‪:‬‬

‫در زمان ورود جوجه ها ‪ ،‬كليه افراد و امكانات جهت تخليه هرچه سريع تر جوجه بايستي آماده باشند ‪.‬‬
‫تخليه سريع جوجه ها در شرايط آب و هواي گرم تابستان اهميت بيشتري مي يابد ‪.‬‬
‫در صورت انجام واكسيناسيون به روش اسپري ‪ ،‬بايستي كارتن ها در كف سالن چيده شده ‪ ،‬درها‬
‫برداشته شوند و پس از اسپري كردن واكسن و اتمام كار به سرعت در سالن تخليه شوند ‪ .‬الزم بذكر‬
‫است كه تخليه جوجه ها بايستي با سرعت و ظرافت همراه بوده و بايستي از رفتار خشونت آميز با جوجه‬
‫ها كامال اجتناب گردد ‪.‬‬
‫پس از ورود جوجه ها و در صورت آماده بودن شرايط محيطي و لوازم پرورش ‪ ،‬بايستي كليه افراد حداقل‬
‫به مدت يك سا عت سالن را ترک نمايند تا جوجه ها در سالن استقرار يافته ‪ ،‬استرس وارده از حمل و نقل‬
‫و تخليه قدري تخفيف يابد ‪.‬‬

‫دماي جوجه ريزي و تامين رطوبت محيط ‪:‬‬

‫جوجه يكروزه كالبدي بسيار ظريف داشته ‪ ،‬حداقل در چند روز اول قادر به حفظ رطوبت بدن خود‬
‫نميباشد ‪ .‬با توجه به اين واقعيت ‪ ،‬در صورت باال بودن دماي محيط جوجه آب بدن خود را به تدريج از‬
‫دست داده و به سادگي خشك ميشود ‪ .‬اين امر موجب كاهش توان جوجه شده و بر ميزان رشد آن تاثير‬
‫نامطلوب ميگذارد ‪.‬‬
‫از سوي ديگر جوجه هاي توليدي يك موسسه ‪ ،‬حتي اگر منشاء واحدي داشته باشند ‪ ،‬همگي وزن‬
‫مشابهي نداشته و كمابيش جوجه هاي سبك تر و سنگين تر در ميان آنها يافت ميشوند ‪ .‬در صورت‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫وجود دماي باال در محيط جوجه ريزي ‪ ،‬اين جوجه هاي سبكتر آسيب بيشتري ديده و به‬
‫تدريج وازده ميشوند ‪ .‬با توجه به اين موضوع ‪ ،‬بايستي انتظار داشت كه در صورت دماي باال در ابتداي‬
‫ج وجه ريزي ‪ ،‬بتدريج و پس از چند روز در گله ‪ ،‬جوجه ي ريز و وازده مشاهده شده و در نهايت موجب‬
‫كاهش يكدستگي گله گردد ‪.‬‬
‫اين مورد هنگامي كه جوجه هاي يكروزه از گله مادر جوان و با وزن پائين تري تهيه ميشوند ‪ ،‬حساسيت‬
‫بيشتري دارد ‪ .‬زيرا جوجه هاي سبكتر اين گله ها وزن كمتري داشته ‪ ،‬آسيب بيشتري در دماي باال‬
‫خواهند ديد ‪.‬‬
‫براي جلوگيري از اين امر بايستي سعي بر اين باشد تا دماي سالن در حد مطلوب تنظيم گشته ‪ ،‬رطوبت‬
‫محيط نيز تا حد امكان افزايش يابد ‪ .‬براي افزايش رطوبت محيط به سادگي ميتوان با آب پاشي مرتب بر‬
‫روي ديوارها و يا تعبيه ظرفهاي بزرگ آب در سالن و در نزديكي وسايل گرم كننده اقدام نمود ‪.‬‬
‫به طور كلي در سه روز اول جوجه ريزي دماي محيط در سطح جوجه ها ( ارتفاع پنج سانتي متري از‬
‫بستر ) بايستي حدود سي تا سي و يك درجه سانتي گراد بوده و از روز سوم به بعد هر سه روز بايد يك‬
‫درجه از دماي محيط كاسته شود تا در نهايت ‪ ،‬در دماي بيست تا بيست و يك درجه سانتي گراد تثبيت‬
‫شود ‪ .‬اما در عين حال نكته بسيار مهم در تعيين حرارت مطلوب توجه به رفتار جوجه ها ميباشد ‪.‬‬
‫نبايستي تنها به دماي قرائت شده از روي دماسنج اكتفا كرد ‪ .‬وضعيت جوجه ها بيانگر مطلوب بودن‬
‫دماي محيط بوده ‪ ،‬در صورت مشاهده رفتار خاص استرس گرمايي و يا سرد شدن جوجه ها بايستي به‬
‫سرعت دما تصحيح گردد ‪.‬‬
‫همچنين بايستي از كاهش شديد دماي سالن پيشگيري شده ‪ ،‬به كوران هواي سرد در داخل سالن نيز‬
‫توجه گردد ‪ .‬در هر حال ‪ ،‬توجه به رفتار جوجه مشخص كننده بسياري از مشكالت احتمالي بوده ‪ ،‬به‬
‫مرغدار در جهت فراهم نمودن شرايط مطلوب پرورش كمك شاياني ميكند ‪.‬‬

‫مديريت بستر در سالنهاي پرورش جوجه هاي گوشتي‬

‫مقدمه‪:‬‬
‫از اصلي ترين عوامل موثر براي دستيابي به حداكثر توليد اقتصادي‪ ،‬مديريت پارامترهاي محيطي و‬
‫بخصوص مديريت يستر در سالن پرورش مي باشد‪ .‬چرا كه وجود بستر مناسب خود حكايت از مناسب‬
‫بودن شرايط محيطي در سالن دارد‪ .‬بطور كلي بستر به مخلوطي از فضوالت دفعي طيور وكاه و كلش كه‬
‫در در ابتداي دوره در سالن پرورش پخش شده‪ ،‬اطالق مي شود‪ .‬هر دو عامل تهويه و وضعيت حرارتي‬
‫سالن‪ ،‬از جمله فاكتورهاي بحراني هستند كه دائما بايد توسط پرورش دهندگان كنترل شوند‪ .‬به عنوان‬
‫مثال اگر رطوبت سالن به دقت تحت نظارت قرار نگيرد‪ ،‬بستر موجود در سالن خيس شده و سطح لغرنده‬
‫و چسبناكي را بوجود خواهد گرفت كه اصطالحا ‪Caked litter‬ناميده مي شود‪ .‬در چنين وضعيتي‪،‬‬
‫بستر به سا دگي از آب اشباع شده و به آب به حالت راكد در سالن مي ايستد‪ .‬يكي چنين بستر مرطوبي‬
‫عمدتا در سالنهايي كه از آبخوريهاي فنجاني و قطره اي استفاده مي كنند‪ ،‬دقيقا در نزديكي محل‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫آبخوري به وفور مشاهده مي شود‪ .‬لذا تعبيه شيارهاي خروج آب در چنين محلهايي از‬
‫مسائل مهم مديريتي محسوب ميشود‪ .‬بهر حال اگر رطوبت بستر ‪ ،‬بيش از حد مجاز باشد شيوع‬
‫بيماريهاي باكتريايي و ايجاد يك محيط غير بهداشتي پيامدي اجتناب ناپذير خواهد بود و چه بسا كه‬
‫بوي نامطبوع آمونياک در سالن منتشر شده و يا عواقبي مانند تجمع حشرات موذي و وارد شدن‬
‫جراحتي در نواحي كف پاها و تاولهاي در سينه را به دنبال داشته باشد‪ .‬نبايد فراموش كرد كه تحت‬
‫چنين وضعيتي‪ ،‬الشه حاصل از اين جوجه هايي‪ ،‬بازارپسندي و تقاضاي كمي دارد‪ .‬يك توصيه كاربردي‬
‫در اين زمينه اينست كه ميانگين رطوبت بستر‪ ،‬همواره بايد در دامنه ‪ 06‬الي ‪ 06‬درصد نگهداشته شود‪.‬‬
‫بستر مناسب و عاري از بيماري را مي توان مجددا در دوره پرورش آتي نيز مورد استفاده قرارداد‪ .‬بطور‬
‫كلي فاكتورهاي متعددي در بوجود آوردن يك بستر خيس دخيل مي باشند و با رعايت بعضي اصول و‬
‫توصيه هاي كاربردي مي توان راهكارهاي مديريتي مناسبي در بستر سالن‪ ،‬پياده كرد‪.‬‬
‫ه دف اين مقاله بررسي جنبه هاي مختلف موجود در اين زمينه و ارائه راهكارهاي مناسب پيشگيري‬
‫كننده از بروز آنها مي باشد‪.‬‬
‫مدفوع خيس‪:‬‬
‫اسهال از جمله مواردي است كه تحت تاثير عدم توازن موادمغذي جيره و يا ابتال گله به عوامل عفوني‬
‫ديده مي شود ‪ .‬به عنوان مثال افزايش بيش از حد مجاز مواد معدني مانند پتاسيم و سديم و منيزيم و‬
‫سولفور يا كلرور همواره باعث افزايش ميزان مصرف آب در سالن و نتيجتاً باعث افزايش دفع فضوالت به‬
‫صورت آبكي مي گردد‪ .‬بهر حال در صورتي كه پرورش دهنده با خيسي بستر مواجه شود‪ ،‬در اولين‬
‫فرصت بايد محتواي سديم و پتاسيم(نمك) جيره را اندازه گيري نماييد‪ .‬نبايد فراموش كرد كه ممكن‬
‫است با وجود اينكه در باالنس جيره‪ ،‬درصد نمك در حد مجاز باشد‪ ،‬ولي مخلوط كردن جيره به درستي‬
‫صورت نگيرد‪ .‬مضاعفاُ اينكه آب مورد مصرف طيور نيز همواره از لحاظ غلظت يونها مهمي همانند ميزان‬
‫سديم و منيزيم مورد آزمون قرار گيرد‪.‬‬
‫جيره هاي غذائي كه حاوي چربي نامطلوب يا چربي فاسد باشد‪ ،‬هميشه منجر به دفع مدفوع به صورت‬
‫آبكي مي شود‪ .‬همچنين استفاده از تركيبات غذايي مانند گندم و جو و چاودار و كاساوا معموال موارد‬
‫مشابهي از خيسي بستر را متعاقب خواهد شد‪ .‬بهر حال يكي از راهكارهاي موجود براي كنترل خيسي‬
‫بستر‪ ،‬استفاده و افزودن آنزيمهاي تجاري در جيره هايي است كه برپايه گندم يا جو و چاودار فرموله مي‬
‫شوند‬
‫مواد غذايي كپك زده‪:‬‬
‫در صورتي كه از اقالم غذايي كپك زده در تغذيه جوجه هاي گوشتي استفاده شود‪ ،‬حضور مايكوتوسينها‬
‫در چنين جيره اي‪ ،‬مطمئناً منجر به خيسي بستر خواهد گرديد‪.‬‬
‫مايكو توكسينها از جمله عواملي هستند كه باعث اختالل در عمل سيستم گوارشي مي گردند و قادرند‬
‫كه صدمات جبران ناپذيري را به سيستم كليوي جوجه هاي مبتال وارد نمايند‪ .‬مايكوتوكسينهاي‬
‫‪ ochratoxin,oosporin,citrinin‬ازمعروفترين مايكو توكسينهايي هستند كه در بروز عفونتهاي‬
‫كليوي و اختالل در سيستم كليوي دخيل مي باشند‪ .‬بروز چنين اختالالتي باعث افزايش بيش از حد‬
‫مصرف آب شده و نتيجتاً عواقب بعدي مانند خيسي بستر را به دنبال خواهد داشت‪.‬‬
‫لذا براي پيشگيري از بروز چنين مواردي‪ ،‬استفاده از اقالم خوراكي تازه در فرموالسيون جيره هاي طيور‬
‫و همچنين مديريت نگهداري آنها در سالن توصيه مي گردد‪ .‬تجهيزات و لوازمي كه با نگهداري و توزين و‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫آسياب مواد خوراكي در ارتباط هستند‪ ،‬بايد به طور مستمر مورد بازبيني و ضدعفوني قرار‬
‫گيرد‪ .‬مواد غذائي كپك زده كه گاها در تجهيزات اينچنيني مدتها باقي مي ماند به آساني قادر به آلوده‬
‫كردن مواد غذايي است كه در تماس با اين تجهيزات هستند بنابراين هر نوع ماده خوراكي كپك زده بايد‬
‫از تماس با چنين لوازم و تجهيزاتي خارج گردد‪.‬‬
‫بيماريها‪:‬‬
‫شيوع بعضي از بيماريها‪ ،‬حاوي عالئمي همانند خيسي بستر و مدفوع آبكي مي گردد‪.‬‬
‫بطور كلي پاتوژنهاي ايجاد كننده چنين بيماريهايي با دو مكانيسم فعاليت مي كنند‪:‬‬
‫‪ -7‬اين پاتوژنها ممكن است به طور مستقيم باعث اختالل در عملكرد سيستم گوارشي شوند كه اين‬
‫حالت عالئمي همانند بروز اسهال در گله را به همراه خواهد داشت‪.‬‬
‫‪ -0‬دسته ديگري از پاتوژنها به طور غير مستقيم باعث كاهش مصرف خوراک و افزايش مصرف آب شوند‬
‫و نتيجتاً مدفوع آبكي مي شود‪.‬‬
‫پاتوژنهائي مانند كوكسيدي ها از طريق مكانيسم اول مستقيما باعث آسيب سيستم گوارشي مي گردند‬
‫‪.‬براي كنترل بيماري كوكسيديوز معموال از راهكار افزودن تركيبات ضد كوكسيديوز در جيره استفاده مي‬
‫شونند‪.‬‬
‫در صورت عدم موفقيت كنترل آلودگيهاي ناشي از كوكسيديوز در كالبد شكافي آثاري همچون نكروز‬
‫روده ها ديده مي شود و در سالن نيز خيسي بستر غير قابل اجتناب مي باشد از جمله عوامل عفوني‬
‫باكتريايي ديگر اشريشياكلي ‪ spirochaeter‬و‪ camphulobacter jejuni‬هستند كه از‬
‫عوامل ايجاد كننده مدفوع آبكي هستند‪ .‬بعالوه چندين رده از ويروسها مانند رتروويروسها و‬
‫آدنوويروسها با مكانيزمهاي پيچيدهاي باعث ايجاد اسهال مي شوند‪ .‬ويروسها عمدتاً مرتبط با عدم جذب‬
‫مواد مغذي دارند‪.‬‬
‫كنترل شرايط مديريتي و كاركرد تجهيزات سالن‪:‬‬
‫خيسي بستر تا حدودي با وضعيت محيطي سالن پرورش (دما و رطوبت) در ارتباط مي باشد و اين دو‬
‫فاكتور نقش عمده اي در مصرف آب و كيفيت بستر سالن دارد به عنوان مثال اگر دماي سالن در حد‬
‫باالئي باشد بي ترديد باعث افزايش مصرف آب و نتيجتاًُ خيسي بستر مي گردد‪ .‬نبود يك سيستم مناسب‬
‫آبخوري كه آب مناسبي را براي جوجه ها فراهم آورد همواره در ايجاد اين معضل دخالت دارد‪.‬‬
‫فشار داخل لوله هاي آبخوري بايد توسط صفحات نمايشگر به طور مرتب كنترل شود‪ .‬سقفهاي سالن‬
‫پرورش بايد عايقبندي شوند و سيستم تهويه بايد قادر باشد تا مقدار كافي از هوا در داخل سالن جريان‬
‫يابد‪.‬‬
‫جنس مواد تشكيل دهنده بستر‪:‬‬
‫چندين نكته فابل توجه در رابطه با جنس مواد متشكله بستر طيور وجود دارد كه از لحاظ مديريتي نبايد‬
‫فراموش شود‬
‫از جمله اينكه همه مواد متشكله بستر كه در تماس مستقيم با جوجه ها در سالن مي باشد بايد غير‬
‫سمي و ترجيجاً جاذب رطوبت باشد و باعث آزاد شدن رطوبت از بستر به اتمسفر گردد‪ .‬چنين موادي بايد‬
‫به سهولت قابل تهيه و خريداري شوند و قيمت آنها نيز نبايد بيش از حد گران باشند‪.‬‬
‫خاک اره درجه يك از جمله موادي است كه در بسترهاي سالنهاي پرورش به وفور مشاهده مي شود‪ .‬بايد‬
‫دقت كرد كه از ساير مواد همچون پوسته برنج و از ضايعات شهرداري مانند تكه پارچه و تكه هاي مقوا‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫نمي توان به عنوان مواد مناسب براي بستر اوليه استفاده كرد‪.‬‬
‫بهر حال جنس ماده مورد استفاده در بستر اوليه سالن مي تواند يكي از جنبه هاي مديريتي در جهت‬
‫پيشگيري خيسي آتي بستر باسد‬
‫نتيجه گيري‪:‬‬
‫نگهداري دما و رطوبت سالن پرورش در سطوح ثابت توصيه شده در هر روز هز اهميت خاصي در سالن‬
‫پرورش برخوردار است‪ .‬از جنبه هاي مديريتي موجود در رابطه از پيشگيري خيسي بستر مي تواند به‬
‫مديريت فرموالسيون جيره غذايي‪ ،‬كنترل وضعيت بهداشتي گله و اعمال تهويه مناسب در سالن و نهايتا‬
‫كاربرد تركيبات مناسب در ايجاد بستر اوليه اشاره نمود‪.‬‬

‫بافت دان و عملكرد مرغ گوشتي‬

‫تغذيه مهمترين امر در پرورش طيور بوده و حدود ‪ 16‬تا ‪ 83‬درصد هزينه توليد را شامل مي شود بنابراين‬
‫با توجه به اهميت و ضرورت ان الزم است كه مديريت تغذيه و كاربرد روش هاي جديد مديريتي به عنوان‬
‫يك مساله مهم وجدي مدنظر پرورش دهندگان قرار گيرد تحقيقات و گزارش هاي متعدد منتشره حاكي‬
‫از آن است كه بافت دان تاثير بسزايي درعملكرد مرغ گوشتي دارد وبه ويژه دان پلت ‪ ،‬سرعت رشد را‬
‫بهبود بخشيده كارايي دان را افزايش مي دهد در اين مقاله تاثير بافت و شكل دان بر صفات توليدي مرغ‬
‫گوشتي مورد بررسي قرار مي گيرد ‪.‬‬

‫اشكال دان‬
‫جيره هاي طيور به سه شكل آردي ‪ ،‬كرامبل و پلت توليدمي گردند در فرم آردي ‪ ،‬مواد اوليه غذايي‬
‫جيره به شكل آسياب شده هستند در ساخت پلت ‪ ،‬جيره آسياب شده باكمك بخار آب ‪ ،‬داغ و مرطوب‬
‫شده ‪ ،‬سپس با فشار از دستگاه پلت زني عبور كرده مجددا سرد مي شود و در نهايت به صورت استوانه‬
‫اي كوچك در اندازه هاي مختلف شكل مي گيرد اگر پلت هاي درشت به وسيله غلتك هاي مخصوص‬
‫خرد گردند محصولي بين دان آردي و پلت حاصل مي گردد كه به آن كرامبل گفته مي شود ‪.‬‬

‫تاثير بافت خوراک بر توان توليدي پرنده‬

‫در پرندگان حواس پنج گانه مخصوصا حس چشايي و بويايي به طور ناچيزي توسعه يافته است و اين‬
‫محدوديت توسط گيرنده هاي مكانيكي موجود در منقار جبران شده است جوجه ها با كمك اين گيرنده‬
‫هاي مكانيكي ‪ ،‬ذرات درشت تر را تشخيص و ترجيح مي دهند با افزايش سن پرنده و بزرگتر شدن منقار‬
‫‪ ،‬مصرف ذرات بزرگتر توسط پرنده افزايش يافته و اين توانايي درسن ‪ 1‬روزگي كامال آشكار مي گردد‬
‫تحريك اين گيرنده هاي مكانيكي ‪ ،‬بر اشتها تاثير مستقيم داشته درنهايت نقش مهمي را در توان‬
‫توليدي پرنده ايفا مي نمايد تحقيقات مختلف نشان داده است كه بافت خوراک يكي از مهم ترين عوامل‬
‫موثر بر توان توليدي پرنده مي باشد تغذيه پرنده با جيره كرامبل يا پلت قدرت انتخاب را از پرنده سلب‬
‫كرده و پرندگاني كه غذا را به اين شكل دريافت مي كنند مجبورند كه تمامي محتويات غذا را به مصرف‬
‫برسانند به اين ترتيب از انتخاب قطعات درشت وعدم مصرف ذرات ريز كه عمدتا ويتامين ها ‪ ،‬مواد‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫معدني و اسيدهاي امينه ضروري مي باشند جلوگيري مي شود با توجه به اهميت اين‬
‫تركيبات درچند روز اول زندگي استفاده از جيره هاي كرامبل به ميزان زيادي ازعوارض سو ناشي از اين‬
‫كمبودها كاسته وكاربرد آن به طور مشخص در سنين ابتدايي پرورش گله هاي مادر ‪ ،‬تحريك اشتها و‬
‫حفظ يكنواختي رابه دنبال خواهد داشت بر اساس داليل ذكر شده در زمان تغذيه با پلت رشد بهتر شده‬
‫ضريب تبديل غذايي بهبود قابل مالحظه اي خواهد يافت ‪ .‬در سالن هاي مرغداري ديده شده است كه‬
‫پرندگان سنگين تر در زمان پخش دان قطعات بزرگ تر را كه معموال ذرت و ساير غالت ميباشند به طور‬
‫انتخابي مصرف كرده به دليل عدم توزيع مناسب دان غير يكنواختي در رشد به چشم مي خورد بافت‬
‫خوراک از طريق تاثير بر قسمت هاي مختلف دستگاه گوارش و سرعت عبور غذا بر توان توليدي پرنده‬
‫تاثير مي گذارد هر چه ذرات غذايي درشت تر باشد سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش كندتر شده‬
‫ميزان جذب افزايش مي يابد ازاين طريق سرعت رشد وضريب تبديل نيز بهبود يافته سودمندي تغذيه‬
‫باكرامبل و پلت حاصل ميگردد ‪ .‬بعد از خوراک دان به شكل كرامبل و يا پلت ‪ ،‬خوراک بالفاصله در چينه‬
‫دان حل شده آغاز سريع هضم ميزان جذب را افزايش مي دهد ثابت شده است كه تغذيه با پلت حركات‬
‫دودي دستگاه گوارش را باال برده بازده خوراک بهتر مي شود عالوه بر اين اگر پرنده در ابتدا دان را به‬
‫شكل كرامبل وسپس به شكل پلت دريافت كند دستگاه گوارش سازگاري بيشتري نسبت به اندازه ذرات‬
‫پيدا مي كند و لذا اين پرنده رشد بيشتر و ضريب تبديل مناسبتري نسبت به پرنده اي خواهد داشت كه‬
‫از ابتدا جيره آردي دريافت كرده باشد ‪ .‬تغييرات شيميايي درحين تهيه پلت نيز بر هضم و جذب غذا‬
‫تاثير داردبخار آب ‪ ،‬حرارت و فشار اعمال شده درجريان ساخت پلت ‪ ،‬سبب ايجاد تغييراتي در دان شده‬
‫سبب ايجاد تغييراتي در دان شده هضم سريع تر غذا وبهبود بازده را به دنبال دارد حرارت طي فرايند‬
‫پلت سبب از بين رفتن برخي از ممانعت كننده هاي رشد موجود در مواد خوراكي نيز شده انرژي قابل‬
‫متابوليسم هم افزايش مي يابد به عنوان مثال كنجاله بذرک ‪ ،‬زماني كه به شكل كرامبل يا پلت درمي ايد‬
‫ارزش انرژي زايي آن به طور معني داري بيشتر مي شود زيرا فشار و حرارت حاصله در طي عمليات‬
‫ساخت پلت ‪ ،‬سلول هاي ذخيره كننده چربي در دانه هاي روغني راشكسته و همين عامل‪ ،‬مصرف چربي‬
‫را بهبود مي بخشد انرژي قابل متابوليسم كنجاله سويا نيز در اثر پلت كردن افزايش يافته جذب چربي از‬
‫‪ 10‬درصد در حالت آردي به ‪ 27‬درصددرحالت پلت مي رسد ‪ .‬همچنين در هواي گرم مي توان مصرف‬
‫خوراک در طيور را با استفاده ازخوراک پلت تحريك كرده و افزايش داد‪.‬‬

‫تاثير بافت خوراک در حفظ كيفيت مواد مغذي و بهداشت دان‬

‫بافت خوراک يكي از عوامل موثر در حفظ كيفيت مواد مغذي مي باشد ‪ .‬پلت كردن دان به حفظ كيفيت‬
‫مواد خوراكي كمك مي كند و به دليل فشرده شدن اجزاي مواد غذايي به يكديگر سطح تماس اجزاي‬
‫تشكيل دهنده خوراک با هوا كمتر شده لذا دان پلت شده را مي توان در مدت زمان بيشتري نگهداري‬
‫نمود اين امر به ويژه در اضافه كردن چربي به خوراک مي تواند بسيار سودمند باشد به طوري كه چربي‬
‫موجود در پلت به علت تماس كمتر با هوا ديرتر اكسيده مي شود ومشكالت ناشي از فساد آن كاهش مي‬
‫يابد حرارت و فشار در طي فرايند پلت سبب كاهش ميكروارگانيسم هايي نظير قارچ ها و باكتري ها‬
‫ازجمله سالمونال درغذا مي شود و طيور خوراک سامتري را دريافت مي كنند همچنين جمعيت‬
‫ميكروارگانيسم هاي مفيد روده كه خود عامل موثري درهضم وجذب مواد غذايي مي باشند نيز افزايش‬
‫مي يابند ‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫سهولت در ساخت دان‬

‫امكان ساخت بسياري از فرمول هاي مناسب غذايي با پلت امكان پذير است ‪ .‬به عنوان مثال اضافه‬
‫نمودن مكمل هاي پودر چربي يا انزيم ها و ‪ ...‬در ساخت پلت بهتر صورت مي گيرد استفاده از ويتامين ها‬
‫وداروهاي پوشش دار و مقاوم در برابر گرما اثرات سوحرارت را از بين مي برد ‪ .‬به طور كلي توسط اين‬
‫روش فرمول مورد نظر به طور مناسب يكنواخت ‪ ،‬با سهولت بيشتر و هزينه كمتري توليد مي گردد ‪.‬‬

‫صرفه جويي در فضاي اشغالي حين حمل و انبار‬

‫با توليد پلت وزن حجمي توده غذا ‪ 13‬تا ‪ 733‬درصد افزايش يافته فضاي كمتري براي نگهداري و انبار دان‬
‫مورد نياز است توليد پلت سبب دوبرابر شدن توانايي حمل دان بدون اثر سو بر آن شده بدين ترتيب‬
‫هزينه حمل ونقل ضمن حفظ كيفيت خوراک به نصف تقليل خواهد يافت بايد متذكر شد كه خوراک پلت‬
‫نشده در زمان حمل و نقل ويا در هنگام بارگيري و تخليه در صدي از مواد غذايي با ارزش خود را به‬
‫صورت ايجاد غبار از دست خواهد داد اين مواد جز تركيبات گران قيمت و با اهميت درجيره غذايي بوده‬
‫شامل انواع پيش مخلوط نظير ويتامين ها‪ ،‬امالح ‪ ،‬اسيدهاي آمينه و داروها مي باشند اين مواد به راحتي‬
‫از خوراک جدا شده از كيفيت دان كاسته خواهد شد همچنين در روش پلت طي حمل و نقل ‪ ،‬ذرات‬
‫بزرگتر از كوچكتر جدا نشده كيفيت مناسب خوراک حفظ خواهد گرديد ‪.‬‬
‫تاثير بافت خوراک بر سيستم ايمني و بيماري ها‬
‫طي آزمايش هاي مختلف ثابت شده است كه تغذيه جوجه ها در چند روز اول زندگي با جيره هايي كه‬
‫داراي ذرات درشت بوده است از آلودگي زرده جلوگيري كرده به جذب زرده كمك موثري مي نمايد‬
‫همچنين به دليل دريافت كامل مواد مغذي توسط پرنده سيستم ايمني توسعه مناسبي مي يابد و مقاومت‬
‫نسبت به بيماري ها وساير عوامل منفي محيطي باال مي رود به عالوه ‪،‬مصرف غذاي آردي به علت ايجاد‬
‫گرد و غبار درهنگام تغذيه جوجه ها به دستگاه تنفسي آنها آسيب رسانده آنها را مستعد ابتال به بيماري‬
‫هايي نشزي ‪ CRD‬مي كند كه با مصرف پلت اين عوامل منفي به ميزان زيادي كاهش مي يابد ‪.‬با مخلوط‬
‫كردن دان كرامبل و پلت و استفاده از پلت هاي كوچك تر و رعايت برخي مسايل مديريتي ‪ ،‬سندرم‬
‫آسيت ‪ ،‬مرگ ناگهاني و كاني باليسم كه مصرف پلت گاهي به عنوان عامل مستعد كننده در بروز انها ذكر‬
‫ميگردد قابل كنترل مي باشند همچنين مصرف پلت باعث افزايش رطوبت بستر نمي گردد زيرا علي رغم‬
‫باال رفتن آب مصرفي به دليل وجود مواد پيوند دهنده در پلت ازجمله بنتونيت سديم كه خاصيت جذب‬
‫آب دارد آب اضافي جذب شده و مشكل رطوبت بستر از بين مي رود ‪.‬‬

‫تاثير بافت خوراک بر دستگاه گوارش‬

‫همان طور كه قبال ذكر شداندازه ذرات خوراک بر توان توليدي پرنده موثر بوده اين تاثير بر روي قسمت‬
‫هاي مختلف دستگاه گوارش اعمال مي گردد درتحقيقات مختلف مشخص گرديده است كه پلت ‪ ،‬وزن‬
‫سنگدان و حجم آن را كاهش داده اما تاثيري بر ‪ pH‬دستگاه گوارش ندارد در جوجه هاي تغذيه شده با‬
‫جيره آردي سنگدان وزن بيشتري داشته و دوازدهه سبك تر مي شود همچنين ‪ pH‬محتواي روده‬
‫كاهش يافته جمعيت ميكروبي سكوم درجوجه هاي تغذيه شده با جيره آردي نسبت به جيره پلت كمتر‬
‫مي باشد كاهش وزن لوزالمعده و به تبع آن كم شدن فعاليت تريپسين و آميالز روده در جوجه هاي‬
‫تغذيه شده با جيره اردي ديده مي شود ‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫مروري بر كاربردهاي مواد جانبي حاصل از كارخانجات چرم و ساالمبور در تغذيه طيور گوشتي‬

‫چكيده‪:‬‬
‫با توجه به افزايش سريع جمعيت سالهاي اخير و تغيير در الگوي مصرف گوشت در كشور‪ ،‬تقاضا براي‬
‫مصرف گوشت مرغ در كشور رشد فزايندهاي را نشان ميدهد‪ .‬علم تغذيه نقشي اساسي را در موفقيت‬
‫اين صنعت بر عهده دارد‪ .‬از افقهاي جديد موجود براي فرموالسيون اقتصادي جيره‪ ،‬استفاده و اختصاص‬
‫دادن درصدي از جيره به خوراک غير متداول ميباشد‪ .‬از جمله خوراک غير معمول موجود‪ ،‬ضايعات‬
‫حاصل از كارخانجات چرم سازي است‪ .‬با توجه به آمار كشتارگاههاي كشور‪ ،‬روزانه از هر جلد پوست به‬
‫طور متوسط ‪ 7-7/6‬كيلو ضايعات خام باقي ميماند كه تا حدود داراي تركيبات مواد مغذي و اسيد آمينه‬
‫هاي مناسبي بوده و كاربرد آن در جيره طيور عالوه بر صرفههاي اقتصادي‪ ،‬كاهش دهنده آلودگي محيط‬
‫زيست ميباشد ‪.‬ضايعات حاصل از مراحل چرمسازي شامل تراشه هاي نرم پوست‪ ،‬سرپشم حيواني‪،‬‬
‫كالژن ميباشند‪ .‬اين ضايعات‪ ،‬تركيباتي نزديك به پودر ماهي را دارند ولي ميتونين‪ ،‬ليزين و هيستيدين‬
‫آنها كمتر ميباشد‪ ،‬كاربرد ضايعات چرمسازي را تا ‪ %1‬در جيره هاي جوجههاي گوشتي در مرحله رشد و‬
‫پاياني توصيه كردند‪.‬‬
‫در مورد ضايعات سرپشم حيواني حاصل از فرآيند كردن چرم‪ ،‬اين مقدار تا ‪ 1‬الي ‪ 8‬درصد جيره‬
‫ميباشد‪ .‬همچنين نتايج آزمايشات متعدد حاكي از اين است كه كاربرد ضايعات چرم در تغذيه جوجههاي‬
‫گوشتي‪ ،‬هيچگونه اثر بيماري زايي در كيفيت گوشت توليدي‪ ،‬ايجاد نميكند و از لحاظ اقتصادي در‬
‫بعضي از جيرهها به علت افزايش مصرف خوراک و كاهش تلفات و قيمت تمام شده جيره‪ ،‬توجيه‬
‫اقتصادي دارد‪ .‬طراحي پروژههاي تحقيقاتي مشابه در ايران براي دستيابي به اطالعات جامعتر‪ ،‬توصيه‬
‫مي گردد‪ .‬بهرحال آنچه نهايتاً ميتوان نتيجه گيري نمود اين است كه ضايعات چرم ميتواند جايگزين‬
‫مناسبي به جاي پودر ماهي در جيرههاي بر پايه ذرت و سويا باشد‪.‬‬

‫كلمات كليدي‪:‬‬
‫ضايعات‪،‬تغذيه طيور‪ ،‬چرم و ساالمبور‬

‫مقدمه‪:‬‬
‫با توجه به افزايش سريع جمعيت سالهاي اخير و تعبير در الگوي مصرف گوشت در كشور‪ ،‬تقاضا براي‬
‫مصرف گوشت مرغ در كشور‪ ،‬رشد فزايندهاي را نشان ميدهد‪ .‬همچنين برگشت سريع سرمايه در‬
‫صنعت مرغداري‪ ،‬موجب جذب سرمايههاي هنگفت به اين صنعت شده است‪ .‬علم تغذيه نقشي اساسي‬
‫در پرورش طيور دارد ‪.‬توليد كنندگان معموالً براي خود داراي فرمول غذايي معيني ميباشند‪ .‬به طور‬
‫كلي وضعيت تغذيه در حال حاضر مشكالت زيادي را براي مرغداران ايجاد كرده است‪.‬‬
‫اغلب مرغداران در برنامههاي غذايي طيور‪ ،‬فراواني و كميابي مواد اوليه را در فصول مختلف سال رعايت‬
‫نميكنند‪ .‬كارخانههاي توليد دان طيور اصوالً به دليل فقدان نگرش بازار گرداني‪ ،‬نتوانستند برا ي تامين‬
‫منابع مورد نياز توليد دان‪ ،‬افق هاي جديدي را باز نمايند‪ .‬بي توجهي به پس ماندههاي توليدي كشتارگاه‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫هاي كشور‪ ،‬اعم از كشتارگاههاي دام و طيور و كارخانههاي توليد كنسرو ماهي‪،‬‬
‫كارخانههاي توليد لبنيات و غيره ميتواند از داليل اين امر باشد‪ .‬به دليل وابستگي شديد كشور به دان‬
‫مرغ‪ ،‬تا زماني كه نتوان با استفاده از ابزار تحقيق و توسعه به فرمولهاي مناسبي دست يافت‪ ،‬به نظر‬
‫نميرسد كه بتواند در اين صنعت در عرصه صادرات موفق گردد‪ .‬خوراک معمول و متداول مورد استفاده‬
‫در تغذيه طيور عمدتاً به دليل مصارف انساني و محدود بودن سطح كشت محصول‪ ،‬همواره با نياز‬
‫مرغداران تطابق نداشته و هميشه مشكل آفرين بوده است‪ .‬در عصر حاضر با پيشرفتهاي فنون علمي‪،‬‬
‫استفاده از ضايعات يك سيستم توليدي‪ ،‬به عنوان ماده خام براي سيستم جديد ديگر‪ ،‬امكانپذير شده‬
‫است كه عالوه بر بازيافت اقتصادي ضايعات حاصل‪ ،‬سودمنديهاي جنبي نيز همانند كاهش آلودگيهاي‬
‫محيط زيست را به همراه داشته است‪ .‬مقادير زيادي از ضايعات وجود دارند كه ميتوانند به عنوان مواد‬
‫خام‪ ،‬مستقيم يا بعد از فرآوري‪ ،‬به مصرف تغذيه دام و طيور شوند‪ .‬موفقيت در اين امر عمدتاً به شكل‬
‫منابع و چگونگي به كارگيري آنها بستگي دارد‪ .‬از منابع غير معمول ميتوان به تركيبات پتروشيميائي‪،‬‬
‫ضايعات كراتيني‪ ،‬زبالههاي خانگي و شهري‪ ،‬فضوالت حيوانات مزرعه و اخيراً ضايعات كارخانجات چرم و‬
‫ساالمبور اشاره نمود‪.‬‬
‫گاو بومي ايران با جمعيت ‪ 7/6‬ميليون رأس حدود ‪ 07/6‬درصد توليد پروتئين حيواني در داخل كشور‬
‫را به خود اختصاص داده است‪ .‬سهم توليد گوسفند با جمعيت ‪ 67.1222.333‬رأس خود حدود ‪ 11‬درصد‬
‫كل گوشت قرمز توليدي كشور ميباشد‪ .‬از هر جلد پوست سنگين در كارخانجات چرم و ساالمبورسازي‬
‫بطور ‪ 7-7/6‬كيلو ضايعات خام باقي ميماند كه فساد پذيري سريعي داشته اما ارزش پروتئين خام آن باال‬
‫ميباشد‪.‬‬
‫اين مقاله سعي دارد كه در يك نگرش اجمالي‪ ،‬كاربرد مواد خام حاصل از كارخانجات چرم و ساالمبور را‬
‫تغذيه طيور گوشتي مورد بررسي قرار دهد‪.‬‬

‫مواد خام حاصل از چرم سازي‪:‬‬

‫پوست‬
‫پوست‪ ،‬بزرگترين عضو بدن را تشكيل ميدهد و چون قشر نازكي كليه سطح بدن را پوشانده است وزن‬
‫پوست حدود ‪ 1‬درصد وزن بدن ميباشد از سه اليه ابيدرم‪ ،‬كوريوم و بافت زير پوستي تشكيل شده‬
‫است‪ .‬طي روند چرمسازي‪ ،‬اپيدرم همراه بامواهاي زبر به طريق واكنش شيميائي ‪ Na2S‬و ‪Ca(OH)2‬‬
‫جدا ميشود‪ .‬كوريوم اليهاي از پوست است كه براي توليد چرم به كار ميرود‪ .‬بافت زير پوستي شامل‬
‫كالژن و بافت چربي است‪ %13 .‬پوست قابل تبديل به چرم ميباشد و بقيه پوست به عنوان ضايعات‬
‫محسوب ميشود‪ .‬ضايعات ناشي از فرآيند مربوط ‪ 25-20%‬فرآيند مكانيكي ‪%73-76‬ضايعات ناشي از‬
‫صاف كردن پشم (تقريباً‪% 76‬ميباشد)‬
‫‪1-‬تراشه هاي نرم پوست و سرپشم حيواني‪:‬‬
‫بخشهاي از پوست كه از بخش كوريوم در طي فرآيند كردن پوست جدا ميشوند تحت عناوين‬
‫تراشههاي نرم پوست( جدا شده توسط ماشين فلشينگ)‪،‬سرپشم حيواني ( جدا شده توسط دست)‬
‫ناميده ميشود‪ .‬محتواي مواد مغذي سرپشم حيواني عبارت از ‪ %02/5‬ماده خشك‪ %57/0 ،‬پروتئين خام‬
‫و ‪ %07/6‬چربي در ماده خشك ميباشد‪.‬‬

‫جدول‪ )7‬ميزان اسيدهاي آمينه تركيبات ازت دار تراشه نرم پوست‪ ،‬سرپشم حيواني و تراشههاي كرومي‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫را نشان ميدهد (منبع‪)0‬‬

‫جدول‪ )7‬ميزان اسيدهاي آمينه تركيبات ازت دار تراشه نرم پوست‪ ،‬سرپشم حيواني و تراشههاي كرومي‬

‫پروتئينهاي مايع‬ ‫ميانگين تراشههاي‬ ‫ميانگين تراشههاي نرم ميانگين سرپشم‬

‫اسيدهاي آمينه‬
‫آهكي‬ ‫كرومي‬ ‫حيواني‬ ‫پوست‬

‫‪3/94‬‬ ‫‪12/40‬‬ ‫‪13/60‬‬ ‫‪4/14‬‬ ‫ليزين‬

‫‪9/02‬‬ ‫‪3/67‬‬ ‫‪3/38‬‬ ‫‪7/58‬‬ ‫آرژنين‬

‫‪1/20‬‬ ‫‪8/73‬‬ ‫‪7/13‬‬ ‫‪1/16‬‬ ‫هيستيدين‬

‫‪-‬‬ ‫‪0/57‬‬ ‫‪0/72‬‬ ‫‪0/23‬‬ ‫تريپتونان‬

‫‪5/73‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2/04‬‬ ‫تريونين‬

‫‪6/04‬‬ ‫‪1/68‬‬ ‫‪1/63‬‬ ‫‪2/51‬‬ ‫والين‬

‫‪8/65‬‬ ‫‪3/32‬‬ ‫‪2/49‬‬ ‫‪3/05‬‬ ‫لوسين‬

‫‪4/43‬‬ ‫‪2/02‬‬ ‫‪3/21‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ايزولوسين‬

‫‪0/25‬‬ ‫‪1/24‬‬ ‫‪1/18‬‬ ‫‪1/03‬‬ ‫متيونين‬

‫‪7/09‬‬ ‫‪0/62‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/81‬‬ ‫سيستين‬

‫‪5/09‬‬ ‫‪1/59‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2/31‬‬ ‫فنيل آالنين‬

‫‪6/12‬‬ ‫‪2/52‬‬ ‫‪2/39‬‬ ‫‪1/04‬‬ ‫تيروزين‬

‫‪3/88‬‬ ‫‪1/69‬‬ ‫‪1/73‬‬ ‫‪21/47‬‬ ‫گاليسين‬

‫‪-‬‬ ‫‪12/61‬‬ ‫‪16/52‬‬ ‫‪11/58‬‬ ‫پرولين‬

‫هيدروكسي‬
‫‪-‬‬ ‫‪12/61‬‬ ‫‪16/52‬‬ ‫‪9/82‬‬
‫پرولين‬

‫‪3/34‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪8/22‬‬ ‫آالنين‬

‫جدول يكبه خوبي نشان ميدهد كه ميزان ليزين تراشههاي نرم پوستكمتر از پروتئينهاي گوشت است‪،‬‬
‫ميزان پائين تريپتوفان به علت محتوي كم بافت ماهيچهاي و رگهاي خوني و همچنين غدد چربي و عرق‬
‫است‪ .‬ميزان گاليسين تراشه هاي نرم پوست باالست از آنجائي كه گاليسين بسهولت متابوليزه ميشود‬
‫وقتي مقدار زيادي از آن به حيوان خورانده ميشود مشكلي بوجود نميآورد‪.‬‬

‫‪2-‬ضايعات ناشي از توليد چرم كروم‪:‬‬

‫ضايعات ناشي از چرم سازي كرومي عمدتاً شامل تراشه هاي زير پوست‪ .‬تراشهها‪ ،‬تكههاي رنگي‬
‫ميباشد‪ .‬مقدار پروتئين خام اين ضايعات ‪ 85-80%‬ميباشد و تركيب چرمنهايي متفاوت است‪.‬‬
‫تراشههاي ناشي از چرم سازي كرومي از نظر ميتونين‪ ،‬ايزولوسين‪ ،‬لوسين و بعضي اسيدهاي آمينه ديگر‬
‫فقير ميباشد‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫‪3-‬گلوتين‪:‬‬
‫گلوتين پودر خاكستري حاصل از تجزيه و به دنبال آن خشك نمودن ضايعات چرم سازي ميباشد‪.‬‬
‫حداقل ميزان پروتئين خام آن ‪ %70‬و حداكثر ميزان خاكستري ‪ %70‬است چربي آن از ‪ %7‬تجاوز نميكند‪.‬‬

‫‪4-‬پروتئينهاي حاصل از ضايعات محلولهاي موبر‬

‫اين بخش‪ ،‬ضايعات ناشي از پوست آهك خورده حاوي پروتئينهاي استخراج شده از پوست است‪.‬‬
‫مقدار چربي اين بخش معموالً متغير بوده ولي اكثر محققان ميزان ان را ‪ %5‬دانستهاند‪.‬‬
‫مقدار عناصر كم نياز بخش پروتئين مايع آهكي در جدول شماره ‪ 0‬آورده شده است‪.‬‬
‫جدول ‪ -0‬مقدار عناصر كم نياز( ميلي گرم در هر كيلوگرم) در پروتئينهاي مايع آهكي‬

‫مس‬ ‫روي‬ ‫منگنز‬ ‫آهن‬ ‫كروم‬

‫‪0/09‬‬ ‫‪3/25‬‬ ‫‪0/086‬‬ ‫‪0/39‬‬ ‫‪0/19‬‬

‫‪5-‬مواد تجزيه شده حاصل از ضايعات چرم‪:‬‬

‫فرآورده هاي ناشي از اين ضايعات ناشي از فرآوري جير ميباشد كه از مواد حائز اهمين كار آگلوتين‬
‫ميباشد كه بخصوص در چرمهاي با منشاء گوسفندي توليدي ميشود‪ .‬در چرم با منشاء خرگوش ماده‬
‫ديگري به نام تونامين توليد ميشود كه حائز اهميت تر از كاراگلوتين ميباشد‪.‬‬
‫آزمايشات مختلف گزارش كردند كه تونامين جهت تغذيه دام مناسبتر از كار اگلوتين ميباشد‪.‬‬

‫آزمايشات تغذيهاي ضايعات چرم در طيور گوشتي‬

‫در يك آزمايش جايگزيني كالژن حاصل از عملآوري قليايي تراشههاي زير پوست ناشي از چرمسازي‬
‫كرمي به جاي كنجاله با دام زميني در جيرهرشد جوجههاي گوشتي مورد استفاده قرار گرفت تيمارهاي‬
‫آزمايش حاوي صفر‪، 18/28،0/5 ،5/1 ،‬كالژن جايگزين شده بادام زميني بودند نتايج تجزيه و تحليل‬
‫آماري به خوبي نشان داده كه اختالف معني داري بين ارزش بيولوژيكي پروتئين خام وجود ندارد (‪3/36‬‬
‫)‪<P‬قابليت هضم ظاهري در تمام گروههاي آزمايشي مشابه بود و در نهايتمشخص گرديد كه از ضايعات‬
‫جرم ميتوان به عنوان يك خوراک پروتئين دامي با ارزش كامل در تغذيه جوجههاي گوشتي بهره برد‪.‬‬
‫‪Nedopil‬و همكاران (‪ )7216‬طي دو آزمايش‪ ،‬به جاي‪ 2%‬پروتئين حيواني از پروتئين مايع آهكي‬
‫چرم استفاده كردند‪ .‬در گروههاي تحت آزمايش‪ ،‬وزن زنده جوجههاي گوشتي ‪ 0/8‬تا ‪ 5/0‬درصد بيشتر‬
‫از گروه مشاهده بود‪ .‬در مقايسه با گروه شاهد ميزان خوراک مصرفي به ميزان به ‪0‬و‪ 1‬درصد و هزينههاي‬
‫خوراک ‪ 3/1‬و ‪ 0/8‬درصد كاهش يافت خوراكهاي آزمايشي اثر منفي بر درصد تلفات و كيفيت گوشت‬
‫توليد ايجاد نكردند‪.‬‬
‫‪Splitek‬و همكاران (‪)7271‬در تغذيه جوجههاي گوشتي در سن ‪ 00-12‬روزگي از جيره حاوي‬
‫‪%0/5‬پروتئين مايع آهكي استفاده كردند ميزان وزن نهائي يكساني را با جيره شاهد بدست آورند‪ .‬با اين‬
‫وجد‪ ،‬ميزان خوراک مصرفي براي هر كيلوگرم افزايش وزن در دسته ‪ 0‬درصدي بهترين حالت را داشت‬
‫(‪ 0/72‬كيلوگرم در مقابل ‪ 0/16‬شاهد)‬
‫همچنين نتايج چندين آزمايش نشان داد كه هيچگونه اثر بيماري زايي در كيفيت گوشت توليدي هنگام‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫استفاده از ضايعات مربوطه چرم مشاهده نشد و استفاده از ‪%0‬پروتئين مايع آهكي در‬
‫مخلوط غذايي از نظر اقتصادي مقرون به صرفه ميباشد نتايج حاصل از كاربرد ضايعات چرم در تغذيه‬
‫بلدرچين نيز نتايج مشابه را نشان داد‪.‬‬
‫‪Gaweeki‬و همكاران (‪ ،)7287‬از ضايعات چرم سازي براي تغذيه جوجهها در دوره پاياني پرورش‬
‫استفاده كردند‪ ،‬افزودن ‪ 6/5-2‬درصد ضايعات جرم باعث افزايش وزن بيشتر با همان مقدار مصرف‬
‫خوراک مساوي با جيره شاهد گرديد بهرحال اين آزمايش نيز به خوبي نشان داد كه ضايعات جرم‬
‫ميتواند به عنوان يك منبع حيواني در جيره هاي جوجههاي گوشتي به جاي پودردهي در جيرههاي بر‬
‫پايه ذرت و وسويا مورد استفاده قرار گيرد‪.‬‬

‫جنبهبندي و پيشنهادات‬
‫ضايعات چرم يكي از فرآوردههاي فرعي صنايع دباغي است كه از عمل آوري تكههاي چرم به دست‬
‫ميآيد‪ .‬ضايعات حاصل از مراحل چرم سازي شامل تراشههاي نرم پوست‪ ،‬سر پشم حيواني‪ ،‬كالژن‬
‫ميباشد كه اين ضايعات تركيباتي نزديك به پودر ماهي دارند و عمدتاً جايگزين پودر ماهي در جيره‬
‫طيور ميشوند نتايج آزمايشات متعدد حاكي از اقتصادي بودن افزودن ضايعات چرم به جيرههاي‬
‫جوجههاي گوشتي در دوره رشد و پاياني ميباشد‪ ،‬حد مجاز افزودن اين ضايعات را ‪%6/1‬جيره گزارش‬
‫كردهاند‪ .‬افزودن ضايعات چرم هيچگونه اثرات سوء بيماريزا بر كيفيت گوشت توليدي نداشته است‪ .‬اما به‬
‫نظر مي رسد كه قبل از كاربرد بايد تركيبات مواد مغذي آن مورد آناليز قرار گيرد چرا كه بر حسب دام و‬
‫ساير شرايط محيطي تركيبات آن متغير ميباشد‪ .‬لزوم اجراي طرحهاي تحقيقاتي مشابه در ايران براي‬
‫دستيابي به اطالعات جامعتر‪ ،‬توصيه ميگردد‪.‬‬

‫منابع‪:‬‬
‫‪1-‬علومي‪ ،‬احمد‪ .7015 .‬وضعيت خوراک طيور در ايران‪ .‬چكاوک‪،‬دوره ششم‪ ،‬شماره ‪ -0‬صفحات ‪-00‬‬
‫‪03‬‬
‫‪2-‬جحعفري صيادي‪ ،‬عليرضا‪ .‬اوحدي حائري‪،‬ابوالقاسم‪ ،‬نويد شاد‪.‬بهمن‪ .7012 .‬خوراک غير معمول در‬
‫تغذيه حيوانات ‪.‬انتشارات دانشگاه كيالن (ترجمه‪).‬‬

‫‪3- Bideman et al. 1972. A technical economic evoluation of Rour hid‬‬

‫‪curing methods.Agricultural Economic Report. No16.‬‬
‫‪4- Highberger. J.H. 1956. The chemistry and Technology of leather.‬‬
‫‪Vol 1. New york. Pp55-193.‬‬
‫‪5- Cawecki,K. Lipinska. 1981. Meal from residues of the tanning and‬‬
‫‪meat industries in feeds for fattening chickenes. Roczniki Naukowi‬‬
‫‪zootechniki. G(1)185-92.‬‬
‫‪6- Yeh.y.y. and levielle. G.A. 1969. effect of dietary protein on‬‬
‫‪hepatic lipogeneses in the growing chic. J. Nutr. 98,356-66.‬‬
‫‪7- Boushy and A.Vanderpoel. 1998. poultry feed from waste‬‬
‫‪processing and use. ISBN. 792364.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫گردآوري كننده ‪:‬اكرم قرهداغي‬

‫كارشناس پژوهش مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجانشرقي‬

‫طرحهاي در دست اجرا‪:‬‬

‫)‪1‬تعيين صدمات و آسيبهاي وارده بر چرم و ساالمبور (مجري)‬
‫)‪2‬پنيرهاي صنعتي و سنتي آذربايجان (همكار)‬
‫)‪3‬استحضار چربي پشم از گوسفندان و كارخانجات پشم شوئي (مجري)‬
‫)‪4‬شناسائي انگل ماهيان حوزه ارس (همكار)‬
‫)‪5‬تعيين كانونهاي آلودگي شير خام از دوسش تا تحويل به كارخانه( همكار)‬

‫نياز جوجه هاي گوشتي به نور‬

‫مقدمه‬
‫سالهاست كه از برنامه هاي نوري مختلف به منظور تحريك و افزايش رشد ‪ ،‬درجوجه هاي گوشتي‬
‫استفاده مي شود امروزه يك جوجه گوشتي معمولي م يتواند روزانه به طور متوسط حدود ‪ 16‬گرم‬
‫افزايش وزن داشته باشد و اين بدان معني است كه متوسط وزن گله هاي مخلوط مرغ و خروس گوشتي‬
‫در ‪ 16‬روزگي به ‪ 0/310‬كيلوگرم خواهد رسيد واين يك موفقيت بزرگ است ‪ .‬دو دهه قبل براي رسيدن‬
‫به اين وزن به زماني دوبرابر اين مدت نياز بود براي دستيابي به اين بازدهي چشمگير در ‪ 5‬هفتگي‬
‫تغييرات بسياري در ژنتيك ‪ ،‬تغذيه ‪ ،‬طراحي سالنها ‪ ،‬كنترل بيماري ها و مديريت ايجاد شده است يكي‬
‫از عوامل مديريتي كه با تدبير و موفقيت به اجرا در آمده استفاده از نور براي جوجه هاي گوشتي است‬
‫يك جوجه گوشتي تا ‪ 16‬روزگي ‪ ،‬حدود ‪ 7333‬ساعت زندگي ميكنداگر اين جوجه اين مدت كوتاه را تحت‬
‫شرايط نور طبيعي زندگي كند نيمي اززندگي خود را در تاريكي خواهد گذراند كه در اين شرايط اكثر‬
‫پرندگان قادر به استفاده ازغذا و آب نيستند بنابراين بعد از ‪ 0‬ساعت كه غذاي خورده شده هضم گرديد‬
‫جوجه ها شروع به استفاده از ذخاير بدن خود كرده و براي حفظ احتياجات نگهداري معمولي بدن خود‬
‫انرژي از دست مي دهند و در نتيجه رشد آنها مي تواند آهسته شود ‪ .‬برنامه اي كه در حال حاضر بيش از‬
‫ساير برنامه ها به كار مي رود استفاده از ‪ 00‬ساعت نور و ‪ 7‬ساعت تاريكي است اين برنامه از نظر تئوري‬
‫فعاليت حياتي پرنده را دو برابر كرده و مدت زمان تغذيه را افزايش ميدهد عالوه بر اين برنامه نوري‬
‫برنامه هاي ديگري نيز وجود دارند كه در اين مقاله به شرح آن خواهيم پرداخت براي اينكه از يك برنامه‬
‫نوري بهترين نتيجه حاصل شود بايد زمينه هاي علمي آن به طور كامل بررسي گردد بعد از مطالعه اين‬
‫مقاله يك مرغدار بايد آزمايشهاي مختلف را در مزرعه خود انجام داده و برنامه اي را انتخاب نمايد كه‬
‫نيازهاي او را برطرف مي كند بايد به خاطر داشته باشيد كه استفاده از يك برنامه نوري كه در برخي‬
‫كشورها نتايج خوبي داشته ممكن است در كشورهاي ديگر بهترين نتيجه را به همراه نداشته باشد ‪.‬‬

‫شدت و مدت نور‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫مدت ‪ ،‬شدت ‪ ،‬نوع و محل نور در هر سالن پرورش مرغ گوشتي ‪ ،‬مي تواند اثر مستقيم روي‬
‫عملكردو بازدهي نهايي داشته باشد شدت نور ‪ ،‬طول مدت روشنايي و كيفيت نور ‪ ،‬همگي بر روي رشد‬
‫جوجه تاثير مي گذارند كيفيت نور المپهاي مورد استفاده نيز خيلي مهم است كيفيت نور به وسيله طول‬
‫موج نور بيان شده و با واحد نانومتر اندازه گيري مي شود يك نانومتر برابر يك بيليونيم متر بوده و شدت‬
‫نور را كه به صورت فوت كندل يالوكس بيان مي شود اندازه گيري مي كند طيف نور قابل ديدن از ‪ 163‬تا‬
‫‪ 163‬نانومتر مي باشد كه شامل رنگهاي آبي تا قرمز مي گردد برخي محققين گزارش كرده اند كه نورهاي‬
‫آبي و سبز افزايش رشد مي گردند ولي بازدهي غذا و پيگمانهاي زرد را كاهش داده اند بر حسب نوع‬
‫حباب المپي كه در سالن مرغداري استفاده مي كنيد شدت صحيح نور ‪ ،‬پراكندگي يكنواخت آن و تميز‬
‫بودن المپها اهميت زيادي دارند در سالنهاي مرغداري گوشتي تجاري معموال از المپهاي ‪ 76‬تا ‪ 13‬وات با‬
‫نور سفيد استفاده مي شود صرف نظر از نوع المپ مورداستفاده ميزان نور مورد نياز بايد پيش از راه‬
‫اندازي سالن محاسبه شود حباب هاي المپها بايد هميشه تميز نگهداشته شوند وجود گرد غباربيش از‬
‫حد روي المپ ميتواند تا ‪ %13‬از شدت و تاثير نور بكاهد المپها را مرتبا كنترل كرده و المپهاي سوخته را‬
‫سريعا تعويض نمائيد معموال المپها در دو رديف به فاصله حدود ‪ 0/6‬متر از يكديگر و درارتفاع ‪ 0/6‬متر‬
‫از كف سالن نصب مي گردند وجود نور بيش از حد سبب تحريك و عصبي شدن پرنده ها شده و آنها‬
‫شروع به نوک زدن به يكديگر مي نمايند از سوي ديگر شدت نور كمتراز حد الزم يعني ‪ 3/6‬فوت كندل‬
‫باشد مرغهاي گوشتي براي يافتن آب وغذا دچار اشكال خواهند شد و يكنواختي گله بر هم خورده و‬
‫وزن بدن كمتر از حد انتظار خواهد شد مدير مرغداري بايدمطمئن شود كه نور سالنها به حدي است كه‬
‫سبب آسايش و راحتي مرغ مي گردد ‪.‬‬

‫برنامه هاي نوري‬

‫امروزه در صنعت پرورش مرغ گوشتي از چهار برنامه نوري مختلف استفاده مي شود ‪ -7:‬برنامه استفاده‬
‫ازنور طبيعي روز كه بسيار بوده و دربسياري ا ز مناطق به خصوص در آمريكاي التين داراي طرفداران‬
‫زيادي مي باشد ‪ -0.‬برنامه نوري ‪ 00‬ساعت روشنايي و ‪ 7‬ساعت خاموشي كه در آمريكا خيلي مورد‬
‫استفاده مي باشد ‪ -0‬برنامه نوري متناوب ‪ -1.‬برنامه نوري متناوب تركيبي با افزايش ساعات نورمطابق با‬
‫افزايش سن پرنده ‪.‬‬
‫شايد حتي دو واحد پرورش طيور نيز كه در يك منطقه واقع شده اند ازبرنامه نوري يكساني استفاده‬
‫نكنند هر واحد از برنامه اي استفاده مي كند كه نيازهاي توليدي آن را برآورده كرده و اجراي آن براي‬
‫واحد موردنظر راحتتر باشد بسياري از مرغداريها ‪ ،‬مرغهاي گوشتي را در آشيانه باز پرورش داده و فقط‬
‫از نو ر طبيعي روز استفاده مي نمايد در صورتي كه واحدهاي ديگري كه امكان بيشتري براي استفاده از‬
‫دستگاههاي اتوماتيك دارنداز برنامه ‪ 00‬ساعت نور و ‪ 7‬ساعت تاريكي با استفاده از نور مصنوعي استفاده‬
‫مي كنند هر دو سيستم فوق نتايج قابل قبولي را نشان داده است بايد در نظر داشته باشيم كه استفاده از‬
‫نور و الكتريسته رايگان نيست نصب ‪ ،‬طراحي ‪ ،‬نگهداري و بكارگيري سيستم هاي برقي مستلزم صرف‬
‫هزينه هاي بسيار زيادي است به ويژه در كشورهاي آمريكاي التين كه در برخي از مناطق آن برق وجود‬
‫نداشته يا كمياب بوده و يا خيلي گران است ‪.‬‬

‫برنامه نوري متناوب به عنوان يك جانشين‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫به طور قطع اگر جوجه هاي گوشتي درسالنهايي پرورش يابند كه كامال كنترل مي باشند‬
‫مديران تمايل دارند كه سيستم نوري به غير از برنامه متداول ‪ 00‬ساعت نور و ‪ 7‬ساعت تاريكي را اجرا‬
‫كنند اگر سالنهاي مرغداري كامال بسته بوده و به صورت مصنوعي تهويه مي شوند تغيير ميزان شدت و‬
‫طول مدت نوردهي بسيار آسانتر است با اين حال در سالنهاي باز داراي پرده نيز قابليت اجرا برخي‬
‫ازبرنامه هاي نوري در شب وجود دارد هدف تمام اين برنامه ها كاستن از ساعات استفاده از نور ميباشد‬
‫ولي بايد استفاده منطقي از نور صورت پذيرد ‪ .‬يك برنامه نوري خوب براي اينكه نتيجه بهتري داشته‬
‫باشد نياز به يكنواختي كامل دارد استفاده از برنامه نوري متناوب روش جديدي نيست وسابقه آن به‬
‫زماني باز مي گردد كه پرورش متراكم طيور از چند دهه قبل متداول گرديد توجه به سابقه برنامه نوري‬
‫نشان مي دهند كه اين سبب بهبود ضريب تبديل مي گردد همچنين بررسي كتابهاي راهنماي مديريت‬
‫پرورش گله هاي گوشتي كه در گذشته تهيه شده است نشان مي دهند كه همگي استفاده از برنامه نوري‬
‫متناوب را در كنار برنامه متداولتر توصيه كرده اند در اينجابه شرح برخي برتريهاي سيستم نوري متناوب‬
‫مي پردازيم ‪:‬‬
‫‪ -7‬برنامه نوري متناوب مصرف غذا را افزايش مي دهد در زمان روشن شدن چراغها بايد مطمئن باشيد‬
‫كه دانخوريها دراراي دان كافي هستند برنامه نوردهي و تغذيه بايد به خوبي همزمان گردند دانخوريهاي‬
‫اتوماتيك بايد پيش از روشن شدن چراغ روشن شده و به ميزان كافي دان داشته باشند ‪ .‬هرگز وقتي‬
‫دانخوري خالي است چراغها را روشن نكنيد زيرا مرغها را عصبي كرده و آنان را به فعاليت بيش ازحد‬
‫تحريك مي كند كه اين خود اتالف انرژي و كاهش توليد گوشت مي گردد ‪.‬‬
‫‪ -0‬برنامه نوري متناوب فعاليت عضالت را افزايش مي دهد در زمان روشن شدن چراغها ‪ ،‬مرغها شروع‬
‫به خوردن غذا مي كنند و لذا ونوردهي منظم فعاليت عضالت را همانند ورزش كردن تشديد مي كند اين‬
‫مسئله به خصوص براي پاهاي پرندگان كه بايد وزن سنگين بدن آنها را تحمل كنند بسيار مفيد است به‬
‫همين جهت برنامه نوري متناوب مي تواند از بروز و تشديد مشكالت مربوط به پاها جلوگيري كند‬
‫‪ -0‬برنامه نوري متناوب بازدهي غذا را افزايش مي دهد بسياري از آزمايشهاي انجام شده در سطح‬
‫مرغداريها ‪ ،‬دانشگاهها و مراكز تحقيقاتي ازجمله موسسه تحقيقاتي نشان داده اند كه استفاده از برنامه‬
‫نوري متناوب حدود ‪ 6‬تا ‪ 73‬درصد بازدهي غذا را بهبود مي بخشد و وزن نهايي حاصل مشابه و يا حتي‬
‫بهتر خواهد بود علت اين امر آن است كه وقتي مرغها دان را طي مدت ‪ 7‬تا ‪ 0‬ساعت زمان روشنايي مي‬
‫خورند براي هضم و جذب غذاي مصرف شده برحسب كيفيت وتركيبات غذا ‪ ،‬سن و شرايط محيطي به ‪0‬‬
‫تا ‪ 1‬ساعت زمان نياز دارند وقتي كه پرندگان بعد از مصرف غذا آرام نشسته يا خوابيده اند ضريب تبديل‬
‫غذا به گوشت بسيار بهتر خواهد بود و براي هضم غذا در تاريكي نياز به انرژي كمتري وجود دارد فقط‬
‫تصور كنيد كه يك پرنده در حال راه رفتن يا ايستادن براي انقباض عضالني نياز به مصرف كالري‬
‫بيشتري دارد ‪.‬‬
‫‪ -1‬برنامه نو ري متناوب ‪ ،‬استرس حرارتي را به حداقل مي رساند با محدود كردن پرندگان و خوردن غذا‬
‫و يا هضم غذاي خورده شده در گرمترين ساعات روز ‪ ،‬جوجه هاي گوشتي به خصوص جوجه هاي سنگين‬
‫وزن حرارت كمتري در بدن خود توليد نموده و لذا مي توانند هواي گرم را بهتر تحمل كنندو بازده بهتر و‬
‫تلفات كمتري خواهند داشت ‪.‬‬
‫‪ -6‬برنامه نوري متناوب ‪ ،‬زمان بيشتري را براي خوردن غذا فراهم مي كند هر پرنده مثل هر فرد ديگري‬
‫شخصيت خاص خود را داراست برخي از آنها سلطه جو و پرخاشگر و بعضي ترسو و كمرو هستند برنامه‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫نوري متناوب با فراهم كردن زمان بيشتر براي تغذيه مرغ ها ‪ ،‬شانس بيشتري به همه آنها‬
‫براي به دست آوردن غذا ميدهد با وجود اين براي انجام صحيح اين امر و براي تغذيه خوب و يكنواخت‬
‫ممكن است الزم شود فضاي دانخوري و آبخوري را افزايش دهيد ‪.‬‬
‫‪ -5‬برنامه نوري متناوب هزينه انرژي را كاهش داده و استهالک و پوسيدگي ادوات را نيز كم مي كند‬
‫شكي وجود ندارد كه مصرف انرژي كمتر هزينه هاي كمتري دارد دريك آزمايش نشان داده است كه‬
‫استفاده از برنامه نوري متناوب هزينه هاي برق را ‪ %00‬كاهش داده است استفاده كمتراز وسايل و ادوات‬
‫دانخوري سبب افزايش عمر آنها خواهد شد ‪.‬‬
‫‪ -1‬برنامه نوري متناوب بازده بهتري را ايجاد مي كند به عنوان يك اصل تاريكي فعاليتهاي مرغ را كمتر‬
‫كرده و مي تواند كيفيت الشه را بهبود بخشد همچنين نشان داده شده است كه ميزان تلفات بين ‪ 0‬تا ‪0‬‬
‫درصد كاهش يافته واحتماال چربي كمتري در محوطه شكمي ذخيره مي شود ‪.‬‬

‫توصيه هايي براي يك برنامه نوري عملي‬

‫تعداد بسيار زيادي برنامه نوري متناوب با نتايج بسار خوب درمزارع و يا موسسات تحقيقاتي آزمايش‬
‫شده است دراينجا خالصه اي از چندين برنامه نوري مختلف به عنوان يك راهنما آورده شده است اكثر‬
‫واحدهاي پرورش دهنده مرغ گوشتي براي چند روز اول استفاده از ‪ 01‬ساعت نور را توصيه كرده و‬
‫سپس تا ‪ 07‬روزگي ‪ 00‬ساعت نور را توصيه مي كنند شدت نور با مقدار ‪ 0‬تا ‪ 0‬فوت كندل شروع شده‬
‫وتدريجا تا سن ‪ 0‬هفتگي به ‪ %6‬فوت كندل كاهش مي يابد آسانترين راه كاهش شدت نور استفاده از‬
‫دايمر و يا تعويض حباب چراغها متناسب با سن پرندگان است بعد از ‪ 07‬روزگي بعضي از برنامه هاي نوري‬
‫در يك دوره ‪ 01‬ساعته اجرا مي شوند دراين برنامه معموال ‪ 7‬تا ‪ 0‬ساعت نور و پس از آن ‪ 0‬تا ‪ 0‬ساعت‬
‫تاريكي داده مي شود هر دومرحله روشنايي و تاريكي بايد به اندازه كافي طوالني باشند تا پرندگان زمان‬
‫كافي براي خوردن هضم كردن و تخليه محتويات روده براي تغذيه مجدد را داشته باشند اگر تركيب‬
‫خوبي از تاريكي و روشنايي برقرار شود مواد غذايي كارايي بهتري جذب شده و سبب افزايش وزن بدن و‬
‫بهبود ضريب تبديل ميگردند ‪.‬‬
‫در مورد حمالت قلبي و تلفات باال در گزارشهاي بسيار جالب ديگري نشان داده شده است كه كاهش‬
‫مدت نور به ‪ 5‬ساعت در سنين ‪ 0‬تا ‪ 07‬روزگي مي تواند سبب كاهش سرعت رشد اوليه شود سپس تا‬
‫زمان كشتار نور به ‪ 00‬ساعت افزايش داده شد اين روش مي تواند درمقايسه با سيستم سنتي ‪ 00‬ساعت‬
‫نور تلفات را ‪ 0‬تا ‪ 0‬درصد كاهش دهد بدون اينكه اثري روي وزن بدن بگذارد تصور مي شود كه استفاده‬
‫از اين برنامه سبب بهبود شكل استخوان بندي شده و استرسهاي حاصل از رشد زودرس را كاهش مي‬
‫دهد برخي از محققين اظهار داشته اند كه بعد از ‪ 5‬ساعت روشنايي افزايش متناوب ساعات نوردهي مي‬
‫توانست با نتايج مشابهي انجام مي پذيرد در هرحال توصيه مي شود در صورتي كه برخي از انواع برنامه‬
‫هاي نوردهي متناوب در مزرعه قابل استفاده است تمام عوامل مورد بررسي و ارزيابي قرار گيرند روش‬
‫جديد را در مزرعه به كار بنديد حتي المكان اطالعات بيشتري جمع آوري نموده و آنها را تحليل نمائيد تا‬
‫بتوانيد بهترين برنامه نوري را كه منطبق بر نيازهاي شما باشد انتخاب نماييد ‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫تغذيه سنين ابتدايي جوجه گوشتي‬

‫تغذيه جوجه پس از خروج از تخم تاثير زيادي بر عملكرد گله در پايان دوره پرورش دارد به عبارت ديگر‬
‫اگر شروع پرورش گله اي با تغذيه و مديريت مناسب و صحيح توام باشد نه تنها گله اي يكنواخت از نظر‬
‫وزني توليد مي شود بلكه عملكرد آن از نظر ضريب تبديل غذايي و ميزان تلفات نيز بهينه خواهد شد لذا‬
‫براي موفقيت در اين امر رعايت اصول تغذيه و مديريت به ويژه در هفته اول پرورش از اهميت ويژه اي‬
‫برخوردار است حال سوال مطرح اين است كه اصول صحيح تغذيه در ‪ 18‬ساعت اول پرورش كدام است ؟‬
‫اهميت تغذيه اوليه‬
‫جوجه همراه با كيسه زرده بزرگي كه حدود ‪ 03‬درصد ازكل وزن بدن را تشكيل مي دهد سر از تخم در‬
‫مي آورد كيسه زرده حاوي مقدار زيادي چربي و پروتئين بوده اين مواد مغذي ‪ 63 ،‬درصد انرژي و ‪10‬‬
‫درصد پروتئين مورد نياز جوجه را در چند روزاول زندگي تامين مي كنند مواد غذايي كيسه زرده به‬
‫سرعت كاهش يافته اغلب تا روز سوم كامال جذب مي شود هشتاد درصد چربي زرده در پايان نخستين‬
‫روز خروج جوجه مصرف مي شود ميزان تري گليسريد موجود در زرده درهنگام خروج از تخم كمتر از‬
‫يك گرم بوده و اگر تري گليسريد به عنوان منبع انرژي اوليه فرض شود بنابراين يك گرم تري گليسريد‬
‫با شرط بازده ‪ 26‬درصد تنها قادر به تامين ‪ 8‬تا ‪ 2‬كيلوكالري انرژي متابوليسمي مي باشد البته ميزان نياز‬
‫جوجه به انرژي خيلي بيشتر از اين حد بوده تري گليسريد موجود در زرده به عنوان تنها منبع انرژي بعد‬
‫از خروج جوجه از تخم كفايت نمي كند لذا دسترسي به غذا پس از خروج جوجه از تخم الزم و ضروري‬
‫است ‪ .‬تحقيقات نشان داده است كه دسترسي به غذا باعث جذب سريع تر كيسه زرده مي گردد با‬
‫حركت روده ها در جوجه هايي كه تغذيه شده اند انتقال زرده به داخل روده سريع تر شده آلودگي ناشي‬
‫از عدم جذب كيسه زرده نيز به ميزان زيادي كاهش مي يابد جوجه ها به طور غريزي پس از خروج از‬
‫تخم به جستجوي غذا مي پردازند ورشد تقريبا ‪ 01‬ساعت بعد از خوردن غذا شروع مي شود عدم‬
‫دسترسي به غذا موجب افت چشمگير وزن بدن مي شود‪ .‬در بررسي انجام گرفته جوجه هايي كه به مدت‬
‫‪ 18‬ساعت غذا دريافت نكرده بودند ‪ 1/8‬درصد وزن بدن خود را از دست داده وزن روده كوچك نيز ‪83‬‬
‫درصد كاهش پيدا كرد در اين جوجه ها كاهش چربي و پروتئين در بافت هاي بدن بيشتر از ساير‬
‫تركيبات مشخص بود اما در جوجه هايي كه به آب و غذا دسترسي داشتند وزن نهايي جوجه ها ‪ 633‬گرم‬
‫بيشتربوده وزن روده كوچك و به تبع آن سطح جذب مواد مغذي افزايش يافته بود همان طور كه قبال‬
‫ذكر شد زرده نمي تواند اهميت چنداني در تامين انرژي براي جوجه داشته باشد‪.‬‬
‫در آزمايش ي كيسه زرده تعدادي از جوجه ها بالفاصله پس از هچ از بدن آنها خارج شده سپس غذا در‬
‫اختيار آنها قرار داده شد طبق نتايج به دست آمده رشد جوجه هاي مزبور در روز چهارم كامال مشابه با‬
‫رشد جوجه هاي داراي كيسه زرده در هنگام خروج از تخم بود ‪ .‬عدم دسترسي به غذا در روزهاي اول‬
‫پس از خروج جوجه از تخم باعث كاهش رشد پرزها و ترشح آنزيم هاي روده مي گردد و با مصرف غذا‬
‫فعاليت آنزيم ها و رشد روده بيشتر مي شود تغذيه اوليه جذب بهتر زرده وبهبود جذب مواد مغذي در‬
‫پرنده را به دنبال خواهد داشت ‪ .‬عدم تغذيه صحيح در سنين اوليه بر رشد عضالت تاثير منفي گذارده‬
‫اين تاثير بر عضالت سينه نسبت به بقيه عضالت مشهودتر است ‪ .‬همچنين مكانيسم تشنگي در جوجه‬
‫هاي تازه از تخم خارج شده به خوبي توسعه نيافته است و تا زماني كه جوجه از غذا تغذيه نكرده باشد‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫تشنگي تحريك نمي شود اين بدان معني است كه تشنگي با مصرف مواد مغذي و انرژي زا‬
‫تحريك مي گردد لذا دسترسي به غذا در ساعات اوليه براي رسيدن به رشد مطلوب مهم است ‪.‬‬
‫تاثير تغذيه اوليه بر سيستم ايمني‬
‫سيستم ايمني جوجه هاي تازه متولد شده براي رشد وتكامل نيازمند مصرف غذا مي باشد مصرف غذا‬
‫مواد مغذي الزم جهت رشد و نمو اندام هاي لمفاوي ثانويه كه در زمان تولد جوجه وجود نداشته يا نابالغ‬
‫است را فراهم مي كند عدم دسترسي به دان و مواد مغذي مانع از پاسخ مناسب سيستم ايمني به‬
‫واكسيناسيون در ابتداي زندگي جوجه مي گردد فقدان مواد مغذي و يا پاسخ هاي هورموني به گرسنگي‬
‫‪ ،‬سيستم ايمني را براي مدت طوالني متاثر مي كند گرسنگي اوليه جوجه ها مي تواند برمقاومت پرنده‬
‫نسبت به بيماري در تمام طول زندگي تاثير مي گذارد ‪.‬‬
‫ضرورت استفاده از دان كامل به جاي آرد ذرت‬
‫جوجه ها در هنگام خروج از تخم به شدت از نظر هيدارت كربن فقير بوده بنابراين تغذيه اوليه با جيره‬
‫آغازين مناسب كه ذرت به عنوان يك ماده اصلي در آن استفاده شده باشد به سرعت باعث افزايش‬
‫ميزان هيدارت كربن در بدن جوجه ميگردد در صورت تاخير در دسترسي جوجه ها به منبع هيدارت‬
‫كربن امكان بروز كتوز و كم آبي به وجود مي آيد ‪ .‬به دليل مقدار كم هيدارت كربن در تخم مرغ احتمال‬
‫مي رود كه تنها منبع تامين گلوكز جهت ذخيره سازي گليكوژن كه در حقيقت مولد انرژي درعمل جوجه‬
‫در آوري است فرآيند نوسازي گلوكز از سوخت و ساز پروتئين باشد از آن جا كه در زمان تغيير تنفس‬
‫كوريوآالنتوئيكي به تنفس ششي كمبود اكسيژن وجود دارد چرخه گليكوليز براي تامين انرژي نسبت به‬
‫اكسيداسيون اسيدهاي چرب برتري دارد ذخيره گليكوژن در بدن جوجه پس از در امدن ازتخم تا زمان‬
‫سازگاري كامل با اكسيژن به سرعت كاهش پيدا مي كند و پس از آن جوجه ها مي توانند از چربي موجود‬
‫در بدن و كيسه زرده استفاده كنند افزايش وابستگي به چربي براي تامين انرژي به خصوص هنگامي كه‬
‫با عدم دسترسي به گلوكز همراه باشد باعث بروز كتوز پيشرفته درجوجه ها مي شود توليد آب حاصل از‬
‫سوخت و ساز را كه از نظر رطوبت بافتي بسيار ضروري است كاهش مي دهد اتكا به نوسازي گلوكز از‬
‫منشا پروتئين در اين زمان احتماال مانع از مصرف پروتئين در مسير رشد مي شود ‪ .‬در يك بررسي‬
‫مشاهده شد كه اگر جيره منحصرا حاوي هيدارت كربن بوده ازنظر مواد پروتئيني فقير باشد به دليل‬
‫كمبود پروتئين اوليه نارسايي رشد بافت هاي بدن در ابتداي تولد بوجود خواهد آمد بنابراين منحصرا‬
‫استفاده از آرد ذرت يا نشاسته ذرت توصيه نشده استفاده از دان آغازين از روز اول جهت رسيد به رشد‬
‫مناسب و مطلوب پيشنهاد مي گردد ‪ .‬در آزمايشي ديگر استفاده از جيره هاي غني از هيدارت كربن و‬
‫تاثير آن بر عملكرد جوجه هاي گوشتي مورد ارزيابي قرارگرفت جوجه ها با جيره آغازين بر پايه ذرت‬
‫خرد شده و نيز تاثير مثبت احتمالي اضافه كردن مكمل پروپيونات بر روند نوسازي گلوكز در سه روز اول‬
‫جوجه ريزي تغذيه شدند در نتايج حاصله جيره هاي غني از هيدارت كربن سبب كاهش روند رشد شد‬
‫كه اين امر تا زمان عرضه جوجه ها به بازار جبران نشد نتايج نشان دادند كه فقر پروتئين در سنين اوليه‬
‫رشد به هيپرپالزي بافتي منجر مي گردد استفاده از پروپيونات موجب كاهش تلفات اوليه گرديده در كل‬
‫دوره رشد مصرف پروپيونات و جيره آغازين استاندارد روند وزن گيري را بهبود بخشيد زيرا اسيد‬
‫پروپيونيك در طيور به عنوان واسطه نوسازي گلوكز بوده در دستگاه گوارش به سرعت و به طور كامل‬
‫جذب مي شود اسيد پروپيونيك همچنين خاصيت باكتري كشي به ويژه در مورد سالمونال و ساير عوامل‬
‫بيماري زايي كه توسط جوجه ها بلغ شده اند نيز دارد ‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫مصرف آّب حاوي شكر‬

‫همانطور كه گفته شد دسترسي به غذا در روزهاي اوليه براي رسيدن به رشد مطلوب مهم است البته اگر‬
‫آب نيز حاوي مواد انرژي زايي نظير شكر باشد ‪.‬عملكرد بهتري حاصل مي گردد‪ .‬در يك بررسي جوجه‬
‫هايي كه در يك روزگي آب حاوي ‪ 6‬درصد شكر مصرف كرده بودند در مقايسه با جوجه اي شاهد ‪ 63‬گرم‬
‫وزن بيشتر ‪ 6 ،‬درصد ضريب تبديل غذايي بهتر و ‪ 3/06‬درصد مرگ و مير كمتري داشتند اين نتايج‬
‫بيانگر اين مطلب است كه آب محتوي يك ماده انرژي زا باعث بهبود عملكرد جوجه هاي گوشتي‬
‫مي شود ‪ .‬با تجويز خوراكي آب شكر پس از خروج جوجه ها از تخم گلوكز از همان ساعات اوليه در‬
‫دسترس جوجه ها قرار داده مي شود در تحقيقي ديگر ميزان گليكوژن كبدي جوجه هايي كه از همان‬
‫ابتدا جيره آغازين به همراه آب شكر دريافت كرده بودند از ‪ 73‬ميلي گرم درگرم در زمان خروج از تخم به‬
‫بيشتر از ‪ 733‬ميلي گرم در گرم در ‪ 0‬روزگي رسيده بود البته بايد دقت شود كه غلظت بيش از حد مايع‬
‫حاوي گلوكز باعث ايجاد اسهال خواهد شد ‪.‬‬
‫استفاده از محلول اكلتروليت و مولتي ويتامين‬
‫جوجه پس از خروج از تخم در معرض انواع عوامل استرس زاي موقت يا دائم قرار ميگيرد استرس تاثير‬
‫فراواني بر متابوليسم ‪ ،‬سيستم ايمني و سالمتي طيور دارد افزايش فشار خون ‪ ،‬انقباضات خفيف و مداوم‬
‫ماهيچه اي ‪ ،‬افزايش تعداد تنفس و ضربان قلب و حساسيت عصبي تغيير در سيستم گردش خون ‪،‬‬
‫كاهش مصرف دان و كاهش رشد ازعوارض استرس در جوجه ها مي باشند عالوه بر اين با بروز استرس ‪،‬‬
‫دستگاه لمفاوي طيور تحت تاثير قرار گرفته تحليل مي رود و جوجه ها پاسخ مناسبي به واكسيناسيون‬
‫نخواهند داد استرس به از دست رفتن وزن بدن كاهش جذب مواد مغذي از بخش انتهايي روده كوچك‬
‫افزايش ذخيره چربي و كاهش ذخيره پروتئين ‪ ،‬كاهش توليدپادتن و تعداد سلول هاي لمفاوي منجر مي‬
‫گردد حال چگونه ميتوان استرس راكاهش داد تحقيقات نشان داده است كه استفاده از محلول‬
‫الكتروليت و مولتي ويتامين در آب آشاميدني جوجه هايي كه درمعرض استرس حمل نقل و حرارتي‬
‫بودند باعث بهبود عملكرد و كاهش تنش هاي حاصل از استرس مي شود‪.‬‬
‫ويتامين ‪ D3‬موجود دراين محلول درتنظيم عمل سلول هاي ايمني بدن نقش مهمي را ايفا مي كند عالوه‬
‫بر اين وجود ويتامين ‪ D3‬به معدني شدن واستحكام استخوان نيز كمك بزرگي خواهد نمود ويتامين ‪E‬‬
‫جهت رشد جوجه ها به ويژه براي به حداكثر رسيدن واكنش ايمني بدن مفيد است در خصوص ويتامين‬
‫‪ K‬و احتمال كمبود آن اضافه كردن اين ويتامين در اين دوره به ويژه در روزهاي اوليه پرورش مي تواند‬
‫سودمند باشد در اين مقطع هنوز جمعيت ميكروارگانيسم هاي روده توسعه نيافته بنابراين جوجه ها به‬
‫ويتامين ‪ K‬كمي دسترسي دارند اضافه كردن اين ويتامين عالوه بر تقويت سيستم ايمني بر تكامل بافت‬
‫استخواني نيز موثر مي باشد تجويز ويتامين ‪ C‬در آب آشاميدني جوجه هايي كه تحت شرايط استرس‬
‫حمل و نقل استرس حرارتي و يا بيماري قرار گرفته اند مفيد واقع خواهد شد زيرا در اين شرايط نياز‬
‫متابوليسمي به ويتامين ‪ C‬افزايش يافته در عين حال باعث باال بردن مقاومت سيستم ايمني بدن مي‬
‫گردد‪ .‬نتايج تحقيقات صورت گرفته نشان داد كه در جوجه هاي در معرض استرس شديد حمل و نقل‬
‫ميزان اسيد آسكوربيك غده فوق كليوي درعرض ‪ 73‬دقيقه تخليه شده و كاهش شديد اسيد آسكوربيك‬
‫در انها ديده مي شود اضافه نمودن مكمل ويتامين اسيد آسكوربيك به آب آشاميدني باعث ذخيره مجدد‬
‫آن در غده فوق كليوي مي گردد‪ .‬الكتروليت ها از نظر تغذيه و فيزيولوژي جايگاه خاصي دارند وعلت آن‬
‫وجود انواع ذرات يوني در مايعات مختلف بدن پالسما ‪ ،‬مايع درون سلولي ‪ ،‬مايع بين بافتي ‪ ،‬ادرار و ‪...‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫مي باشد به منظور كاهش اثرات ناشي از استرس حمل ونقل اضافه كردن الكتروليت ها به‬
‫آب آشاميدني مفيد خواهد بود ‪ .‬الكتروليت ها مي توانند به طور معني داري ‪ PH ،‬خون ‪ ،‬فشار ‪ Co2‬و‬
‫‪ HCO‬را در طيور تغيير دهند و در صورت اختالل در تعادل اسيد وباز مي توان با استفاده از الكتروليت‬
‫هاي مايع اين اختالالت را بر طرف كرد نقش الكتروليت ها را مي توان به صورت زير خالصه كرد ‪:‬‬
‫تنظيم فشار اسمزي و تعادل اسيد و باز ‪ ،‬انتقال امواج عصبي ‪ ،‬كمك به جذب منوساكاريدها ‪ ،‬اسيدهاي‬
‫آمينه و نمك هاي صفراوي ‪ ،‬شركت در سيستم انتقالي سلولي و شركت در سيستم هاي هورموني ‪.‬‬
‫نتيجه گيري‬
‫تاخير در دسترسي كامل به آب و دان ‪ ،‬بر وزن و عملكرد آينده جوجه ها ‪ ،‬تاثير دارد ‪ .‬استفاده از جيره‬
‫آغازين استاندارد متناسب با نيازهاي جوجه از روز اول پرورش همراه با تركيبات حمايتي ( آب شكر ‪،‬‬
‫مولتي ويتامين و الكتروليت ) نقش مهمي در دستيابي به نتايج مطلوب خواهد داشت ‪.‬‬

‫آمادهسازيِ فارمهاي گوشتي براي فصل گرما‬

‫همانطوركه ميدانيد جوجههاي گوشتي براي كسب بهترين بازده بايد در مناسبترين دامنهء دمايي‬

‫پرورش داده شوند‪ .‬در گذشته براي بدست آوردن جوجههاي خوب گوشتي غذاي زيادي مصرف ميشد‬

‫حال آنكه امروزه ارتقاء كيفيت ژنتيكِ مرغهاي مادر بهطور محسوسي ميزان مصرف غذارا كاهش داده‬

‫است ‪ ،‬همچنين جوجههاي گوشتي با سرعت بيشتري رشد ميكنند ‪ ،‬و گوشتِ موردِ نيازِ بيشتري توليد‬

‫مي كنند‪ .‬در مقامِ قياس با اجداد پيشينِ كم بازده جوجههاي امروزي دماي زياد سالن تاثير نامطلوب‬

‫بيشتري بر عملكرد و بازدهِ اقتصادي اين جوجهها دارد‪.‬‬

‫در شرايطي كه هواي بيرون سالن گرم است‪ ،‬فضاي داخلي سالن بايد به گونهاي باشد كه مرغها به‬

‫سادگي بتوانند گرماي اضافي بدن خود را دفع كنند‪ ،‬و دماي بدنشان را به حد ايده ال برسانند‪ .‬برايِ‬

‫نيل بدين مقصود بايد رطوبت فضاي داخلي سالن را در حد توصيه شده نگهداشت ‪ ،‬همچنين ‪ ،‬براي‬

‫افزايش دفع گرما بايد سرعت جريانِ باد سالن را افزود( اين شيوه ‪ cooling wind_chill‬يا‬

‫خنك شدن به كمك باد نام دارد)‪ .‬براي بدست آوردن نتايج بهتر استفاده از شيوهء تهويهء طوليِ هواي‬

‫سالن توصيه ميشود‪ .‬در صورت استفاده از روش تهويهء طولي ميزان دفع گرما به طور محسوسي‬

‫افزايش مييابد ‪ ،‬بدين ترتيب حتي اگر دماي سالن بيش از ميزان ‘ دماي مطلقِ دماسنج ‘ كه توصيه‬

‫شده است باشد ‪ ،‬باز مرغها سالن را نسبتا خنك احساس ميكنند‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫هنگام استفاده از روش تهويهء طولي ‪ ،‬متغير ديگري نيز براي ارزيابي كيفيت دماي محيط‬

‫در دسترسمان قرار ميگيرد‪ .‬از آنجا كه دماي مطلق دماسنج قادرنيست به مدت طوالني گزارش‬

‫صحيحي از وضعيت دماي بدن مرغها بدهد لذا براي اطمينان از روند دقيق كارمان بهتر است از‬

‫مجموعهء دو متغيرِ “ دماي مطلق دماسنج و سرعت باد در حال جريان در سالن “ استفاده كنيم‪.‬‬

‫همانطو ركه در تصوير ‪ 7‬نشان داده شده است روشهاي مختلفي براي ارزيابي شيوههاي متفاوت دفع‬

‫موثر گرما وجود دارد‪.‬اما بايد دانست هرچند كه اين روشها حاصل تحقيقاتِ دانشگاهي و تجربياتِ‬

‫فارمي هستند ‪ ،‬اما ممكن است تنها در حد تئوري بتوان از آن ها بهره برد‪ ،‬زيرا در عمل متغيرهاي‬

‫بسياري نظيرِ سن‪ ،‬جنس‪ ،‬شرايط جسماني و يكپارچگي گله وجود دارند‪ ،‬كه بايد مد نظر قرار‬

‫گيرند‪.‬بهترين شيوهء ارزيابي دما تحت نظر گرفتن خود مرغها در غالب رفتارهايي مثل ميزان تحرک ‪،‬‬

‫خوردن و آشاميدن است ( براي درک بهتر اين موضوع به ‪ 73‬نكتهء اشاره در پايان مقاله توجه كنيد)‪.‬‬

‫امروزه بيشترِ سالنهاي مرغداري مدرن كه در مناطق گرمسير قرار دارند براي خنك نگهداشتن طيور‬

‫خود عالوه بر امكانات ذكر شده ‪ ،‬از خنك كنندههاي تبخير هوا نيز استفاده ميكنند‪ .‬افزودن‬

‫دستگاههاي مهپاش به سالن يا استفاده از سيستم تبخير آب (بااستفاده از پد يا پوشال‪-‬م ) در جريان‬

‫هواي سالن باعث ميشود دماي مطلق دماسنج پايين تر قرار گيرد ‪ ،‬جريان هواي سالن خنكتر شود و‬

‫در نهايت مرغكمتر احساس گرما كند‪ .‬با استفاده از اين روش و تحت شرايط مناسبي چون طراحي‬

‫مناسب سالن ‪ ،‬تجهيزات كارآمد‪ ،‬و بهكارگيري سالنهاي طولي كه با سيستم تبخير آب خنك ميشوند ‪،‬‬

‫حتي مرغهاي پرُ كرک و پر نيز عملكرد بسيار خوبي خواهند داشت گويي دماي سالن ‪s F (20s C 13‬‬

‫) است در حالي كه دماي بيرون سالن به حدودِ ‪ F(38 C) 733‬ميرسد‪.‬‬

‫امروزه صنعت مرغداري براي دستيابي به دماي ايده ال سالن با صرف ميزان معقولي امكانات و تجهيزات‬

‫‪ ،‬به استفادهء هرچه بيشتر از سيستمِ چرخها ي پدهاي خنككننده روي آورده است‪ .‬اسپري كردن آب‬

‫بهروي پدها و همچنين استفادهء همزمان از سيستمهاي مهپاش در صورت اعمال طراحي ‪ ،‬مديريت و‬

‫نظارتٍِِ صحيح نتايج بسيار موثر و خوبي در پي خواهد داشت‪.‬‬

‫روشن است كه بازده فارم در هواي گرم با شرايط و عملكرد سالن و تجهيزات آن بستگي قريبي دارد لذا‬

‫نظارت دقيق بر تجهيزات جهتِ تحقق توصيههاي كارشناسان و آماده نمودنِ سالن و تجهيزات براي‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫فصل گرما از اهميت خاصي برخوردار است‪ .‬در انتهاي مقاله ‪ 73‬نكتهء مهم در باب مديريت‬

‫و موفقيت در تهويهء هواي گرم ذكر شده است ‪ ،‬مطالعهء اين نكات براي اتخاذ سياست و مديريتِ صحيحِ‬

‫سالن در فصل تابستان خالي از فايده نيست‪.‬‬

‫‪ )7‬رسيدگي به فنها و تسمههاي آنها پيش از فرا رسيدن فصل گرما‬

‫فنها مثلِ پمپهاي تخليهء گرما عمل ميكنند‪ ،‬از اين رو اگر با حداكثر ظرفيت كار نكنند ‪ ،‬توانايي آنها‬

‫در تغييرِ شرايط نامساعدِ محيط تقليل مييابد‪.‬تيغهها و پوشش توري فنها را تميز كنيد و از سفت بودن‬

‫تسمهها اطمينان حاصل كنيد‪ .‬تسمهء گشاد موجب ميشود تيغهها با حداكثر دور (‪ ) rpm‬نچرخند ‪،‬‬

‫همچنين قرقره (فولي‪-‬م) نيز به سرعت فرسوده ميگردد‪ .‬تحقيقاتِ مكرراً نشان دادهاند پوششهاي‬

‫توري كثيف ميزان جريان هوا را تا ‪ %03‬كاهش ميدهند‪.‬‬

‫تسمهها را بايد به طور معمول هر ساله تعويض كرد‪.‬تسمهء كهنهاي كه به دور فولي موتور هرز ميچرخد‬

‫را بايد حتما جايگزين نمود (به شكل ‪ 0‬مراجعه شود)‪ .‬تسمههاي كهنه به كنار فولي رانده ميشوند‪ ،‬يا‬

‫نازکتر شده و روي فولي پايينتر ميايستند‪ ،‬كه با حادث شدن آن از ميزان دورِ فن كاسته ميشود ‪،‬‬

‫درست مثل اينكه از فولي كوچكتري استفاده كرده باشيم‪ .‬بايد آگاه باشيد كه با سفت كردنِ تسمه‬

‫مشكل حل نميشود‪ .‬طي تحقيقاتي كه در اياالتِ جرجيا ‪ ،‬كاروليناي ِ شمالي ‪ ،‬و آالباما به عمل آمد معلوم‬

‫شد در بسياري از فارمها تسمههاي كهنه را سفتتر ميبندند اما بهخاطرِ فرسوده بودنِ تسمه و فولي‬

‫دور چرخشِ فن نقصان آشكاري داشت‪ .‬لذ ا بايد تسمه و فوليهاي كهنه را حتما تعويض كنيد‪ .‬تنها‬

‫شيوهء آزمودن ميزان چرخش صحيحِ فن بررسي نتايج كارِ آن با استفاده از تاكومتر (وسيلهء اندازهگيري‬

‫جرخش‪-‬م) است‪.‬‬

‫تسمه زنجير كه در تصوير ‪ 0‬نشان داده شده است ‪ ،‬نوع جديدتري از تسمههاست كه عملكردِ بهتري‬

‫دارد و عالوه بر آن مراقبت كمتري نيز طلب ميكند‪ .‬پس از ‪ 733‬ساعت كارِ مداوم تنها الزم است يكي از‬

‫دانههاي زنجير را از آن جدا ساخت و هيچگونه تنظيمي يا جايگزيني زنجير مورد نياز نيست‪ .‬فنهايي‬

‫كه در آنها از تسمهزنجير استفاده ميشود احتياجي به مكانيزم تنظيم سفتيِ تسمه ندارند‪.‬‬

‫‪ )0‬رسيدگي به سيستمهاي خنككنندهء تبخيري‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫استفاده از جريان مناسبِ باد در سيستمهاي خنككنندهء جريانِهوا در سالنهاي طويل‬

‫بسيار مهم ميباشد‪ ،‬اما بايد دانست در مناطق بسيار گرم سرعت جريانِ هوا به تنهايي كاري از پيش‬

‫نميبرد‪ .‬در صورتي كه دماي اضافي بدن مرغها به حد كافي دفع نشود‪ ،‬بايد به فكر استفاده از روش‬

‫مطمئني براي حصول نتيجهء مطلوب بود‪.‬‬

‫استفاده از خنككنندهههاي تبخيري در سالن‪ ،‬به منظورِ افزايشِ سطح مرطوب در مقابل جريانِ باد است‬

‫‪ ،‬تا بدين وسيله فرايندِ خنك كردن بهتر صورت پذيرد‪ .‬با تبخيرِ آب و تبديل آن به بخار دماي هوا كاهش‬

‫مييابد‪ .‬در سيستمهاي چرخهاي( كه آب به صورت چرخه اي از روي پدها ميگذرد –م) استقرار كامال‬

‫عموديِ پدها ـ پنجرههاي پوشالدارـ و توزيع ِ صحيحِ سوراخهاي آب جهت رسيدن آب به همهء نقاطِ‬

‫پد اهميت ويژهإي دارد( به تصويرِ‪ 1‬مراجعه شود)‪ .‬براي حصولِ بهترين نتيجه بايد پدها بهطور كامل‬

‫خيس بشوند همچنين شيارهاي روي پد نيز بايد كامال باز باشند تا عبورِ هوا تسهيل گردد‪ .‬براي اطمينان‬

‫از نتيجهء كا ر بايد تا حد ممكن اين شيارها را چك كنيد و شيارهايِ مسدود را باز نماييد( به تصويرِ ‪6‬‬

‫مراجعه گردد)‪ .‬يكي از بهترين شيوهها براي اين كار استفاده از آب در حجمِ زياد بافشارِ معمولي است ‪،‬‬

‫چه استفاده از آب با فشارِ زياد ممكن است باعثِ خرابي يا گسستگيِ پد شود‪ .‬محصوالت بسياري به‬

‫بازار عرضه شده كه ميتوانند كارِ شما را در نرم كردنِ آلودگيهاي درونِ پدها تسهيل كنند‪ .‬اغلب‬

‫ميتوان اين تركيبات را با استفاده از يك سمپاش باغباني بروي پدها پاشيد و سپس آنها را رها كرد تا‬

‫به قدر كافي خيس يخورند‪ .‬در نهايت ميتوان اين آلودگيها را كه نرم شدهاند را با جريان آب به سادگي‬

‫جارو كرد‪ .‬هرگز از موادِ پاکكننده و نرمكنندهأي كه حاوي كلر هستند استفاده نكنيد‪.‬دقت كنيد اين‬

‫مواد حتما ويژهء كار شما ساخته شده باشند‪.‬‬

‫در صورتي كه در سالن از سيستمِ افشانهء آب و پد استفاده ميكنيد مراقب باشيد تا در صورتِ خرابي يا‬

‫گرفتگيِ سر افشانهِها ‪ ،‬آنها راتعويض يا تميز كنيد‪ .‬وجود نقاط خشك بر روي پد ورودِ هواي گرم را در‬

‫پي دارد كه فرايندِ خنك كردن را دچارِ نقصان ميسازد(به تصويرِ ‪ 5‬مراجعه شود)‪ .‬همچنين اگر شما از‬

‫سيستمِ مهپاش استفاده ميكنيد نيز بايد همواره مراقبِ صحتِ كارِ افشانهها و گرفتگي ِ آنها باشيد‪.‬‬

‫ميزانِ فشارِ مناسب و مقدارِ صحيحِ پوششِ مه را تا حدِ امكان تحتِ نظر داشته باشيد‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫اگر سيستمِ خنككنندهء تبخيري شما مجهز به فيلتر است‪ ،‬رسيدگي ‪ ،‬تميز كردن و‬

‫جايگزينيِ مداومِ تركيباتِ موجود در آنها ضروري است زيرا حتي اگر بخشي از فيلتر مسدود باشد‬

‫ظرفيت خنككنندگي سيستم دچار ضعف ميشود( به تصويرِ ‪ 1‬مراجعه شود)‪.‬‬

‫‪ )0‬عايق نگهداشتنِ سالن در مقابلِ عبورِ هوا‬

‫همانقدر كه عايق بودنِ سالن در هواي سرد حائز اهميت است عايق بودنِ آن در شرايط گرم نيز مهم‬

‫است‪ .‬بسياري براي پيشگيري از هر گونه نفوذ هواي سرد و براي صرفهجويي در هزينهء سوخت به‬

‫داخلِ سالن بيرون از آن كار ميكنند‪ .‬با نفوذِ هواي گرم به داخلِ سالن ‪ ،‬سيستم خنككنندهء تبخيري‬

‫به طورِ مستقيم تحتِ تاثير قرار گرفته و دجار نقصان ميگردد ‪ ،‬در نتيجه هزينهء سيستمِ تهويه ‪ ،‬باال‬

‫ميرود‪ .‬سالنهاي بسياري هستند كه مجهز به پرده نيستند ويا پردهء موردِ استفادهء آنها به حدِ كافي‬

‫عايق نيست تا بتواند در دماي ‪ F(2.7 C ) 6‬و يا باالتر بهطورِ كارآمد عمل كند ‪ .‬آزمايشِ عايق بودنِ‬

‫كامل سالن راميتوان بااندازهگيري فشارِ استاتيكِ (ايستا ) سالن پس از روشن كردنِ يك فنِ ‪18‬‬

‫) ‪ inch (122-cm‬و بستنِ همهء درها ‪ ،‬خروجيها و پردهها انجام داد‪ .‬نتجهء قابلقبول در آزمايشِ‬

‫فشارِ ايستا برابر با ‪ inch 3.76‬ستونِ آب است‪ .‬اگر نتيجهء آزمايش كمتر از ‪ inch 3.73‬ستونِ آب‬

‫باشد ‪ ،‬الزم است كارهايي صورت گيرد‪ .‬يكي از كارهاي موثري كه ميتوان براي عايق شدنِ سالن انجام‬

‫داد قرار دادنِ پردهها به روي ديوارهاي جانبي است (به تصويرِ ‪ 8‬مراجعه شود) ‪ .‬اما اگر با استفاده از اين‬

‫روش و آزمونِ فشارِ ايستا نتايج دلخواه حاصل نشد ميتوان به كمك آزمونِ بمبِ رنگي (كه دودِ رنگي‬

‫توليد مي كند) محل نشتِ هوا را شناسايي كرد‪.‬‬

‫‪)1‬استفاده از فنسهاي ضدِ جابجايي‬

‫اغلب تالشهاي بسياري در غالب طراحي سالن و اعمالِ روشهاي ويژه براي يكسان نگهداشتن دماي‬

‫وروديِ و دماي محيطِ داخليِ پشتِ فن صورت مي پذيرد اما به هر صورت همواره يك اختالفِ جزئي بين‬

‫دماي ورودي و دماي محيطِ منتهي به فن وجود دارد‪ .‬مرغها نيز به خاطرِ اين اختالف جزئي ‪ ،‬اغلب در‬

‫مقابل ورودي يا دريچهء هوا كه اندكي خنكتر از انتهاي سالن است تجمع ميكنند‪ .‬بايد دانست در‬

‫صورتِ عدمِ نصب فنس و عدمِ جلوگيري از جابجايي مرغها با ضعفِ عملكرد ( يعني كاهش وزن ‪ ،‬افزايش‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫ضريب تبديل غذاو ضرر هاي ديگر) روبرو خواهيم بود‪ .‬فنسها بايد همواره تميز و عاري از‬

‫هرگونه انسداد باشند تا جريان هوا به آساني از ميانِ آنها عبور كند‪ .‬استفاده از فنسهاي حجيم و‬

‫بسيار محكم اكيدا توصيه نميشود( به تصوير ‪ 2‬مراجعه شود) ‪ .‬نصبِ فنسها بايد تا حد امكان به موقع و‬

‫سريع صورت بگيرد‪ .‬در صورتي كه بخواهيد د رفصل گرما در تهويهء هواي سالن نتيجه اي موفقيت آميز‬

‫بدست آوريد ‪ ،‬مديريت و استفاده از اين فنسها بسيار مهم و حساس ميباشد‪.‬‬

‫‪ )6‬آماده نگه داشتن سيستمهاي اضطراري‬

‫مواقعي پيش ميآيد كه عملكردِ گله و يا حتي حيات آن عميقاً به عملكردِ صحيح تجهيزات بستگي پيدا‬

‫ميكند‪ .‬بايد همواره در مقابل هر گونه ضعف يا قطع برق آماده بود‪ .‬براي تحقق اين هدف ; استفاده از‬

‫ترموستاتهاي پشتيبان ‪ ،‬بازرسي و نظارت بر پردههاي عايق و جلوگيري از افتادنِ آنها ‪ ،‬آماده‬

‫نگهداشتن ژنراتورها و سيستمهاي الكتريكي الزامي است‪ .‬به اعتقادِ ما بهتر است ‪ ،‬همواره تمامِ‬

‫سيستمهاي الكتريكي و سيمكشي شده را با احتمال هر گونه خرابي بازرسي كرد تا هميشه‬

‫مدارشكنهاي يدک در دسترس داشته باشيم ‪ .‬همچنين بايد مدار شكنها را كنترل كرد ‪ ،‬تا داغ نشوند‪.‬‬

‫مرقب باشيد هرگز سيمهاي لخت را به طور مستقيم لمس نكنيد‪.‬مدارشكنهاي اصلي را به طور مداوم‬

‫تحت نظر داشته و به خاطر داشته باشيد در صورتي كه يك مدار شكن زياد داغ شود ‪ ،‬احتماال به زودي‬

‫ميسوزد‪.‬‬

‫الزم است هميشه يك ژنراتور اضطراري آماده داشته باشيم ‪ ،‬زيرا در يك روز گرم با قطع برق تلفاتِ‬

‫شديدي متحمل خواهيم شد ‪ ،‬مگر آنكه ژنراتور به موقع به ياريمان برسد(به تصوير ‪ 73‬مراجعه شود)‪.‬‬

‫ژنراتور بايد به يك سيستمِ انتقال نيرويِ خودكار مجهز باشد و همواره آماده بهكار باشد‪ .‬ژنراتورِ خالي از‬

‫سوخت يا ژنراتوري كه به هر علتي ممكن است كار نكند ‪ ،‬قابل اطمينان نيست‪ .‬همهء ژنراتورها بايد هر‬

‫هفته يكبار به مدت ‪ 03‬دقيقه آزمايش شوند‪ .‬سعي كنيد از كاركردِ صحيح زنگهاي خطر داخلي و خارج‬

‫از ساختمان مطمئن شويد‪.‬‬

‫صنعت پرورش طيور امروز مفتخر به داشتن طيوري با بازده باال است‪ ،‬در اين راستا تكنولوژي نقش‬

‫مهمي در باال بودن بازده گلهها داشته است‪.‬پرورش دهندگاني كه هميشه سالن و تجهيزاتشان را آماده‬

‫نگه داشته اند سرانجام متوجه نتايج مثبت عملشان خواهند شد‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫‪ 73‬نكتهء مهم در مديريت موفق تهويهء طولي سالنهاي مرغداري‬

‫‪) 7‬از روش تهويهء طولي تنها هنگامي استفاده كنيد كه هدف تقليل دماي بدنِ طيور است‬

‫استفاده از روش تهويهء طولي در صورتي كه هوا به حد كافي گرم نباشد و يا پرندگانِ ما كوچك باشند‬

‫منجر به سرماخوردن و نقصانِ بازده ميگردد‪ .‬يكي از اشتباهاتِ فاحش ادامهء تهويهء هوا به اين روش به‬

‫هنگام غروب و تاريك شدن هواست‪.‬‬

‫‪ )0‬هميشه براساس سن طيور تعداد مناسبي از فنها را روشن كنيد‬

‫جريانِ هواي شديدتر ‪ ،‬برودتِ بيشتر و جريانِ هواي كمتر ‪ ،‬دماي بيشتر(گرمتر)را به همراه دارند ‪ .‬بايد‬

‫جريان شديدتر را به پرندگان كوچكتر و جريان كندتر را به پرندگان بالغ اختصاص داد‪ .‬همچنين ميزان‬

‫دماي موثر نيز بايد تخمين زده شود‪ .‬قوانينِ كاربرديِ و روش محاسبهء عمليِ توانايي افزايش برودت‬

‫هوا با استفاده از يك فنِ ‪ inch (122-cm)18‬در ذيل آورده شده است‪:‬‬

‫براي جوجهها ‪ -‬تعداد هفته سنِ جوجهها به عالوهء عدد يك برابر است با تعداد فنهايي ( منظور فن‬

‫‪ inch18‬است ) كه قادرند ‪ F(5.5 C) 73‬برودتِ باديِ موردِ نياز را توليد كنند‪.‬‬

‫‪0+7 =1‬‬ ‫مثال‪ :‬جوجههاي ‪ 0‬هفتهاي‬

‫تعداد ‪ 1‬فن ميتواند ‪ F(5.5 C) 73‬برودت باديِ موردِ نياز را توليد كنند‪.‬‬

‫مرغهاي بزرگتر واجدِ پوششِ كاملِ پر‪ -‬با استفاده از هر فنِ ‪ inch(122-cm) 18‬ميتوان ‪ 7‬تا‬

‫‪ F (0.5 C) 7.6‬برودت توليد كرد( يعني هرچه طيور بزرگتر باشند بايد از تعدادِ كمتري فن استفاده‬

‫كرد)‪.‬‬

‫‪)0‬براي اطمينان از عملكردِ صحيحتان تنها به ديدنِ دماسنجها اكتفا نكنيد‪ ،‬بلكه رفتار پرندهها را نيز مد‬

‫نظر قرار دهيد‪.‬‬

‫دمايي كه پرندهها احساس ميكنند هميشه همان دمايي نيست كه دماسنجها نشان ميدهند لذا بايد‬

‫عالوه بر نظارت بر دماسنجها رفتار پرندهها را نيز همواره مد نظر قرار دهيد‬

‫در صورتي كه مرغها رفتاري ثابت و كند داشته و اكثريت آنها بهروي زمين افتاده باشند احتماال دليلِ‬

‫بر جريانِ بيش از حد هوا است( البته افتادگي مرغها به خاطر شدتِ گرما نيز ميتواند باشد)‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫تنفس شديد و بلند كردنِ بال ها بعالوه كاهش اشتها از عالئم وجود گرماي شديد است‪.‬‬

‫تفاوت رفتاري در طول سالن نيز مويد جريان ناكافي هوا است‪.‬‬

‫‪) 1‬در صورتي كه عالقه مند هستيد حتما از روش تهويهء طولي استفاده كنيد هرگز بيش از نصف تعدادِ‬

‫فنهاي نصب شده را خاموش نكنيد‪.‬‬

‫استفاده از كمتر از ‪ %63‬از ظرفيت فنها در روش تهويهء طولي باعث افزايش دما در طولِ سالن به ميزانِ‬

‫‪ F (5.5 C) 73‬خواهد شد‪ .‬لذا اگر ميخواهيد گرماي سالن را با نصف ظرفيت هواكشهاي خود تخليه‬

‫كنيد‪ ،‬به طور موقتي گرما را از طريقِ دريچههاي ديوارهاي جانبي و سقف خارج كنيد‪.‬‬

‫‪ )6‬مهمترين فاكتور در هواي گرم ميزان جريان هوا است ‪،‬پس هميشه كانون توجهها بايد معطوف به آن‬

‫باشد‪.‬‬

‫دريچههاي ورودي هوا ‪ ،‬واقع در انتهاي سالن‪ ،‬بايد هميشه كامال باز باشند‪.‬بايد دانست بستنِ قسمتي از‬

‫دريچهها هرگز شدت باد را زياد نميكند بلكه تنها به جريان باد لطمه ميزند‪ .‬همواره فنها و پوششِ‬

‫توري آنها راتميز نگهداريد ‪ ،‬مراقب شل شدن تسمهها باشيد و تمام درها ‪ ،‬روزنهها و سوراخها را‬

‫بپوشانيد تا هوا تنها از طريق دريچههاي انتهاي سالن وارد شود‪.‬‬

‫‪)5‬در صورتي كه از سيستم تبخيرِ آب و پد استفاده ميكنيد‪،‬اندازهگيري فشار ايستا را هرگز از ياد‬

‫نبريد‪ .‬دامنهء مناسب فشارِ ايستا برابرِ ‪ 3.73‬تا ‪ 3.36‬اينچ ستون آب است‪.‬‬

‫در سالنهايي كه از پدهاي تبخيرِ آب استفاده ميشود اگر فشارِ ايستاي سالن بيش از ‪ 3.73‬اينج ستون‬

‫آب باشد احتماال سطح پدهاي موردِ استفاده ‪،‬كافي نبوده ويا پدها به نحوي مسدود شدهاند كه در نتيجه‬

‫تخليهء هوا ‪ ،‬سرعتِ باد و ميزانِ برودت دستخوش نقصان ميگردد ‪.‬اگر به چنين موردي برخورديد با‬

‫مسئول سالن مشورت كنيد‪.‬‬

‫‪ )1‬در صورت استفاده از پدهاي تبخيرِ آب در خنككردن سالن ‪ ،‬منتظرِ كاهشِ دماي سالن به ميزانِ ‪73‬‬

‫تا ‪ F(5.5 … 6 C) 70‬در روزهاي بسيار گرم باشيد‪.‬‬

‫اما اگر چنين نشد نكات مندرج در مواردِ ‪ 6‬و ‪ 5‬را مرور كنيد‪.‬‬

‫مراقب باشيد هر شكافي كه تحت پوشش پدها قرار ندارد به خوبي مسدود گردد‪،‬چنين شكافهايي مي‬

‫تواند شامل مواردِ ذيل گردد‪:‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫دريچههاي تهويه‪ ،‬خروجيهاي سقف‪ ،‬روزنهها ‪ ،‬پردههاي ديوارهاي جانبي‪ ،‬بامهاي مسقف با پد و درهاي‬

‫جانبي وانتهاي سالن‬

‫مراقب باشيد پدها كامال خيس باشند ‪،‬زيرا هوا از شيارهاي خشك با سرعت بيشتري عبور مي كندِ و‬

‫باعثِ تبخيركمتر و نقصانِ برودت ميشوند‪.‬‬

‫فشار پمپهاي كمكي بايد حداقل ‪ PSL 033_783‬باشد(مورد كاربرد تنها در روش استفاده از پد و‬

‫اسپري آب)‬

‫‪ )8‬اگر تمايل به استفاده از مهپاش داريد ‪ ،‬آنها راتنها وقتي به كار ببريد كه تمام فنها روشن هستندو‬

‫دماي هواي سالن يا دو سرِ آن ‪ F( 2.7 C) 6‬افزايش نشان مي دهد‪.‬‬

‫هر رديف مهپاش بايد مجهز به شيرهاي جداگانهء آب باشد‪ .‬اگر زمين يا مرغها خيس شدند ميتوان‬

‫رديفهاي فرد را بست‪.‬‬

‫‪ )2‬تمهيداتِ الزم را براي قطع احتمالي برق يا نقص سيستمِ تهويه پيشبيني كنيد‪.‬‬

‫در صورتِ قطعِ برق ميزانِ گرما و رطوبت محيط با توجه به سنِ پرندهها ظرف ‪ 73‬تا ‪ 03‬دقيقه به حد‬

‫بحراني و مرگبار ميرسد‪.‬بنابراين هميشه به وضعيتِ پردهها و زنگِ اخبارِ رطوبت توجه خاص داشته‬

‫باشيد‪ .‬همواره به ژنراتورهاي اضطراري رسيدگي كنيد و قطعات يدكي نظير( تسمه و مدار شكن ) در‬

‫دسترس داشته باشيد‪.‬‬

‫‪ )73‬تا زماني كه مرغها هنوز در تمامِ سالن پراكندهاند اقدام به نصب فنسهاي ضدجابجايي كنيد‪.‬‬

‫مرغهايي كه در طول سالن حركت ميكنند ودر مقابل ورودي هوا در انتهاي سالن تجمع ميكنند باعث‬

‫كاهش بازده و عملكرد سالن ميشوند‪ .‬با بروز مشكل تجمع از مزايا ي سالنهايي كه به شيوهء طولي‬

‫تهويه ميشوند كاسته ميشود‪.‬فنسها را پيش از ‪ 07‬روزگي جوجهها نصب كنيد‪.‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫تاثير طول روز وافزايش آن بر رفاه وعملكرد جوجه هاي گوشتي‬

‫جهت به حداكثر رساندن مصرف دان ورشد جوجه هاي گوشتي در سالن هاي پرورش انگلستان عموماً از‬
‫طول روز ‪ 00‬يا ‪ 00/6‬ساعته استفاده مي گردد با اين همه در تحقيقات اخير به دنبال پرورش جوجه ها‬
‫تحت طول روز معمول و ‪ 75‬ساعته كاهشي در وزن زنده ديده نشد با توجه به شواهد به دست آمده از‬
‫امكان بالقوه بهبود رفاه حيوانات در صورت استفاده از طول روز كوتاه تر لزوم استفاده از روشنايي‬
‫طوالني مدت و تقريبا مستمر مورد سوال قرار مي گيرد طول روز كوتاه تر موجب خواب طوالني تر‬
‫استرس هاي فيزيكي كمتر ‪ ،‬بهبود پاسخ ايمني ‪ ،‬استقرار نظم در دوره هاي فعاليت پرنده و احتماال بهبود‬
‫متابوليسم استخوان و سالمت پا مي گردد با استفاده از برنامه هاي نوري كه درمجموع طول روز در آنها‬
‫افزايش مي يابد مي توان به روشي دست يافت كه عملكرد پرنده همراه با رفاه در آن لحاظ شده باشد‬
‫استفاده از اين برنامه هاي نوري در سنين پايين موجب دستيابي به منافع دوره هاي تاريكي طوالني تر‬
‫مي گردند اين روش عموما موجب بهبود سالمتي پا و كاهش تلفات شده درعين حال عملكرد پرندگان‬
‫معادل و يا بيشتر از پرندگاني است كه تحت دوره هاي نوري طوالني و تقريبا مداوم پرورش مي يابند از‬
‫آنجا كه برنامه هاي افزايش طول روز به حداقل طول روز ‪ 5‬ساعته اشاره دارند استفاده از آنها موجب‬
‫نقض قوانين و توصيه هاي مربوط به رفاه دام و پرندگان اهلي انگلستان مي گردد بررسي اين امر كه آيا‬
‫اعمال طول روز حداقل هشت ساعته موجب دستيابي به نتايج مشابه مي گردد يا نه ضروري مي باشد ‪.‬‬
‫پژوهش هاي اوليه تاثير طول روز بر رشد و صفات اقتصادي پرنده را مورد بررسي قرار داده اند بسياري از‬
‫تحقيقات اخير با توجه به تاثير طول روز و برنامه هاي افزايش طول روز بر سالمت پا ‪ ،‬فعاليت و تلفات‬
‫پرندگان صورت پذيرفته است مشكالت پا مخصوصا هنگامي كه با زوال توان جابجايي پرنده همراه گردد‬
‫به عنوان يكي ازعوامل اصلي آزردگي پرنده شناخته شده و در نتيجه يك معضل رفاهي عمده به حساب‬
‫مي آيد بررسي الشه جوجه هاي گوشتي دركشتارگاه نشان داده است كه زخم و ناهنجاري هاي رشد‬
‫استخوان و مفاصل پا ‪ 53‬درصد از آسيب هاي قابل مشاهده را شامل مي شود تغيير طول روز راه حلي‬
‫عملي و كوتاه مدت براي حل مشكل بوده و موجب بهبود رفاه جوجه هاي گوشتي مي گردد اين مقاله‬
‫مشتمل بر منافع بالقوه رفاه حيوانات در طول روز عادي و برنامه هاي افزايش طول روز مي باشد عملكرد‬
‫پرندگان نيز در اين مقاله مورد توجه قرار مي گيرد‪.‬‬

‫ويژگي هاي يك جوجه خوب‬

‫جوجه ها هوشيار‪ ٬‬سرزنده و شاداب بوده و به محرک ها (نظير صدا و نور و‪)....‬به خوبي پاسخ‬ ‫‪-7‬‬

‫مي دهند ‪.‬‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫ناف كامال ً بسته شده و عاليمي از زخم در آن ديده نمي شود و ورم نيز ندارد ‪.‬‬ ‫‪-0‬‬

‫كرک هاي جوجه نرم ‪٬‬شفاف و خشك بوده و نيز خيس چسبنده نيست ‪.‬‬ ‫‪-0‬‬

‫پاها زرد ‪ ٬‬شفاف و فاقد هر گونه آلودگي مي باشد ‪.‬‬ ‫‪-1‬‬

‫كلوآک (محفظه اي كه مجاري اداراري ‪٬‬تناسلي و گوارشي پرندگان به آن ختم شده و در اين‬ ‫‪-6‬‬

‫محل مدفوع و ادرار به صورت مخلوط دفع ميشود ) سالم ‪ ٬‬طبيعي فاقد هر گونه كثافت مي باشد‬

‫‪.‬‬

‫شكم جوجه نرم است و خميري و سفت و متورم نيست ‪.‬‬ ‫‪-5‬‬

‫در ناحيه مفصل خرگوشي هيچگونه تورم ‪٬‬التهاب و زخم مشاهده نمي شود ‪.‬‬ ‫‪-1‬‬

‫چشم ها براق هستند ‪.‬‬ ‫‪-8‬‬

‫جوجه ها وزن مناسبي دارند ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬

‫‪ -73‬نوک ها كامالً بر هم منطبق بوده و داراري شكل طبيعي هستند ‪.‬‬

‫‪ -77‬پنجه ها سالم بوده و فاقد هر گونه پيچ خوردگي يا جمع شدگي مي باشند ‪.‬‬

‫‪ -70‬هيچ گونه نقص ژنتيكي در جوجه ديده نمي شود ‪.‬‬

‫برنامه هاي محدوديت غذايي براي جوجه هاي گوشتي‬

‫تغذيه برنامه دار جوجه هاي گوشتي ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫تغذيه برنامه دار بدين منظور است كه پس از ‪ 07‬روزگي ‪٬‬گله كل غذا را دريافت مي كند ‪.‬آنها مي‬

‫توانند در پنها ‪٬1‬نوبت در روز تغذيه كنند ‪ .‬مدت زمان تغذيه در حدود يك ساعت در هرنوبت مي‬

‫باشد و آن هم زماني است كه پنها از غذا ‪٬‬كامل خالي باشد ‪.‬پر كردن غذاي پنها ‪٬‬در زمان معين‬

‫تنظيم ميشود ‪ .‬اگر زمان مصرف باشد ‪٬‬پنها پر خواهد شد و پرندگان مي توانند ‪٬‬مقدار غذاي‬

‫نامحدودي را مص رف كنند ‪ .‬هميشه پنها به همان نسبت دوباره پر ميشوند ‪ .‬در زمان استراحت‬

‫‪٬‬مقدار غذا در پنها دوباره پر نخواهد شد و پرندگان در پنها بدون غذا هستند ‪ .‬بايستي حدوداًيك‬

‫ساعت قبل از زمان زمان مجدد تغذيه ‪٬‬پنها خالي باشد ‪ .‬مدت زمان تغذيه يا مصرف به سن جوجه‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫هاي گوشتي بستگي دارد ‪ ٬‬چون جوجه ها بزرگتر شده ‪٬‬غذاي بيشتري مصرف مي‬

‫كنند و زمان مصرف طوالني تر ميشود ‪ .‬در تنظيم زمانها ‪٬‬بايستي زمان حركت خط تغذيه ‪٬‬در سنين‬

‫‪5٬6٬1‬و‪ 1‬هفتگي افزايش داده شود ‪٬‬همچنين مدت زمان مصرف بطول خط تغذيه (غذا دهنده )‬

‫بستگي دارد ‪.‬چون طول خط تغذيه افزايش مي يابد ‪٬‬زمان هاي جاري بايد افزايش داده شود‬

‫‪٬‬همچنين زمانهاي مصرف به فاكتور هاي ديگر بستگي دارد‪ .‬براي مثال ‪ :‬ظرفيت دانخوري ها ‪٬‬ميزان‬

‫انرژي جيره ‪٬‬درجه حرارت سالن ‪٬‬نژاد و جنس پرندگان ‪ .‬بر طبق برنامه غذايي به پرندگان باالي ‪0‬‬

‫هفتگي ‪٬‬به ميزان نامعين غذا داده ميشود ‪ .‬خط تغذيه چندين نوبت در يك روز حركت ميكند ‪.‬‬

‫صداي حركت خط تغذيه ‪٬‬بصورت زنگ آماده باش براي پرندگان خواهد بود و آنها سريعتر بسوي‬

‫پنها مي روند ‪.‬بايستي سطح غذا و ارتفاع برحسب سيستم تغذيه مرتبا تنظيم شود ‪ .‬كناره پن‬

‫بايستي به قدر كافي پائين باشد ‪ .‬براي اينكه پرندگان به غذا برسند ‪٬‬در حدود يك اينچ پايئن تر از‬

‫پشت پرندگان ‪٬‬وضعيت نرمالي است ‪.‬‬

‫بنابراين در تغذيه برنامه دار ‪ 0‬مرحله وجود دارد ‪:‬‬

‫مرحله اول ‪:‬‬ ‫‪-7‬‬

‫زمان مصرف‬ ‫·‬

‫پنها پر از غذا هستند‬ ‫·‬

‫مدت مصرف (بسته به سن جوجه ها )‬ ‫·‬

‫مرحله دوم ‪:‬‬ ‫‪-0‬‬

‫زمان استراحت‬ ‫·‬

‫غذا در پنها مصرف شده‬ ‫·‬

‫مدت استراحت‬ ‫·‬

‫مرحله سوم ‪:‬‬ ‫‪-0‬‬

‫زمان استراحت‬ ‫·‬

‫در حدود يك ساعت پنها خالي از غذا‬ ‫·‬

‫اين سه مرحله ‪٬‬با هم در مدت ‪ 5‬ساعت انجام مي شود و‪ 1‬نوبت در طي ‪ 01‬ساعت تكرار مي شود ‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫آزمايشات ‪:‬‬

‫چهار آزمايش در يك سالن ‪ 53*71‬متر انجام شد ‪ .‬اين سالن با امكان غذا در بين هر قسمت به دوبخش‬

‫‪ 06*71‬متر تقسيم شد ‪٬‬مجدداًهر قسمت به دو بخش‪ 06*1‬متر تفكيك شد ‪ .‬اين چهار آزمايش ‪٬‬تغذيه‬

‫برنامه دار با تغذيه نامحدود (نا معين) كه بصورت تجاري استفاده مي شد ‪ ٬‬سنجش كرد ‪ .‬تغذيه برنامه دار‬

‫‪٬‬هميشه در دو بخش مجاور هم انجام مي شد ‪.‬‬

‫در هر دوره‪ 75٬760‬جوجه وجود داشت كه هر قسمت شامل ‪ 1٬308‬جوجه بود ‪ .‬مساحت يك متر مربع‬

‫براي ‪ 00‬جوجه در نظر گرفته شد و در حدود ‪ 00‬جوجه در هر پن بود ‪ .‬بعد از هر دوره ‪٬‬وزن بدن ‪٬‬ضريب‬

‫تبديل غذايي و تلفات تعيين شد ‪(.‬جدول ذيل )‬

‫تغذيه نامحدود‬ ‫تغذيه برنامه دار‬

‫‪7‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫دوره‬

‫‪7687‬‬ ‫‪7661‬‬ ‫‪7530‬‬ ‫‪7531‬‬ ‫‪7685‬‬ ‫‪7120‬‬ ‫‪7665‬‬ ‫‪7507‬‬ ‫ميانگين وزن‬

‫كشتار(گرم)‬

‫‪06/2‬‬ ‫‪05/7‬‬ ‫‪01/0‬‬ ‫‪01/0‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪01/1‬‬ ‫‪05/0 01/2‬‬ ‫ميانگين نرخ رشد‬

‫روزانه (گرم)‬

‫‪0/5‬‬ ‫‪0/0‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0/3‬‬ ‫‪7/28‬‬ ‫‪7/26‬‬ ‫‪7/23‬‬ ‫‪7/21‬‬ ‫ضريب تبديل غذايي‬

‫‪0/5‬‬ ‫‪0/0‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0/3‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0 /1‬‬ ‫‪0/0‬‬ ‫تلفات‬

‫نتايج حاصله شرايط محيط و برنامه غذايي فوق الذكر ‪٬‬ضريب تبديل غذايي را نسبت به تغذيه نامحدود‬

‫‪٬‬بهبود نبخشيد ‪ .‬پراد فوتو هيولن يك نوع متفاوت آزمايش محدوديت غذايي جوجه هاي گوشتي را‬

‫طراحي كردند‪ .‬كالً ‪ 733‬جوجه نر و ماده را در پن ‪ 0× 1/6‬متر قرار دارند ‪ .‬مساحت يك متر مربع براي ‪1/1‬‬

‫جوجه بود‪ .‬از هفته چهارم به ‪ 03‬جوجه در پن رسيد محدوديت غذايي در ‪ 07‬روزگي آغاز شد ‪ .‬زمان‬

‫تغذيه به ‪75٬71٬70٬73٬8‬يا ‪ 01‬ساعت در روز محدود شد ‪ .‬ضريب تبديل غذايي ‪٬‬در زمانهاي مصرف ذكر‬

‫شده بهبود يافت‪.‬با اين وجود ‪٬‬وزن جوجه ها يادداشت ميشد ‪ .‬بهتر شدن ضريب تبديل غذايي با كاهش‬

‫وزن بدن جبران شد ‪ .‬لكن با مدت زمان تغذيه بديهي بود‪٬‬هيچ يك از خصوصيات روشها در برگشت‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫سرمايه هم راستا نبودند ‪٬‬چون نتايج داراي تغييرات خيلي زيادي بودند ‪ .‬در دومين‬

‫آزمايش ‪٬‬پرادفوت و هيولن زمان تغذيه جوجه هاي گوشتي را از ابتداي سن ‪ 8‬روزگي يا ‪ 76‬روزگي بمدت‬

‫‪ 0‬هفته ‪٬‬محدود كردند‪ .‬زمان تغذيه براي ‪ 06‬پرنده تا پايان آزمايش يعني‪ 12‬روز بود ‪ .‬نتايج آزمايش‬

‫نشان دادكه محدود كردن زمان تغذيه به ‪ 75‬ساعت در هر روز از سن ‪ 8‬روزگي تا ‪ 07‬روزگي در كاهش‬

‫وزن بدن و ضريب تبديل غذايي در ‪ 08‬روزگي رضايتبخش بود ‪ .‬با وجود اين در ‪ 12‬روزگي وزن بدن‬

‫‪٬‬برگشت سرمايه و ضريب تبديل غذايي نسبت به تغذيه نامحدود (كامل ) بهبود بخشيده شد‪ .‬اين منطقي‬

‫بود كه محدوديت غذايي سبب توسعه دستگاه گوارش شده است كه بايستي ‪٬‬در زمانيكه جوجه ها به‬

‫برنامه غذايي كامل (نامحدود) برگشت داده ميشوند ‪٬‬به بهبود نرخ رشد كمك كرد‪.‬‬

‫دستكاريهاي تغذيه اي براي افزايش پاسخهاي ايمني در جوجه هاي گوشتي‬

‫همه معتقدند كه پيشگيري بهتر از درمان مي باشد‪ .‬بسياري از مواد مغذي‪ ،‬انرژي‪ ،‬اسيدهاي امينه و مواد‬
‫معدني داراي ماهيت متفاوتي مي باشند ولي همگي انها نقش مهمي را در پاسخهاي سيستم ايمني دارند‬
‫و بنابراين قادرند كه سالمتي جوجه ها را بدون نياز به مراقبهاي خاص دامپزشكي تضمين كنند‪.‬‬

‫مقدمه‪:‬‬
‫در حال حاضر‪ ،‬هدف از پرورش طيور تجارتي‪ ،‬رسيدن به باالترين وزن نهايي و حداكثر توليد تخم مرغ به‬
‫ازاي هر واحد مصرف خوراک مي باشد‪ .‬بهر حال بين صفات توليدي و پاسخهاي سيستم ايمني و صفات‬
‫مربوط به مقاومت به بيماريها همبستگي منفي وجود دارد‪ .‬به عنوان مثال اين همبستگي منفي بين توليد‬
‫و ايمني باعث مي شود كه در در سويه هاي پرتوليد عملكرد و تكامل سيستم ايمني ضعيف تر باشد‪.‬‬
‫شايد يكي از عوامل ايجاد كننده همبستگي منفي بين صفات توليدي و پاسخهاي ايمني در طيور‪ ،‬تامين‬
‫همه احتياجات فيزيولوژيكي از طريق مصرف اقالم خوراكي محدودي مانند مواد مغذي و ميزان دسترسي‬
‫آنها‪ ،‬باشد‪ .‬ژنوتيپهايي با وزن نهايي حداكثر نسبت به سويه هايي با وزن نهايي پايين تر‪ ،‬پاسخهاي ايمني‬
‫ضعيف تري را در برابر آلودگي هاي ناشي از اي كوالي و تيتراسيون آنتي بادي سلولهاي ايمني از خود‬
‫نشان مي دهند‪ .‬بنابراين امروزه درآميخته هاي حاصل از سويه هاي تجارتي احتمال بروز هر نوع اختالل‬
‫در پاسخهاي ايمني بيش از هر زماني احساس مي شود‪ .‬عالوه بر انتخاب ژنتيكي‪ ،‬بعضي از عوامل غير‬
‫ژنتيكي مانند غلظت مواد مغذي جيره‪ ،‬قادر است كه تظاهر ژنهاي مسئول پاسخهاي ايمني را از طريق‬
‫ايجاد تعيير در ميزان بلوغ سيستم ايمني و همچنين ميزان آنتي بادي توليد شده در برابر عفونتها تعيير‬
‫دهد‪.‬‬
‫مكانيزمهاي دفاعي در جوجه هاي گوشتي‪:‬‬
‫محيط سالن در شرايط پرورش متراكم جوجه ها‪ ،‬همواره شامل طيف وسيعي از ميكروارگانيزمهايي مي‬
‫باشد كه بطور مستمر با سيستم ايمني در حال رقابت هستند‪ .‬بطور كلي عوامل بيماريزاي مهاجم از‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫طريق آنتي باديهاي مترشحه از نوتروفيلها و يا حاصل از ميكروبهاي غيرفعال و ضعيف‬

‫شده(واكسنها) سركوب شده و نهايتا اين الشه سلولي اين مهاجمين از طريق عمل بيگانه خواري حذف‬
‫مي شوند‪ .‬اين مكانيزم دفاعي براي كنترل پاوتوژنهاي خارج سلولي مانند باكتريها و همچنين در برابر‬
‫عوامل بيماريزاي داخل سلولي مانند ويروسها بازدهي كامال موثري را از خود نشان داده است‪ .‬براي‬
‫مقابله بر عليه عوامل بيماريزاي داخل سلولي همانند ويروسها‪ ،‬مكانيزم ايمني بواسطه سلول(‪)CMI‬‬
‫نقش كليدي را بر عهده دارد‪ .‬در اين مكانيزم با توجه به اينكه امكان از بين بردن عوامل پاتوژن از طريق‬
‫ترشح آنتي بادي وجود ندارد فلذا به كمك تزريق سيتوتوكسين لنفوسيتهاي نوع تي به داخل سلول‬
‫آلوده‪ ،‬نتيجتا تخريب سلول و از بين رفتن ويروسها امكان پذير مي گردد‪ .‬سيستم ايمني در برابر ورود‬
‫عوامل بيماريزا‪ ،‬تركيبات متنوعي را مانند پروتينهاي فاز حاد‪ ،‬آنزيمهاي پروتئوليتيك و هيدروليتيك‪،‬‬
‫راديكالهاي اكسيژن و مشتقات نيتروژن را براي از بين بردن پاتوژنهاي مهاجم يا سلولهاي آلوده توليد‬
‫مي كند‪.‬‬
‫نقش تغذيه در تعيير پاسخها سيستم ايمني‪:‬‬
‫جيره نويسي در طيور عمدتا بر اساس شاخصهاي توليدي مانند رشد‪ ،‬توليد تخم و بازده مصرف خوراک‬
‫انجام مي شود فلذا غالبا از توجه به معيارهاي الزم براي پاسخهاي سيستم ايمني چشم پوشي مي شود‬
‫چرا كه مواد مغذي همچنين بر روي تكامل سيستم ايمني و حجم آنتي بادي توليدي تاثير گذار مي باشد‪.‬‬
‫در طول فاز حاد سيستم ايمني‪ ،‬بيشترين احتياجات تغذيه اي متوجه سنتز و آزاد شدن پروتئين فاز حاد‬
‫(‪ ) APS‬از كبد مي گردد‪ .‬براي تامين عملكرد مناسب لكوسيتها احتياجات انرژي و اسيد آمينه در اين‬
‫مرحله بيش از احتياجات غذايي معمول مي باشد‪ .‬اثر متقابل بين مواد مغذي متنوع و عدم توازن نسبتها‬
‫و سميت اين مواد مغذي منجر به اختالل در فيزيولوژي طبيعي جوجه و متعاقبا اختالل در عملكرد‬
‫سيستم ايمني مي گردد‪.‬‬
‫انرژي‪:‬‬
‫تفاوتها موجود در غلظت انرژي جيره غذايي طيور‪ ،‬ميزان پاسخهاي سيستم ايمني را تعيير مي دهد كه‬
‫اين تعييراحتماال از طريق تعيير در مصرف مواد مغذي موجب تاثير بر سيستم ايمني مي گردد‪ .‬انرژي‬
‫مصرفي موجب تنظيم فعاليت سلولهاي ايمني ‪ ،‬فعاليت هورمونهاي خاص مانند تيروكسين‪،‬‬
‫كوتيكواستروئيدها‪ ،‬هورمون رشد‪ ،‬گلوگاگون‪ ،‬كاتكوالميدها مي گردد و نتيجتا تعيير در فعاليت اين‬
‫عوامل بر سيستم ايمني تاثير گذار مي باشد‪ .‬همچنين تفاوت در سطوح و ساختار و نوع اسيدهاي چرب‬
‫جيره از طريق تعيير در ساختار غشاء سلولي و تغيير در سنتز پروستاگلندين بر روي عملكرد سيستم‬
‫ايمني موثر است‪ .‬با افزايش سطح چربي جيره از ‪0‬درصد به ‪ 2‬درصد ميزان تلفات ناشي از آلودگي اي‬
‫كوالي و مايكروباكتريوم توبركلوزيس كاهش مي يابد‪ .‬هنگام افزودن ‪ 5‬درصد پيه به جيره طيور‪ ،‬تيتر‬
‫آنتي بادي بر عليه آنتي ژن گلبولهاي قرمز گوسفندي بطور قابل توجهي افزايش مي يابد‪ .‬گنجاندن‬
‫سطوح بااليي از اسيدهاي چرب غير اشباع در جيره از طريق تحريك فعاليت ماكروفاژها باعث بهبود‬
‫عملكرد سيستم ايمني مي گردد‪.‬‬
‫پروتئين‪:‬‬
‫رشد غدد بورس و تيموس تسبت به ساير اندامهاي بدن طيور سريعتر انجام مي شود و بنابراين اين نكته‬
‫خيلي مهم است كه در اوايل رشد سطوح مناسبي از پروتئين مورد نياز در اختيار طيور قرار گيرد‪ .‬گمبود‬
‫پروتئين در اين مرحله موجب رشد و توسعه نامناسب اندامهاي لنفوئيدي مي شود‪ .‬چندين مقاله‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫تحقيقاتي پيشنهاد كردند كه براي حصول به عملكرد مناسب سيستم ايمني ‪،‬در اين مرحله‬
‫بايد ميزان اسيد آمينه هاي جيره بيش از حد معمول توصيه شده براي رشد باشد‪ .‬بهر حال تاثير سطوح‬
‫پروتئين بر تخفيف عالئم بيماري بستگي به عامل و ميكروارگانيزم بيماريزا دارد‪ .‬هنگام افزايش سطح‬
‫پروئتين جيره از ‪ 78‬يا ‪ 03‬درصد به ‪ 00‬درصد ميزان ابتال به آلودگي اي كوالي به طور معني دار كاهش‬
‫مي يابد‪ .‬همچنين با كاهش سطح پروتئين جيره جوجه هاي مبتال به كوكسيديوز‪ ،‬ميزان تلفات از ‪00‬‬
‫درصد به ‪ 8‬درصد در مقايسه با تيمار شاهد كاهش مي يابد‪ .‬سطوح باالي پروتئين جيره فعاليت تريپسين‬
‫دستگاه گوارش طيور را افزايش مي دهد‪ .‬افزايش سطح ترشح تريپسين دستگاه گوارش متعاقبا موجب‬
‫آزاد شدن سريع گوكسيدياها از اووسيت شده و باعث تشديد عالئم بيماري مي گردد‪.‬‬
‫سطح مناسب ميتونين جيره باعث افزايش رشد شده و براي ايجاد حداكثر پاسخ ايمني ضروري است‪.‬‬
‫متيونين همچنين براي افزايش عملكرد سلولهاي تي توليد شده از تيموس مورد نياز مي باشد‪ .‬كمبود‬
‫ميتونين باعث كاهش فعاليت لنفوسيتها و تحليل غده بورس و همچنين افزايش حساسيت به بيماريهاي‬
‫نيوكاسل و كوكسيديوز مي شود‪ .‬افزودن سيستئين باعث تحريك ايمني هورموني و سلولي مي گردد‪.‬‬
‫كمبود اسيد هاي آمينه شاخداري (‪ )%75-63‬مانند ايزولوسين‪ ،‬لوسين و والين در جيره جوجه هاي‬
‫گوشتي باعث كاهش تيتر آنتي بادي بر عليه آنتي ژن گلبولهاي قرمز گوسفندي مي شود‪ .‬با توجه كه در‬
‫ساختمان ايمنوگلوبولينها مقادير بااليي از والين و ترئونين بكار رفته است فلذا كمبود هر كدام از اين‬
‫اسيد هاي آمينه پاسخهاي ايمني در جوجه هاي گوشتي را كاهش مي دهد‪ .‬در جيره هاي حاوي نسبت‬
‫باالي لوسين‪ /‬والين‪ +‬ايزولوسين‪ ،‬به علت ايجاد اثرات آنتاگونيست بين ساختارهاي اين سه اسيد آمينه‬
‫عملكرد سيستم ايمني كاهش مي يابد‪ .‬سطوح بيش از حد لوسين در جيره غذايي از جذب والين و‬
‫ايزولوسين ممانعت مي كند‪ .‬افزايش غلظت اسيد آمينه ليزين جيره باعث بهبود هماگلوتيناسيون و‬
‫تيترآگلوتينين و همچنين افزايش ايمينوگلوبينهاي جي و ام مي شود‪ .‬اسي آمينه آرژنين سوبستراي‬
‫مسير سنتز اكسيد نيتريك مي باشد ‪ .‬اين تركيب يك محصول سمي است كه در فعاليت فاگوسيتيك‬
‫ماكروفاژها نقش كمكي داشته و باعث از بين رفتن باكتريها و عوامل بيماريزاي داخل سلولي مي شود‪.‬‬
‫ويتامينها‪:‬‬
‫ويتامينها به عنوان كوفاكتور مورد نياز براي فعاليتهاي متابوليكي مربوط به پاسخهاي ايمني مي باشد و‬
‫بنابراين كمبود ويتامينها موجب اختالل در فعاليت سيستم ايمني مي شود‪ .‬بطور كلي افزايش مقادير‬
‫ويتامينها جيره غذايي طيور ميزان عملكرد سيستم ايمني را بهبود مي بخشد‪.‬‬
‫رتينول‪:‬‬
‫ويتامين رتينول نقش عمده اي در محافظت اندامهاي لنفوئيدي و همچنين بافتهاي اپتليال دارد و موجب‬
‫افزايش ايمني هورموني و سلولي در طيور مي گردد‪ .‬و يتامين ‪ A‬با فراهم كردن محيطي سالم به محافظت‬
‫از غشاهاي موكوسي و منافذ طبيعي در برابر تهاجم پاتوژنها كمك مي كند‪ .‬ويتامين ‪ A‬باعث تمايز و‬
‫توسعه لنفوسيتهاي نوع ‪ B‬مي شود‪ .‬افزايش غلظت ويتامين ‪ A‬در جيره باعث تغيير در تظاهر گيرنده‬
‫هاي اسيد رتيونيك موجود در لنفوسيتهاي طيور مي گردد‪ .‬با افزايش سطح ويتامين ‪ A‬ميزان عوامل‬
‫سركوب كننده ايمني( هيدروكورتيزونها) كاهش مي يابد‪ .‬عالوه بر اين كمبود ويتامين ‪ A‬موجب كراتينه‬
‫شدن سلولهاي بازال( پايه اي) غده بورس و اختالل در عملكرد لنفوسيتهاي تي مي شود‪ .‬بنابراين كمبود‬
‫ويتامين ‪ A‬از طريق كاهش توليد سلولهاي لنفوسيت نوع ‪B‬و‪ T‬و اختالل در فاگوسيتوز و كاهش مقاومت‬
‫به عفونتها منجر به عكلكرد پايين سيستم ايمني مي شود‪ .‬در جيره هاي با كمبود ويتامين ‪ A‬افزايش‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫احتمال شيوع و گسترش بيماريهاي مرتبط با ويروس نيوكاسل گزارش شده است‪.‬‬
‫احتياجات ويتامين ‪ A‬در جهت به حداكثر رساندن فعاليت سيستم ايمني و به عنوان مثال افزايش وزن‬
‫اندامهاي لنفوئيدي خيلي بيشتر از احتياجات همين ويتامين براي حصول به حداكثر وزن نهايي مي باشد‪.‬‬
‫افزايش ميزان ويتامين ‪ A‬از ‪ 70863‬واحد بين المللي به ميزان ‪ 10863‬يا ‪ 113167‬واحد بين المللي منجر‬
‫به كاهش تلفات ناشي از اي كوالي و ‪ CRD‬در جوجه ها شده و همچنين پاكسازي عوامل بيماريزا در‬
‫خون را بطور قابل توجه افزايش مي دهد‪ .‬بهر حال دستيابي به اثرات مفيد سطوح باالي ويتامين ‪A‬‬
‫وابسته به غلظت ساير ويتامينهاي محلول در چربي جيره غذايي مي باشد‪ .‬سطوح بيش از اندازه ويتامين‬
‫‪ A‬در جذب ويتامينهاي ‪D‬و ‪ E‬تداخل ايجاد مي كند‪ .‬در طي شيوع بيماري كوكسيديوز افزايش ‪ 53‬واحد‬
‫ويتامين ‪ A‬به ازاي هر جوجه در روز‪ ،‬ميزان تلفات را از صد در صد به صفر درصد تقليل داده است‪ .‬بهر‬
‫حال در جيره هاي كاربردي جوجه هاي گوشتي و مرغان مادر جوان به ترتيب بايد مقادير ‪ 1333‬تا ‪0333‬‬
‫‪ IU/kg‬گنجانده شود‪ .‬براي به حداقل رساندن آسيبهاي ناشي از استرس و همچنين ممانعت از كاهش‬
‫عملكرد ايمني‪ ،‬سطح ويتامين ‪ A 10‬برابر مقدار معمول بايد افزايش يابد‪ .‬تركيب ويتامين‬
‫‪ )A(14000IU/Kg‬و روي(‪ )mg/kg56‬باعث افزايش رشد و ايمني سلولي و همورموني در جوجه‬
‫ها مي شود‪.‬‬
‫كوله كلسيفرول‪:‬‬
‫گيرنده هاي ويتامين ‪7‬و ‪ 0‬دي هيدروكسي ‪ D3‬در مونوسيتهاي پريفرال شناسايي شده است‪ .‬ويتامين‬
‫‪ D3‬براي تمايز مونوسيتهاي اوليه و مونوسيتها به ماكروفاژها و فعاليت مناسب فاگوسيتوز و فعاليت‬
‫سيتوتوكسيك سلولهاي ماكروفاژ ضروري مي باشد‪ .‬در جيره هاي كه فاقد مكملهاي ويتامين ‪ D3‬مي‬
‫باشد به ميزان قابل مالحضه اي عملكرد سيستم ايمني كاهش مي يابد‪.‬‬
‫توكوفرول و سلنيوم‪:‬‬
‫با بروز عفونت و يا تزريق واكسن به ويژه در شرايط استرس كه آسيبهاي ناشي از پراكسيدازها و‬
‫سوپراكسيدها را به همراه دارد‪ ،‬فعاليت سيستم ايمني تحريك مي شود‪ .‬در چنين مواقعي ويتامين ‪ E‬و‬
‫سلنيوم جيره باعث بهبود عملكرد سيستم ايمني مي شود‪ .‬ويتامين ‪ E‬ضمن كمك به ايجاد يكپارچگي‬
‫بخشهاي ليپوپروتئيني غشا سلولي باعث كاهش تعييرات اكسيداتيو و توسعه پاسخهاي ايمني سلولي‬
‫مي شود‪ .‬ويتامين ‪ E‬همچنين از طريق بهبود تكثير و افزايش لنفوسيتهاي ‪ T‬باعث افزايش ايمني‬
‫هورموني مي گردد‪ .‬سلنيوم موجود در گلوتاتيون پراكسيداز به همراه ويتامين ‪ E‬به عنوان يك سيستم‬
‫آنتي اكسيداني باعث كاهش غلظت راديكالهاي آزاد در سلول مي شود‪ .‬ويتامين ‪ E‬و سلنيوم نقش مهمي‬
‫را در توليد لنفوسيتهاي بالستوسيتها برعهده دارند‪ .‬كمبود اين مواد مغذي باعث كاهش فعاليت‬
‫فاگوسيتوزي ماكروفاژها مي شود‪.‬‬
‫علي رغم توصيه هاي ‪ NRC‬براي تامين ميزان ‪ mg/kg03‬ويتامين ‪ E‬جيره‪ ،‬مقادير ‪mg/kg033‬‬
‫ويتامين ‪ E‬باعث افزايش عملكرد سيستم ايمني و كاهش مرگ و مير ناشي از ابتال به آلودگي هاي اي‬
‫كوالي و بيماريهاي نيوكاسل و بيماري بورس عفوني و كوكسيديوز مي شود‪ .‬افزودن مكملهاي ويتامين ‪E‬‬
‫به ميزان‪ mg/kg063‬منجر به جلوگيري از افت توليد تخم در مرغان مادر تحت شرايط استرس گرمايي‬
‫مي شود‪ .‬نفش مفيد سطوح باالي ويتامين ‪ (E‬باالتر از ‪ )mg/kg033‬در افزايش رشد لنفوسيتهاي ‪ T‬به‬
‫اثبات رسيده است‪ .‬در سطوح باالي ويتامين ‪ E‬ميزان غلظت پروستاگلندينهاي اندامهاي لنفوئيدي‬
‫كاهش يافته و موجب توقف پاسخهاي ايمني سلولي شده و متعاقبا ميزات توليد آنتي بادي را بهبود‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫بخشيده است‪ .‬در جيره هاي حاوي مكمل ويتامين ‪ E ( 200 mg‬در برابر ‪ )mg83‬يا‬
‫تركيب ‪ mg 033‬ويتامين ‪ E‬و ‪ mg/kg7‬سلنيوم افزايش يافته است‪ .‬افزودن ويتامين ‪ E‬به ميزان ‪3/03‬‬
‫درصد جيره مرغان مادر يا تزريق ‪ mg/egg 0/6-0‬به تخمهاي بارور منجر به افزايش پاسخهاي ايمني‬
‫جوجه مي شود‪ .‬مشابها تركيب ويتامين ‪ E‬در واكسن روغني نيوكاسل و بورس عفوني باعث كنترل‬
‫سريعتر و همچنين تيتر آنتي بادي باالتر نسبت به جيره هاي شاهد شده است‪.‬‬
‫اسيد اسكوربيك‪:‬‬
‫سنتز ويتامين ‪ C‬در جوجه هاي يكروزه و طيور بالغ تحت استرس به مقدار مناسب انجام نمي پذيرد‪.‬‬
‫ويتامين ‪ C‬باعث افزايش پاسخهاي هورموني و سلولي و همچنين افزايش مقاومت پرندگان نسبت به‬
‫آلودگيهاي ناشي از اي كوالي و مايكروباكتريوم آويوم‪ ،‬نيوكاسل و بيماريهاي عفوني بورس و مارک مي‬
‫گردد‪ .‬ويتامين ‪ C‬در ايفا نقش آنتي اكسيداني خود باعث استحكام غشاهاي لكوسيتها مي شود و‬
‫همچنين وجود مقادير مناسب اين ويتامين باعث افزايش فعاليت فاگوسيتوزي نوتروفيلها مي گردد‪ .‬در‬
‫شرايط استرس گرمايي اين ويتامين از طريق تاثير بر روي كاهش سنتز گلوكوكورتيكوئيدها باعث‬
‫تخفيف اثرات استرس مي گردد‪ .‬با افزودن يك درصد از ويتماين ‪ C‬كاهش عملكرد سيستم ايمني ناشي‬
‫از كوتيكواسترون و استرس گرمايي تقليل مي يابد ‪ .‬تفاوت در اثرات مفيد ناشي از افزودن ويتامين ‪ C‬در‬
‫جيره را مي توان به ناپايداري اين ويتامين در بعضي از شرايط نگهداري آن مربوط دانست‪.‬‬
‫ويتامينهاي ب كمپلكس‪:‬‬
‫ويتامينهاي گروه ب بعنوان كوفاكتور آنزيمي نقش مهمي را مسيرهاي متابوليكي بر عهده دارند‪ .‬از ميان‬
‫ويتامينهاي گروه ب‪ ،‬نقش ويتامين ‪ B6‬در سيستم ايمني به طور گسترده مطالعه شده است‪ .‬ويتانين‬
‫‪ B6‬در توسعه و حفظ بافتهاي لنفوئيدي موثر است‪ .‬كمبود اين ويتامين‬
‫(‪ )mg/kg 7/18-3/26‬پاسخ آنتي بادي را نسبت به آنتي ژن گلبولهاي قرمز گوسفندي و توليد‬
‫ايمنوگلوبينهاي ‪ IgG‬و‪ IgM‬كاهش مي دهد‪ .‬در شرايط استرس گرمايي‪ ،‬افزودن ويتامي ‪ B2‬و ‪ B6‬و‬
‫أ‪ B12‬اثرات مثبتي را بر عملكرد سيستم ايمني جوجه هاي گوشتي دارد‪.‬‬
‫عناصر معدني‪:‬‬
‫عناصرمعدني نقش مهمي را در عملكرد سيستم ايمني از طريق تاثير بر روي تنظيم فشار اسمزي و به‬
‫عنوان كوفاكتور و كاتاليزوز آنزيمي برعهده دارد و همچنين از طريق بهبود عملكرد هورموني اعمال‬
‫سيستم ايمني را تنظيم مي كند‪ .‬غلظت سديم‪ ،‬كلر‪ ،‬روي‪ ،‬سلنيوم‪ ،‬منگنر‪ ،‬مس ‪ ،‬آهن و كبالت جيره‬
‫پاسخهاي ايمني را تحت تاثير قرار مي دهد‪ .‬بطور كلي فرمهاي معدني اين عناصر كمتر از فرمهاي آلي‬
‫جذب مي شوند فلذا زماني كه عناصر معدني در جيره به فرم كليت باشد پاسخهاي ايمني بيشتر است‪.‬‬
‫سديم و كلريد‪:‬‬
‫سديم و كلر به همراه پتاسيم نقش كليدي را در ثبات توازن اسمزي مايعات داخل و خارج سلولي بر‬
‫عهده دارد‪ .‬كمبود نمك جيره باعث كاهش عملكرد سيستم ايمني مي شود‪ .‬بطوريكه در سطوح ‪3/71‬‬
‫درصد سديم و يا ‪ 3/07‬كلر تيتر آنتي بادي افزايش مي يابد‪ .‬در جيره هاي حاوي مقادير كمتر از ‪3/71‬‬
‫سديم و ‪ 3/71‬كلر پاسخهاي هومورال كاهش مي يابد‪ .‬افزودن مقادير مناسب نمك تيتر آنتي بادي را‬
‫بهبود مي بخشد‪ .‬راهكار افزودن كلر به عنوان يك تعيير دهنده ايمني تحت شرايط استرس گرمايي در‬
‫شرايط كنترل شده قابل توصيه مي باشد‪.‬‬
‫روي‪:‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫نقش روي در ايمني از طريق افزايش تيموسيتها و تعداد سلولهاي لنفوسيت تي و فعاليت‬
‫سلولهاي دفاعي و توتروفيلها و همچنين توليد ماكروفاژها و آنتي بادي و توليد اينترفرون و كاهش‬
‫نفوذپذيري سلول در مقابل ويروس مي باشد‪.‬روي همچنين براي بهبود عملكرد تيموميلين و تكثير‬
‫لنفوسيتها و توليد متا آنزيمهايي مانند ‪ DNA‬و ‪ RNA‬پلي مرازها مورد نياز مي باشد‪ .‬كمبود روي جيره‬
‫عالوه بر كاهش توليد اينترلوكين –‪ 0‬باعث حفاظت از يكپارچگي اندامهاي لنفوئيدي و عملكرد سلولهاي‬
‫تي مي گردد‪ .‬كمبود روي در جيره مرغان مادر‪ ،‬تيتر آنتي بادي نسبت به آنتي ژن گلبولهاي قرمز‬
‫گوسفندي را در نسل بعدي حاصل كاهش مي دهد‪ .‬برعكس پس از افزودن روي به جيره پاسخ به آنتي‬
‫بادي در نسل بعد افزايش مي دهد‪ .‬چندين مطالعه محدود نشان داد كه با افزودن مقادير باالتر‬
‫روي(‪ )mg/kg003‬در جيره هاي مرغ مادر هيچ تاثير معني داري بر روي عملكرد ايمني سلولي و‬
‫هورموني وجود ندارد‪ .‬تفاوت در گزارشات اينچنيني ممكن است در نتيجه تفاوت در غلظت هاي به كار‬
‫رفته روي و يا اثر متقابل بين ساير مواد مغذي موجود در جيره هاي پايه مورد استفاده در آزمايشات‬
‫تغذيه اي باشد‪ .‬در جيره مرغ مادر افزودن روي به فرم كليت شده با ميتيونين باعث بهبود عملكرد‬
‫سيستم ايمني و افزايش تيتر آنتي بادي و ايمني در نسل بعد و مقاومت بر عليه سالمونال انترويتيدس و‬
‫اي كوالي خواهد گرديد‪.‬‬
‫منگنز‪:‬‬
‫منگنز نقش مهمي در توسعه و ترميم و حفاظت از بافتهاي اپيتيليال دارد‪ .‬آنزيم سوپراكسيدسموتاز‬
‫وابسته به منگنز در ميتوكندري موجب غير فعال شدن راديكالهاي آزاد توليد شده در داخل سلول مي‬
‫گردد‪ .‬فرم آلي اين مواد معدني پاسخ آنتي بادي را نسبت به عفونتهاي بيماري بورس‪ ،‬برونشيت عفوني و‬
‫نيوكاسل در مرغان مادر افزايش مي دهد‪.‬‬
‫مس‪:‬‬
‫در طي فاز حاد سيستم ايمني‪ ،‬سلولهاي كبد توليد و ترشح پروتئين فاز حاد را برعهده دارند كه باعث‬
‫افزايش مقاومت جوجه بر عليه آلودگيهاي عفوني مي گردد‪ .‬سروپالسمين يكي از پروتئينهاي مهم از اين‬
‫گروه مي باشد كه به عنصر مس به عنوان كوفاكتور نياز دارد‪ .‬سروپالسمين از طريق از بين بردن‬
‫راديكالهاي آزاد توليد شده در فاگوسيتوز باعث حفاظت پرنده مي شود‪ .‬بنابراين در شرايط ابتال به‬
‫آلودگيهاي عفوني احتياجات مس افزايش مي يابد‪ .‬سوپراكسيد دسموتاز وابسته به مس و روي واقع در‬
‫سيتوزول باعث غير فعال شدن راديكالهاي آزاد مي شود‪ .‬بطور كلي نياز به مس در هنگام بروز عفونتها‬
‫نسبت به حالت معمولي افزايش مي يابد‪ .‬معموال به منظور افزايش ايمني و سالمتي جوجه ها افزودن‬
‫سطوح ‪ mg706-063‬مس را توصيه مي كنند‪ .‬فرم كلريد مس در مقايسه با سولفات مس نقش موثرتري‬
‫را براي افزايش سالمتي روده بر عهده دارد و به عنوان يك ماده ميكروب كش بر عليه آلودگيهاي اي‬
‫كوالي و سالمونال تجويز مي شود‪ .‬فراهم كردن مس به فرم كليت همراه با اسيدهاي آمينه تاثيرات مثبتي‬
‫را در بر دارد‪.‬‬
‫آهن‪:‬‬
‫نقش آهن در ايمني مي تواند از طريق كاهش ناگهاني در غلظت اهن در سرم در حين فاز اوليه عفونت‬
‫ارزيابي شود‪ .‬افزودن آهن به جيره نشان داه است كه باعث افزايش فعاليت ضد باكتريايي ماكروفاژها در‬
‫كبد و طحال جوجه هاي مبتال مي شود‪ .‬ميزان سرزندگي در جوجه هاي آلوده با سالمونال گاليناريوم‬
‫همراه با افزودن ‪ mg/kg 733‬آهن در جيره حاوي ‪ mg/kg033‬آهن افزايش مي يابد‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫كبالت‪:‬‬
‫اثرات مفيد كبالت بر روي سيستم ايمني عمدتا مربوط به اثرات مثبت آن در سنتز پروتئين و عملكرد‬
‫اندامهاي لنفوئيدي مي باشد‪ .‬افزودن مكمل ‪ 3/73‬يا ‪( mg/kg 3/6‬وزن بدن) عملكرد سيستم دفاعي‬
‫ميزبان بر عليه عفونت يا واكسيناسيون بيماري نيوكاسل در جوجه هاي گوشتي را افزايش مي دهد‬

‫احتياجات غذايي و حد مجاز مواد مغذي تاثير گذار بر روي سيستم ايمني طيور‬

‫سطح‬ ‫براي افزايش ايمني‬ ‫‪NRC‬‬ ‫مواد مغذي‬

‫سميت‬ ‫‪1994‬‬

‫مقادير بيش از حد انرژي ميزان مصرف‬

‫خوراک را كاهش مي دهد‪.‬افزودن‬
‫‪0033‬‬ ‫انرژي(‪)Kcal/kg‬‬
‫چربي غير اشباع ميزان ايمنيت را‬
‫افزايش مي دهد‬
‫سطوح باالي پروتئين اثر مثبت بر عليه‬
‫آلودگي اي كوالي دارد‬
‫‪00‬‬ ‫پروتئين(‪)%‬‬
‫كاهش پروتين جيره باعث كاهش‬
‫احتمال ابتال به كوكسيديوز مي شود‬
‫بيش از ‪7‬‬ ‫‪3/53-3/83‬‬ ‫‪3/63‬‬ ‫متيونين(‪)%‬‬
‫بيش از‪0/63‬‬ ‫‪----‬‬ ‫‪7/06‬‬ ‫آرژنين(‪)%‬‬
‫بيش از‪7/83‬‬ ‫‪----‬‬ ‫‪3/83‬‬ ‫ترئونين(‪)%‬‬
‫بيش از‬ ‫‪----‬‬
‫‪7/03‬‬ ‫ليزين(‪)%‬‬
‫‪0/13‬‬
‫بيش از‬ ‫والين كمتر‪ .‬لوسين‪ +‬ايزولوسين‪/‬نسبت‬
‫‪3/23‬‬ ‫والين(‪)%‬‬
‫‪7/83‬‬ ‫مناسب‬
‫‪ 0‬ميليون‬ ‫‪8333-76333‬‬ ‫‪7633‬‬ ‫ويتامين ‪IU/kg)(A‬‬

‫‪---‬‬ ‫‪0633-0633‬‬ ‫ويتامين‬

‫‪033‬‬
‫‪ICU/kg)(D3‬‬
‫‪----‬‬ ‫‪033-033‬‬ ‫‪73‬‬ ‫ويتامين ‪mg/kg)(E‬‬
‫‪---‬‬ ‫‪033-133‬‬ ‫‪--‬‬ ‫ويتامين ‪mg/kg)(C‬‬
‫‪---‬‬ ‫دو برابر مقدار پيشنهادي مفيد است‬ ‫‪--‬‬ ‫ويتامين كمپلس ‪B‬‬
‫‪3/2‬‬ ‫‪3/0-3/1‬‬ ‫‪3/03‬‬ ‫سديم(‪)%‬‬
‫‪7/63‬‬ ‫‪3/0-3/06‬‬ ‫‪3/03‬‬ ‫كلريد(‪)%‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫هضم نشاسته با سرعت كند در تغذيه جوجه هاي گوشتي‬

‫شايد متخصصان تغذيه طيور‪ ،‬در جيره نويسي براي جوجه هاي گوشتي ‪ ،‬نيازمند بازنگري مجددي در‬
‫رابطه با نحوه و چگونگي ارزيابي منابع اصلي تامين كننده انرژي جيره هاي غذايي باشند‪ .‬هر چند‬
‫متخصصان تغذيه طيور براي دستيابي به منافع اقتصادي مورد انتظار ‪ ،‬استفاده از مواد مغذي با قابليت‬
‫هضم سريع را همواره توصيه مي نمايند واين مطلب به صورت يك عقيده متدوال براي بسياري از‬
‫مرغداران پذيرفته شده است ‪.‬اما آزمايشات انجام شده در هلند پيشنهاد كرده است كه احتماال بين‬
‫سرعت تجزيه پذيري پايين نشاسته در دستگاه گوارش و بهبود عملكرد جوجه هاي گوشتي ارتباط‬
‫نزديكي وجود دارد‪.‬‬
‫براي اولين بار نتايج بدست آمده در اين آ زمايشات در سال ‪ 0330‬توسط دكتر ‪Piet Vander‬‬
‫‪Aar‬رئيس انستيتو تغذيه حيواني ‪ DeSchothorst‬هلند در كنفرانس علوم تغذيه دانشگاه‬
‫ناتينگهام انگلستان ارائه شد‪ .‬وي سخنراني خود را با يادآوري اينكه نشاسته ‪ ،‬به طور معمول تامين‬
‫كننده ‪ 63‬الي ‪ 13‬درصد جيره هاي غذايي طيور گوشتي مي باشد‪ ،‬آغاز نمود و سپس بيان نمود كه بيشتر‬
‫متخصصان تغذيه فرض مي كنند ‪،‬نشاسته موجود در مواد غذايي در تغذيه جوجه هاي گوشتي‬
‫بطورتقريبا كامل يا كامل در داخل روده كوچك هضم مي شود‪.‬اما او اظهار داشت اين فرض هميشه‬
‫صحيح نمي باشد و هضم نشاسته بويژه در طيور جوان‪،‬اغلب كمتر از ‪ 733‬درصد اتفاق مي افتد‪ .‬يكي از‬
‫داليل اين پيامد را مي توان بوجود تفاوتهاي عمده بين مواد خام حاوي انواع مختلفي از نشاسته مرتبط‬
‫دانست‪ .‬بهر حال بنظر مي رسد يكي از فاكتورهاي ايجاد كننده تفاوت در عملكرد رشدطيور منابع‬
‫مختلف تامين كننده نشاسته و همجنين اختالفات موجود در فرايند هضم اين ماده مغذي باشد‪.‬پس به‬
‫اين دليل در هنگام فرموالسيون جيره بايد مقدار انرژي تامين شده به وسيله تك تك اجزاء تشكيل‬
‫دهنده مواد غذايي ‪ ،‬مدنظر قرار گرفته شود‪.‬‬
‫تنوع نشاسته در منابع حاوي نشاسته‪:‬‬
‫بطور كلي تفاوتهاي مشاهده شده در انواع نشاسته به اندازه دانه هاي آنها مربوط ميشود بعنوان مثال‬
‫انواع نشاسته ممكن است از نظر نوع آميلوز و همچنين طول زنجيره آميلوپكتين متفاوت باشند ‪ .‬دكتر‬
‫‪ Vander Aar‬در ادامه افزود مدارک مبتني برمقاالت منتشر شده در ده سال اخير ثابت كرده است‬
‫كه از عوامل ديگري كه برروي عملكرد رشد طيور و همچنين بر هضم نشاسته موثر مي باشد‪ ،‬مدت زماني‬
‫توقف مختلف نشاسته براي طي فرايند هضم در محل روده كوچك ‪ ،‬مي باشد‪ .‬چرا كه بيشترين مقدار‬
‫هضم نشاسته در اين محل صورت مي پذيرد‪.‬‬
‫بيشترين اطالعات علمي موجود در رابطه با محل اصلي هضم نشاسته در جوجه هاي گوشتي از تحقيق‬
‫انجام شده در انستيتو تغذيه حيواني ‪ De Schahrost‬بدست آمده است‪.‬در اين پروژه ‪ 70‬ماده خام‬
‫در يك دوره طوالني مدت برروي جوجه هاي گوشتي ‪ 08‬روزه بر اساس تفاوتهاي عمده در قابليت هضم‬
‫در ايلئوم(‪ )I leal‬يا قابليت هضم مدفوع با يكديگر مقايسه شده اند‪ .‬در طول ده سال اول انجام اين‬
‫پروژه قابليت هضم در روده كوچك يا قابليت هضم مدفوع در جوجه هاي گوشتي ‪ 08‬روزه هيچ تفاوت‬
‫معني داري را نشان نداد‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫با وجود تنوع منابع تامين كننده نشاسته ‪ ،‬نشاسته هاي تامين شده از مواد غذايي مانند‬
‫كاساوا ‪،‬ريشه كاساوا ‪،‬مقدار جزئي گندم و ذرت و يا ذرت زرد همه در قسمت مياني روده كوچك هضم‬
‫شدند در حالي كه بطور قابل توجهي هضم نشاسته تامين شده از لگومهايي مانند نخود و لوبياها در نيمه‬
‫دوم دستگاه گوارش(روده باريك) مشاهده گرديد‪.‬‬
‫چه پيچيدگيهايي در نتيجه اين پيامد ‪،‬در عملكرد رشدي حاصل ازجوجه هاي گوشتي قابل انتظار است؟‬
‫پس از طراحي يك آزماي ش با فرموالسيون و طراحي دو جيره غذايي با محتواي قابليت هضم يكسان ولي‬
‫با سرعتهاي هضم متفاوت(سريع‪،‬كند) نشاسته ‪ ،‬برروي جوجه هاي گوشتي ‪ 08‬روزه جواب سوال فوق‬
‫ارائه داده شد‪.‬‬
‫در اين آزمايش جيره اي كه منابع نشاسته آن از كاساوا و ذرت تامين شده بود و داراي نشاسته باسرعت‬
‫هضم سريع بودند بامنابع حاوي نشاسته مانند سورگوم و نخود كه سرعت هضم پاييني داشتند مقايسه‬
‫شده بود‪.‬تنها در ‪ 71‬روز اول شروع ازمايبش گروه حاوي جيره غذائي با نشاسته با سرعت هضم كند‪06،‬‬
‫گرم وزن بيشتري را از گروه حاوي جيره غذايي با نشاسته سريع الهضم داشتند همچنين در تيمارهاي‬
‫نشاسته با قابليت هضم كند ضريب تبديل خوراكي مصرفي بهتري از تيمار بعدي بود‪.‬در نهايت در پايان‬
‫‪ 08‬روزه آزمايش تفاوت در وزن زنده بين دو گروه آزمايشي‪ ،‬بطور معني داري مشاهده گرديد‪.‬‬
‫سرعت هضم كند نشاسته بهتر است‪:‬‬
‫ما نتيجه گرفتيم كه نشاسته با قابليت هضم آهسته بهتر است دكتر ‪ Vandar Aar‬گفت‪ :‬بنظر مي‬
‫رسد هضم نشاسته در نيمه دوم روده كوچك تاثيرات مثبتي را داشته باشد‪.‬بررسي نتايج آزمايش‬
‫عملكرد جوجه هاي گوشتي به سطوح مختلف نشاسته در سرعتهاي هضم متفاوت نشان مي دهد كه‬
‫ضريب تبديل غذايي از يك منحني سيگموئيدي تبعيت مي كند‪.‬عالوه بر سطوح معين نشاسته‪ ،‬ميزان‬
‫سرعت پايين نشاسته در بروز اثرات مثبت مورد انتظار نيز دخالت دارد‪.‬اما پايين بودن سرعت هضم‬
‫نشاسته از يك حد آستانه اي ‪،‬نه تنها در هضم نشاسته بهبودي حاصل نمي گردد بلكه باعث‬
‫پيچيدگيهاي در هضم نشاسته در ايلئوم ميشود‪.‬‬
‫تاثير فرآيند كردن غذا برروي سرعت هضم نشاسته‬
‫از پروژه اي كه در انستيتو ‪ De Schothrest‬انجام شده مي توان نتيجه گرفت منابع نشاسته اي پلت‬
‫شده بيشترين تغييرات را برروي سرعت هضم نشاسته دارند و به دنبال آن عملكرد رشدي را در صورت‬
‫استفاده از فرموالسيون ويژه تغيير مي دهند‪.‬در اين آزمايش پلتهايي از نخود و ذرت يا كاساوا و گندم كه‬
‫تامين كننده نشاسته جيره هاي غذايي بودند‪.‬تهيه گرديد‪.‬بعضي از پلتها تحت بخار آب قرا گرفتند و‬
‫منبسط شدند‬
‫پلتهاي تحت بخار در مقايسه با پلتهاي حرارت داده نشده داراي بيشترين سرعت هضم نشاسته‬
‫بودندباالترين سرعت نشاسته مربوط به تيمار با اعمال حرارت باال در كوتاهترين زمان بود‪.‬در مقايسه‬
‫ديگري كه بين تيمارهاي حرارت نديده صورت گرفت‪،‬جيره هايي كه نشاسته آنها از ذرت و كاساوا تامين‬
‫شده بود نسبت به گروههاي ديگر تعيير جزئي در هضم غذا و عملكرد رشدي جوجه هاي گوشتي ايجاد‬
‫كرده بودند‪.‬‬
‫دكتر ‪ Aar vander‬نتيجه گرفت اگر چه سرعت پايين تجزيه شدن نشاسته باعث بهبود در عملكرد و‬
‫رشد جوجه هاي گوشتي مي شود ولي اين بهبودي شايد نتيجه عدم توجه به نحوه فرايند كردن اقالم‬
‫خوراكي از دست برود بطورئيكه سرعت پايين هضم نشاسته نتيجه مورد انتظار را ندهد‪.‬بعنوان يك قانون‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫كلي‪.‬روشهاي فرايندهاي كر دن تنها باعث افزايش تجريه پذيري نشاسته مي شود ولي‬
‫قادر به كاهش سرعت هضم نشاسته نمي باشد‪.‬‬
‫پيش بيني نتايج حاصل از فرايندهاي كردن‪:‬‬
‫در حقيقت حاال امكان دارد پيش بيني كرد كه آسياب و پلت كردن با فشار بخار در سرعت هضم نشاسته‬
‫موجود در منابع تامين كننده نشاسته جيره ها تاثير دارد‪.‬در پروژه اي كه در آزمايشگاه انستيتو ‪De‬‬
‫‪ Schothrost‬بر روي قابليت تجزيه پذيري نشاسته انجام شد و در كنفرانس ناتينگهام ارائه گرديد‬
‫گزارش گرديد كه نشاسته تامين شده از منابع مختلف در دو ساعت اول تغذيه شده اكثرا مورد تجزيه‬
‫قرار مي گيرد اما در مواردي كه جيره مخلوطي از منابع تامين كننده نشاسته اي همانند سورگوم و گندم‬
‫باشد‪،‬سرعت تجزيه پذيري آن آهسته مي باشد و مخصوصا در سنين ‪ 2‬ال ‪ 03‬روزگي بيشترين تاثير را بر‬
‫بازده ضريب تبديل غذايي خواهد داشت‪.‬‬
‫انسولين و سواالت پروتئين‪:‬‬
‫نهايتا علت اينكه سرعت تجزيه شدن چگونه برروي رشد جوجه هاي گوشتي تاثيرگذار مي بشد به‬
‫عنوان يك رويدا قابل پيش بيني مي باشد بهر حال محققان هلندي پيشنهاد كردند كه وقتي همه‬
‫نشاسته در نيمه ابتدائي روده كوچك جوجه هاي گوشتي هضم شود‪ ،‬پاسخ به هورمون انسولين كوتاهتر‬
‫خواهد بود در حالي كه استفاده از جيره اي حاوي نشاسته با هضم انتهايي روده اي باعث دسترسي كامل‬
‫جوجه به مواد مغذي هضم شده مي شود و ميزان جذب بيشتري صورت خواهد گرفت‪.‬‬
‫دكتر ‪ Vander Aar‬خاطر نشان كرد كه سرعت پايين در تجزيه پذيري نشاسته مي تواند يك مزيت‬
‫قابل توجه بواسطه صرفه جويي در مصرف پروتئين داشته باشد‪.‬‬
‫در يك نظريه ارائه شده مكانيزم احتمالي هضم در انتهاي روده كوچك براين مبناست كه در اين قسمت‬
‫سلولهاي ديواره روده كوچك قادر به ساختن مقدار بيشتري گلوگز مي باشند در نتيجه اين عمل ديگر‬
‫نيازي به اكسيداسيون اسيد آمينه براي تامين انرژي بيشتر نمي باشد‪.‬‬
‫در مطالعه مقاالت به نظر مي رسد كه افزودن اسيد امينه به جيره تنها در زماني باعث بهبود در بازده‬
‫مصرف خوراک خواهد گرديد كه نشاسته موجود در جيره سريعا قابل هضم باشد‪ .‬بنابراين به خوبي مي‬
‫توان به اين نتيجه كلي رسد كه بازده مناسب در جذب پروتئين به طور قابل مالحضه اي به وجود همزمان‬
‫منابع نشاسته با سرعت هضم پايين بستگي دارد‬
‫و اين پيامد به ويژه هنگام استفاده از جيره هايي با سطوح پايين اسيد آمينه به طور قابل مالحضه اي‬
‫ديده مي شود‪.‬‬
‫احتياجات اسيد امينه اي پايين تر نتايج آزمايشات مختلف نشان مي دهد كه در جيره هاي حاوي‬
‫نشاسته باسرعت هضم پليين ‪،‬نيازمنديهاي اسيدامينهاي جيره اي به ميزان ‪ 6‬ال ‪ 1‬درصد كاهش مي‬
‫يابد‪.‬يكي ديگر از مزاياي كه بيان آن از عناوين ذكر شده در سخنراني دكتر‪ Vandar Aar‬فراموش‬
‫گرديد اين بو د كه در حال حاضر مرغداران پرورش دهنده جوجه هاي گوشتي تمايلي به استفاده از‬
‫داروهاي آنتي كوكسيديوز را ندارند‪.‬براي اطالع اين مرغداران بايد اين نكته را بيان كرد كه در جيره هاي‬
‫خاوي نشاسته با سرعت هضم باال ‪ ،‬سكوم جوجه ها جمعيت بااليي را ار ميكروبهاي را‪ Clostridi‬را از‬
‫خود نشان داددر حالي كه در جيره هاي حاوي نشاسته با سرعت هضم كند تعداد باكتريهاي مضر كمتر‬
‫مي باشد كه مي توان نتيجه گرفت كه جيره اي حاوي نشاسته با سرعت هضم كند باعث تغيير جمعيت‬
‫ميكروبي انتهاي روده و متعاقبا باعث سالمتي دستگاه گوارش مي گردد‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫يماريهائي كه سوددهي را كم ميكند‬

‫بيماري هايي كه سوددهي جوجه هاي گوشتي خاورميانه را تحت تأثير قرار مي دهند‪.‬‬

‫توليد كنندگان جوجه هاي گوشتي در خاورميانه مواجه با يكسري بيماري هايي هستند كه روي ميزان‬
‫رشد و ضريب تبديل غذايي تأثير منفي گذاشته و مرگ ومير جوجه ها را افزايش مي دهد‪ ،‬ميزان ضرر و‬
‫زيان اقتصادي ايجاد شده توسط اين بيماري ها توسط نوع بيماري ومدت زمان درگيري گله و شرايط‬
‫كنترلي و پيشگيري كه صاحبان گله ها در پيش مي گيرند‪ ،‬تحت تأثير قرار مي گيرد‪.‬‬

‫بطور معمول بيماري هاي طيور براساس شدت شان نيز مي توانند مورد تقسيم بندي قرار گيرند بيماري‬
‫هاي با شدت باال شامل آنفوالنزاي طيور با بيماري زايي باال و بيماري نيوكاسل احشايي حاد (‪)VVND‬‬
‫مي باشد‪ .‬نيوكاسل احشايي حاد بخصوص در گله هاي مادر باعث مرگ ومير بااليي مي شود‪ .‬دربسياري از‬
‫كشورهاي خاورميانه اين بيماري با استفاده از تركيب (بيوسكوريتي و واكسيناسيون) كنترل شده است‪.‬‬

‫ايران ‪ ،‬عربستان سعودي ‪ ،‬پاكستان واحتماال" كشورهاي ديگري نيز مشكل بيماري آنفوالنزاي طيور‬
‫متوسط تا حاد را به تنهايي يا همراه با بيماري هاي ديگر داشته اند‪ .‬در تعدادي از كشورها پايشهاي‬
‫سرمي وجود آنتي بادي بر عليه آنفوالنزا را نشان داده است واضح است كه سويه هاي با حدت متوسط‬
‫‪ H5‬و‪ H7‬تحت تأثير موتاسيون‪ ،‬قابليت تبديل به سويه هاي با حدت بسيار باال را دارند‪.‬‬

‫اين مسأله باعث ايجاد آنفوالنزايي با بيماري زايي بسيار حاد در آمريكا در سال ‪ ،7281‬مكزيك شمالي در‬
‫سال ‪ ، 7221‬و ايتاليا درسال ‪ 7222‬شده است ‪.‬‬

‫خسارت مداوم‬

‫بيماري هاي مخربي باعث وارد آمدن خسارات مداومي تقريبا" به كل كشورهاي خاورميانه مي شود‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫بيماري هاي عفوني در گله هاي تجارتي بصورتي منفرد اتفاق نيفتاده بلكه مجموعه بيماري‬
‫هايي هستند كه در طول دوره رشد جوجه ها را مبتال مي كنند‪.‬‬

‫ويروس هاي تضعيف كننده سيستم ايمني و عوامل تنفسي مكررا" بصورت سينرژيسم ديده مي شوند و‬
‫سپتي سمي اي ‪ .‬كواليي و تورم كيسه هاي هوايي با منشا كلي فرمي عامل اصلي مرگ ومير وكاهش رشد‬
‫شناخته شده است‪ .‬ويروس هاي ضعيف كننده ايمني شامل ويروس هاي موجد بيماري مارک ‪ ،‬بيماري‬
‫گامبورو و ويروس كم خوني عفوني جوجه ها مي باشند كه باعث كاهش ايمني همورال و ايمني بافتي‬
‫شده ‪ ،‬تأثير ويروسهاي تنفسي را افزايش داده و پاسخ به واكسيناسيون را كاهش مي دهند ‪ .‬ويروس هاي‬
‫عامل بيماري گامبورو و مارک به ميزان زيادي نسبت به عوامل محيطي مقاوم هستند و در جاهاييكه ضد‬
‫عفوني نشده اند باقي خواهد ماند‪ .‬وجود گله هاي چند سني يا نزديك بودن مرغداريها به هم موجب‬
‫مواجه زود هنگام گله هاي طيور با اين ويروس ها شده و تضعيف پاسخ هاي ايمن را خواهيم داشت‪.‬‬

‫ويروس عفوني جوجه ها قابليت انتقال عمودي از گله هاي مادر به جوجه ها را دارد‪ ،‬از اينرو ايجاد ايمني‬
‫مناسب در گله هاي مادر جهت جلوگيري از اين انتقال ضروري مي باشد همچنين وجود آنتي بادي‬
‫مادري كافي بر عليه بيماري هاي نيوكاسل ‪ ،‬گامبورو و برونشيت در جوجه ها ضروري است كه اين امر با‬
‫هيپرايمينايمون كردن گله مادر حاصل مي شود‪.‬‬

‫برنامه هاي هماهنگ‬

‫در كمپاني هايي كه بصورت مستقل عمل كرده و به امر فروش دان ‪ ،‬جوجه يكروزه و جوجه هاي گوشتي‬
‫مشغول اند‪ ،‬عالقه كمي نسبت به تحقيق در مورد(بيوسكوريتي)‪ ،‬واكسيناسيون گله هاي مادر وحذف‬
‫بيماري هاي داراي قابليت انتقال عمودي وجود دارد‪ .‬هر بخش از اين نوع صنعت تنها به افزايش‬
‫سوددهي خود فكر مي كند‪ ،‬بدون اينكه توجهي به موفقيت ديگر اجزاي زنجيره توليد بكند‪ .‬ولي شركت‬
‫هاي معظمي كه حوزه عمل وسيعي دارند در مورد كيفيت دان ‪ ،‬توليد جوجه هاي عاري از بيماري هاي‬
‫داراي انتقال عمودي وكافي بودن ميزان آنتي بادي هاي مادري در جوجه ها تحقيق مي كنند‪.‬‬

‫ضريب تبديل غذايي و ماندگاري جوجه هاي گوشتي در چنين شرايطي به بهترين وضعيت خود خواهد‬
‫رسيد‪ .‬در اين نوع صنعت هربخش توليدي هزينه ودرآمد خود را براساس جوجه گوشتي قابل عرضه به‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫بازار محاسبه مي كند‪ .‬اين نوع برنامه هاي هماهنگ با هم ‪،‬بروز بيماري ها و پيامدهاي‬
‫حاصله را به حداقل مي رساند‪ .‬تجربيات عملي كه در طول ‪ 03‬سال گذشته بدست آمده است‪ ،‬اهميت و‬
‫ارزش پيشگيري از بيماري ها را نشان مي دهد‪ .‬شركت هاي بزرگي در آمريكاي شمالي و اروپاي غربي‬
‫تأكيد بر(ريشه كني بيماري هاي منتقله به طريقه عمودي ‪ ،‬بيوسكوريتي سطح باال و استفاده از برنامه‬
‫هاي واكسيناسيون مؤثرتر) دارند‪.‬‬

‫در مقايسه با اين برنامه ها در تعدادي از كشورهاي خاورميانه هنگام مواجهه با شيوع بيماري ها و افزايش‬
‫مرگ ومير پرنده ها كه اثر تركيبي از بيماري هاي ضعيف كننده ايمني و بيماري هاي تنفسي حاصل شده‬
‫است ‪ ،‬از مصرف ميزان باالي آنتي بيوتيك جهت درمان گله استفاده مي شود‪ .‬استفاده ناصحيح از آنتي‬
‫بيوتيك ها تا ‪ 03‬درصد هزينه هاي تمام شده جوجه هاي گوشتي را مي تواند شامل شود‪ .‬تجويز طوالني‬
‫مدت و بيشتر از حد آنتي بيوتيك هايي نظير كينولون ها‪ ،‬ماكروليدها و داروهاي سولفاناميدي منجر به‬
‫بروز مقاومت هاي وسيع دارويي شده است ‪ .‬اين مساله نه تنها تأثيرات داروها را كاهش مي دهد‪ ،‬بلكه‬
‫دليل عمده بروز مقاومت دارويي دربين جمعيت انساني مي باشد‪ .‬تجويز بي هدف داروها جهت مقابله با‬
‫سپتي سمي اي‪.‬كواليي ممكن است تا ‪ 0‬روز قبل از فروش جوجه ها ادامه داشته باشد‪ .‬عدم رعايت‬
‫صحيح زمان پرهيز از مصرف داروها منجر به آلوده شدن زنجيره غذايي و مصرف مواد پروتئيني واجد‬
‫باقي مانده هاي دارويي مي شود‪.‬‬

‫تجويز بي هدف داروها‬

‫دامپزشكاني كه آموزش تئوريكي الزم را ديده اند با آزمايشگاههاي تشخيصي دولتي ‪ ،‬كارخانجات تهيه‬
‫دان و تهيه كنندگان جوجه همكاري دارند ‪.‬اما بهرحال مشكالتي در رابطه با همه گيرشناسي بيماري ها‪،‬‬
‫تداخل عوامل بيماري زا با محيط و اقتصاد توليد وجود دارد‪ .‬دامپزشكان آموزش هاي الزم را ديده اند تا‬
‫بدون بررسي هاي دقيق علمي و اقتصادي آنتي بيوتيك ها را تجويز نكنند اما توسط توليد كنندگان و‬
‫صاحبان مزارع تحت فشار قرار داده مي شوند تا بدون بررسي هاي كافي داروها را تجويز كنند‪.‬‬

‫وجود رشتـــه هاي تخصصي در زمينه پيشگيري از بيماري ها ضروري است و وجود برنامه هايي در‬
‫زمينه مديريت تهويه ‪ ،‬ايمونيزاسيون ‪ ،‬روش هاي تشخيصي آزمايشگاهي و تجربي و تفسير ركوردهاي‬
‫توليد و سرولوژي الزم است ‪ .‬در بعضي موارد دامپزشكاني از آمريكا و اروپاي غربي توسط شركت هاي‬
‫بزرگ به خدمت گرفته شده اند تا بيماري را با استفاده از (پيشگيري و درمان صحيح آنها) كنترل‬
‫كنند‪.‬دامپزشكان در بيشتر كشورهاي خاورميانه امكانات تشخيص محدودي دارند‪ ،‬آزمايشهاي سرولوژي‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫از طريق اليزا گران تمام مي شود و جداسازي و تشخيص عوامل بيماري زاي طيور بعلل (‬
‫وجود تعدادكم تكنيسين هاي ماهر‪ ،‬نبود تخم مرغ هاي ‪ ، SPF‬نبود سيستم هاي كشت بافتي و مواد‬
‫الزم آنها) دچار وقفه مي شود‪ .‬عمده ترين مشكالتي كه در زمينه بيماري هاي طيور در خاورميانه وجود‬
‫دارد شامل عفونت هاي ويروسي و باكتريهايي مي شودكه به هر دو طريقه افقي و عمودي منتقل شده و‬
‫بصورت تركيبي از بيماري هاي سيستمهاي تنفسي و گوارشي را درگير مي كنند‪.‬‬

‫بيماري مايكوپالسما‬

‫اين بيماري قابليت انتقال عمودي داشته و در هر دو مزارع اجداد و مادرديده شده منجر به كاهش رشد‬
‫جوجه هاي گوشتي همراه با افزايش حساسيت نسبت به تورم كيسه هاي هوايي با منشا اي‪.‬كواليي مي‬
‫شود‪.‬‬

‫بيماري مايكوپالسما (با منشاء مايكوپالسما گالي سپتكيوم و مايكوپالسما سينوويه ) توسط معيارهاي‬
‫صحيح بيوسكوريتي كه در گله هاي اجداد اعمال مي شود و اين گله ها از مزارع الين عاري از بيماري‬
‫تهيه مي شوند‪ ،‬مي تواند كنترل شود‪ .‬اين بيماري ها با سوددهي تناسب معكوس دارد‪ .‬معيارهاي كنترلي‬
‫شامل واكسيناسيون گله هاي مادر سالم با استفاده از واكسن هاي تخفيف حدت يافته درطي دوره‬
‫پرورش مي باشد‪ .‬باكتري هاي مايكوپالسما (كشته) معموال" تأثيري ندارند‪ .‬اين بيماري در جوجه ها مي‬
‫تواند توسط تجويز صحيح داروهايي نظير تايلوزين‪ ،‬لينكومايسين و ديگر داروهاي ازبين برنده‬
‫مايكوپالسما تضعيف شود‪ .‬واكسيناسيون گله هاي مادر و تجويز آنتي بيوتيك هاي عاري از بيماري زاي‬
‫خاص پيشگيري كننده‪ ،‬سودمند است و تأكيد شده است كه ريشه كني ‪ Mg‬براي سودمندي صنعت‬
‫طيور الزم و ضروري است ‪.‬‬

‫بيماري هاي مارک‬

‫اين عفونت همه جا گير‪ ،‬باعث تضعيف ايمني و سپتي سمي اي‪ .‬كواليي متعاقب آن در كشورهاي‬
‫خاورميانه مي باشد‪ .‬برنامه هاي كنترلي جهت تضعيف اين بيماري در جوجه هاي گوشتي شامل برنامه‬
‫هاي جوجه ريزي همسن‪ ،‬ضدعفوني سالن ها بين دوره هاي مختلف جوجه ريزي و استفاده از برنامه هاي‬
‫واكسيناسيوني مؤثر مي باشند‪ .‬در كشورهاي خاورميانه استفاده از واكسن هاي ‪ HTV‬همرا ه سلولي يا‬
‫واكسن هاي تركيبي ‪ HTV_SB‬كه بصورت داخل تخم مرغي و يا زيرجلدي در جوجه هاي يكروزه‬
‫استفاده مي شوند ضروري مي باشد‪ ،‬در گله هاي مادر بايد واكسن هاي سويه ريسپس استفاده شود كه‬
‫ميزان بااليي از ايمني را بوجود آورده و مشكل تداخل با آنتي بادي هاي مادري از بين مي رود‪ .‬تاكيد‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫شده است كه واكسن لئوفيليزه بيماري مارک دربرابر نوع بيماريزاي سويه هاي وحشي كه‬
‫در خاورميانه وجود دارند تأثيري ندارد‪.‬‬

‫بيماري بورس عفوني ‪ ( 0‬گامبورو)‬

‫مهمترين تضعيف كننده سيستم ايمني‪ ،‬ويروس عامل اين بيماري مي باشد كه منجر به پاسخ ضعيف‬
‫نسبت به واكسيناسيون شده و حساسيت پرنده ها را نسبت به عفونت هاي تنفسي و سپتي سمي‬
‫اي‪.‬كوالي ثانويه افزايش مي دهد‪ .‬كنترل بيماري بورس عفوني (‪ )IBD‬نيازمند انتقال ميزان باالي آنتي‬
‫بادي مادري مي باشد‪ .‬اين امر با استفاده از تجويز واكسن هاي زنده تخفيف حدت يافته جهت تحريك‬
‫سيستم ايمني گله هاي مادر درطي دوره پرورش آنها حاصل مي شود‪ .‬تزريق واكسن هاي روغني كشته‬
‫در موقع انتقال آنها ودر صورت نياز در اواسط توليد‪ ،‬انتقال آنتي بادي كافي به نتايج را ممكن مي سازد‪.‬‬
‫تحت شرايط ريسك باالي مواجهه با سويه هاي بيماري زاي ‪ ، IBD‬گله ها مي توانند بصورت تجويز‬
‫داخل تخم مرغ يا تزريق زيرجلدي در سن يكروزگي ايمن شوند‪ .‬هردوي واكسن هاي تخفيف حدت‬
‫يافته و يا تركيبي از ويروس زنده همراه با فاكتور خنثي كننده مي توانند استفاده شوند‪.‬‬

‫واكسن هاي تخفيف حدت يافته همرا ه با آب آشاميدني و با رعايت احتياط هاي الزم بصورت متوالي در‬
‫دوره رشد مي تواند استفاده شود‪ .‬انتخاب سويه واكسن وزمان تجويز واكسن با استفاده از پايشهاي‬
‫سرولوژي صورت مي گيرد كه زمان كاهش آنتي بادي هاي مادري ‪ ،‬پاسخ به واكسيناسيون اوليه وسن‬
‫ابتالي به بيماري تعيين مي شود‪.‬‬

‫عالئم باليني ناشي از مواجهه گله با عفونت مي تواند از طريق مشاهده و ويزيت گله ها‪ ،‬ميزان مرگ ومير‬
‫و آزمايشهاي پس از مرگ مورد بررسي قرار گيرد‪ .‬در گله هايي كه شيـــــوه پيشرونده سپتي سمي‬
‫اي‪ .‬كواليي ديده مي شـــــود‪ ،‬جوجه هاي مبتــــال ‪ ،‬آتروفي بورس فابرسيوس را نشان مي دهند‬
‫كه بيانگر مواجهه قبلي جوجه ها با ويروس بيماري بورس عفوني مي باشد‪ .‬واضـــــــح تر‬

‫اينكه بطور معمول جوجه هاي غير مبتالي گله ‪ ،‬فرم و اندازه بورس شان متناسب با سنشان مي باشد‪.‬‬

‫بيماري نيوكاسل حاد‬

 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫بيماري نيوكاسل حاد تقريبا" در تمام كشورهاي خاورميانه بصورت اندميك وجود دارد وشيوع آن در اثر‬
‫عملكرد واكسيناسيون هاي فشرده مي باشد‪ .‬وقتي كه گله ها در جاي خاصي‪ ،‬به ميزان ‪%13- 53‬‬
‫حساسيت در برابر اين بيماري مي رسند‪ ،‬شيوع كلينيكي بيمار ‪ VVND‬اتفاق مي افتد‪ .‬رفت و آمد‬
‫افراد‪ ،‬ماشين هاي حمل دان و بار مي توانند ويروس اين بيماري را وارد مزرعه كرده و عفونت را مابين‬
‫قسمت هاي مختلف مزرعه منتشر كنند‪ .‬بعضي مناطق نزديكي واحد هاي مستقل مرغداري با هم ديگر‬
‫همراه با روش هاي بيوسكوريتي ضعيفي كه دارند يك مجموعه چند سني عظيمي را بوجود مي آورند كه‬
‫ممكن است صدها كيلومتر مربع گستردگي داشته باشند‪ .‬محافظت گله ها بر عليه ‪ VVND‬برنامه‬
‫واكسيناسيون صحيحي مي خواهد‪.‬‬

‫تجربه نشان مي دهد واكسن هيچنر تخفيف حدت يافته كه بصورت اسپري استفاده مي شود بايد با‬
‫واكسن هاي كشته تزريقي كه واحد ميزان بااليي آنتي ژن است همراه شود‪ .‬سپس گله ها با‬
‫واكسيناسيون هاي مداومي كه با فاصله ‪ 73‬روزه انجام مي شوند‪ ،‬در طي دوره پرورش بر عليه بيماران‬
‫ايمن شوند‪ .‬وقتي كه سيستم ايمني ابتدا با واكسن سويه هيچنر تحريك مي شود‪ ،‬در گله هاي عاري از‬
‫مايكوپالسما و با مديريت و سيستم تهويه قابل قبول‪ ،‬مي توان از واكسن سويه السوتا استفاده كرد‪.‬‬
‫سويه واكسني كه استفاده مي شود بستگي به ميزان ريسك ابتالي به بيماري و سن مواجهه با بيماري‬
‫دارد كه توسط بررسي سرمي آنتي بادي ها معلوم مي شود‪ .‬در جاهاييكه ‪ VVND‬اندميك است سويه‬
‫هاي اولستر‪ V4 ،‬و سويه هاي با منشا گوارش بعلت ايجاد ايمني ناكافي توصيه نمي شوند‪ .‬توصيه مي‬
‫شود كه قابليت هر برنامه واكسيناسيوني با استفاده از مواجهــــه جوجه هاي گوشتي ‪ 03‬روزه با سويه‬
‫هاي وحشي ويروس عامل ‪ VVND‬تحت شرايط كنترل شده آزمايشگاهي مورد ارزيابي قرار گيرد‪.‬‬

‫الرنگوتراكئيت‬

‫اين بيماري در تعداد خاصي از كشورها اندميك است و ممكن است بر اساس يك زمينه فصلي‪ ،‬رخداد‬
‫الرنگوتراكئيت را در اين كشورها داشته باشيم ‪.‬تشخيص زود هنگام اين عفونت با استفاده از جداسازي‬
‫وتشخيص عامل بيماري يا با استفاده از پايشهاي سرولوژيك جهت كنترل اين بيماري حياتي است‪.‬‬

‫متعاقب شيوع اين بيماري ‪ ،‬اجراي برنامه واكسيناسيون مؤثر بدون كوچكترين تأخيري الزم و ضروري‬
‫است‪ .‬مطالعات در آمريكا نشان مي دهد كه واكسن هاي با منشاء تخم مرغي نسبت به واكسن هاي با‬
‫منشاء كشت سلولي ايمني بهتري را بوجود مي آورند واكسن ها مي توانند بصورت قطره چشمي يا همراه‬
‫با آب آشاميدني تا ‪ 1‬روز قبل مواجهه با بيماري مصرف شوند‪ .‬تاكيد شده است كه واكسن اين بيماري‬
‫تنها در مناطقي استفاده شود كه بيماري در آن منطقه تشخيص داده شده است‪ .‬گله هاي واكسينه شده‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫ويروس الرنگوتراكئيت را به مدت زمان طوالني دفع خواهند كردو گله هاي مادر و پولت‬
‫هاي تجارتي ممكن است ويروس را به نقاط جديد وارد كنند‪.‬‬

‫لكوز طيور – سويه ز ‪0‬‬

‫اين عفونت به طريقه عمودي منتقل شده و اولين بار در سال ‪ 7223‬در طيور مادر ديده شده است ‪.‬‬
‫پيشرفت هايي كه در زمينه تكنيك هاي بيولوژيكي مولكولي حاصل شده منجر به تشخيص گله هاي‬
‫آلوده شده و به پرورش دهندگان اين اجازه را داده تا تقريبا" عفونت را از بين ببرند‪ .‬درچند سال گذشته‬
‫خسارات حاصل از اين بيماري كاهش داشته است‪ .‬اين بيماري بطور معمول در گله هاي مادر ديده شده و‬
‫با افزايش مرگ ومير پيش رونده مشخص مي شود كه مي توانـد ‪ 03-13‬درصد خروس ها و مرغ ها را‬
‫شامل شـــود‪.‬عاليم كالبد گشايي شامل تومورهاي احشايي و استخوان ها وجناغ مي باشد‪.‬‬

‫نتايج حاصل از گله هاي آلوده ممكن است عدم رشد نشان دهند‪ .‬براساس گزارش هاي اوليه تحت‬
‫شرايط آزمايشگاهي اين بيماري ضعيف كننده ايمني نيست ‪ .‬بهر حال ممكن است تحت شرايط تجربي‬
‫تقابل اثر هايي مابين اين عفونت و بيماري مارک و بيمــــاري كم خوني عفوني جوجه ها رخ دهد‪ .‬گله‬
‫هاي درگير مي توانند با استفاده از شناسايي ميزان باالي آنتي ژن ‪ P 58‬اختصاصي موجود در آلبومين‬
‫تخم مرغ ها وسواب هايي كلواكي تشخيص داده شوند‪ .‬تاكيد شده است كه در استفاده از آزمايش اليزا‬
‫تعدادي مثبت كاذب وجود دارد‪ .‬تاييد تشخيص جداسازي و شناسايي ويروس لوكوز با استفاده از‬
‫تكنولوژي واكنش هاي زنجيره اي پلي مر از ترانس كريپتاز معكوس صورت مي گيرد‪ .‬اين آزمايش ها تنها‬
‫در آزمايشگاه هاي مجهز اروپايي مي تواند انجام بگيرد‪.‬‬

‫كلي باسيلوز‬

‫اين عفونت يك بيماري اختصاصي نيست اما در نتيجه تضعيف ايمني و عفونت تنفسي بوجود مي آيد‪.‬‬
‫كلي باسيلوز و تورم كيسه هاي هوايي در اثر مايكوپالسما‪ ،‬مواجهه با سرما در طي دوره پرورش وعدم‬
‫وجود تهويــــه كافي در طي نيمه دوم دوره پرورش تشــــديد مي شود‪ .‬تغييرات روزانه دما‪ ،‬ميزان‬
‫باالي گرد وغبار و انباشته شدن آمونياک گله ها را مستعد اثرات عفونت هاي تنفسي كرده و شيوع‬
‫سپتي سمي اي‪ .‬كواليي در سطح گله افزايش خواهد يافت ‪ .‬تضعيف ايمني و بخصوص بيماري بورس‬
‫عفوني پاسخ سيستم ايمني را كاهش داده و بعنوان عاملي در جهت بروز كلي باسيلوزهاي مجدد معرفي‬
‫شده است ‪ .‬اين بيماري مي تواند با استفاده از اعمال برنامه هاي صحيح واكسيناسيون برعليه بيماري‬
‫هاي ضعيف ك ننده ايمني و بيماري هاي تنفسي كاهش داده مي شود‪ .‬اين امر نيازمند انتخاب سويه هاي‬
‫واكسن مناسب و تعيين صحيح زمان تجويز واكسن مي باشد‪ .‬مؤثر بودن برنامه هاي واكسيناسيون بايد با‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫استفاده از پايش هاي سرمي بررسي شود‪.‬‬

‫كلرينــــه كردن آب به ميزان ‪ ، mpp 2‬شستشوي مكرر سيستم هاي آبرساني جهت ممانعت از‬
‫تجمع اجرام و عوامــــل عفوني در لوله هاي آب وقوع كلي سپتي سمي را كاهش خواهد داد‪ .‬تجويز‬
‫آنتي بيوتيك حتي اگر بر اثر آزمايش تعيين حساسيت ميكروبي نيز صورت بگيرد‪ ،‬مرگ ومير را تنها‬
‫درطي زمان درمان‪ ،‬كاهش خواهد داد‪ .‬تجويز آنتي بيوتيك بايد بر اساس قوانين دارويي موجود صورت‬
‫بگيرد‪ .‬هزينه تجويز داروها قابل توجه بوده و در تجويز آنها بايد ارزيابي ( سودمندي هزينه ) صورت‬
‫بگيرد‪.‬‬

‫سندرم تورم سرا‬

‫اين بيمــــــاري تظاهر اختصاصي سلوليت اي كواليي بوده و در گله درگيـــر تا ‪ 76‬درصد مرگ ومير‬
‫در اثر تـــورم دور چشمـــــي و كلـــي سپتي سمي ناشي از آن مي تواند اتفاق بيفتد‪ .‬منشـــاء‬
‫اين عارضه چند عاملي بوده و نيازمنــــد تضعيف ايمني توسط بيماري هاي گامبورو‪ ،‬كم خوني عفوني‬
‫جوجه ها و مارک مي باشد وپاسخهاي ايمني همورال و پاسخهاي ايمني بافتي موضعي تضعيف مي يابند‪.‬‬
‫برخي استرس هاي تنفسي به همراه تهويه پايين تر از حد ايده آل منجر به تجمع گرد وغبار و آمونياک‬
‫مي شود‪ .‬عفونت هاي مستعدكننده شامل پنومو ويروس ها‪ ،‬كرونا ويروس ها( برونشيت عفوني) و يا‬
‫بيماري نيوكاسل سنتوژن مي باشند كه عفونت بخش فوقاني دستگاه تنفسي را بوجود مي آورند ‪ .‬پنومو‬
‫ويروس ها بطور اختصاصي التهاب ملتحمه‪ ،‬التهاب كام و مجراي بيني را ايجاد مي كنند‪.‬‬

‫جوجه هاي مبتال چشمهايشان را مورد خارش قرار داده و به كوالي بيماريزا امكان تهاجـــم به بافت‬
‫هاي زير جلوي چشم ها وسر را مي دهند‪ .‬وارد آوردن جراحت به سر وبافت لنفاوي ملتحمه وضعيت‬
‫حاصل را مستعد ايجاد سلوليت مي كند‪ .‬پرندگان داراي وضعيت خفيف بيماري مي توانند به پن ديگر‬
‫منتقل شده و با در اختيار گذاشتن آب وغذا حفظ شوند‪ .‬عوامل بيماريزايي كه گله ها را در خاورميانه‬
‫درگير مي كنند تقريبا" شبيه جدايه هايي هستند كه در نيم كره غربي ديده مي شوند‪ .‬شدت و دامنه‬
‫بيماري ها به علل ذيل در كشورهاي خاورميانه باالتر است ‪:‬‬

‫وجود استانداردهاي پايين بيوسكوريتي‪ ،‬فروش پرنده زنده ‪ ،‬برنامه هاي واكسيناسيون غير مؤثر ‪،‬‬
‫امكانات تشخيصي ناكافي و تاكيد بيش از حد به درمان اين آنتي بيوتيكي ‪ ،‬مشكالت مربوط به تكنولوژي‬
‫با استفاده از آموزش و تحقيق مي تواند حل شود‪ .‬نقايص ساختاري نيز در طي زمان و با حركت اين‬
‫صنعت بطرف يكپارچگي مي تواند حل شود‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫مديريت سيستمهاي آبخوري قطره اي در پرورش جوجه هاي گوشتي‬

‫جوجه هاي گوشتي قادرند بدون دسترسي به غذا‪ ،‬هفته ها به حيات خود ادامه دهند ولي آنها تنها‬
‫چندين روز قادر به تحمل بي آبي هستند لذا تامين مناسب آب و بخصوص كيفيت آب مصرفي‪ ،‬از‬
‫مهمترين مسائل مديريتي موجود در سالنهاي پرورش جوجه هاي گوشتي محسوب مي شود‪.‬‬

‫مقدمه‪:‬‬
‫در سالهاي اخير‪ ،‬يكي از متداولترين سيستمهاي آبخوري مورد استفاده در سالنهاي پرورش جوجه هاي‬
‫گوشتي‪ ،‬سيستم آبخوري قطره اي مي باشد‪ .‬از مزاياي اين سيستم آبخوري‪ ،‬كاهش هزينه هاي كارگري و‬
‫آسان نمودن عمليات تامين آب مورد نياز براي سالن و همچنين فراهم آوردن آب با كيفيت مناسب براي‬
‫جوجه هاي مورد پرورش مي باشد‪ .‬اگر چه نصب اين سيستم در سالن پرورش سودمنديهاي قابل توجهي‬
‫را به همراه خواهد داشت با اين وجود در صورت عدم اعمال يك برنامه مديريتي جامع و مناسب‪ ،‬اين‬
‫سيستم آبخوري قادر به برآورد سودمنديهاي مورد انتظار نخواهد بود‪ ،‬چرا كه نصب آبخوري قطره اي در‬
‫سالن‪ ،‬مطمئنا نياز به داشتن معلومات پيشين و اداره صحيح سيستم مذكور را خواهد مي طلبد‪ .‬در‬
‫بسياري از سالنهاي كه از اين سيستم آبخوري استفاده شده و با اين وجود دچار مشكالت عديده اي‬
‫هستند‪ ،‬غالبا ضعف آشكار مديريتي در اداره اين سيستم به چشم مي خورد‪ .‬اين مقاله مروري اجمالي بر‬
‫نكات مديريتي پيرامون كاربر د سيستم آبخوري قطره اي در سالنهاي پرورش جوجه هاي گوشتي خواهد‬
‫داشت‪.‬‬
‫مصرف آب‪:‬‬
‫آب مهمترين ماده مغذي مصرفي بوسيله يك موجود زنده مي باشد‪ .‬يك پرنده قادر است چندين روز‬
‫بدون دسترسي به غذا زنده بماند اما تنها چندين روز بي آبي را تحمل مي كند‪ .‬هدف از نصب هر سيستم‬
‫آبخ وري در سالن پرورش ‪ ،‬فراهم كردن آب كافي براي دستيابي به مناسبترين ميزان رشد‪ ،‬افزايش بازده‬
‫مصرف خوراک و افزايش عملكرد توليدي آنها مي باشد‪ .‬جوجه هاي گوشتي به مقدار زيادي آب احتياج‬
‫دارند بطوري كه ميزان آب مصرفي يك جوجه گوشتي ‪ 6‬پوندي در طول مدت پرورش‪ 76 ،‬پوند مي باشد‬
‫كه اين مقدار معادل ‪ 0/0‬گالن آب مي باشد‪ .‬در همين شرايط مقدار خوراک مصرفي در حدود ‪ 73‬پوند‬
‫براي اين جوجه برآورد شده است‪ .‬تحقيقات و مطالعات اخير در مورد ميزان روزانه مصرف آب در جوجه‬
‫هاي گوشتي منتج به بدست آمدن فرمول زير شده است‪:‬‬

‫‪0/18‬اونس × سن جوجه در آن روز = مصرف آب مصرف روزانه‬

‫‪3/1035‬گرم× سن جوجه در آن روز = مصرف آب مصرف روزانه‬

‫به عنوان مثال يك جوجه گوشتي در سن ‪ 73‬روزگي قادر است تا ‪ 7/8‬اونس آب را در طول ‪ 01‬ساعت‬
‫مصرف كند‪ ،‬اطالع از حجم كل آب مصرفي روزانه در سالنهاي پرورش جوجه هاي گوشتي بسيار حائز‬
‫اهميت است و از لحاظ مديريتي ميزان آن قبال بايد تخمين زده شود‪ ،‬چرا كه غالبا مصرف آب در سالن‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫همراه با تجويز داروهاي خوراكي‪ ،‬واكسنها و ساير ويتامينها و الكتروليتهاي مورد نياز مي‬
‫باشد‪ .‬و لذا به جهت اطمينان از وجود غلظت مناسب اين مواد مغذي مورد نياز در آب مصرفي پرنده‪ ،‬ابتدا‬
‫بايد مقدار كل آب مصرفي روزانه مورد نياز در يك سالن با ظرفيت جوجه مشخص تخمين زده شود‪.‬‬
‫بعالوه بررسي مقدار آب مصرفي روزانه در هر سالن پرورش‪ ،‬و مقايسه مقدار آن با حاالتي كه گله جوجه‬
‫هاي گوشتي مبتال به بيماري خاص يا يك مشكل مديريتي شده اند‪ ،‬دستيابي به استنتاجات علمي و‬
‫يافتن روابط موجود بين مسائلي همچون بروز بيماري و كاهش مصرف آب را امكانپذير خواهد نمود و لذا‬
‫در حاالت مشابه آتي كه مرغدار كاهش مصرف آب را مشاهده مي كند‪ ،‬بموقع از احتمال وجود يك‬
‫مشكل در سالن پرورش آگاه خواهد شد‪ .‬جدول شماره يك نيازهاي روزانه جوجه هاي گوشتي به آب را‬
‫تحت دماهاي مختلف سالن نشان مي دهد‪.‬‬

‫جدول ‪ -7‬احتياجات آب روزانه جوجه هاي گوشتي‬

‫ميانگين دماي داخل سالن پرورش‬
‫گالن به ازاي ‪ 733‬جوجه‬

‫‪75‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪95‬‬ ‫سن(هفته)‬

‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪49‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪117‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪56‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪132‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪66‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪144‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪70‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪8‬‬

‫مزايا و معايب سيستم آبخوري قطره اي‪:‬‬

‫از مزاياي بارز آبخوري قطره اي‪ ،‬كاهش هزينه هاي كارگري مي باشد‪ .‬بعضي از سيتمهاي آبخوري دستي‬
‫مانند آبخوريهاي زنگوله اي و فنجاني شكل‪ ،‬همواره نياز به تعويض مداوم و روزانه و همچنين ضدعفوني‬
‫مكرر دارند‪ .‬انجام فعاليت بدني طاقت فرسا و نياز به زمان طوالني براي تعويض آبخوريهاي دستي‪ ،‬شايد‬
‫بتواند بعضي از انگيزه هاي استفاده از آبخوريهاي قطره اي را توجيه كند‪ .‬نبايد فراموش كرد كه آبخوري‬
‫قطره اي به حداقل زمان ممكن براي تميز كردن احتياج دارد‪ .‬بسياري از مقاالت علمي‪ ،‬بازده مفيد اين‬
‫نوع آبخوريها را در مقايسه با آبخوريهاي ديگر به گزارش داده اند‪ .‬چند مطالعه نيز نشان دادند كه در گله‬
‫ايي كه از آبخوري قطره اي در سالن استفاده مي شود‪ ،‬ضريب تبديل غذايي به طور معني داري بهبود‬
‫يافته است‪ .‬مقاالت متعدد و كافي وجود دارد كه از تاثير نوع آبخوري نصب شده در سالن بر روي وضعيت‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫بهداشتي گله‪ ،‬حكايت دارد‪ .‬بطوري كه زماني كه آبخوري قطره اي در سالن تعبيه مي شود‪،‬‬
‫ميزان مرگ ومير و آلودگي باكتريايي و هزينه هاي درمان تقريبا هميشه كمتر از هزينه هاي حاصل از‬
‫وجود آبخوريهاي ديگر مي باشد‪ .‬همچنين تاثير انكارناپذير كاربرد اين سيستم آبخوري در كاهش‬
‫رطوبت بستر و ايجاد يك بستر مناسب در سالن كامال ثابت شده است‪ .‬بهر حال طراحي سيستم آبخوري‬
‫كه هيچگونه عيبي در آن نتوان يافت‪ ،‬هنوز از افقهاي تحقيقاتي بسياري از شركتهاي تجاري محسوب‬
‫مي شود و هنوز هم ارائه ايده وابتكار در جهت بهبود چنين سيستمهايي ادامه دارد‪ .‬به هر حال نبايد‬
‫هرگز به يك روي سكه نگاه كرد و نبايد از معايب آبخوريهاي قطره اي نيز غافل بود‪ .‬به عنوان مثال‬
‫هزينه اوليه نصب چنين سيستمي همواره باالتر از سيستمهاي ديگر مي باشد و عمال نياز به صرف ‪03‬‬
‫درصد‪ ،‬هزينه بيشتر نسبت به ساير سيستمها متداول و دستي دارد‪ .‬تعمير و استهالک اين سيستم‪ ،‬نيز‬
‫از جنبه اي ديگري است كه همواره هزينه هاي را در بر داشته است كه گاها اين هزينه ها چشمگير مي‬
‫باشد‪ .‬مكانيزم كار اين نوع آبخوري همواره بسته به نام شركت سازنده و نوع مدل مورد استفاده دارد‪ .‬بهر‬
‫حال مديريت آبخوري قطره اي نسبت به ساير سيستمها‪ ،‬پيچيده تر مي باشد و هر گونه اشتباه در اداره‬
‫اين سيستم مطمئنا خسارات غير قابل جبراني را به بار خواهد آورد بطوري كه عدم توجه به مسائل‬
‫مديريتي موجود در استفاده از اين آبخوري همواره با اتالف سرمايه همراه بوده است‪ .‬بعضي از پرورش‬
‫دهندگان جوجه هاي گوشتي براين باورند كه نوع خاصي از اين سيستم آبخوري باعث ايجاد محدوديت‬
‫در رشد جوجه هاي گوشتي مي گردد و بخصوص اينكه با افزايش سن جوجه هاي داخل سالن اين‬
‫محدوديت به طور آشكار قابل مشاهده مي باشد‪ .‬اين حالت عمدتا در سالنهاي احداث شده در آب و‬
‫هواي بسيار گرم مشاهده مي شود كه جوجه ها نمي توانند به خوبي آبخوريهاي دستي آز آبخوري قطره‬
‫اي استفاده كنند‪.‬اگر چه مقاالت محدودي چنين فرضيه را رد مي كنند با اين وجود در آب و هواي بسيار‬
‫گرم رعايت بعضي اصول براي اجتناب از بروز احتمالي اين مسئله ضروري مي باشد‪.‬‬
‫مديريت سيستم آبخوري قطره اي‪:‬‬
‫بيشتر آبخوريهاي قطره اي مجهز به يك تنظيم كننده فشار يا يك سيستم كنترل كننده مقدار آبي‬
‫هستند كه در اختيار جوجه ها قرار مي گيرد‪ .‬با چنين سيستمي ميزان فشار آب به طور هفتگي بر طبق‬
‫دستورالعملي كه كارخانه ارائه مي كند ‪ ،‬تنظيم مي شود‪ .‬زماني كه جوجه ها سنين اوليه پرورش را سپري‬
‫مي كنند‪ ،‬فشار آب در حد پايين نگه داشته مي شود و با افزايش سن به تدريج ميزان فشار موجود‬
‫افزايش مي يابد‪ .‬افزايش نامناسب فشار آب ممكن است كه جوجه ها را از دسترسي مناسب به آب كافي‬
‫محروم كند و همچنين عواقب ي همچون خيسي بستر را به همراه داشته باشد‪ .‬ارتفاع آب خوري نيز بر‬
‫اساس سن جوجه بايد همواره تنظيم شود‪ .‬يك قانون كلي كه در اين مورد توصيه مي شود اينست كه در‬
‫دو هفته پرورش بايد تنظيم ارتفاع به طور دقيق رعايت گردد‪ .‬بطوري كه لوله آبخوري بايد به موازات‬
‫چشم جوجه ها تنظيم گردد و هر پنج روز يكبار اين ارتفاع بايد تعيير نمايد‪ .‬سويه گوشتي تجارتي كه‬
‫شركت شما از آن براي پرورش استفاده مي كند ممكن است كه حاوي استاندارهاي ويژه اي از لحاظ‬
‫نيازمندي به آب باشد‪ .‬موارد زيادي ديده شده است كه جوجه هاي گوشتي در حال رشد در وضعيت‬
‫عالي بسر مي برند و ناگهان دچار مرگ و مير شديد مي شوند چرا كه در اوايل پرورش مديريت‬
‫آبخوريهاي قطره اي نسبت به ساير هفته ها كم رنگتر بوده و از اهميت كمتري برخوردار است‪ .‬هر چند‬
‫هنگام استفاده از آبخوري قطره اي نياز به كارگران كمتري مي باشد اما مديريت جامع و دقيق و مستمر‬
‫همواره احساس مي شود‪.‬‬
 ‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫مشكالت متداول موجود و راهكارهاي پيشنهادي‪:‬‬

‫بسياري از مشكالت موجود مرتبط با آبخوريهاي قطره اي‪ ،‬از نصب غير اصولي آنها ناشي مي شود‪ .‬بستر‬
‫يا كف سالن بايد در هنگام نصب اين سيستم كامال صاف باشد‪ .‬بستر ناهموار مطمئنا مسائلي مانند ارتفاع‬
‫ناصحيح و فشار غير متوازن آب در داخل لوله ها را متعاقب خواهد گرديد‪ .‬لذا قبل از نصب اين سيستم‬
‫كف سالن در صورت نياز بايد كامال سائيده شود تا همه نكات سالن هم سطح شود‪ .‬و همچنين كنترل‬
‫كننده هاي براي نشان دادن فشار آب در انتهاي ترين و ابتداي ترين خط لوله بايد نصب شود تا احتمال‬
‫بروز هر مشكلي را به حداقل برساند‪ .‬نكات مديريتي موجود به اين موارد محدود نمي شود و با ورود‬
‫مدلهاي جديدتر اين سيستم همواره فاكتورهاي مديريتي ديگري به پرورش دهندگان ارائه مي گردد‪.‬‬

‫شــرکت سـاریـن جـوجه‬

‫‪ ‬آماده عقد قرارداد با همكاران ‪ ،‬متقاضيان و عزيزاني كه ميل به‬

‫همكاري دارند ‪ .‬ارسال به سراسر ايران با رعايت شرايط حمل و‬
‫نقل براي ثبت سفارش مي توانيد با شماره هاي زير تماس حاصل فرماييد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬دفتر فروش مرگزی ‪ :‬گیالن ‪ .‬الهیجان خ خرمشهر مجتمع ساالری‬

‫تماس جهت سفارشات‪3212 684 6641 :‬‬ ‫تلفن تماس ‪320-61164224 :‬‬

‫‪3222 264 2622‬‬ ‫تماس جهت سفارشات‪:‬‬