3

Health
Kwarter 3– Modyul 4:
Panguna nga Katungod
han mga na
Konsumo
Physical Education – Ikatlong Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikatlong Markahan – Modyul 4: Basic Consumer Rights Unang
Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Mari Pilar S. Caro
Editor: Elsie E. Gagabe
Tagasuri: Marciano G. Canillas, Arcel W. Gacasan, Neil Edward D. Diaz
Tagaguhit: Vergel O. Villamil
Tagalapat: Angelica M. Mendoza
Tagapamahala: Evelyn R. Fetalvero Reynaldo M. Guillena
Janette G. Veloso Alma C. Cifra
Analiza C. Almazan Aris B. Juanillo
Ma. Cielo D. Estrada Fortunato B. Sagayno
Jeselyn B. dela Cuesta Elsie E. Gagabe

Inilimbag sa Pilipinas ng

Department of Education – Region XI

Office Address: F. Torres St., Davao City

Telefax: (082) 291-1665; (082) 221-6147

E-mail Address: region11@deped.gov.ph * lrms.regionxi@deped.gov.ph

 Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul
(Contextualization)

Manunulat: Gennalyn B. Baldo

Editor: Merly B. Lasang
Tagasuri: Merly B. Lasang
Tagalapat: Jhonie A. Padrigano
Tagapamahala:
Carmelino P. Bernadas PhD, CESO VI
Rey F. Bulawan EdD
Nicolas G. Baylan
Neil G. Alas PhD
Imelda E. Gayda DevEdD
Abelardo G. Campani PhD
 3
Health
Kwarter 3 – Modyul 4:
Panguna nga Katungod han
mga na Konsumo
Promero nga Pulong
Para han tagapasilitar:

Malipayon nga pagkarawat han pag-aradman ha Health

Education_ikatulo nga Grado han Aletrnative Delivery Mode
(ADM) Modyul para han Leksiyon han Panguna nga Katungod
han mga na Konsumo!
Ini nga modyul in ginburubligan han pagdisenyo,
ginpauswag ngan gin-usisa han mga magturutdo tikang han
publiko ngan pribado nga eskuylahan para giyahan ka, an
magturutdo nga tagapasilitar para mabuligan makuha han
eskuyla an basehan nga iginpapatuman han Kurikulum han K to
12 samtang ira an kalugaringon kalangpusan, pansibiko ngan
ekonomiya nga ayat ha pag-aram.
Ini nga bulig han pag-aram in naglalaom nga
maidudugtong han eskuyla an mga giya ngan makalugaring
han buruhaton para mahibaro han mga buruhaton tikang han
ira abilidad, pagkamadagmit ngan oras. Panuyo liwat hini nga
mabuligan an eskuyla para makuha an mga abilidad han ika21
nga siglo samtang gintatagad an ira mga panginginahanglan
ngan kabutangan.
Ha kadugangan hini nga materyal han panguna nga
teksto,makikit-an niyo ini nga kahon ha pinakalawas han modyul:

Mga Rekord para han Magturutdo An

sulod hini in mga pahinumdom, bulig estratihiya
nga magagamitan ha paggiya han eskuyla.

Kumo tagapasilitar, ginlalauman ngan tatagan mo hin

promero nga kinaadman an eskuyla kun paunan-o gamiton ini
nga modyul. Kinahanglan la alinsusunuron ngan ilista an
paguswag nira samtang pinababay-an hira buhaton an ira
kalugaringon hibaro. Labot hini, ginlalauman tikang ha imo nga
mas kombinsiron ngan giyahan an eskuyla samtang binubuhat
iv

an mga buruhaton may ada hini nga modyul.

Para han eskuyla:
 Malipayon nga pagkarawat ha Health Education – Ikatulo
nga
Grado han Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul hiunong han
Panguna nga Katungod han mga na Konsumo.
Ini nga modyul an hinimo para han kabatunan han imo
panginginahanglan. Panuyo hini nga mabuligan ka han imo
pag-aram samtang waray ka ha sakob han eskuylahan.
Hingyap liwat hini nga matagan ka hin mga mapinulsanon nga
higayon para mahibaro.

Ini nga modyul in may ada mga parte ngan icon nga
kinahanglan mo maintindihan.

Pag admi Hini nga bahin,mahihibaroan mo

ang mga kinahanglan mo

hibaroan han modyul.
Pruybahi Hini nga eksamin,masasabutan

naton kun ano an nahibaroan mo han leksiyon hini nga

modyul.Kun nakuha mo ngatanan an eksakto nga baton
(100%0,puydi mo laktawan ini nga bahin han modyul.

Hinumduman Ini an halipotay nga buruhaton o

pagpahinumdum para mabuligan

ka hin pagsumpay han bag-o nga
leksiyon tikang han una nga
leksiyon.

Diskubriha Hini nga bahin an leksiyon iginpapakilala ha

imo hin damo nga paagi pareho
hin usa nga
istorya,kanta,siday,pamakiana,
buruhaton o usa nga sitwasyon.
v
Usisa-on Hini nga seksyon,tatagan ka

hin halipotay nga iksplinasyon

han leksiyon.Panuyo hini nga
mabuligan ka nga maintindihan
an bag-o nga komseptro nga
mga abilidad.

Kadugangan nga May ada ini mga buruhaton para

Hibaro han pag-giya ngan
makapaglugaring han buruhaton
para hul-os nga magmabaskog
an imo pag-intindi ngan han mga
abilidad nga kinahanglan
hibaroan han leksiyon.Puydi mo
upayon an mga baton mo ha
buruhaton pinaagi hin paggamit
han mga baton ha urhi nga bahin
han modyul.

Huna-hunaa May ada hini mga pakiana o

vi
 bubutangan an bakante nga linya hin pamulong o parapo para
maariglar kun ano an nahibaroan mo tikang han leksiyon.

Buhata An pag-aradman hini in mga

buruhaton nga makakabulig ha imo

para mabalhin an bag-o nga nahibaroan o abilidad ha ungod
nga sitwasyon o ungod nga kinabuhi. Nahibaroan Ko Ini
an buruhaton nga an

panuyo an
pagkabisado o
pagsukol hin husto han hibaro
pinaagi han pagkuha han mga
nahibaroan nga kompetensi.

Kadugangan nga Hini nga bahin,may ada

ihahatag Buruhaton
ha imo nga bag-o nga buruhaton
para pauswagon an imo
nahibaroan o abilidad nga
nahibaroan han leksiyon.

Mga Susi han iksato nga Baton

May ada hini mga eksakto nga
baton ha ngatanan nga mga buruhaton han modyul.
Ha katangpusan hini nga modyul ,makikit-an mo liwat an:

Ginkuhaan Ini an listahan han ngatanan

nga ginkuhaan han
impormasyon han paghimo
hini nga modyul.

vi
 An mga masunod in importante nga pahinumdom han
paggamit hini nga modyul:

1. Gamita ngan paghiroti an modyul.Ayaw butangi hin bisan

ano nga tigaman o surat ha bisan diin nga bahin han
modyul.gamita an iba nga papel hiton pagbaton han mga
buruhaton.
2. Ayaw hingalimti an pagbaton han Pruybahi san-o humalin
ngadto ha iba pa nga buruhaton may ada han modyul.
3. Basaha hin maupay an mga direksiyon san-o buhata an
kada buruhaton.
4. Obserbari an katangkod ngan integridad han ginbubuhat
nga mga buruhaton ngan pagtutuhay han mga baton.
5. Humana an gintrabaho yana san-o kumadto ha iba pa nga
buruhaton.
6. Ibalik ini nga modyul ngadto hiton imo magturutdo o
tagapasilitar hini kun human na batona an ngatanan nga
buruhaton.
Kun pananglitan hi ikaw in kurian pagbaton hini nga mga
buruhaton ha modyul , ayaw pagruhaduha hin pagpakiana
ha imo magturutdo o tagapagpasilitar hini.Puydi ka liwat
umaro hin bulig kan imo nanay o tatay , o ha imo
magurang nga bugto o bisan hin-o nga kaupod ha balay
nga mas magurang ha imo.Pirmi isulod ha imo huna-huna
nga diri ka nag-uusaan.
Naglalaom kami , nga pinaagi hini nga modyul,
makakaeksperyensiya ka hin maupay nga hibaro ngan
makukuha mo an halarom nga pag-intindi hiunong han mga
kompetensi.Akus mo ini !

vi
 Pag admi
Ini nga modyul ginhimo ngan iginsurat para mabuligan
ka nga mahibaruan an mga katungod kumo usa nga
mamaralit.Importante nga mahibaruan an mga katungod para
maging responsabli , maaram ngan eksakto ngan pagpili han
mga produkto. Ini gintuhay ngan linya han mga butang nga
angya nimo mahibaruan.

Ini nga modyul gintunga ha duha nga leksiyon:

• Leksiyon 1 – panguna nga Katungod han mga na Konsumo
• Leksiyon 2 – Aton Ig Ensayo an aton Katungod

Ha pagtangpos hini nga modyul , ginlalauman nga:

1. Nahihibaruan an mga panguna nga katungod han usa nga
mamaralit (H3CH-IIIfg-7).
2. Nagagamit an mga katungod samtang napalit (H3CH-
IIIfg-8).

Pruybahi
Basaha an kada pangungusap o pahayag ha ilarom ngan
hibaroi kun hain an mga nagsusumat han mga katungod han usa
nga mamaralit. Igsurat ha linya an tsek (/) kun an pangungusap
nagsisiring han katungod han usa nga mamaralit ngan ekis (X)
kun diri nagsususmat.

1. Ginbasa ni Mang Elias an mga nakasurat ha pakete han

produkto san-o hiya pumalit.
2. Gin gisi niya an tahete o tag nga nakabutang ha bado.

1
3. gin sul-ot anay ni Stella an bado nga karuyag niya san-o
niya baydan.
4. Iginbalik ni Aling Linda an napalit niya nga tinapay ha
panadero kay mapan-os na.
5. gin koru-uhan ni Kiko an usa nga tindera kay waray tahete
o tag han sapatos nga karuyag niya paliton.

Panguna nga Katungod

Leksiyon han mga na Konsumo

1
Kumo osa nga mamaralit . maaram ka ba han imo katungod?
Importante mahibaruan naton an aton mga katungod
kuno usa nga mamaralit kay nakakabulig ha pagdedesisyon
han eksakto nga klasi han pagkaon ngan butang nga aton
papaliton kay bangen makaapekto han aton maupay nga
lawas.napili kita han mga produkto , serbisyo ngan
nahibabaruan hiunong ha aton nakikita ha patalastas ngan aton
kalugaringon nga karuyag.

Balika
Bilnga ha linya B kun ano an iginsisiring nga pangungusap
ha hanay A.Igsurat an letra han eksakto nga baton ha mahamis
nga papel.

2
 Hanay A Hanay B
A. Katungod ha
1. An katungod nga kalibrehan
pumalit han mga
panginahanglanon
2.An katungod B. Katungod ha libre
mahibaruan an nga kalibungan
hiunong ngan kun san-
o puydi gamiton an C.Katungod ha
produkto. impormasyon

D. Katungod pumili
3.Katungod han mga
mamaralit pagdiri han
mga produkto nga
makakaruba han
maopay nga lawas.
4.An katungod pumili han E. Katungod ha panguna
mga barato pero may ada nga
kalidad nga produkto. panginahanglanon.

5. Katungod umokoy ha libre

nga lugar ngan harayo ha
polusyon.

Diskubriha
Basaha an siday hiunong ha “Maaram nga Mamaralit “.

“Maaram nga Mamaralit”

Hi ako nakatutok
Ngan napa tik-om an baba
Kay ha hataas nga
kantidad
3
 Ini ba ungod.
Mapalit ako hin barato
Kun barato mas malipayon
Pero angay pumalit hin madig-on
ngan maupay
Siring nira han mamaralit
Hibaro hit pagpili
Para han ekonomiya
Para han pamilya

Usisahon

Basaha ngan hibarui an mga panguna nga katungod han mga

mamaralit.

• Katungod Pumili

Libre an mga mamaralit pumili

han iba-iba nga mga produkto para
paliton an usa nga butang para
makita an pagkakaiba-iba han
kalidad ngan kantidad han produkto.
Katungod Mahibaruan an
impormasyon nga Produkto
O serbisyo

Katungod ma protektahan an
mga mamaralit kontra han mapan
enganyo ngan mapang aghat nga
mga patalastas , mg na etika/tag
ngan iba pa nga eksakto nga
buruhaton.Puydi ireklamo an

4
produkto kun diri nasunod han igin saad.

• Katungod han Simple nga

Panginahanglanon

May mga sangay han gobyerno

ang nakatalaga para mapun-an
simpley nga panginahanglan han mga
mamaralit. Pira han mga hini an
Department of Agriculture (DA),
National Food Authority (NFA), ngan
damo pa nga iba. Pinaniniguraduhan
han mga ahensiyang nga malikayan an kawarayan han
produkto.

• Katungod han Mahamis nga Kalibongan

Katungod han kada mamaralit

an pagkakamay ada han mahamis
nga kalibongan, produkto ngan
serbisyo para maging libre ha
anoman nga sakit ngan aksidente.

5
 Mga Rekord para ha Magturutdo
Ipahinumdom ha mga eskuwela nga basahon ngan
intindihon hin maupay an leksiyon para makabulig ha pan
adlaw-adlaw nga pagpakabuhi.Puydi liwat ighatag an
nahibaruan nga leksiyon ha mga miyembro han pamilya
ngan mga kasangkayan .

KAdugangan nga Hibaru

Kulawi an mga ladawan ngan kilal-a kun ano nga klasi nga
katungod an ipinapakita.Pilia an eksakto nga baton ha sakob
han kahon ngan igsurat ha mahamis nga papel.

A. Katungod pumili C. Katungod ha usa nga

mahamis nga kalibongan

B. Katungod ha simple
D. Katungod mahibaruan an
nga panginahanglanon
impormasyon han
produkto o serbisyo

6
1. 3.

2. 4.

Huna-hunaa
Basaha ngan batuna an mga pakiana nga aada ha
ilarom.Igsurat an eksakto nga baton ha mahamis nga papel.

1. Ano-ano an mga panguna nga katungod han kada

mamaralit?

2. Ano nga mga ahensiya han gobyuerno an

nabaton/nahatag han mga panguna nga panginahanglan
han mga mamaralit?

3. Importante ba nga mahibaruan han mamaralit an iya mga

katungod? Kay ano?

7
 Buhata
Basaha an kada pamulong o pahayag ngan
kilal-a, hain hini an imo na eksperyensyahan
samtang namamalit.Butangi hin tsek (/) an kolum para han imo
baton kun imo ini na eksperyensyahan o diri pa.
Sitwasyon Naeksperye Waray pa
nsyahan ka
ko na eksperyens
yahan
1.Ginbasa ko anay an mga
nakasurat ha pakete han osa
nga produkto.
2.Pinalit ako han mga pagkaon
nga aada ha ligid ngan harani
ha basurahan.
3.Ginsul ot ko an karuyag
nga bado san o ko paliton.
4.Gin isgan ako han tindera kay
maiha an akon pagpili han
sapatos nga papaliton.
5..Waray ako tugoti makapili han
pagkaon nga papaliton ha
tindahan.

Nahibaroan ko
Batuna an pakiana nga aada ha ilarom.Igsurat an imo
baton ha sakob han porma han dampog.
Pakiana: Anu- ano an mga katungod han usa nga mamaralit?

8
 Leksiyon
Aton gamiton An Aton
2 Katungod

Hini nga leksiyon , aton pag-aadman an mga panguna nga

katungod han usa nga mamaralit.

Hinumduman
Basaha ngan intindiha an nasunod nga mga
sitwasyon.Igsurat ha papel kun ano an katungod han usa nga
mamaralit nga igin eestorya.

1. Kinadto hi Juan ha parmasya para pumalit han

medisina kanan pamaso.Nagpakiana hiya han
tindera han mga impormasyon hiunong han
medisina.

9
 2. Pinalit hi Pearl han tinapay.Kinulawan niya
kun ngada san-o puydi kaunon.

3. Nakakita hi Troy han sabon nga “Buy 2

Take 1”Ginkumpara niya an kantidad han
iba nga sabon.

4. Kinadto ha dentista hi Kris.Nagpakiana hiya

kun anu-ano pa nga serbisyo may ada hira.

5. Hi Linda may ada tindahan.Ngatanan nga

panguna nga panginahanglan may ada ha
tindahan nira.

Diskubriha
Basaha an mga pangungusap o pahayag ha kada
numero.Markahi hin tesk(/) kun ini nagsisiring han katungod han
mamaralit ngan ekis (X) kun diri.

1. Katungod pumili han papaliton

2. Katungod koro uhan an tindera

3. Katungod magpakiana han presyo

4. Katungod pumalit ha mahamis nga lugar

5. Katungod kumawat
6. Katungod magruba han produkto
7. Katungod mag isog ngan mag reklamo ha tindera

8. Katungod awayon an tag ada han tindahan

10
 9. Katungod ibalik an napalit nga expired nga
pagkaon
10.katungod usisahon an napalit nga produkto

Usisahon
Kumo mamaralit,katungod naton pumili han produkto ngan
serbisyo,maging libre ha pinapalit ngan matagan han eksakto
nga impormasyon o hibabruan ha serbisyo nga produkto pan
kalusugan.

Kadugangan nga Hibaro

Basaha an mga nasunod nga sitwasyon ngan pilia kunano an
katungod nga iginsisiring ha kada pangungusap.Igsurat an letra
han eksakto nga baton ha notebook.

A. Katungod ha simpley nga panginahanglan

B. Katungod ha impormasyon
C. Katungod pumili
D. Katungod ha mahamis nga kalibongan

1. Hi Aling Liway pinalit han gatas.Kinulawan niya kun

ngada san-o puydi gamiton.

11
 2. Pagbubutang han impormasyon hiunong han barato
nga medisina.

3. Usa nga tindahan nga nagamit han mga papel han

pagpuputos han pagkaon ngan paglain lain han
mga basura nga madurunot ngan diri madurunot.

4. Napili hi Ramon hiton eya papaliton.

5. Kinadto hi Teresa ha tindahan ni Aling Mila
nga puno hin damo nga produkto.

Huna-hunaa
Basaha an kada pangungusap o pahayag.Igdrowing an
malipayon nga kahimo kun ini nagsisiring han katungod
kumo usa nga mamaralit ngan masurob-on nga kahimo naman
kun diri.

o Pahayag

1. Pagpapakiana han presyo / kantidad han

produkto.

2. Iginbalik an ruba ngan diri asya nga

produkto.
3. Guliati an kahera kun diri na asyahan
han ginbibiling nga papaliton.
4. Pagpapakiana han kaupayan nga
iginhahatag han produkto ngadto han
kalibongan.
5. Panginginano han pinalit nga isda kun ini
lab-as pa o diri na.

12
 Buhata
Paglista han mga pinanmalit ha tindahan.Kumpletuha an mga
blangko ha ilarom.Subda an una nga ginbuhat.

Puydi kaonon
Produkto Aprubado ba May sangkap ngada____
han DOH? nga

Sept. 28,
Hal. Breadpan Oo Iron
2020

1. Ano nga produkto an aprubado han Kagawaran han

kalusugan o DOH?

2. Anu-ano nga sangkap nga nakaka-upay han aton lawas?

13
 3. Kay ano nga importante nga binabasa an impormasyon
hiunong han usa nga produkto?

Nahibaruan Ko

Bilnga an mga pulong nga nakasurat ha ilarum hiunong han

mga katungod han usa nga mamaralit.Igsurat an baton/answer
ha papel.

k a s l u s a g a n
a a e t a l l i n p
r a r m o n n m i a
a p b o r a t p i n
y p i n p m s o s g
f r s a u a a r a a
g o y n m m m m y n
t d o a i i l a o g
l u g h l m i s n a
i k a i i i t y l i
g t l s g l a o a l
t o m i f i d n n a
k a r a p a t a n n
n a p o h t h a m g
s l a p y h a g a a
s a y o s j l s n n
d m a l i n i s i d
a e k v s v n a i s

14
pumili serbisyo karapatan

malinis payak pangangailangan

ligtas produkto impormasyon

mamimili

Kadugangan nga Buruhaton

Karuyag mo pumalit hin bag-o nga bado.Hain ha mga

pakiana an puydi mo ipakiana ha saleslady nga nagpapakita han
katungod han usa nga mamaralit ? Igsurat an baton ha papel.

1. Puydi ko ba ig 2. Pudydi ko ba
sul-ot anay ini gisi-on ini nga
nga bado san-o bado?
ko paliton?

3. Puydi ko ba ma
balyuan kun
pananglitan
may ada ruba
hini?

15
Susi sa Pagwawasto

16
Aralin 2

17
Ginkuhaan

Cristo, R.R., David, M. C, Nuesca, A.,Quinto, J. E., Ramos, G.G., &

Sabadlab, E. O. (Unang Edisyon 2014, Muling Limbag 2016).
Music, Art, Physical Education and Health- Ikatlong Baitang
(Kagamitan ng Mag-aaral)

https://www.dobolp.com>8 karapatan ng mamimili, Pangilinan, I.

https://brainly.ph Tula para sa matalinong mamimili.Brainly.ph

18
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex Meralco

Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph

 Q3_Health 3_Modyul 4

VARIATION OF WORDS

Identified Words Page Variations Common/

Number Generic
as Used Variation Used
payak 14 simpley simpley

karapatan 8,,6,7,9, katungod katungod

10,11,14
,15,1,2,
3,
tahete 2 tag tag
manirahan 3 umokoy umokoy
pangangailangan 3,5,6,9, panginahanglan panginahanglan
14
produkto 2,3,4,5, produkto produkto
6,12,13
pangunahin 7,9 promero,panguna promero
,panguna
pakete 8 pakete,pack pakete,pack

Respectfully Submitted:

GENNALYN B. BALDO
Teacher