Mindanao State University-Iligan Institute of Technology

SCHOOL OF GRADUATE STUDIES

Departamento ng Filipino at Ibang Wika
Ground Floor, CSM Bldg., Andres Bonifacio Avenue, Tibanga, 9200

PAGSULAT NG KOMPOSISYON: PAGSUSURI SA KASANAYAN NG MGA

PILING MAG-AARAL SA IKAPITONG BAITANG NG DUMALINAO NATIONAL
HIGH SCHOOL
John Mark C. Lloren
Introduksyon
Ang pagsulat ay isa sa mga makrong kasanayan na dapat malinang ng isang
indibidwal. Mahalaga ang pagsulat dahil ito ay tinatawag na lundayan ng lahat ng
iniisip, nadarama, nilalayon at pinapangarap ng tao. Hindi man kayang ipadama ang
nais sabihin sa isang tao ngunit maaari naman itong gawin sa pagsulat. Ito ang
kakayahan ng pagsulat na wala ang ibang makrong kasanayan.
Sa pang-araw-araw na gawain sa paaralan, isa ang pagsulat sa mabisang
paraan ng pagkatuto ng mga mag-aaral maliban sa pakikinig, pagsasalita,
pagbabasa at panunuod. Gayundin naman ang isang manunulat, sila ay nagsusulat
tungkol sa kanilang karanasan sa buhay.
Gamit ang pagsusulat, naibabahagi nila ang kanilang talambuhay. Ang
pagsulat ay may antas ng kasanayan: kasanayang pampag-iisip at kasanayan sa
pagbuo ng talata. Kasanayang pampag-iisip ay tumutukoy sa analisis, organisasyon
ng ideya at imahinasyon.
Ang kasanayan sa pagbuo ng talata ay tumutukoy naman sa palugit at
indensyon, pagbabaybay, pagbabantas at paggamit ng malalaki at maliliit na titik.
Kung wala ang tulad nila, walang pahayagan na magtatala ng mga nagaganap sa
lahat ng sulok ng daigdig. Wala ring libro na magpapalawak sa kaalaman at
magbibigay paliwanag sa tama at mali na gagabay sa tulad ng mga bantas at
walang magasin na madalas paglibangan.
Ang pagsulat ay isang epektibong larangan upang maipakita ang karunungan
ng isang tao sa pamamagitan ng salita. Ang pagsulat ay may iba’t ibang uri: pagsulat
ng akademik, teknikal, journalistic, referential, propesyonal at malikhain. Ang
pagsulat ng isang sulatin ay nakaangkla sa uri ng malikhaing pagsulat.
Maihahanay rin sa uring ito ang pagsulat ng tula, nobela, dula at sanaysay.
Ang sulatin ay tinatawag na pinakapayak na paraan ng pagsulat ng mga natatanging
karanasan, pagbibigay ng interpretasyon sa mga pangyayari sa kapaligiran at puna
sa mga nababasang akda o napapanood na pagtatanghal.
Dahil dito, isinagawa ang papel na ito upang matukoy ang kasanayan ng mga
mag-aaral sa pagsulat at matugunan kahit papaano ang suliranin na kinakaharap ng
nakararaming guro. Nakasentro sa papel na ito ang pagtataya sa kasanayan ng mga
mag-aaral sa pagsulat ng mga sulatin.
Paglalahad ng Layunin at Suliranin ng Pag-aaral
May layunin ang papel na ito na tuklasin at alamin ang kasanayan sa pagsulat
ng mga mag-aaral sa ikapitong baitang ng Dumalinao National High School. Ang
mga sumusunod na katanungan ay sinikap na masagot:
1. Ano ang kasanayan sa pagsulat ng mga mag-aaral batay sa mga
sumusunod na baryabol:
1.1 Kasanayang Pampag-iisip:
1.1.1 Analisis
1.1.2 Organisasyon ng Ideya
1.1.3 Imahinasyon
1.2 Kasanayan sa Pagbuo ng talata:
1.2.1 Palugit at Indensyon
1.2.2 Pagbabaybay
1.2.3 Pagbabantas
1.2.4 Paggamit ng malalaki at maliliit na titik
2. May pagkakaiba ba ang kasanayan sa pagsulat ng mga mag-aaral sa
sulatin batay sa mga nabanggit na baryabol?
Kaugnay na Konsepto
Pagsulat. Isa sa pinakagamiting makrong kasanayang pangwika ay ang
pagsulat. Ayon kay Lazaro (2004), ang makrong kasanayang pagsulat ay ang
paraan ng pagsasalin ng mga letra o salita sa simbolong pasulat.
Ang pagsulat ay nahahanay sa di-berbal na komunikasyon kung saan
ginagamitan ng papel, lapis o ballpen. Ang ideya o salitang pinagtagpi-tagpi
hanggang sa makabuo ng isang makabuluhang pangungusap o talata na
naipapabatid sa pagsulat na paraan.
Sinabi naman ni Bernales (2006), ang pagsulat ay pagsasalin sa papel o ano
mang kasangkapang maaring magamit na mapagsasalinan ng mga nabuong salita,
simbolo at ilustrasyon ng isang tao o mga tao sa layuning maipahayag ang
kaniyang/kanilang kaisipan. Ito ay kapwa isang pisikal at mental na aktibiti na
ginagawa para sa iba’t ibang layunin. Ito ay pisikal na aktibiti sapagkat ginagamit dito
ang kamay at mental. Mental na aktibiti rin ito sapagkat hindi maaaring hindi gamitin
ang utak sa pagsusulat.
Kasanayang Pampag-iisip. Binanggit ni Austero (2006), ang pagsulat ay
nakapagdaragdag sa talino ng isang tao dahil sa ginagawang analisis at sintesis sa
mga nakuhang impormasyon.
Analisis. Ang kalidad ng pagsulat ay hindi matatamo kung walang kalidad ng
pag-iisip. Ang pag-iisip ng mabuti ay maaring hindi sapat na kondisyon para
makasulat nang maganda subalit tiyak na lilitaw pa rin ang kinakailangang
kondisyon. Ang pagsulat din ay isang instrumento para mag-isip ang isang tao
tungkol sa kanyang paksa.
Ayon kay Ricafrente (2009), ang pag-iisip ay kasama ng set ng mga
kasanayang pampag-iisip na lumikha, magpanimula at makipagtalastasan sa iba ng
personal na simbolo ng isip. Ito ang pag-iisip bilang ng set ng proseso, ang mga tao
ay bumubuo, gumagamit at nagbabago ng panloob na simbolikong modelo.
Binanggit pa ni Ricafrente na ang pag-iisip at pagsusulat ay kakambal ng utak.
Ayon naman kay Gonzales (2005), ang kakayahang makapagpahayag nang
malinaw sa pamamagitan ng panulat ay maituturing na isa sa pinakaimportanteng
kasanayang dapat matamo ng tao at nilinaw niya na isa sa pinakamahirap na
makrong kasanayan ang pagsulat.
Organisasyon ng Ideya. Sinabi ni Tunawan (2003), ang balarila o grammar ay
tumutukoy sa pag-aaral ng anyo, uri ng mga salita, tamang gamit, at tamang
pagkakaugnay-ugnay ng mga salita sa isang pahayag upang makabuo ng malinaw
na kaisipan o diwa.
Samakatuwid, ang grammar ay tumatalakay sa kawastuhan ng kayarian ng
wika sa kasanayan sa pagsulat at pasalita. Ayon naman kay Espiritu (2001),
nararapat na malinang ang kognitibong kasanayang pangwika, maaari ring ipasok
ang pagsulat ng istruktura ng gramatika ng wika sa antas na ito sapagkat may
kakayahang malinaw, magsuri at magbuod ang mga mag-aaral ng kanilang
natuklasan.
Imahinasyon. Ayon kay San Juan (2008), sinabi niya na ang pagsulat ay may
sining. Ito ay tumutukoy sa maayos, malinaw at wastong pagpapahayag ng
kaisipang may pakinabang. Ang masining na pagsulat ay hindi lamang nakalilibang
kundi nagpapayaman din ng kaalaman ng mambabasa.
Kasanayan sa Pagbuo ng Talata. Ang talata ay binubuo ng isang
pangungusap o lipon ng pangungusap na ang dapat inihahayag na kaisipan ay
nafofokus sa pagbuo ng iisang diwa o talata. Ang dapat tandaan sa pagbuo ng isang
talata ay: sinimulang makatawag-pansin ang talata; may isang paksang
pangungusap dapat sa bawat talata; at bawat pangungusap sa talata ay tumutulong
sa pagpapaliwanag sa paksang pangungusap.
Binanggit nina Lazaro at Liwanag (2006), kinakailangang maging maingat ang
mga manunulat sa pagsulat, pagbabaybay, pagbabantas, paggamit ng maliit at
malaking titik at paggamit ng mga salita.
Palugit at Indensyon. Ayon kay Casanova (2001), ang indensyon ay
pagpapalugit ng espasyo at karaniwang sa unang linya ng talata. Samakatuwid ito
ay tumutukoy sa pagpasok ng unang salita sa pagsisimula ng talata na karaniwang
nagsisilbing marka o yupi.
Pagbabaybay. Ang pagbabaybay ay ang pagsulat ng salita o mga salita sa
pamamagitan ng tamang pagkakasunod-sunod ng titik. Ito ay isa sa mga
pinakamahalagang bahagi ng wika.
Sa sistema ng pagbabaybay sa Filipino, sinusunod ang panuntunan na kung
ano ang bigkas ay ito ring sulat at kung ano ang sulat ito rin ang basa, ito ay
nakapaloob sa kautusang pangkagawarang bilang 81, 1987 ng Kagawaran ng
Edukasyon.
Ang pagbabaybay sa Filipino ay isa-isang pagsasabi o pagsulat sa maayos
na pagkakasunod-sunod ng mga titik na bumubuo sa isang salita, pantig, daglat,
akronim, inisyal, at simbolong pang-agham (Santiago at Tiangco 2003).
Pagbabantas. Ang paggamit ng tuldok, kuwit at tandang pananong, tandang
pandamdam, tuldok kuwit, tutuldok, kudlit, panipi, panaklong, gatlang at gitling ay
makatutulong sa pagbuo ng sulatin.
Sa pagbabantas, sinabi ni Bernales (2006), mahalaga ang bantas dahil
sandigan ito ng wastong pagsulat. Ang wastong diwa ng pangungusap ay
naipapakita sa pamamagitan ng mga bantas. Nakatutulong din ang mga bantas sa
pagkakaroon ng kaliwanagan, kaugnayan at kaisahan sa mga pasulat na pahayag.
Ang bantas ay mahalaga sa pag-aaral ng wika. Madaling mauunawaan ng babasa
kung nagagamit ng wasto ang bantas. Mababasa ng maayos at madaling
malalaman ang mensaheng ipapahayag ng mambabasa.
Paggamit ng Malalaki at Maliliit na Titik. Ayon kay Casanova (2001), isa sa
dapat pagtuunan ng pansin ay ang paggamit ng malaki at maliliit na titik. Dapat
tandaan na ang ginagamit lamang ang malaking titik sa pag-uumpisa ng
pangungusap at pagpapakilala sa ngalan ng tao, lugar o pook at pangyayari.
Samakatuwid, pinagtutuunan din ng pansin ang paggamit ng malaki at maliit
na titik sa kasanayan sa pagsulat lalo na sa pagsulat ng sulatin na kung saan ay
maaari rin gamitin ito sa mga pang-uring makangalan na mula sa pangngalang
pantangi, sa akronim, sa pamagat, titulo ng mga tao at bating panimula at
pangwakas sa mga liham.
Batay sa pag-aaral ni Lucero (2007) na pinamagatang “Kasanayan sa
Pagbasa at Pagsulat ng mga Mag-aaral sa Unang Taon sa Kolehiyo,” nagkatulad
ang pananaliksik ni Lucero sa isinagawang pag-aaral ng mga mananaliksik sa taon
nito, ang kasanayan sa pagsulat. Ang kinalabasan ng pag-aaral nila ay may
makabuluhang relasyon sa antas ng kasanayan sa pagbasa at antas ng kasanayan
sa pagsulat.
Batay naman sa pag-aaral ni Dimanarig (2002) na pinamagatang “Mga
Tamang Pamamaraan sa Pagsulat ng Malikhaing Komposisyon sa Asignaturang
Filipino ng Mag-aaral ng Rizal Technological University Lab High School,”
kinakailangan sa pagsulat ay alamin ang mga tamang pamamaraan sa pagsulat ng
malikhaing komposisyon upang magkaroon ng isang kawili-wiling sulatin.
Ayon sa pag-aaral ni Visitacion (2008) na pinamagatang “Ang Bisa ng
Pamamaraang kolaboratib o sa Pagsulat ng Komposisyon”. Ginamit sa pag-aaral na
ito ang disenyong experimental/control group sapagkat inilalarawan ang bias ng
kolaboratib bilang pamamaraan sa pagsulat ng komposisyon. Naiba ang
pananaliksik na ito dahil sa respondante na ginamit.
Ang mga nabanggit na pag-aaral ay may kaugnayan sa papel na ito. Sa pag-
aaral na isinagawa nina Lucero, Dimanarig at Visitacion ay may pagkakapareho sa
isinagawang papel dahil ang mga nasabing pag-aaral ay nais bigyang pansin ang
Lebel ng Kasanayan sa Pagsulat ng Sulatin ng mga mag-aaral sa Ikapitong Baitang.
Ang pagkakaiba naman ng mga pag-aaral na nabanggit ay ang mga
respondante. Dahil ang mga pag-aaral na iyon ay gumamit ng mga respondante na
mula sa iba’t ibang pampublikong paaralan at pamantasan at nasa iba’t ibang antas.
Samantalang ang papel naman na ito ay gumamit ng mga respondante na mula sa
mismong paaralan lamang. Nagkaiba din ang pag-aaral na ito sa mga baryabol na
ginamit sa naging pag-aaral nila.
Pagtatalakay sa Isyu at Resulta ng Papel
Ang kasanayan sa pagsulat ng mga piling mag-aaral sa ikapitong baitang ng
Dumalinao National High School batay sa analisis, ang nakuhang berbal na
interpretasyon ay mahina at sa organisasyon ng ideya at imahinasyon ay nakakuha
naman ng berbal na interpretasyon na mahina. Ang kasanayan sa pagsulat ng mga
piling mag-aaral sa ikapitong baitang ng Dumalinao National High School batay sa
kasanayan sa pagbuo ng talata: batay sa palugit at indensyon, pagbabaybay at
paggamit ng malalaki at maliliit na titik, ang nakuhang berbal na interpretasyon ay
mahusay.
Batay naman sa pagbabantas ang nakuhang berbal na interpretasyon ay
mahusay. May pagkakaiba ang kasanayan sa pagsulat ng mga mag-aaral sa sulatin
batay sa mga nabanggit na baryabol, mahina sila sa analisis, organisasyon ng ideya
at imahinasyon habang may kahusayan naman sila batay sa indensyon,
pagbabaybay at paggamit ng malalaki at maliliit na titik pati ang pagbabantas.
Konklusyon
Ang mga mag-aaral ay walang sapat na kaalaman sa paggamit ng mga
baryabol sa pagsulat ng isang sanaysay batay sa kasanayang pampag-iisip. Subalit,
may sapat silang kaalaman batay sa kasanayan sa pagbuo ng talata batay sa mga
sumusunod na aspeto: palugit at indensyon, pagbabaybay, pagbabantas at
paggamit ng malalaki at maliliit na titik.
Malaki ang maitutulong ng modyul sa kasanayan sa pagsulat ng mga mag-
aaral kung ito ay maituturo at magagabayan ng tama.
Kailangang pagtuunan ng pansin ang pagsasanay sa mga mag-aaral
pagdating sa gawaing pagsulat ng sulatin at nararapat na ikonsiderang mabuti ang
kasanayang pampag-iisip. Nararapat na magkaroon ng mas malalim na pagtalakay
hinggil dito.
Kailangan din bumuo ng mga pagpapayaman na gawain sa pagsulat ng mga
mag-aaral. Iba’t ibang kagamitang panturo ay dapat mabuo sa ikauunlad ng
kasanayan ng mga mag-aaral sa pagsulat.
Maaaring makabuo ng isang gawain na makatutulong upang mapaunlad ang
kasanayan sa pagsulat ng isang sanaysay. Ang gawaing ito ay maaaring
kapapalooban ng kasanayan sa pagsulat (Analisis, Organisasyon ng ideya, Palugit
at Indensyon, Pagbabaybay, Pagbabantas at Paggamit ng Malaki at Maliit na Titik)
na kung saan ang bawat kasanayan sa pagsulat ay may iba’t ibang gawain.