2.

3 არომატიზატორები
მსგავსი დანამატების მნიშვნელობა ისაა, რომ ისინი ურთიერთქმედებენ ყნოსვის
რეცეპტორებთან და აღვივებენ მადას, აუმჯობესებენ ორგანიზმნში საჭმლის მომნელებელი
წვენების გამოყოფას, ადიდებენ ფერმენტების აქტივობას. ყველაზე უფრო პოპულარული
საკვები არომატიზატორები და საკვები ნაკეთობების არომატის გამაძლიერებლებია ალკანების
ეთერები, ვანილინი და მენთოლი.

2.3.2 არომატიზატორების დახასიათება

ნატურალური ექსტრაქტები და ნაყენები, ხილკენკროვანი წვენები (კონც.-იც), სიროფები და
სანელებლები, აგრეთვე არომატული ესენციები.

არომატული ნივთიერებები 3 კატეგორიად იყოფა:

ა) მცენარეული და ცხოველური ექსტრაქტები (პრეპარატები)

ბ) მცენარეული წარმოშობის ეთერული ცხიმები

გ) მარტივი ბუნებრივი ნივთიერებებიდან ან სინთეზური გზით მიღებული ნაერთები.

ორგანული წარმომავლობის მიუხედავად, ზოგი ეთეროვანი ზეთი, მდოგვის, მწარე ნუშის,

ამერიკული ხორასნისა და აბზინდას ეთეროვანი ზეთები, შხამებია. სინთეზურშიც არის შხამები.
აქ უნდა აღინიშნოს ნიტრობენზოლი (მწვავე ნუშის სუნი), ფოსგენი (ვაშლის სუნი) და სხვა.
ეთეროვანი ზეთების უმეტესობა ბაქტერიოციდული თვისებებით ხასიათდება და მათი
კონსერვანტებად და ლპობის საწინააღმდეგო ნაერთებად გამოყენებაც შეიძლება.

ზოგიერთი საკვები პროდუქტისთვის შესაბამისი არომატის მისაცემად ესენციებს იყენებენ.

რთული კომპოზიციებია, რომელთა შედგენილობაში 10-15 და მეტი ინგრედიენტი შედის. მათი
უმეტესობა სინთეზურებია. კონცენტრაციის მიხედვით ერთ, ორ და სამჯერადები.

ვანილინი - მეტამეთოქსიპარაოქსიბენზოის ალდეჰიდი. სინთეზურს ვანილის სუნი აქვს.

სავაჭრო ქსელში იყიდება ვანილიანი შაქრის პუდრის სახით. ანალოგიური არომატი აქვს
აროვინილონს ან ეთილვანილინს.

დიაცეტილი - გამოიყ. რძის ცხიმოვანი პროდუქტების წარმოებაში არომატული ნივთ. სახით,

ირისის მომზადების ტექნოლოგიაში. წარმოიქმნება რძემჟავურ პროდუქტებში რძემჟავა
ბაქტერიების ცხოველქმედების შედეგად.

ეთილლაქტატი - in vivo ჰიდროლიზდება რძემჟავად და ეთილის სპირტად.

a-იონონი - მდდ 0-0.05 მგ/კგ b-იონონისათვისაც იგივე მდდ

ტრანს-ანეტოლი - საგემოვნო და არომატული ნივთიერება

(+)-კარვონი და (-)-კარვონი - დროებით დაშვებული არომატიზატორები, რომლებიც შედის

კამის ეთეროვანი ზეთების შემადგენლობაში. FAO/WHOს მიხედვით ისინი არ უნდა
განიხილებოდეს როგორც ტოქსიკოლოგიურად იდენტური ნაერთები.

ზოგი არომატიზატორის ქიმიური აღნაგობა და მიღების წყარო.

კვების მრეწველობაში არომატიზატორებად გამოიყენება ალიფატური ნაჯერი სპირტები
ნახშირბადატომების რიცხვით 6-დან 12-მდე. მათ სხვადასხვა მეთოდით ღებულობენ:
პარაფინული ნახშირწყალბადების დაჟანგვით, კარბონმჟავების ეთერების ჰიდრირებით
სპილენძ-ქრომის კატალიზატორებზე, ალკენების ჰიდროფორმილირებით, ეთილენის
ოლიგომერიზაციით.

საკვები არომატიზატორების საყურადღებო ჯგუფია ბუნებრივი უჯერი მონოტერპენების რიგის

სპირტები და მათი ეთერები (1-9). ლინალოოლსა (5,7-დიმეთულოქტა-1,6-დიენოლი) და მის
აცეტატს აქვთ შროშანას სუნი და შედის მრავალ ეთერზეთსა და ჯავზში. ლინალოოლს
გამოყოფენ ლავანდის, ბერგამოტისა და ქინძის ზეთისგან.

საყურადღებოა ლინალოოლის მნიშვნელობა როგორც შუალედური პროდუქტისა ისეთი საკვები

ბიოლოგიურად აქტიური დანამატების სინთეზისათვის როგორიცაა A,E,K ვიტამინები.

გერანოილსა და მის იზომერს ნეროლს აქვთ ვარდის სუნი.

ციტრონელოლს ანუ 3,7-დიმეთილოქტ-6-ენ-ოლს, აქვს ვარდის სუნი და გამოიყენება კვებაში.

არომატის ძირითად ფონს ლიმონებში განსაზღვრავს ციტრალი. მას აგრეთვე აქვს

ანტისეპტიკური და ჰიპოტენზიური მოქმედება.
დიმეთილგლიოქსალი ანუ დიაცეტილი - ერბოს სუნი აქვს. ღებულობენ 2-ბუტანონიდან და
მისი ოქსიმერებითა და ოქსიმის ჰიდროლიზით, ან ბუტანონის პირდაპირი დაჟანგვით რბილ
პირობებში.

ალკილაცეტატებიდან ეთილაცეტატს 3 მეთოდით ასინთეზებენ: ძმარმჟავას ეთერიფიკაციით

სპირტით ან ეთილენით და ეთანალის დისპროპორციონირებით.

ბუტანის (ერბოს) მჟაისა და დაბალმოლეკულური სპირყების ეთერებს აქვთ ხილის სასიამოვნო

სუნი. ღებულობენ ნ-ბუტანის ან ბუტანოლის დაჟანგვით.

ალკილჩანაცვლებული ციკლოჰექსენი (ალფა-ტერპინეოლი) -სურნელოვანი ნივთ. საკვები

ესენციების შემადგენლობაში. ასინთეზებენ ალფა-პინენის ჰიდრატაციით ან ტერპინჰიდრატის
დეჰიდრატაციით.

ლიმონენი მარცხნივმაბრუნებელი იზომერისა და რაცემატის სახით. ლიმონის სუნი აქვს და

ღებულობენ ეთერზეთებიდან და ალფა-პინენის თერმული იზოლაციით.

კენკრის არომატების იმიტაციისთვის გამოიყენება იონონები, რომლებიც ერთმანეთისგან

ციკლში ორმაგი ბმის მდებარეობით განსხვავდება.

კარვონი - ციკლოჰექსენონის ნაწარმი. ზირას, კამის და პიტნის ზეთების შემადგენლობაში.

„გემოს გამაცოცხლებლები“
L-გლუტამინმჟავა და მისი ნატრიუმის კალიუმის და მაგნიუმის მარილები

გლუტამინმჟავა და გლუტამატები E620,E621,E625 - აძლიერებს საკვების საგემოვნო თვისებებს,

აღადგენს და აცოცხლებს პროდუქტების შენახვის პროცესში შესუსტებულ ამ თვისებებს.
განსაკუთრებით აძლიერებენ მწარე და მარილიან გემოს, ტკბილი გემო ნაკლებად ძლიერდება.
„გლუტამინურ ეფექტს“ ინარჩუნებენ ასევე თბური დამუშავების, გაყინვის ან დაკონსერვების
შედეგადაც. გლუტამატებს აქვთ ანტიოქსიდანტური თვისებაც. ნატრიუმის გლუტამატი -
„ალჟინო მოტო“ (გემოს არსი). ასევე ცნობილია რიბონუკლეინის მავის იზომერები და მათი
მარილები: 5’-ინოზიტ-ნატრიუმი-E631 (45-ჯერ მაღალია გლუტამატთან შედარებით), 5’-
ინოზიტ-კალიუმი E632 და 5’-ინოზიტ-კალციუმი-E633.

ნატრიუმის გუანილატი E629 - გუანილის მჟავას წარმოებული. 198-ჯერ აღემატება ნატრიუმის

გლუტამატის საგემოვნო ძალას.
ესტრაგოლი - ანიზოლის წარმოებული. კარცენოგენური რისკი არ არსებობს

ლიმონმჟავა ნატრიუმი - ნატრიუმის ციტრატი - E331 - მჟავიანობის რეგულატორი,

სტიმულატორი, ემულგატორი, მადისპერჰირებელი და კომპლექსწარმომქმნელი ნივთ.
ნატრიუმის ციტრატების ჯგუფში შედის:

ა) ერთჩანაცვლებული ნატრიუმის ციტრატი - E331 (i)

ბ)ორჩანაცვლებული ნატრიუმის ციტრატი - E331 (ii)

გ)სამჩანაცვლებული ნატრიუმის ციტრატი - E331 (iii)

საგემოვნო ნივთიერებები. ზოგადი მიმოხილვა.

მლაშე გემოს შეიგრძნობს რეცეპტორები, რომლებიც განლაგებულია ენის წვერზე,
ნივთიერებათა ტკბილი გემო ენის შუა ნაწილის მარცხენა და მარჯვენა უბნებით, ხოლო სიმჟავე
ყველაზე მკვეთრად ენის ფუძის გვერდითი ნაწილებით აღიქმება.

გემოს შეგრძნების გენერაცია და მისი ინტენსივობა დამოკიდებულია საკვები პროდუქტის

ბიორეცეპტორისადმი კომპლემენტარობაზე: საგემოვნო ნივთიერების მოლეკულის ზომების,
ქიმიური და სივრცითი აღნაგობის შესაბამისობაზე ბიორეცეპტორის აქტიური ნაწილის
პარამეტრებისადმი.

სანელებლები

გამოხატული გემოსა და არომატის მქონე მცენარეული პროდუქტები, რომლებიც გამოიყენება

ადამიანის საკვების გემოსა და არომატის გასაუმჯობესებლად.

კულინარიულ წამოებაში გამოიყენება საგემოვნო ნივთიერებების დიდი ასორტიმენტი,

რომლეიც შეიძლება შემდგეგ ჯგუფებად დაიყოს:

ა) სანელებლები - პილპილი, დარიჩინი, მიხაკი, ილი, კოჭა(ჯანჯაფილი), და სხვა

ბ) სუნელ-სანელებლები, ბოსტნეული - ოხრახუში, ხახვი, ნიორი, კამა და სხვა

გ) ხელოვნური და სინთეზური საგემოვნო ნივთიერებები.

ბევრი სანელებელი ხასიათდება გამოხატული ანტიოქსიდანტური თვისებებით და აქვს

ორგანიზმში პეროქსიდაციის პროცესის შეფერხების უნარი.

მდოგვი - სუფრის მდოგვი მდოგვის ფხვნილისგან მზადდება, რომელსაც უმატებენ მცენარეულ

ზეთს, ძმარს, შაქარს, მარილსა და სხვ.

წიწაკა - კვებაში სხვადასხვა სახეობა გამოიყენება - შავი, სურნელოვანი, წითელი, თეთრი -

მარცვლოვანი ან დაფქვილი სახით. შავში ეთერზეთების შემცველობა, სურნელოვანში
ეთეროვანი ცხიმები, წითელში კაპრანცინი და კაროტინოიდები.

დაფნის ფოთოლი - ეთერზეთების შემცველობა განაპირობებს სპეციფიკურ სუნს.

ვანილი - ნატ. არომატული ნივთ. ვანილში ვანილინის შემცველობა 1.6-2.9%-მდე.

კოჭა - გამშრალი და გასუფთავებული ფესვები გამოიყენება ბოსტნეულის მარინადების,
ფენოვანი ცომის ნაწარმის, და სხვა აღმ. სამზ. ზოგიერთი კერძის მოსამზადებლად

ჯავზის (მუსკატის) კაკალი - დიდი რაოდენობით ეთეროვანი ზეთები, რომლებიც აძლევს მას
ძლიერ არომატსა და სურნელოვან გემოს.

ანისული - 5%-მდე ეთეროვანი ზეთი. მცენარეულ ზეთებსაც შეიცავს.

კვლიავი - პურსაცხობ წარმოებაში. გემო და არომატი ეთეროვანი ზეთების შემცველობითაა.

ანისულსა და კვლიავს მსგავსი გემო და სუნი აქვთ ამიტომ ურთიერთ ჩანაცვლება შეიძლება.

ტარხუნა - მარინადების, სალათების, საწებლების დასამზადებლად, ნედლი სახით და

ჩაქაფულის აუცილებელი ინგრედიენტი, ასევე ნაყენების სახითაც.

მაიორანი - სალათების, წვნიანების, თევზის, ხორცის ან ბოსტნეულის კერძის მომზადებისას

იყენებენ. ეთეროვანი ზეთების შემცველობა თავისებურ გემოს აძლევს.

პიტნა - ეთეროვანი ზეთი - მენთოლი - განსაზღვრავს მის გემოსა და არომატს.

კამა - შეიცავს ეთერზეთებს, არომატულ ნივთიერებებს, ცილებს, კალიუმის, კალციუმის,

ფოსფორის, რკინის მარილებს, კაროტინს, ვიტამინებს.

ვარსკვლავისებრი ანისული - მოტკბო გემო, წააგავს ანისულისას. შეიცავს ეთერზეთებს

ილი - კაკლის ფორმის თესლიანი ტროპიკული მცენარე. ეთეროვან ზეთებს შეიცავს.

ქინძი, ოხრახუში, პირშუშხა და სხვა - ასევე ხასიათდება სურნელოვანი და საგემოვნო

თვისებებით ეთერზეთების შემცველობის გამო.

სანელებლების ბევრი წარმომადგენელი ხასიათდება ფარმაკოლოგიური თვისებებით.

დამატკბობელი ნივთიერებები
პირველი დამატკბობელი - თაფლი, წვენები და მცენარეთა ნაყოფები.
მონელინი - ღებულობენ Dioscorephyllum cumminsii-დან, შედგება 2 პოლიპეპტიდისგან,
რომელიც ჯამურად 100 ა.ნ-ს შეიცავს (ამინომჟავურ ნაშთს)

მირაკულინი - მიიღება Synsepalum dulcificum danielli-ს ბუჩქის ნაყოფისაგან. წარმოდგენილია

ჰეტერონახშირწყლიან დაკავშირებული 373 ა.ნ-საგან შემდგარი ცილოვანი ჯაჭვით.

ტაუმატინი - Thaumatococus danielli-დან. ყველაზე ტკბილი ბუნებრივი ნივთიერება.

გლუკოზა, ანუ დექსტროზა, ანუ ყურძნის შაქარი - მონოზების ანუ მონოშაქრების ჯგუფი.
სახამებლის და ცელულოზის ჰიდროლიზით შეიძლება მიღება.

ფრუქტოზა ანუ ლევულეზა, ანუ ხილის შაქარი - მცენარეთა მწვანე ნაწილების, ყვავილების
ნექტრის, თესლებისა და თაფლის შემადგენლობაში თავისუფალი სახით.
ალაოს ექსტრაქტი - ქერის ალაოს წყლიანი გამონაწვლილი - მონო- და ოლიგოსაქარიდების,
აგრეთვე ცილების, მინერალური ნივთიერებებისა და ფერმენტების ნარევი.

ლაქტოზა ანუ რძის შაქარი - გამოიყენება ბავშვთა კვებასა და სპეც. საკონდ. პროდუქ. წარმოებ.

სორბიტი - ტკბილი მრავალატომიანი სპირტების - პოლიოლების - ჯგუფს მიეკუთვნება.

ქსილიტი - ტკბილი 5ატომიანი სპირტი. თეთრი, კრისტალური ნივთ. იყენებენ შაქრის

შემცვლელად შაქრიანი დიაბეტით და სიმსუქნით დაავადებულთათვის.

საქარინი - სინთეზური ტკბილი ნივთ. ჯგუფს მიეკუთვნება. 500-550ჯერ ტკბილია საქაროზაზე.

ჩვეულებრივ ნატრიუმის მარილის სახით გამოიყენება.

ნატრიუმის და კალიუმის ციკლამატები - სასიამოვნო, ტკბილი გემოს მქონე ნაერთები,

დამახასიათებელია მდგრადობა მაღალი ტემპერატურის მიმართ და წყალში კარგად ხსნადობა.
მათი სიტკბო 30-ჯერ აღემატება საქაროზისას.

ასპარტამი E951 - დიპეპტიდი, ორი ამინომჟავის - ასპატგინი და ფენილალანინის ნაშთები.

შეიძლება მინარევის სახით შეიცავდეს დიკეტოპიპერაზინს ან გარდაიქმნას ამიტომ ნორმირებაა
აუცილებელი. თერმულ დამუშავებას ვერ უძლებს

კალიუმის აცესულფამი E950 - დამატკბობელი. კვებაში დაშვებულია რუსეთსა და გერმანიაში,

არ ხასიათდება მუტაგენურობითა და ტოქსიკურობით,

ტრიქლორგალაქტოსაქაროზა (ტქგს) - სუკრალოზა - დამატკბობელი, რომელიც დანამატის

სახით გამოიყენება კვებაში.

დამამლაშებელი ნივთიერებები
სუფრის მარილი. აუმჯობესებს საგემოვნო თვისებებს. გამოიყენება ასევე როგორც კონსერვანტი
ხორცისთვის, თევზის, ბოსტნეულისა და სხვა პროდუქტებისთვის.

კარგი ხარისხის მარილი უნდა შეიცავდეს არანაკლებ 96.5 – 99.2% ნატრიუმის ქლორიდს.
დაუშვებელია მასში შხამიანი მინარევების, ლითონების, ნიტრატებისა და ნიტრიტების
შემცველობა.

ზოგიერთი საგემოვნო ნივთ. ქიმიური აღნაგობა

ზოგი ამინომჟავა არ სინთეზირდება ორგანიზმში, ე.წ ალფ-L-ამინომჟავები (არგინინი, ვალინი,

ლეიცინი, ლიზინი, მეთიონინი და სხვა) ამიტომ საკვების სახით ვიღებთ.

ბენზოლისა და ნაფტალინის წარმოებულებში არის ისეთი ნაერთები რომლებიც არიან როგორც

საგემოვნო და არომატული დანამატები, ასევე საკვები საღებავები, ანტიოქსიდანტები და
ბიოლოგიურად აქტიური დანამატები.
დარიჩინის სპირტი, მისი აცეტატი და იზობუტირატი - საგემოვნო არომატიზატორები

დარიჩინის ალდეჰიდი (ტრანს-3-ფენილპროპენალი) - დარიჩინის შემცვლელი.

მცენარეებში გლუკოზიდების სახით გვხვდება ბენზო-(5,6)-პირან-2-ონ-ი (კუმარინი), რომელსაც

აქვს მწარე გემო და ახალმომკილი ბალახის სასიამოვნო სუნი.

ფართოდ გვხვდება 4H-y-პირანონის წარმოებული - მალტოლი (3-ჰიდროქსი-2-მეთილ-4H-

პირანონ-4), იყენებენ არა მარტო ტკბილი არამედ სპეციფიკური გემოსა და არომატის
გასაძლიერებლად.

ინოზინისა და გუანილის მჟავები და მათი მარილები - გემოსა და არომატის ძლიერ

გამაძლიერებლებს მიეკუთვნება.

შემამჟავებელი და შემატუტიანებელი ნივთიერებები

საკვები მჟავები

როგორც ორგანული ასევე არაორგანული მჟავები ფართოდ გამოიყენება კვებაში.

ლიმონმჟავა - სხვებთან შედარებით უფრო რბილი გემოს ნივთ. სასიამოვნო მჟავე გემო.

ღვინის ანუ ღვინოქვის მჟავა - მრავალი ხილი შეიცავს როგორც თავისუფალი ასევე მარილების
სახით. მისი რაოდ, არ ლიმიტირდება.

ადიპინის მჟავა - ლიმონმჟავას ან ღვინოქვის მჟავას ნაცვლად.

ვაშლის მჟავა - ნაკლები მჟავიანობით ხასიათდება, ვიდრე ლიმონმჟავა ან ღვინოქვის მჟავა.

სუფთა სინთეზურის გამოყენება დაშვებულია არაუმეტეს 1.2% კონც.

ფუმარის მჟავა - ტოქსიკური.

ტრიოქსიგლუტარის მჟავა - ცუდად იხსნება წყალში რაც ზღუდავს მის კვებაში გამოყენებას.
ამით ამჟავებენ კარამელის შიგთავსს

რძემჟავა - შაქრის რძემჟავური დუღილის პროდუქტი. საკვები მიზნისთვის მხოლოდ სუფთა

პროდუქტის გამოყენებაა დაშვებული. შეიძლება შეგვხვდეს D და L ფორმით.

ძმარმჟავა - ყველაზე გავრც. საკვები მჟავა. სავაჭრო ქსელში წარმოდგენილი 70-80% ესენციის ან
სუფრის ძმრის სახით. სუფთა ძმარი მიიღება ესენციის წყალში გახსნით. ყველა წყალხსნარი
გამჭირვალე უნდა იყოს.

ფოსფორმჟავა ანუ ორთოფორფორმჟავა - საკვებ პროდუქტებში გავრცელებულია როგორც

თავისუფალი ფოსფორმჟავის, ისე კალციუმის, კალიუმისა და ნატრიუმის მარილების სახით.

ნახშირმჟავა - შეკუმშული ნახშირორჟანგი - სასმელების დასაგაზიანებლად გამოიყენება. მწვავე

გემო ეძლევა და შუშხუნა ხდება.
შემატუტიანებელი ნივთიერებები
ანუ ფუძეები გამოიყ. მშრალი შუშხუნა სასმელების დასამზადებლად, ორცხობილების
წარმოებისას, როგორც გამაფხვიერებლები,აგრეთვე ზოგიერთი პროდუქტის, მაგალითად
შესქელებული რძის, მჟავიანობის დასაქვეითებლად. ფუძეების სახით გამოსაყენებლად
დაშვებულია ნახშირმჟავა ნატრიუმი, კალიუმი, ამონიუმი და ნატრიუმის ბიკარბონატი.

მესამე თავი
პროდუქტების მიკრობული და ჟანგვითი გაფუჭების შემაფერხებელი
საკვებდანამატები

3.1 კონსერვანტები

ქიმიური კონსერვანტი - თრგუნავს მიკროორგანიზმების გამრავლებას და ზრდას,

უზრუნველყოფს ამით პროდუქტების შენახვას და იცავს მათ გაფუჭებისგან. უნდა ავლენდეს
ეფექტურ ანტიმიკრობულ მოქმედებას, არ უნდა ცვლიდეს პროდუქტის ორგანოლეპტიკურ
თვისებებს და უნდა იყოს ორგანიზმისთვის აბსოლუტურად უვნებელი.

გოგირდოვანი გაზი ანუ გოგირდოვანი ანჰიდრიდი E220 - ანუ გოგირდის დიოქსიდი, ჟანგვის
საწინააღმდეგო თვისებები ახასიათებს. წყალსი კარგად ხსნადი აირი, რომლის წყალხსნარს
გოგირდოვანი მჟავა ეწ. გოგირდოვანი აირის გამომყოფი ყველა ნაერთი თრგუნავს სოკოების,
საფუვრების და აერობული ბაქტერიების ზრდას. დაკონსერვებისთვის გამოიყენება ნატრიუმის
უწყლო სულფიტი, ნატრიუმის მეტაბისულფიტი, ნატრიუმის ბისულფიტი. სულფიტები ასევე
გამოიყენება როგორც მათეთრებელი საშუალებები.

სულფიტები, გოგირდოვანი მჟავა, ნატრიუმის სულფიტი და ბისულფიტი - გამოიყენება იგივე

მიზნით რა მიზნითაც გოგირდოვანი აირი. სულფიტები დეჰიდროგენაზების ძლიერი
ინჰიბიტორებია. გოგირდოვანი ანჰიდრიდი იწვევს თიამინისა და ბიოტინის რღვევას, შედეგად
კი ჟანგვითი პროცესის გაძლიერებას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ტოკოფეროლის დეფიციტი.

სულფიტები და ბისულფიტები

ა) E221 - ნატრიუმის სულფიტი

ბ) E222 - ნატრიუმის ბისულფიტი

გ) E223 - ნატრიუმის მეტაბისულფიტი, ანუ პიროსულფიტი

დ) E224 - კალიუმის მეტაბისულფიტი, ანუ პიროსულფიტი

ე) E225 - კალიუმის სულფიტი

ვ) E226 - კალციუმის სულფიტი

ზ) E227- კალციუმის ბისულფიტი

თ) E228- კალიუმის ბისულფიტი

ბენზოის მჟავა E210 და მისი მარილები - ხილკენკროვანი პიურეს, წვენებისა და საკონდიტრო

წარმოებაში. შედის მრავალი კენკრის შემადგენლობაში, განსაკუთრებით შტოში და წითელი
მოცვი შეიცავს მას

ნატრიუმის ბენზოატი E211 - თევზის ნაწარმის, მარგარინის, ხილკენკროვანი პროდუქტების,

სასმელების დასაკონსერვებლად. მასთან ერთად მაკონსერვებელი ნივთ. პ-ოქსიბენზოის მჟავა
და მისი ეთერები. ეს ნაერთები შედის მცენარეული ალკალოიდებისა და პიგმენტების
შემადგენლობაში.

სორბინის მჟავა E200 - გარდა კონსერვანტისა იგი გამოიყენება საკვები პროდუქტების შესაფუთი
მასალის დასამუშავებლადაც. არ ცვლის საკვები მასალების ორგანოლეპტიკურ თვისებებს, არ
ხასიათდება ტოქსიკური და კარცენოგენური თვისებებით. ასევე აქვს ორგანიზმის
იმუნომასტიმულირებელი თვისებებიც.

ბორის მჟავა - შეზღუდულად გამოიყენება კვებაში. იყენებენ არამასიური მოხმარების

პროდუქტების დასაკონსერვებლად, მაგ, ხიზილალა, საკონდიტრო წარმ. განკუთვ. მელანჟი.
ახასიათებს ორგანიზმში კუმულაციის თვისება.

ნატრიუმის ტეტრაბორატი - ანუ ბურა - დროებით გამოიყენება ორაგულისებრთა და

ზუთხისებრთა ოჯახის თევზების ხიზილალას დასაკონსერვებლად. შეზღუდულია გამოყენება.

უროტროპინი ანუ ჰექსამეთილენტეტრამინი E239 - მხოლოდ ხიზილალისა და საფუარის

სადედე კულტურების გამოსაყვანად გამოიყენება. შეიცავს ფორმალდეჰიდს, რომელიც ძლიერი
მადენზიფიცირებელი ნივთიერებაა.

ნაფტოქინონები - პერსპექტიული გამოყენების კონსერვანტები. ორი წარმომადგენელი:

იუგლონი ანუ 5-ოქსი-1,4-ნაფტოქინონი და პლუმბაგინი, ანუ 2-მეთილ-5-ოქსი-1,4-
ნაფტოქინონი, ანუ 2-მეთილიუგლონი. დაბალი კონც. აფერხებს საფუვრის სოკოების ზრდას,
პრაქტიკულად არ ცვლის სასმელების ორგანოლეპტიკას.

ჭიანჭველმჟავა E236 - კონსერვანტი, რომელიც მიეკუთვნება მჟავებს და მათ შორის გამოირჩევა

ძლიერი ანტიმიკრობული მოქმედებით. არ ცვლის ორგანოლეპტიკურ თვისებებს, თუმცა
კვებაში შეზღუდულად გამოიყენება, რადგან იწვევს პექტინების დალექვას. ძირითადად
გამოიყენება მისი ნატრიუმის, კალიუმისა და კალციუმის მარილები.
პროპიონმჟავა E280 - კრებსის ციკლში მონაწილე ცხიმოვანი მჟავების ჯგუფს მიეკუთვნება,
რომელიც მეტაბოლიზდება პიროყურძნის მჟავად, მისი მარილებია

ა) ნატრიუმის პროპიონატი E281

ბ)კალციუმის პროპიონატი E282

გ) კალიუმის პროპიონატი E283

გამოიყენება დაობების საწინააღმდეგოდ პურის ცხობასა და საკონდიტრო წარმოებაში.

სალიცილის მჟავა - ანტიმიკრობული ბუნების კონსერვანტი, თუმცა ტოქსიკურია. იწვევს

ზოგიერთი ფერმენტების ინჰიბირებასმ ჰიპოპროთრომბინემიასა და ჰემორაგიულ მოვლენებს,
ღვიძლისა და თირკმელების ნეკროზულ ცვლილებებს. კვებაში აკრძალულია საკვებ დანამატად

პიროყურძნისმჟავას დიეთილეთერი - ღვინის წარმოებასი. აქვს ხილის სუნი, კარგად იხსნება

სპირტში, აფერხებს საფუვრის სოკოების, რძემჟავა ბაქტერიების ზრდას. საკვებდანამატად არ
არის რეკომენდირებული

დიფენილი და ო-ფენილფენოლი - არასასიამოვნო სუნის ციკლური ნაერთები, რომლებიც

ძნელად იხსნება წყალში. ციტრუსების შენახვის ვადის გასაგრძელებლად გამოიყენება. ძლიერი
ფუნგისტატიკური საშუალებებია ობისა და სხვა მიკროსკოპული სოკოების საწინააღმდეგოდ.
ტოქსიკური ნაერთებია, ამიტომ შეზღუდულია.

დიმეთილდიკარბონატი (დმდკ) E242 - კონსერვანტი, რომელიც ხასიათდება ანტიმიკრობული

მოქმედების ფართო სპექტრით. წყალხსნარებშ არასტაბილურია და სასმელებზე დამატებისას
იშლება. მისი დაშლის ძირითადი პროდუქტებია მეთანოლი და ნახშირის დიოქსიდი.

სანტოქინი - ვაშლის შენახვის ვადების გასახანგრძლივებლად. 0.05-0.3% სპირტ-წყალხსნარი

ქლორიანი კალციუმი - ასევე ვაშლის შენახვის ვადის გასახანგრძლივებლად, 2-6% წყალხსნარი

წყალბადის ზეჟანგი - ჟელატინის წარმოებაში ბულიონის დასაკონსევებლად 200მგ/კგ კონც.

ასევე საკვები ჟელატინის მათეთრებელ საშუალებად. სასაკლაოების სისხლის გაუფერულებისა
და ნახევარფაბრიკატების დამზადებისას მისი ნარჩენების მოსაშორებლად მასთან ერთად
კატალაზა გამოიყენება.

კატალაზას ზემოქმედების შედეგად რძეში დამატებული წყალბადის ზეჟანგის დიდი ნაწილი

დამატებისთანავე იშლება წყლად და ჟანგბადად. ამას გარდა მისი დარჩენილი რაოდენობა ქრება
რძის ტექნოლოგიური დამუშავებისას გაცხელებისა და არევის შემდეგ.

ნატრიუმის ქლორიდი - ანუ სუფრის მარილი - იყენებენ ხორცის, თევზის, ბოსტნეულისა და

სხვა საკვები პროდუქტების დასამარილებლად. მისი გამოყენება ლიმიტირებულია შესაბამისი
სახელმწიფო სტანდარტებითა და ტექნიკური პირობებით.

შებოლილი პროდუქტები და შესაბოლი ნივთიერებები