Inilimbag sa Pilipinas ng Kagawaran ng Edukasyon – Region III

Office Address: Matalino St. D.M. Government Center, Maimpis, City of San Fernando (P)
Telephone Number: (045) 598-8580 to 89
E-mail Address: region3@deped.gov.ph

Paunang Salita
Ang Self-Learning Module o SLM na ito ay maingat na inihanda para sa ating
mag-aaral sa kanilang pag-aaral sa tahanan. Binubuo ito ng iba’t-ibang
bahagi na gagabay sa kanila upang maunawaan ang bawat aralin at malinang ang
mga kasanayang itinakda ng kurikulum.
Ang modyul na ito ay may inilaang Gabay ng Guro/Tagapagdaloy na
naglalaman ng mga paalala, pantulong o estratehiyang magagamit ng mga magulang
o kung sinumang gagabay at tutulong sa pag-aaral ng mga mag-aaral sa kani-
kanilang tahanan.

Ito ay may kalakip na paunang pagsusulit upang masukat ang nalalaman ng

mag-aaral na may kinalaman sa inihandang aralin. Ito ang magsasabi kung
kailangan niya ng ibayong tulong mula sa tagapagdaloy o sa guro. Mayroon ding
pagsusulit sa bawat pagtatapos ng aralin upang masukat naman ang natutuhan. May
susi ng pagwawasto upang makita kung tama o mali ang mga sagot sa bawat gawain
at pagsusulit. Inaasahan namin na magiging matapat ang bawat isa sa paggamit nito.

Pinapaalalahanan din ang mga mag-aaral na ingatan ang SLM na ito upang
magamit pa ng ibang mangangailangan. Huwag susulatan o mamarkahan ang
anumang bahagi ng modyul. Gumamit lamang ng hiwalay na papel sa pagsagot sa
mga pagsasanay.

Hinihikayat ang mga mag-aaral na makipag-ugnayan agad sa kanilang guro

kung sila ay makararanas ng suliranin sa pag-unawa sa mga aralin at paggamit ng
SLM na ito.

Sa pamamagitan ng modyul na ito at sa tulong ng ating mga tagapagdaloy,

umaasa kami na matututo ang ating mag-aaral kahit wala sila sa paaralan.

Alamin
Ang modyul na ito ay ginawa upang higit na malinang ang antas ng iyong
kaalaman sa bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na daloy ng
ekonomiya.

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO:

• Naipaliliwanag ang bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na

daloy ng ekonomiya.

Sa pagtatapos ng modyul na ito, ikaw ay inaasahang:

1. Nakapagtatalakay ng mga modelo ng paikot na daloy ng pambansang

ekonomiya;
2. Nakatutukoy ng bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na
daloy ng pambansang ekonomiya;
3. Nakapagpapaliwanag ng pagkakaiba ng bawat modelo sa pambansang
ekonomiya;
4. Nakagagawa ng halimbawa ng modelo ng paikot na daloy ng pambansang
ekonomiya.

Subukin
Subukin mong sagutin ang paunang pagsusulit upang matukoy ang lawak ng
iyong kaalaman tungkol sa paksang tatalakayin.

Panuto: Piliin mo ang titik ng wastong sagot at isulat ang mga sagot sa sagutang
papel.

1. Kung ikaw ay nagbabalak magtayo ng negosyo, ang larangan ng ekonomiks ang

iyong pag-aaralan upang makita ang gawi ng kabuuan ng ekonomiya ay ang
pag-aaral tungkol sa_____________________.
A. pamilihan
B. ekonomiya
C. maykroekonomiks
D. makroekonomiks

2. Kinakailangang magtagpo ang mamimili at nagbebenta sa pamilihan upang

_______________.
A. bumili ng produkto
B. kumita ang nagbebenta
C. magbuwis ang mamimili at nagbebenta
D. magkaroon ng interaksyon ang mamimili at nagbebenta

3. Masasabing ito ay katangian ng sambahayan kapag_________________.

A. nagbabayad sa bahay-kalakal
B. bumibili ng kalakal ang sambahayan

C. may-ari ng mga salik ng produksiyon

D. Lahat ng nabanggit

4. Ang mga sumusunod ay layunin ng patakarang pang-ekonomiya maliban sa

mapataas ang________________.
A. presyo ng bilihin
B. sistemang politikal
C. antas ng produksyon
D. bilang ng may trabaho sa bansa

5. Mailalarawan ang paikot na daloy ng ekonomiya kung may________________.

A. kita at gastusin ang pamahalaan
B. ugnayan ang sektor ng ekonomiya
C. kalakalan sa loob at labas ng bansa
D. transaksyon ang mga institusyong pinansyal

6. Kinakailangang maitaas ng kaukulang aktor ng produksyon at pagkonsumo

upang_______________.
A. umunlad ang bansa
B. lumago ang ekonomiya ng bansa
C. maging kasapi ng mayayamang bansa
D. makasama sa pandaigdigang pamilihan

7. Sa modelong ito inilalarawan ang bahay-kalakal at sambahayan ay iisa dahil

sa______________.
A. ikatlong modelo ito mababasa
B. unang modelo ito ipinaliliwanag
C. ikaapat na modelo mo ito makikita
D. ikalimang modelo ito matatagpuan

8. Pumapasok ang pamahalaan bilang ikatlong sektor sa modelo ng

pambansang ekonomiya sa pamamagitan ng_______________.
A. kalakalan
B. scholarship
C. pagbubuwis
D. pagbibigay ayuda
9. Kung ikaw ay kumikita ng Php 20, 000 bawat buwan, ang bahagi ng iyong
kinita na hindi ginagastos ay itinatabi mo at ilalaan sa_______________. A.
allowance
B. pag-aaral
C. kinabukasan
D. insentibo sa sarili

10.Paano nakalilikom ng pondo ang pamahalaan upang makalikha ng

pampublikong paglilingkod?
A. Sa tulong ng electric revenue
B. Sa ambag ng financial revenue
C. Sa pamamagitan ng public revenue
D. Sa pangangasiwa ng private revenue

11. Hindi kabilang sa pamilihang pinansyal ang korporasyon sapagkat

______________.
A. madami kayo dito
B. hindi ka makauutang dito
C. kinakailangang may share ka dito
D. mayayaman lang ang miyembro nito

12.Nagkakaroon ng ugnayan ang dalawang magkaibang ekonomiya sa

pamamagitan ng pagpapalitan ng mga kalakal sapamamagitan ng
_______________.
A. pamahalaan
B. pamilihang pinansyal
C. produksiyon
D. panlabas na sektor

13.Sa mga modelo ng paikot na daloy ng ekonomiya, ang anumang pagtamlay

ng ekonomiya ay maaaring isisi sa_______________.
A. sambahayan dahil dito nagmumula ang mga salik ng produksiyon. B.
bahay-kalakal dahil dito ang lumilikha ng mga produktong kailangan ng
lahat.
C. lahat ng sektor dahil ang bawat isa ay may magkakaugnay na gampanin sa
isa’t isa.
D. pamahalaan dahil ito ang nagpapatupad ng mga alituntuning pang
ekonomiya.

14. Paano lamang nagkakaugnay ang sambahayan at bahay-kalakal? A. Ang

salapi ay ginagamit ng sambahayan upang ipautang na kapital sa mga
bahay-kalakal.
B. Ginagamit ng sambahayan ang nakokolektang buwis upang makabuo ng
produkto na gagamitin ng mga bahay-kalakal.
C.Sa sambahayan nagmumula ang mga salik ng produksiyon na
sumasailalim sa pagpoproseso ng bahay-kalakal.
D. Nagbubukas ng bagong planta ang sambahayan upang magkaroon ng
karagdagang trabaho para sa bahay-kalakal.

15.Bilang isang mag-aaral, sa paanong paraan ka makatutulong sa

pamahalaan sa wastong pangongolekta ng buwis?
A. Suportahan ang kampanya ng pamahalaan laban sa mga tax evader. B.
Humingi ng resibo kung mamimili sa malalaking tindahan tulad ng
department store.
C. Paalalahanan ang magulang at iba pang kakilala hinggil sa wastong pagbabayad ng
buwis.
D. Isuplong sa kinauukulan ang mga negosyanteng hindi nagbabayad ng
tamang buwis.

Mga Tala para sa Guro

Siguraduhing naituro na sa mga mag-aaral ang bahaging ginagampanan ng

pamahalaan sa regulasyon ng mga gawaing pangkabuhayan upang maiwasan
 ang kalituhan sa pagsasagawa ng mga gawain.
Ipagpatuloy ang paggabay/pagsubaybay sa mag-aaral habang
isinasagawa ang pagsagot sa mga pinatnubayang gawain para sa paksang
aralin na nasa modyul na ito.

ARALIN 1

PAIKOT NA DALOY NG EKONOMIYA

Ang paikot na daloy ng ekonomiya ay binubuo ng iba’t ibang modelo at sektor

na may magkakaugnay na gampanin. Sa iyong palagay, ano-ano ang pagkakaiba-iba
ng limang modelo at paano ito makatutulong sa pag-angat ng ekonomiya?

Balikan

Panuto: May apat na bumubuo sa pamilihang may hindi ganap na kompetisyon na

nasa kahon sa ibaba. Isulat sa sagutang papel ang katangiang naglalarawan sa mga
ito.

Monopolistikong

Kompetisyon
Oligopolyo
Monosopyo
Monopolyo

Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang ginagampanan ng pamahalaan sa gawaing pangkabuhayan ng bawat

isa?
2. Paano ito nakaaapekto o nakatutulong sa kanila?

Tuklasin
Ang pag-aaral ng makroekonomiks ay sumasaklaw sa kabuuang ekonomiya ng
isang bansa. Hindi lamang isa o dalawang institusyon ang kumakatawan sa paggalaw
na ito kundi ang lahat ng tao at mga pangkat ng tao na matatagpuan sa isang
lipunan.

Bilang panimula, nais kong sagutin mo ang mga sumusunod na mga

katanungan bilang bahagi ng pagtuklas sa ating aralin.

GAWAIN: Game Ka na Ba?

Panuto: Ayusin ang mga titik sa loob ng kahon upang makabuo ng mga salitang may
kaugnayan para sa tatalakaying modyul. Isulat ang mga nabuong salita sa sagutang
papel.

1. Nagbebenta ng kalakal at paglilingkod.

LBEMA
M A K HL A Y NK
 A L KA
2. Salapi o pera na sinisingil ng pamahalaan upang kumita.

WUBIS

3. Tagatustos ng mga salik sa produksiyon.

 HAYBAS
AMAN

4. Nagbibigay ng mga pampublikong paglilingkod para sa sambayanan.

HAMAAN
PAAL

5. Pagpasok ng mga produktong galing sa ibang bansa.

ORTPIM

6. Pagluluwas ng mga produktong galing sa bansa.

OXTPER

7. Proseso ng paggawa ng produksyon.

SYNOUK
RPDO

8. Paghahanda para sa hinaharap.

OKIMPI
GAP
9. Pamilihan ng mga tapos na produkto.

TEKAMR
DYTIC
MOMO

10. Pamilihan ng mga salik ng produksiyon.

CATOFMR
AKREMT

Tanong:

1. Ano ang ideya mo sa mga salitang iyong nabuo?

2. Ano ang iyong pagkaunawa sa salitang ekonomiya?

Suriin
May iba’t ibang modelo ang pambansang ekonomiya. Ito ay nagbibigay ng
konteksto sa pagsusuri ng pambansang ekonomiya sa makroekonomiks. Ang modelo
ng pambansang ekonomiya ay naglalarawan ng interdependence ng lahat
ng sektor sa isang ekonomiya. Sa pamamagitan nito, naipakikita nang simple ang
reyalidad.

Ang pagtataya sa buong gawi ng lipunan ay isang malawak na gawain. Upang

mailarawan ang galaw ng pambansang ekonomiya sa isang simpleng kalagayan
maipakikita ito sa pamamagitan ng Paikot na Daloy ng Ekonomiya.
Unang Modelo. Payak na Ekonomiya . Ito ay nagpapakita ng isang payak na
ekonomiya na kung saan ang sambahayan at bahay-kalakal ay iisa. Ang gumagawa
ng produkto ay siya ring kumukonsumo.

7
Ikaw ay bibisita sa iyong kamag-anak sa Visayas. Habang nasa laot,
 inabutan kayo ng bagyo at nasira ang inyong sinasakyang barko. Dinala ka ng
alon sa pampang at napagtanto mong mag-isa kang nakaligtas, walang kasama
at hindi kaagad agad makakaalis sa lugar.Ano ang gagawin mo upang makuha
ang iyong pangangailangan? Hindi ba’t gagawa ka ng paraan para makuha ang
iyong pangangailangan? Hahanap ka ng makakain, mga bagay na kakailanganin
mo upang ikaw ay mabuhay. Ikaw ang gagawa ng paraan upang makaalis ka sa
iyong kinalalagyan sapagkat walang ibang gagawa nito para sa iyo.

Ikalawang Modelo. Ang Bahay-kalakal at Sambahayan. Sa modelong ito, ang

ekonomiya ay nahahati sa dalawang sektor: ang sambahayan at bahay kalakal.
Mayroong itong dalawang pamilihan: (1) ang pamilihan ng salik ng produksiyon o
factor markets (lupa, lakas-paggawa, entreprenyur, kapital) at (2) pamilihan ng mga
tapos na produkto o commodity (kilala bilang goods market o commodity market) at
serbisyo.
Makikita sa Pigura 2, na ang nasa loob na daloy ay mga produkto at serbisyo
sa pagitan ng sambahayan at bahay-kalakal. Ipinagbibili o pinapaupahan ng
sambahayan ang paggamit ng kanilang lupa, lakas-paggawa, kapital, pamamahala
sa pamilihan ng salik ng produksiyon. Binibili naman ito ng bahay kalakal na
ginagamit sa paggawa ng mga produkto at serbisyo na ipinagbibili sa sambahayan sa
pamamamagitan ng pamilihan ng mga tapos na produkto at serbisyo.

Ang nasa labas naman na daloy ay nagpapakita ng kita ng ekonomiya.

Ginagamit ng sambahayan ang salapi sa pagbili ng mga produkto at serbisyo mula sa
bahay-kalakal. Ang bahay-kalakal naman ay ginagamit ang kanilang kinikitang salapi
sa pagbabayad ng paggamit nila ng mga salik ng produksiyon gaya ng sahod, renta,
interes at ang matitira ay tubo para sa may-ari ng bahay-kalakal.

May prinsipyong makukuha sa modelo ng paikot na daloy ng ekonomiya.

1. Ang paikot na daloy ay nasa ekwilibriyo. Dahil ito ay paikot, kung ano ang
dumadaloy palabas sa bawat sektor ay siya ring dadaloy papasok. 2. Ang
gastos sa pagbili ng mga produkto at serbisyo ay dumadaloy mula sa
sambahayan patungo sa bahay-kalakal at ang kita sa salik ng produksiyon
ay dumadaloy mula bahay-kalakal patungo sa sambahayan.

Ipinapakita dito ang kabuuang gastos at ang kabuuang kita ay masasabing

patas o tama lamang.

Produksiyon

Ikatlong Modelo. Pamilihang Pinansyal. Makikita sa modelong ito kung paano

nagdudulot ng pagkakaroon ng palabas at paloob sa daloy ng ekonomiya. Ipinakikita
sa Pigura 3 na ginugugol ng sambahayan ang kanilang kita sa pagbili ng mga
produkto at serbisyo. Ngunit hindi lahat ng kanilang mga kita ay kanilang ibinibili ng
mga produkto at serbisyo, ilang bahagi nito ay kanilang itinatabi sa mga bangko
bilang pag-iimpok.
Ang pag-iimpok ay pagpapaliban sa paggastos ng sambahayan para sa
kanilang mga pangangailangan para sa hinaharap. Ito ay maaaring ilagay sa
pamilihang pinansyal (bangko, kooperatiba, insurance, pawnshop at stock market).
Dahil dito, ang pag-iimpok ay isang palabas na daloy sa paikot na daloy ng
ekonomiya.
Ang bahay-kalakal naman ay nais na palakihin o palawakin ang kanilang
produksyon kung kaya’t mangangailangan sila ng karagdagang puhunan. Ang mga
may-ari ng bahay-kalakal ay manghihiram sa sambahayan sa pamamagitan ng
pamilihang pinansyal upang gamitin sa pamumuhunan at makabili ng karagdagang
salik ng produksiyon. Ang paghiram ng bahay-kalakal sa mga pamilihang
pampinansyal ay may kapalit na kabayaran sa pamamagitan ng interes

9
sa hiram na puhunan. Samakatuwid, ang pamumuhunan ay isang papasok na daloy
sa paikot na daloy ng ekonomiya.

Ang pag-unlad ng pambansang ekonomiya ay nakabatay sa pagtaas ng

produksyon at paglaki ng pamumuhunan. Para maging matatag ang ekonomiya,
kailangan na may ipon ang sambahayan at bahay-kalakal na handang mamuhunan.
Inaasahan na sa pamumuhunan ng bahay-kalakal, tataas ang produksyon.
Inaasahan din na dadami ang oportunidad para sa trabaho. Sa ganitong modelo,
kinakailangang balanse ang pag-iimpok at pamumuhunan.
 Ang Paikot na Daloy at Pamilihang Pinansyal
Ikaapat na Modelo. Ang Pamahalaan. Sa modelong ito makikita kung paanong
ang pamahalaan ay lumalahok sa sistema ng pamilihan.

Isa sa mga mahahalagang gawain ng pamahalaan ay ang paniningil ng buwis

sa mga kinikita ng sambahayan at bahay-kalakal. Dahil dito, hindi lahat ng kinikita
ng bahay-kalakal at sambahayan ay naibibili ng mga salik ng produksiyon at naibibili
ng mga produkto at serbisyo. Ilang bahagi ng kanilang kinikita ay ibinabayad sa
pamahalaan sa pamamagitan ng buwis. Sumisingil ng buwis ang pamahalaan upang
kumita. Public revenue ang tawag sa kita mula sa buwis. Ito ang ginagamit ng
pamahalaan para sa mga pampublikong paglilingkod.
Ang pamahalaan katulad ng sambahayan at bahay-kalakal ay kinakailangan din na
gumastos para maisakatuparan ang paglilingkod sa mga mamamayan. Ang
pamahalaan ay gumagastos para sa pagpapasahod ng mga kawani nito, bumibili ng
iba’t ibang produktong kailangan upang patakbuhin ang iba’t ibang ahensiya ng
gobyerno. Dahil dito ang gastos na ito ay isang papasok na daloy sa ekonomiya.

Ikalimang Modelo. Kalakalang Panlabas . Ang kalakalang panlabas ay may kinalaman

sa pag-aangkat at pagluluwas ng mga produkto at serbisyo sa ibang bansa. Ang pag-
aangkat (import) ay pagbili ng mga produkto at serbisyo mula sa ibang bansa,
samantalang ang pagluluwas (export) ay pagbebenta ng mga produkto at serbisyong
gawa sa ating bansa.

Makikita sa modelong ito ang relasyon ng panlabas na kalakalan sa paikot na

daloy ng ekonomiya. Napapansin mo marahil na hindi lahat ng mga itinitinda sa
ating bansa ay dito ginawa. Marami sa mga produktong ito ay gawa sa ibang bansa o
inaangkat mula sa ibang bansa. Pumapasok ang mga inaangkat na produktong ito
sa ating ekonomiya at magiging bahagi na ang mga produkto sa merkado. Ang pag-
aangkat ay isang papasok na daloy sa daloy ng mga produkto at serbisyo. Ang pag-
aangkat sa mga dayuhang produkto ay kinakailangang bayaran natin ito kung kaya’t
ang pag-aangkat ay palabas na daloy ng salapi sa ekonomiya.

Hindi rin naman lahat ng mga nagawang produkto sa ating bansa ay dito rin
itinitinda. Malaking bilang ng mga produktong ito ay iniluluwas natin sa ibang bansa.
Dahil dito, marami tayong mga produktong binibili ng mga mamamayan sa

11
labas ng bansa. Bunga nito, kumikita ang bansa sa pagluluwas, ito ay papasok sa
daloy ng salapi sa ating bansa

Pagyamanin
A. Panuto : Isulat ang TAMA kung ang mga sumusunod ay wasto kung mali ay
palitan ang pahayag upang maging tama. Isulat ang sagot sa malinis na papel.

1. Ang makroekonomiks ay sumasaklaw sa mga gawain ng kabuuang

ekonomiya ng isang bansa.
2. Ang Paikot na Daloy ng Ekonomiya ay ang simpleng modelo ng ekonomiya na
may dalawang sektor; ang sambahayan at bahay-kalakal.
3. Ang bahay-kalakal ay may tunguhin na paunlarin ang kanilang produksiyon.
4. Ang panlabas na sektor ay may gawaing pag-aangkat at pagluluwas ng mga
produkto at serbisyo sa loob ng bansa.
5. Ang paglago ng ekonomiya ang tanging tunguhin ng pag-aaral ng ekonomiks.
6. Ang pag-iimpok ay isang palabas na daloy sa paikot na daloy ng ekonomiya. 7.
Ang halaga ng lahat ng gastusin ng mga sektor ng ekonomiya sa kanilang kinita ay
parehas.

12
8. Mahalagang gastusin ng sambahayan ay ang pamumuhunan. 9. Isa sa
mahalagang gawain ng pamahalaan ay ang pangongolekta ng buwis sa mga kinita
ng sambahayan at bahay-kalakal.
10.Ang paikot na daloy ng ekonomiya ay nasa ekwilibriyo.

B. Panuto: Tukuyin kung kaninong gampanin sa paikot na daloy ang mga

sumusunod. Isulat ang mga sagot sa sagutang papel.
Sambahayan Bahay-Kalakal Pamilihan ng Salik ng Produksiyon Bangko
 Panlabas na Sektor Pamahalaan Pamilihan
ng mga Produkto at serbisyo

1. Nagmamay-ari ng mga salik ng produksiyon.

2. Nagbebenta ng mga produkto at serbisyo sa labas ng bansa. 3. Nagpoproseso
ng mga salik ng produksiyon upang maging mga yaring produkto at serbisyo.
4. Halimbawa nito ay ang ahensiyang nagsasanay ng lakas-paggawa. 5. Dito
mabibili nang tingi ang mga produktong kailangan ng sambahayan. 6.
Nagbabayad ng buwis mula sa sahod.
7. Nagbibigay ng mga serbisyong pampubliko.
8. Nagbabayad ng buwis mula sa kita ng negosyo.
9. Itinatabi ang salapi ng sambahayan.
10.Nagpapautang sa mga bahay-kalakal upang mapaunlad ang kanilang
produksiyon.
11. Nangongolekta ng buwis.
12. Nagpapanatili ng kaayusan sa daloy ng ekonomiya.
13. Pangunahing tagabili ng lupa, lakas-paggawa, kapital at
entreprenyur. 14. Tumatanggap ng upa, sahod, interes at tubo.
15. Sumusunod sa mga pandaigdigang regulasyon sa kalakalan .

C. Panuto: Ipaliwanag kung saang bahagi maaring ilagay sa paikot na daloy ng

ekonomiya ang mga sumusunod. Isulat ang mga sagot sa sagutang papel.

1. Utang Panlabas ng Pilipinas

2. Manggagawang Pilipino sa labas ng bansa
3. Black Market
4. Paupahang Bahay
5. Pagsasananay sa mga manggagawang Pilipino

D. Panuto: Pag-ugnayin ang mga pahayag sa hanay A na naglalarawan sa hanay

B. Isulat ang mga sagot sa sagutang papel.
Hanay A Hanay B
1. Lumalahok ang pamahalaan sa Sistema ng
A. Unang modelo
pamilihan
2. Pagkakaroon ng relasyon ng panlabas na
B. Ikalawang modelo
kalakalan sa paikot na daloy ng ekonomiya
3. Ang gumagawa ng produkto ay siya ring
C. Ikatlong modelo
kumukonsumo
4. Dito pumapasok ang pag-iimpok D.Ikaapat na modelo 5. Nahahati
ang ekonomiya sa dalawang sektor: ang
E. Ikalimang model
sambahayan at bahay-kalakal
6. Dito nagbebenta at bumibili ng kalakal at F. Bahay-kalakal
 serbisyo
7. Ginagamit ang kanilang salapi sa pagbili ng mga
G. Sambahayan
produkto at serbisyo
8. Ginagamit ang kanilang kinikitang salapi sa
H. Pamilihan
pagbabayad ng paggamit nila ng mga salik ng
produksiyon
9. May kinalaman sa pag-aangkat at pagluluwas
I. Pamahalaan
ng mga produkto at serbisyo
10. Gumagastos sa mga pampasahod ng mga kawani
J. Kalakalang Panlabas
at bumibili ng iba’t ibang produktong kailangan
upang patakbuhin ang gobyerno

A. Panuto: Ayusin ang mga ginulong letra sa puzzle box. Kung maisasaayos mo nang
tama ang mga letra ay may mabubuo kang salita. Isulat ang iyong sagot sa sagutang
papel.

1. A M I H N I P L A

2. P E R T X O

3. Y A H A B - A K A L K L A

4. A H A N A L A P M A

5. N A Y A S M A B A H

15
1. Isang pook kung saan pumupunta ang mga tao at ang mekanismo na kung
saan nagtatagpo ang konsyumer at prodyuser.
2. Pagbebenta ng mga produkto sa ibang bansa.
3. Gumagamit ng salik ng produksiyon na nagmula sa sambahayan upang
gawaing produkto at serbisyo.
4. Sumisingil ng buwis upang kumita at makalikha ng pampublikong
paglilingkod.
5. Tumatanggap ng kita sa bahay–kalakal bilang kabayaran sa itinustos nilang
salik ng produksiyon.

B. Panuto: Isulat sa sagutang papel ang tamang salita na bubuo sa pangungusap.

1. Sa ikalawang modelo, ang paglago ng ekonomiya ay nakabatay sa pagtaas ng

_____________.
2. Bilang paghahanda sa hinaharap, ang mamimili ay______________. 3. Upang
matatag ang ekonomiya, kailangang may sapat na ipon ang_______________.
4. Ang_______________ay nagluluwas ng mga produkto sa panlabas na sektor.
5.Nagbebenta ang bahay-kalakal ng mga tapos na produkto at paglilingkod sa
 ____________.
6. Nag-iimpok ang sambahayan at umuutang ang bahay-kalakal sa_______________.
7. Ang mga______________ay nauuri sa pangangailangan ng sambahayan at ng
bahay-kalakal.
8. Sa ikalawang modelo ang_______________ay may demand sa produkto ngunit
wala itong kakayahang lumikha ng produkto.
9. Ang_______________ay may kinalaman sa pag-aangkat at pagluluwas ng mga
produkto at serbisyo sa ibang bansa.
10.Sa ikatlong modelo ng paikot na daloy ng ekonomiya, ang_______________ay
hindi orihinal na mga gawaing pang-ekonomiya.

Malayang Pagtataya

Panuto: Sagutin at ipaliwanag ang mga sumusunod na

katanungan: 1. Ano ang papel sa pagtitipid ng sambahayan sa
pamilihan?
1. Ipaliwanag kung kailan ang kabuuang produksyon ng ekonomiya ay katumbas
ng kabuuang pangangailangan?

2. Paghambingin ang kagamitan o papel ng sambahayan at bahay- kalakal?

3. Bakit mahalagang mapataas ang produksyon at paglaki ng pamumuhunan sa

bansa?

4. Paanong ang kaalaman sa pambansang ekonomiya ay makatutulong sa

pagpapabuti ng antas ng pamumuhay ng mga tao tungo sa kaunlaran ng bansa?

5. Paano nakaaapekto sa pagbubuwis ang pagbili ng kalakal at paglilingkod?

6. Ano ang ginagawa ng pamahalaan upang mabigyan ng maayos na paglilingkod

ang sambahayan?

7. Saan dinadala ng pamahalaan ang kita na dulot ng sambahayan at bahay

kalakal? Ipaliwanag.

8. Tukuyin ang papel ng pamumuhunan sa modelo ng paikot na daloy ng

produkto at paglilingkod.

Bilang isang mamamayan ng bansa, paano ka magiging bahagi ng gawaing pang-

ekonomiya ng bansa?

Tayahin
Pagtataya : Sagutin mo na!

Panuto: Basahing mabuti ang pangungusap. Isulat sa sagutang papel ang titik ng
tamang sagot.

19
1. Pagpapaliban ng paggastos ng sambahayan para sa kanilang pangangailangan
sa hinaharap?
A. Sahod
B. Insentibo
C. Allowance
D. Pag-iimpok
2. Mahalagang kapangyarihan ng pamahalaan na kinokolekta mula sa kinikita ng
sambahayan at bahay-kalakal?
 A. Buwis
B. Token
C. Insentibo
D. Cash Gift
3. Si Amer ay bahagi ng sambahayan na kumukonsumo ng produkto at serbisyo. Ang
AFB Corporation ay isa sa mga kompanyang lumilikha ng mga produktong
kailangan ni Amer. Anong sektor ang nagsisilbing ugnay sa pagitan ni Amer at
AFB Corporation?
A. Pamahalaan
B. Financial Market
C. Commodity Market
D. Panlabas na Sektor
4. Tawag sa kita mula sa buwis
A. Private Revenue
B. Public Revenue
C. Market Revenue
D. Financial Revenue
E. Katulong ng sambahayan at bahay-kalakal sa mga desisyong panghinaharap?
Bangko
F. Pamahalaan
G. Pamilihan ng Tapos na Produkto at Serbisyo
H. Pamilihan ng mga Salik ng Produksiyon
5. Mahalagang mapataas ang produksiyon at pagkonsumo sa isang bansa upang
_______________.
A. hindi na mangutang
B. lumago ang ekonomiya ng bansa
C. maging kasapi ng mayayamang bansa
D. makasama sa pandaigdigang pamilihan
6. Paano inilalarawan ang unang modelo?
A. Ang pambansang ekonomiya ay bukas.
B. Ang bahay- kalakal at sambahayan ay iisa.
C. Ang pamahalaan ay lumalahok sa sistema ng pamilihan.
D. May dalawang aktor sa isang ekonomiya-ang sambahayan at bahay
kalakal

20
7. Paano nakalilikom ng pondo ang pamahalaan upang makalikha ng
pampublikong paglilingkod?
A. Sa tulong ng electric revenue
B. Sa ambag ng financial revenue
C. Sa pamamagitan ng public revenue
D. Sa pangangasiwa ng private revenue
8. Bakit HINDI kabilang sa pamilihang pinansyal ang korporasyon?
A. Sapagkat madami kayo dito.
B. Sapagkat hindi ka makakautang dito.
C. Sapagkat kinakailangang may share ka dito.
D. Sapagkat mayayaman lang ang miyembro nito.
9. Sinasabing ang buwis ay napakamalaking tulong sa bansa, sa paanong
pamamaraan ka makatutulong sa pamahalaan sa wastong pangongolekta ng
buwis?
A. Suportahan ang kampanya ng pamahalaan laban sa mga tax evader.
B. Isuplong sa kinauukulan ang mga negosyanteng hindi nagbabayad ng
tamang buwis.
C. Humingi ng resibo kung mamimili sa malalaking tindahan tulad ng
department store.
D. Paalalahanan ang magulang at iba pang kakilala hinggil sa wastong
pagbabayad ng buwis.
10. Nasusuri ang buong gawi ng lipunan sapamamagitan ng pag-aaral tungkol sa
 ______________.
A. pamilihan
B. ekonomiya
C. maykroekonomiks
D. makroekonomiks
11.Alin sa mga sumusunod ang naglalarawan ng pagkakaugnay ng sambahayan at
bahay -kalakal?
A. Ang salapi ay ginagamit ng sambahayan upang ipautang na kapital sa mga
bahay-kalakal.
B. Nagbubukas ng bagong planta ang sambahayan upang magkaroon ng

karagdagang trabaho para sa bahay-kalakal.

C. Ginagamit ng sambahayan ang nakokolektang buwis upang makabuo
ng produkto na gagamitin ng mga bahay-kalakal.
D. Sa sambahayan nagmumula ang mga salik ng produksiyon na
sumasailalim sa pagpoproseso ng bahay –kalakal.
12.Sa ikaapat na modelo, Paano inilalarawan ang gampanin ng pamahalaan sa
ekonomiya?
A. Pag-iimpok
B. Pamumuhunan
C. Paniningil ng buwis
D. Pakikipagkalakalan
13. Ang anumang pagtamlay ng ekonomiya ay maaaring isisi sa_________. A.
sambahayan dahil dito nagmumula ang mga salik ng produksiyon. B.
bahay-kalakal dahil siya ang lumilikha ng mga produktong kailangan ng
lahat.
C. pamahalaan dahil siya ang nagpapatupad ng mga alituntuning pang
ekonomiya.
D. lahat ng sektor dahil ang bawat isa ay may magkakaugnay na
gampanin sa isa’t isa.
14. Ang paikot na daloy ng ekonomiya ay mailalarawan sa pamamagitan ng
___________________________________.
A. kita at gastusin ang pamahalaan
B. ugnayan ang sektor ng ekonomiya
C. kalakalan sa loob at labas ng bansa
D. transaksyon ng mga institusyong pinansyal

Karagdagang Gawain

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong nang buong husay. Isulat ang mga
sagot sa sagutang papel.

1. Paano nakaaapekto ang pag-iimpok at pamumuhunan sa paikot na daloy ng

ekonomiya?

2. Paano nakatutulong ang panlabas na sektor sa pag-unlad ng ekonomiya?

3. Ipaliwanag ang bahaging ginagampanan ng pamilihan sa sambahayan at bahay

kalakal?

4. Bakit kailangang makilahok ang pamahalaan sa sistema ng pamilihan?

Ipaliwanag