FILIPINO 5. Pinuntahan nila ang Amerika para doon ipagpatuloy ang kanyang adbokasiya.

(Saan
Pokus ng Pandiwa pumunta? Sa Amerika.)
Pokus – Ang tawag sa relasyong pansemantika ng pandiwa o salitang kilos sa simuno o paksa El Filibusterismo
ng pangungusap Kabanata 11 “Los Baños”
Paksa o Simuno – Sinusundan ng mga pantukoy tulad ng “ang,” “ang mga,” at “si” Mga Tauhan:
Tagaganap o Aktor (Sino ang gumagawa ng kilos?) 1. Kapitan-heneral – Hinirang siya ng Espanya bilang pinakamataas na pinuno ng
• Kung ang paksa o simuno ng pangungusap ang tagaganap ng kilos ng pandiwa pamahalaan. Sinasabi niyang kailangang pagbutihin ang kanyang tungkulin at gawain.
• Mga Halimbawa: Paksa/Simuno Pandiwa Nais niyang magpakita ng kasipagan at pagpapahalaga sa oras kaya ginagawa niya ang
1. Si Namaka ay nagalit nang labis kay Pele. (Sino ang nagalit? Si Namaka.) importanteng pagpapasiya habang naglilibang at sa pagmamadali. Larawan siya ng
2. Maglilinis ng bahay si Maria bukas. (Sino ang maglilinis? Si Maria.) pinunong pabigla-biglang humatol. Hindi niya alintana ang kapakanan ng kanyang
3. Ang aking kababata ay uuwi na sa aming baryo. (Sino ang uuwi? Ang [kanyang] kababata.) pinamumunuan. Salungat siya lagi sa pasiya ng Mataas na Kawani.
4. Nanood ng sina si Sam kahapon (Sino ang nanood? Si Sam.) 2. Padre Irene – Isang paring Kanonigo na minamaliit at di gaanong iginagalang ni Pasdre
5. Ang magkapatid ay nag-away nang matindi. (Sino ang nag-away? Ang magkapatid.) Camorra. Siya ang nilapitan ng mga mag-aaral upang mamagitan at maipasa ang
6. Nagmamadaling umalis sa isla sina Pele at kanyang pamilya. (Sino ang nagmamadaling panukalang magkaroon ng academy sa pagtuturo ng wikang Kastila ang mga estudyante.
umalis? Sina Pele at kanyang pamilya.) Naging tagaganap siya ng huling habilin ng kaibigang si Kapitan Tiago.
7. Naghanap ng matitirhan ang pamilya. (Sino ang naghanap ng matitirhan? Ang pamilya.) 3. Padre [Hernando] Sibyla – Isang matikas at matalinong paring Dominikano. Siya ang
Layon o Gol (Ano ang *pandiwa*?) Vice-Rector ng Unibersidad ng Santo Tomas. Salungat siya sa pagpasa ng panukala
• Kung ang layon ay siyang paksa o binibigyang-diin sa pangungusap upang makapag-aral at matuto ng wikang Kastila ang mga mag-aaral.
• Mga Halimbawa: Paksa/Simuno Pandiwa 4. Padre Camorra – Isang batang paring Pransiskano na mahilig makipagtungayaw kay Ben
1. Ang mitolohiya ay pinag-usapan ng mga mag-aaral. (Ano ang pinag-usapan? Ang Zayb sa kung ano-anong mga bagay na maibigan. Siya ang kura ng Tiani. Wala siyang
mitolohiya.) galang sa mga kababaihan lalo na sa magagandang dilag.
2. Lutuin mo ang gulay sa bilao. (Ano ang lulutuin? Ang gulay sa bilao.) 5. Don Custodio [de Salazar y Sanchez de Monteredondo] – Nakapag-asawa ng
3. Binili ni Jose ang sapatos. (Ano ang binili? Ang sapatos. maganda at mayamang mestiza. Umangat ang kanyang posisyon hanggang naging
4. Isara mo ang pinto. (Ano ang isasara? Ang pinto.) opisyal na tagapayo ng Kapitan-heneral dahil sa likas niyang talion. Ang mga salitang
5. Tinahi niya ang pantalon ni lolo. (Ano ang tinahi? Ang pantalon ni lolo.) masipag, mapanuri, matalino, palaisip ay ilan lamang sa mahuhusay na bansag sa kanya
6. Ang itlog ay ipinagkatiwala ng magulang kay Pele. (Ano ang ipinagkatiwala? Ang itlog.) ni Ben Zayb na kanyang kaibigan. Alam na alam ni Don Custodio ang kanyang tungkulin
7. Ang apoy ay ginamit ni Pele laban sa kapatid. (Ano ang ginamit? Ang apoy.) subalit kakatwa ang kanyang mga panukala at pasiya sa mga ito.
Pinaglalaanan, Tagatanggap, o Benepaktib (Para kanino ginawa ang kilos?) 6. Padre Fernandez – Isang paring Dominikano na bukas ang isip sa pagbabago lalo na sa
• Kung ang paksa o simuno ng pangungusap ang pinaglalaanan o tagatanggap sa kilos na edukasyon ng mga mag-aaral. Sang-ayon siya sa adhikain ng mga makabagong
isinasaad ng pandiwa estudyante sa pag-aaral ng wikang Kastila. Hindi siya nalulugod sa tiwaling gawain ng mga
• Ginawa ang kilos para sa paksa pinuno at kawani ng pamahalaan at ng kapwa niya prayle.
• Mga Halimbawa: Paksa/Simuno Pandiwa 7. Simoun – Isang napakayamang mag-aalahas at kaibigang matalik at tagapayo ng
1. Ipinaghanda ng mag-asawang Macbeth ang mga maharlika sa Scotland. (Para kanino Kapitan-heneral. Makapangyarihan siya kaya iginagalang at pinangingilagan ng mga Indio
naghanda? Para sa mga maharlika sa Scotland.) at maging ng mga prayle man. Nais niyang udyukan ang damdamin ng mga makabayang
Pilipino sa palihim at tahimik niyang paghahasik ng rebolusyon, linisin ang bayan, at lipulin
2. Kami ay ipinagluto ni Ate Mae ng masarap na champorado. (Para kanino nagluto? Para sa
kanila [kami].) ang lahat ng masasama kahit siya ay inuusig ng kanyang budhi sa paraang kanyang
3. Iginawa ng plano ng mabuting babae ang kanyang asawa. (Para kanino ginawa? Para sa ginagawa.
[kanyang] asawa.) 8. Ben Zayb – Ang mamahayag na malaya raw mag-isip. Minsan ay kakatwa ang paksang
nais niyang isulat magkaroon lamang ng ilalathala. Mababa ang pagtingin niya kay Padre
4. Ipinaghanda niya ng mga kagamitan ang kabiyak. (Para kanino ipinaghanda? Para sa
kabiyak.) Camorra. Siya and utak sa lumalabas na magaganda at mabubuting balita tungkol sa
5. Ipinagluluto rin siya lagi ng baon. (Para kanino nagluto? Para sa kanya [siya].) Kapitan-heneral at sa iba pang matataas na opisyal upang mapalapit siya sa mga ito.
Kagamitan o Instrumental (Ano ang ginamit/*pandiwa*?) 9. Makaraig – Isang mag-aaral sa abogasya na nangunguna sa panawagang pagbubukas ng
akademya sa pagtuturo ng Kastila. Siya ay masipag mag-aral, mahusay makipagtalo,
• Kung ang paksa o simuno ay ang kagamitang ginamit sa pagsasagawa ng kilos ng pandiwa
mapitagan, nakalulugod na mag-aaral, at palabasa ng iba’t ibang aklat kaya’t nangunguna
• Mga Halimbawa: Paksa/Simuno Pandiwa
sa pagbabago. Siya ay napakayaman at bukas-palad sa kapwa.
1. Ipinambukas niya ng pintuan ang susi ng palasyo. (Ano ang ipinambukas? Ang susi ng
10. Basilio – Nalampasan niya ang hilahil ng buhay dahil nagpaalipin siya kay Kapitan Tiago.
palasyo.)
Nagpunyagi siya sap ag-aaral. Nilunok niya ang pangmamaliit sa kanya ng kapwa mag-
2. Ipinampunas ni Marco ang regalo kong bimpo sa kanya. (Ano ang ipinampunas? Ang regalo
aaral at ng mga guro dahil sa kanyang anyo at kalagayan sa buhay. Nagtagumpay siya at
kong bimpo sa kanya.)
nakapanggamot agad kahit hindi pa natatanggap ang diploma ng pagtatapos.
3. Ipinanungkit niya ang hawak niyang stik sa mga damit sa sampayan. (Ano ang ipinanungkit?
11. Mataas na Kawani – Siya ay isang Kastila at mataas na kawani ng pamahalaan na
Ang hawak niyang stik.)
kagalang-galang, tumutupad sa tungkulin, may paninindigan, at may kapanagutan. Siya ay
4. Ang naipong pera ay ipinambayad niya sa training nito sa TESDA. (Ano ang ipinambayad?
may mabuting kalooban para sa kapakanan ng mga makabagong mag-aaral na
Ang naipong pera.)
nagsusulong ng pagtuturo ng wikang Kastila. Lagi siyang salungat kapag hindi pinag-isipan
5. Ipinambibili niya ng baon ang perang kita mula sa kanilang munting tindahan. (Ano ang
at di mabuti o di pinag-aralang masusi ang panukala ng mga opisyal at kawani. Maging
ipinambibili? Ang perang kit amula sa kanilang munting tindahan.)
ang pasiya ng Kapitan-heneral ay kanyang tinutuligsa kapag ito ay hindi marapat at
Sanhi o Kosatib (Bakit *pandiwa*?)
mabuti. Siya ay mapanuri at makatarungan.
• Kung ang paksa o simuno ng pangungusap ang sanhi sa kilos na isinasaad ng pandiwa 12. Juliana/Juli – Ang pinakamagangang dalaga sa Tiani na anak ni Kabesang Tales.
• Ang dahilan kung bakit ginawa ang kilos Larawan siya ng Pilipinang madasalin, matiisin, masunurin, at madiskarte sa buhay para
• Mga Halimbawa: Paksa/Simuno Pandiwa makatulong sa pamilya. Tunay siyang mapagmahal sa pamilya. Tapat at marunong din
1. Ikinagalit nang labis ng taumbayan ang pagbaril kay Malala. (Bakit nagalit? Dahil sa pagbaril siyang maghintay sa katipang si Basilio.
kay Malala.) Los Baños
2. Ikinagulat naming ang pagtatanim ninyo sa aming paaralan. (Bakit nagulat? Dahil sa • Kung saan pinuntahan ng mga tauhan (Padre Sibyla, Padre Irene, Padre Fernandez, at
pagtatanim ninyo sa aming paaralan.) Simoun) ang Kapitan-heneral
3. Ikinaiyak ng mga manonood ang pagkabaliw ng bidang lalaki. (Bakit naiyak? Dahil sa • Kung saan naglaro ng tresilyo at napag-uusapan kung ano ang ipupusta ng bawat isa
pagkabaliw ng bidang lalaki.) Kapitan-heneral
4. Ikinalungkot ng mga tao ang pagpigil ng grupo sa pag-aaral ng mga batang babae. (Bakit
• Nangangaso sa gubat ng Bosoboso subalit walang nakuha o nahuling kahit ano dahil sa
nalungkot? Dahil sa pagpigil ng grupo sa pag-aaral ng mga batang babae.)
isang banda o musikos na maingay kaya mayroong ilang tagapagsilbi na humanap at
5. Ikinagalit ng buong mundo ang pagbaril nila sa isang batang nagtatanggol lang sa kanyang
kumuha ng mga bilanggo na papagsuotin ng parang hayop
karapatan. (Bakit nagalit? Dahil sa pagbaril nila sa isang batang nagtatanggol lang sa
• Pagkatapos sa pangangaso ay umuwi sa tahanan ng walang nahuli pero siya’y natutuwa pa
kanyang Karapatan.)
rin sapagkat hindi talaga siya magaling mangaso at ayaw mapahiya kaya maganda para sa
6. Ang tagumpay ni Malala ay ikinagalak ng buong mundo. (Bakit nagalak? Dahil sa tagumpay
kanya na wala siyang nakitang hayop
ni Malala.)
Paglalangis sa may kapangyarihan – Ang paggagawa ng lahat upang makuha ang simpatya
Direksiyonal (Saan *pandiwa*?)
ng mga taong nasa may kapangyarihan sapagkat ito ay posibleng magkaroon ng epekto o
• Kung ang paksa o simuno ay ang direksiyon o tutunguhin ng kilos ng pandiwa
maging positibo para sa kanaila dahil magkakaroon sila ng koneksyon sa may kapangyarihan
• Ang paksa ang tutunguhin Simoun – Kinukunsinti ang Kapitan-heneral at ang mga prayle na gumawa ng masama at hindi
• Mga Halimbawa: Paksa/Simuno Pandiwa mabuti sa mga Pilipino kung siya ang Manalo kasi walang pera ang mga prayle at Kapitan-
1. Pinuntahan ng mag-anak ang Birmingham, England upang doon na manirahan. (Saan heneral tutal palagi naman sila gumagawa ng masama
pumunta? Sa Birmingham, England.) Pinag-uusapan ang mga iba’t ibang isyu habang naglalaro ng tresilyo
2. Pinuntahan ng pulis ang ilog upang mangalap ng ebidensya. (Saan pumunta? Sa ilog.) • Dahil gusto ipakita ng Kapitan-heneral na siya’y masipag
3. Sinulatan niya ang punong-guro. (Saan pupunta ang sinulat? Sa punong-guro. <I don’t really
• Tungkol sa Akademya ng Wikang Kastila
get this pero sabi ni sir sa direksiyonal yan sooooo…)
o Dahilan kung bakit naroon si padre Irenen na isa sa mga nakikipaglaro sa Kapitan-heneral
4. Binalikan ng Taliban ang Pakistan para igiit ang kanilang gusto. (Saan bumalik? Sa
o Dalawang seksyon na nahati sa usapan ng Akademya ng Wikang Kastila:
Pakistan.)
a. Pabor sa Akademya
1. Padre Irene – Dahil sinuhulan
2. Don Custodio – Dahil walang nakikitang masama
3. Ben Zayb – Dahil siya ay walang nakikitang masama
4. Mataas na Kawani
§ Isa sa mga pabor din sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila dahil wala naman raw
pangit sa gusto ng mga mag-aaral at kung lumabis sila sa binigay na permisyon ay pwede
naman bawiin ang kanilang Karapatan na magturo ng wikang Kastila kaya nasa sa kanila
[Kastila] pa rin ang kontrol kaya hindi kailangan na sila’y [mga mag-aaral] pagkaitan sa
kanilang kagustuhan
§ Ang sekretarya ng Kapitan-heneral
b. Hindi Pabor sa Akademya
1. Padre Sibyla – Dahil siya’y bise-rector ng UST, ayaw niyaa itong mangyari sapagkat ayaw
niya na mapunta sa kamay ng mga mag0aaral ang Kalayaan sa pagtutro dahil gusto niya
bilang isang Dominikano na kontrolado nila ang sistema ng edukasyon sa Pilipinas
2. Simoun – Ipinahayag sa Kabanata 7 (I’ll put the reviewer for that in the reviewer link as well)
3. Padre Camorra – Dahil kapag natuto ang mga Pilipino ay lumalaban sa mga Kastila
o Binibidyan-diin ng background check ang Akademya ng Wikang Kastila, sapagkat bago
aprubahan, kailangan muna malaman sino ang mga gustong paapruba – Mga mag-aaral
§ Basilio – Nang siya’y mapag-usapan, pinatala ng Kapitan-Heneral ang pangalan nito
Juli – Bago kumain ng tanghalian ang mga tauhan, siya’y dumating at pinapakausap niya sa
Kapitan-heneral na palayain si Tandang Selo na nakulong dahil nakatakas si Kabesang Tales
kasama ang mga tulisan para masabing may hustisiya ang mga pinatay
Isang dahilan kung bakit nasa Los Baños si Padre Camorra – Dahil humingi ng tulong sa
kanya si Juli na kausapin ang Kapitan-heneral upang mapalaya si Tandang Selo
Kahilingan ni Juli – Napagbigyan
Kabanata 12 “Si Placido Penitente”
Mga Tauhan:
1. Placido Penitente – Mahinahon at mapagtimpi ang kahulugan ng kanyang pangalan na pilit
niyang pinaninindigan kahit pa lubhang kinaiinisan din niya ito. Kapag siya ay napuno,
parang bulkan siyang sumasabog at walang kinatatakutan.
2. Juanito Pelaez – Isang mayamang mag-aaral na tamad at lakwatsero. Laging inaabuso at
tinatakot si Placido. May kapansanang pisikal subalit hindi niya naipakitang sagabal ito sa
kanyang pagkatao dahil nakakamit niya an mga nais. Masugid siyang manliligaw ni Paulita
Gomez na pinaboran ng tiyahin ng dalaga na si Donya Victorina.
3. Isagani – Isang malalim na makata o manunugma. Mahusay siya makipagtalo. Matapang
siya sa pagpapahayag ng kanyang pinaniniwalaan kaninuman. Matuwid siya at ayaw sa
likong paraan sa pagkakamit ng adhikain. Pamangkin siya ng butihing si Padre Florentino.
4. Paulita Gomez – Isang masayahin at ang napakagandang dalagang hinahangaan ng
karamihang lalaki. Pamangkin siya ni Donya Victorina at kasintahan ni Isagani. Larawan
siya ng dalagang laging maayos at maalaga sa sarili.
5. Donya Victorina [de Espadaña] – Larawan siya ng isang Pilipinang walang
pagpapahalaga sa kanyang lahi. Inaalimura, tinutuligsa, at itinatakwil ang mga Indiong
kanyang kalipi.
6. Tadeo – Siya ay mag-aaral na lubhang tamad at laging nagsasakit-sakitan tuwing
makakikita ng propesor. Hangad niyang laging walang pasok sa paaralan upang
makapaglakwatsa. Siya ay may kahambugan, walang ambisyon sa buhay, at malaswang
magsalita. Nagdudunong-dunungan siya at nagyayabang sa walang-muwang na nilalang.
7. Padre Millon – Isang paring Dominiko na propesor sa Pisika at Kemika. Mabuti siyang
pilosopo at bantog siya sa husay sa pakikipagtalo subalit hindi niya lubusang maiparanas o
maitura nang mahusay ang aralin sa mag-aaral. Makikita sa kanya ang maling sistema ng
edukasyon sa bansa noon.
8. Padre Valerio 9. Basilio 10. Makaraig 11. Padre Camorra 12. Juli
Placido Penitente
• Isang tauhan na mag-aaral sa Unibersidad ng Sto. Tomas
• Pinakamatalinong mag-aaral sa kanyang lugar sa Tanawan kaya siya’y nag-aral sa Maynila
• May kursong abogasyo at nais makatapos ng pag-aaral; ngunit kahit siya’y matalino, hindi
siya nagkakaroon ng gana na mag-aral
Tulay ng Espanya – Ito ang tawag sa tulay dahil lahat ng materyales ng tulay ay galing sa
Espanya
Juanito Pelaez
• Isa sa mga mag-aaral sa Unibersidad ng Sto. Tomas
• Walang pakialam sa kanyang pag-aaral sapagkat siya’y mayaman
• Nakwento kay Placido ang pamamasyal niya noong pasko sa bayan ng Tiani kung ssaan
ang kura paroko ay si Padre Camorra at napag-usapan ang tungkol kay Juli
o “Pero siguradong pagdaraanan din niya ang inabot ng tulad niya.” – Pahiwatig ni Juanito
dahil alam niya ang ugali ni Padre Camorra na may pagtingin kay Juli; at darating rin ang
araw na makukuha ni Padre Camorra ang gusto niya
Pagdating ng karwahe ni Paulita Gomez
• Dahilan kung bakit napatigil ang mga mag-aaral na naghihintay
• Paulita Gomez
o Kasintahan ni Isagani
o “Campus Crush”
Ang Mga Paaralan:
• Magkakatabi noon kaya nag-aabangan ang mga mag-aaral upang makita ang isa’t isa
1. Unibersidad ng Sto. Tomas
2. Ateneo
3. Letran
4. Pamantasang Normal – Paaralan noon para sa mga babae
• UST, Ateneo, Letran – Paaralan noon para sa mga lalaki
Maynila Noon – Tumutukoy lang sa Intramuros na nasa loob ng mga pader
Magandang Katangian ni Placido Penitente – Makikita ang kanyang katalinuhan nang may
pinapapirma sa kanya na petisyong nagpapahayag ng suporta ng mga mag-aaral hingil sa
Akademya ng Wikang Kastila na hindi pinirmahan hangga’t hindi nababasa kung ano ang
nakasulat dahil dati’y nakulong at nabitay ang kanyang tiyo noong nagpirma at hindi nagbasa
Nang papasok na si Placido sa klase ng Pisika – Naisip niya na hindi pa siya kilala ng
kanyang propesor kaya gusto niyang magpakilala sa kanyang propesor sa pamamagitan ng
pagpasok nang maingay upang mapansin subalit hindi ito nagustuhan ng kanyang guro
• Noon, kapag hindi ka kilala ay ibig sabihin hindi ka magaling sa klase
Problema ng paaralan noong panahon ni Rizal – Marami ang mga mag-aaral kaya hindi
madaling makilala at mapansin ng mga guro ang mga mag-aaral na halos 100 sa isang klase
Alam mo ba?
• Unibersidad ng Sto. Tomas
o Noong panahon ng mga Espanyol, ito ay matatapuan sa Intramuros, malapit sa kinalalagyan
ng Colegio de San Juan de Letran ngayon
o Inilipat lamang ito sa España noong panahong ng mga Amerikano.
Kabanata 13 “Ang Klase sa Pisika”
Mga Tauhan:
1. Padre Millon 2. Juanito Pelaez 3. Placido Penitente
Estilo ng pagtuturo ng mga guro noon (Lalo na sa Unibersidad ng Sto. Tomas na nasa
ilalim ng pamamahala ng mga Dominikano na hindi ganoon kaganda):
1. Ang mga paaralan o klase ay masyadong maraming mag-aaral
2. Paraan ng pagtuturo – Masasabing ikaw ay matalino kung memoryado mo ang libro kaya
ipapasaulo ng guro ang libro
3. Ang mga guro ay namamahiya – Tulad ni Padre Millon
4. Maganda ang pasilidad at kagamitan, lalo na sa agham, na hindi naman pinapagamit
sa mga mag-aaral
Juanito Pelaez
• Tinawag dahil gusto siya o paborito ng guro sapagkat siya’y mayaman at nakapagbibigay ng
mga regalo
• Tinanong at hindi alam ang sagot kaya gustong magpaturo kay Placido kaya tinapakan nito,
ngunit napasigaw sa sakit si Placido at ang atensiyon ay napunta kay Placido
Pagsigaw ni Placido – Dahil dito, ang atensiyon ni Padre Millon ay napunta sa kanya
Estilo ni Padre Millon – Hindi nagtatala ng liban araw-araw kaya kapag wala sa klase ang
estudyante ay tinatala niya itong wala para sa buong lingo
• Placido – Sinabi na limang beses pa lamang Nawala sa klase
• Padre Millon – Sinabi na kung limang beses na wala ay may utang pa ito sa kanya dahil 25
na siya Nawala sa klase
• Placido – Dahil hindi nasagot ang tanong ni Padre Millon hinggil sa leksyon kanina ay
bibigyan siya ng bawas sa marka kaya sinabi niya na kung liban siya ngayon ay dapat
walang bawas sa kanyang marka
• Padre Millon
o Sinabi na kung liban siya, di nakapag-aral ng leksyon, at di-nakasagot ay nararapat lamang
ang bawas sa marka
o Halatang gali kay Placido
Placido Penitente – Sa kasaysayan ng UST, siya pa lang ang sumagot sa guro dahil hindi na
matiis ang paghahamak sa kanya ni Padre Millon; at siya lang din ang umalis sa klase nang
padabog sa pamamagitan ng pagbagsak ng libro
Dahilan kung bakit walang ganang mag-aral si Placido
• Dahil sa hindi magandang sistema ng edukasyon sa paaralang kanyang pinapasukan
• Hindi niya nakikita na siya’y natututo
• Hindi niya nararamdaman na siya’y nag-aaral
Ang hindi magandang sistema ng edukasyon noong panahon ng Kastila – Bagay na
gustong bigyan-pansin ni Rizal sa kabanta
Kabanata 14 “Ang Tirahan ng Mag-aaral”
• Nagkaroon ng pagpupulong ang mga mag-aaral sa bahay ni Makaraig
Mga Tauhan:
1. Sandoval – Isang tunay na Espanyol na lubos na kaisa sa adhikain ng mga estudyanteng
Pilipino. Mahilig makipagdebate na kahit anong paksa upang siya ay mahangaan. Nais
niyang mailabas ang katotohanan sa isang usapin.
2. Pecson – Mapanuring mag-aaral. Masigasig siyang makipagtalo upang mailabas ang
matalinong kaisipan at kasagutan sa iba’t ibang usapin. Hindi siya agad naniniwala sa mga
bali-balita lamang kaya tila lumalabas sa iba na siya ay mapangambahin at laging nag-
aalala.
3. Quiroga – Isang mayamang Instik na mangangalakal Halos kontrolado niya ang takbo ng
kalakalan. Iniaangkop niya ang ugali depende sa kanyang kaharap. Isinusulong niya ang
pagkakaroon ng konsulado ng mga Instik sa bansa sa nobelang ito.
4. Pepay – Isang kaakit-akit na mananayaw. Siya ay maputi at kaiba ang kulay sa karaniwang
Pilipina. Mahilig siyang humingi ng mga pabor sa “kaibigang” si Don Custodio na nahihibang
sa kanyang alindog. Kaibigan din niya si Juanito Pelaez.
5. Ginoong Pasta – Naging alila siya ng mga prayle habang nag-aaral bago siya naging
pinakatanyag na abogadong Pilipino. Dati siyang kaklase ni Padre Florentino. Mapanuri at
namimili siya ng kausap. Takot siya mamagitan para sa kaunlaran ng mga mag-aaral at tila
walang malasakit sa kanilang kabutihan.
6. Makaraig 8. Kapitan-heneral 10. Padre Sibyla 12. Simoun
7. Isagani 9. Padre Irene 11. Juanito Pelaez 13. Don Custodio
Makaraig
• Mabait
• Isa sa mga nagsusulong sa Akademya ng Wikang Kastila
• Sa kanyang tahanan nagkaroon ng pagpupulong sapagkat siya’y mayaman
• Pinatutuloy niya ng libre sa kanilang dormitory ang kanyang mga mag-aaral na nahihirapan
sa pagbabayad
Ang mga nasa bahay ni Makaraig:
1. Isagani – Dugong Pilipino
2. Juanito Pelaez
• Dugong Pilipino
• Parang nakikisali lang dahil siya ay wala namang alam at hindi gaano matalino • Sinabi na kung siya’y tatanda at magkakaroon ng mga uban o puting buhok sa ulo at alam
• Naroon lamang para sa karangalan na pumuti ang kanyang buhok nang walang ginawa upang makatulong sa kanyang mga
3. Sandoval kababayan, lalo na sa mga nangangailangan, ikakakahiya niya ang kanyang puting buhok
• Ang tanging Kastila sa mga mag-aaral sapagkat siya ay galing sa Espanya kasi hindi niya ito ginamit o hindi siya nagkaroon nito dahil sa ginamit niya ang kanyang
• Kahit hindi Pilipino ay hindi niya minaliit ang kakayahan at nakita niya ang talion ng kanyang kalakasan sa mga mabubuting pamamaraan at para sa ikabubuti ng karamihan
mga kapwa mag-aaral na Pilipino Kabanata 16 “Mga Kapighatian ng Isang Intsik”
• Magaling manalumpati Mga Tauhan:
4. Pecson 1. Ginoong Gonzales – May sagisag-panunulat sa panitik na Pitili na umaatake sa mga Intsik
• Dugong Pilipino sa pahayagan
• Mag-aaral na palaging negatibo ang pag-iisip 2. Don Timoteo Pelaez – Siya ang ama ni Juanito. Isang mangangalakal na laging dumaraing
• Kaisa siya ng mga mag-aaral sa pagpapatupad at pagsulong ng Akademya ng Wikang sa pakikipagpaligsahan ng mga Intsik sa kanyang negosyo.
Kastila; pero nag-aalangan siya nab aka hindi maaprubahan, na tutulon ng mga prayle, etc. 3. Ginoong/Mr. Leeds – Mahusay sa mahika. Napaniwala niya ang mga manonood. Nagamit
siya upang mausig ang budhi ni Padre Salvi sa kanyang palabas.
5. Makaraig – Mayaman at positibo ang pananaw pagdating sa Akademy ng Wikang Kastila
dahil para sa kanya ay nasuhulan nila si Padre Irene 4. Quiroga 7. Don Custodio 9. Padre Camorra 11. Padre Salvi
Ano ang naging plano hinggil sa Akademya ng Wikang Kastila? 5. Simoun 8. Ben Zayb 10. Padre Irene 12. Juanito Pelaez
6. Kapitan-heneral
• Sandoval – Sinabi na hindi nila maiiwasan sa mga prayle, lalo na ang mga Dominikano, na
Quiroga
kontrahin ang kanilang isinusulong sapagkat ito ay parang pagtapak sa kanilang
korporasyon dahil sila ang namamahala ng pag-aaral at ng edukasyon sa Pilipinas kaya • Isang Intsik na mangangalakal
hindi ganoon kadali para sa mga Dominikano na pahintulutan ang kanilang hangarin at • Pangarap – Magkaroon ng konsulado (embassy) ang Tsina sa Pilipinas, at kung
ibigay o ipasa sa kanila ang pagtuutro ng wikang Kastila magkakaroon man ay gusto niya na siya ang maging konsul (ambassador)
Pinaka-layunin kung bakit gusto ng mga mag-aaral na ituro ang wikang Kastila o Upang magkatotoo, inimbitahan niya ang maraming mga tao at siya ay nagsagawa ng isang
handaan o hapunan sa kanyang tindahan kung saan inimbitahan niya ang iba’t ibang mga
• Gusto ng mga mag-aaral na sa unang taon ng mga estudyante sa kolehiyo ay magkaroon ng
matataas na opisyal ng pamahalaan, maging ang mga prayle, upang ligawan nang sa gayon
aralin ng Kastila at iyon ang Akademya ng Wikang Kastila upang mas maging madali ang
pag-aaral at pagtuturo ng mga mag-aaral sa kanilang mga aralin ay maaprubahan ang kanyang pinapangarap; subalit nagkaroon siya ng utang kay Simoun
o Dahil noon, sa lahat ng unibersidad sa Pilipinas, ang paraan o ang wikang ginagamit sa • Utang kay Simoun
pagtuturo ay wikang Kastila o Kumuha ng tatlong pulseras ng 3,000 piso bawat is ana ibinigay niya sa nililigawan niyang
• Dahil mahirap para sa mga mag-aaral na hindi sanay o marunong ng wikang Kastila na mag- babae na niloko siya
aral at matuto sa mga aralin kung hindi nila alam ang wikang ginagamit sa pagtuturo o Ngayon, sinisingil na siya ni Simounng 9,000 piso subalit wala siyang pambayad dahil nalulugi
ang kanyang negosyo at marami rin ang umutang sa kanya na hindi pa nagbabayad
Pananaw ni Sandoval: Positibong Pananaw – Wala siyang nakikitang problema dahil
Simoun – Dahil siya’y matalino, alam niya ang sakit ng mga Intsik
maganda ang hangarin nila at tingin niya ay pagbibigyan sila ng Kapitan-heneral, kaya sinabi
niya na maghintay lang sila sapagkat kaya siguro sila tinawag ni Makaraig sa pagpupulong ay Sakit ng mga Intsik
dahil mayroon siyang ibabalitang maganda • Kapag sinasabing nalulugi sila – Kabaligtaran ang kahulugan, ang ibig sabihin ay kumikita
Ang Binalita ni Makaraig talaga sila at malakas ang negosyo
• Positibo daw ang naging reaksyon at naging maganda daw ang paghikayat ni Padre Irene sa • Kapag sila’y tahimik at sinasabing ayos lang ang negosyo – Ang ibig sabihin ay sila’y
mga tao na nasa Los Baños (Ika-11 Kabanata) hinggil sa Akademya ng Wikang Kastila nalulugi
• Wala pang desisyon kung aprobado o hindi ang akademya, pero magbabago ang desisyon Simoun – Kinausap si Quiroga at sinabing gagawin na lamang 7,000 piso ang utang bastat ang
na kung saan hindi na ang Kapitan-heneral ang magdedesisyon kundi ang isang ahensiya mga dadating nab aril ay ilalagay muna at itatago sa bodega niya [Quiroga’s bodega] sapagkat
ng pamahalaan hinggil sa bagay na ito na bubuhayin dahil ito ang napagkasunduan ng mga puno na ang kanyang bahay [Simoun’s house] at wala na siyang paglalagyan
tao sa Los Baños noon (Ika-11 Kabanata) • Bina-blackmail niya si Quiroga sa paraan ng pagsabi na wag siyang matakot dahil ang mga
o Mapupunta ang pagdedesisyon o pagpapasiya sa katas-taasang Lupon ng Paaralang baril ay mapagkakakitaan kapag tinanim sa bahay ng mga mayaman at kapag siniyasat ang
Primarya, o sa Kastila ito yung Komisyon Superyor de Instruksiyon Primarya, na mga bahay na ito ay makikita ang mga baril at makukulong ang may-ari ng bahay; at upang
pinamumunuan ni Don Custodio makalaya ay hinihingi ng tulong kay Simoun kung saan babayaran ito at kikita siya
Don Custodio – Ang magdedesisyon hinggil sa Akademya ng Wikang Kastila o Estilo – Pagtatanim ng ebidensya para kapag nilakad sa pamahalaan ay susuhulan ang tao
Dalawang paraan ng mga mag-aaral upang makuha ang pagkiling ni Don Custodio: sa pamahalaan kung saan ito’y kikita
1. Ginoong Pasta – Isang abogado na kaibigan ni Don Custodio at palaging hinihingan ng • Quiroga – Takot sa armas subalit walang magagawa sapagkat wala siyang pambayad kaya
payo ng mga nasa pamahalaan kailangan niyang pumayag
2. Pepay – Isang matalik na kaibigan ni Don Custodio kaya kung mapapapayag nila ito na • Simoun – Napilit at napapayag si Quiroga na maitago ang mga armas sa kanyang bodega
kausapin si Don Custodio upang maaprubahan ang Akademya ng Wikang Kastila, to ay Mga Prayle (Padre Camorra and friends) – Pinag-uusapan ang hinggil sa palabas ni Mr.
mas magkakaroon ng tsansa na maapruba Leeds sa perya sa Quiapo kung saan ito daw ay ayroong nagsasalitang ulo kaya nagkayayaan
Kabanata 15 “Si Ginoong Pasta” ang mga prayle kasama si Simoun, niyaya ni Simoun ang mga prayle kasama ang mga iba
• Ang pag-uusap ni Isagani at Ginoong Pasta pang tauhan tulad ni Don Custodio, na pumunta ng perya sa Quiapo upang panoorin yung ulo
Mga Tauhan: na nagsasalita ni Mr. Leeds
1. Padre Florentino – Isang mabuti at kagalang-galang na paring Pilipino kahit pinilit lamang Mr. Leeds – Isang mahikero
siya ng inang maging lingkod ng Diyos dahil sa kanyang panata. Siya ang kumupkop sa Alam mo ba?
pamangking si Isagani nang maulila sa magulang. • Mahoma o Muhammad – Ang propeta ng Islam na siyang sumulat ng banal na kasulatan,
2. Ginoong Pasta 4. Kapitan-heneral 6. Padre Irene 8. Padre Sibyla ang Qu’ran
3. Isagani 5. Don Custodio 7. Padre Fernandez • Loterya – Isang palabunutan kung saan pumipili ng mga bilang ang nais tumaya at ito ay
Isagani bobolahin at kapag nabunot o napili ang mga bilang ng tumaya, siya ay may kapalit na
• Isang mag-aaral ng abogasya halaga bilang panalo sa kanyang itinaya
• Susubukan na kausapin si Ginoong Pasta, isang abogado, upang mahikayat na masabi kay • Bribery – Pagsuhol, panunuhol, o paglalagay ay ginawa ng mga mangangalakal sa akda
Don Custodio na paaprubahan ang Akademya ng Wikang Kastila upang mapabilis at mapaboran sila sa kanilang mga kailangan sa adwana (customs) at sa
Ginoong Pasta matataas na opisyal sa pamahalaan
• Taong walang pakialam sa nangyayari sa kanyang lipunan na kung siya ay ayaw, wala na Kabanata 17 “Ang Perya sa Quipo”
siyang pake sa iba Mga Tauhan:
• Kung makikiisa ang aramihan, doon pa lang siya makikisali 1. Padre Camorra 4. Paulita Gomez 7. Isagani 10. Padre Irene
2. Ben Zayb 5. Donya Victorina 8. Quiroga 11. Simoun
• Sinasabi na masyado pa silang mga bata [mga mag-aaral] upang makialam sa usapan sa
3. Padre Salvi 6. Juanito Pelaez 9. Don Custodio 12. Mr. Leeds
pamahalaan kaya bakit ba nila gusto itong pakialaman
Perya sa Quiapo – Buwan ng Enero
• Walang pakialam sa gusto ng mga mag-aaral
Simoun – Ang nagyaya na pumunta sa perya sa Quiapo
• Sinusubukan niyang lituhin si Isagani sa pamamagitan ng pagbanggit ng mga teknikal na
• Ika-16 Kabanata – Niyaya ni Simoun ang mga prayle, si Ben Zayb, at si Don Custodio na
salita bilang isang abogado, ngunit dahil matalino si Isagani ay alam niya din kung papaano
pumunta sa perya sa Quiapo sapagkat napag-usapan nila ang matunog at sika-na-sikat na
paikutin ang usapan nila
palabas sa perya na ang pahayagan ni Mr. Leeds
Isagani – Nang mapansin at naramdaman na wala na siyang mapapala sa usapan at mukhang
Mr. Leeds – Isang Amerikanong mahikero
hindi papaya si Ginoong Pasta sa kanilang kagustuhan ay nais na lamang niya na umalis na
Nagsasalitang Ulo – Tinatanghal ni Mr. Leeds
Ginoong Pasta
Ang perya noong panahon ng Kastila
• Sinabi na bakit kailangan ituro ang wikang Kastila kung hindi naman ito kailangan para sa
• Hindi katulad ng perya sa kasalukuyan
mga magsasaka
• Mas maraming mga nagtitinda na parang tiangge
• Sinasabi na ang kailangan ay mga trabahador o mga manggagawa at hindi na kailangan ng
mga propesyonal; at kung hindi na kailangan ng mga propesyonal ay hindi na rin kailangan • Walang mga rides
ituro ang wika kaya ano pa o para saan pa ang pinapakialaman ng mga mag-aaral • Kakikitaan ng iba’t ibang palabas
Isagani – Makikita rito ang pagkamakabayan ni Isagani • Madalas pinupuntahan ng mga tao upang manood, maglibang, at mamili ng iba’t ibang
• Sinasabi na kung sila [Ginoong Pasta and friends] ay walang pakialam, siya ay meron produkto mula sa iba’t ibang lugar
sapagkat siya’y may malasakit sa kanyang mga kababayan Padre Camorra
 • Makikita ang kanyang pagiging malikot sa mga kababaihan sapagkat siya ay
nagkukunwaring natitisod upang masagi o mapadikit sa mga dalaga; at kapag tumingin ang
dalaga sa kanya, kikindatan niya at pamumungayan ng mata para magpapansin
• Nakita si Paulita Gomez na kasama si Isagani
o Kasintahan ni Paulita Gomez
o Hindi ganoon kaganda ang pakikitungo o tingin ni Padre Camorra sa kanya sapagkat noong
nandoon sa una at ika-2 kabanata sa kubyerta, nagkaroon ng pagkakataon na
magkasalubong ang dalawa at nabangga ni Isagani ang padre kaya galit nag alit ang pari
Paulita Gomez – Talagang maganda kaya nahumaling si Padre Camorra sa kanya
Mga Prayle at Ben Zayb – Habang sila’y nag-iikot sa perya ay nakita ang mga inukit na kahoy
kung saan mayroon silang iba’t ibang mga mukha at hugis na hayop, tao, o prayle
• Pagpapatunay na ang mga Pilipino ay may angking kagalingan pagdating sa paglililok
• Isang bagay na inilagay ni Rizal sa kabanatang ito sa perya upang ipakita na may
kakayahan ang mga Pilipino na lumilok ng kahot ay gumawa ng iba’t ibang imahe mula sa
kahoy
Simon – Hindi kasama ng mga niyaya sa perya sa Quiapo
• Hula ni Padre Camorra – Hindi sumama si Simoun sapagkat ayaw niyang maglibre dahil
kuripot at natakot dahil inisip na magpapalibre ang mga prayle sa kanya
• Hula ni Ben Zayb – Baka mapahiya si Simoun sapagkat ang balak ni Ben Zayb kaya siya
sumama ay upang ipahiya at ilantad ang kadayaan na ginagawa ni Mr. Leeds sa kanyang
pagtatanghal dahil hindi siya [Ben Zayb] naniniwala sa mahika ni Mr. Leeds; at dahil
parehong Amerikano si Simon at Mr. Leeds ay sinabi ni Ben Zayb na ayaw mapahiya ni
Simoun dahil mapapahiya ang kanyang kababayan
Intensyon ni Ben Zayb – Ipahiya si Mr. Leeds dahil hindi siya naniniwala sa ulo at sabi niya na
ito ay gumagamit lamang ng mga salamin kaya nakikita yung ulo na lumulutang
Alam mo ba?
• Perya (Fair) – Isang pasyalan na karaniwang binubuksan tuwing may pista o tuwing Pasko
kung saan mayroong mga mahika, sirko, tindahan, kainan, at iba pang aliwan o nakatatakot
na palabas.
Kabanata 18 “Ang Kadayaan”
Mga Tauhan:
1. Mr. Leeds 3. Don Custodio 5. Padre Camorra 7. Imuthis
2. Ben Zayb 4. Padre Salvi 6. Padre Irene
Ben Zayb – Bago nagsimula ang palabas, sinuri niya ang lamesang gagamitin ni Mr. Leeds sa
pagtatanghal sapagkat siya’y naniniwala na ‘yon ay mayroong mga salamin, ngunit wala siyang
nakitang mga salamin kaya siya medyo nahiwagaan kung bakit ba o mas naging interesado
siya kung papaano ba ginagawa ni Mr. Leeds ang lumulutang na ulo
Ilaw ng Lampara – Ang tanging nagpapaliwanag sa loob ng silid ng pagpapalabasan o
pagtatanghalan
Kahon ni Mr. Leeds – Isang abo na kanyang nakuha sa Ehipto at kapag binanggit ang unang
salita na nakasulat sa papiro [pambuhay] ay maaaring mabuhay ang abo at maging ulo; at
kapag naman binanggit ang ika-2 salita [pampatay] ay babalik muli sa abo ang ulo
Dalawang salitang binabanggit ni Mr. Leeds na nakasulat sa papiro:
1. Pambuhay/Panlikha/Buhay 2. Pampatay/Panggunaw/Kamatayan
Imuthis – Galing sa ibang bansa upang mag-aral at bumalik sa kanyang lupang sinilangan
pagkaraan ng kanyang pag-aaral at nagkaroon ng problema sa kanyang bayan kung saan
natuklasan niya angmga pandarayang nagaganap tulad ng mga binanggit niya na mga pamilyar
na pangyayaring nangyari noon
Kuwento ni Imuthis – Kapareho sa kuwento ni Crisostomo Ibarra
Mga Parehong Pangyayari sa Buhay ni Crisostomo Ibarra at Imuthis:
1. Umibig sa anak ng prayle
2. Inaagaw ng isang batang pari ang kanyang kasintahan
3. Nag-aral sa ibang bansa
4. Namatay sa lawa
Padre Salvi – Pagkatapos ng pagtatanghal ay siya’y nahimatay sapagkat ang kuwento ni
Imuthis ay may kahawig o pamilyar dahil ang mga pangyayari sa buhay ni Imuthis ay siya ring
pangyayari sa buhay ni Crisostomo Ibarra
Ang Kadayaan sa Kabanata: Paano lumutang ang ulo?
• Hindi nakita ni Ben Zayb pero totoo na may mga salamin na ginamit upang maipakita na
mayroong lumulutang na ulo
• Gumamit si Mr. Leeds ng mga salamin (optical illusion) na hindi nakita dahil ang mga
salamin ay nakatago sap aa ng lames ana parang mga tubo kung saan nakalagay sa loob
ang mga salamin
Mr. Leeds
• Pagkatapos ng pagtatanghal, siya ay hindi na nakita
• Siya ay tumakas sapagkat dahil doon sa nangyari sa pagtatanghal kung saan nahimatay si
Padre Salvi ay gusto ng mga manonood na ipasara at ipakulong siya
• Umalis ng bansa o tumakas ng Pilipinas pagkatapos ng pagtatanghal at nagpunta ng Hong
Kong
• Siya’y pumunta sa Hong Kong sapagkat noong panahon na iyon, ang Hong Kong ay hindi pa
sakop ng mga Kastila kaya ang mga Pilipino na tumatakas sa kamay ng mga Kastila ay
nagpupunta sa Hong Kong
o Hong Kong – Sakop ng Britanya noon
Simoun
• Nasa perya subalit hindi nakita
• Nasa pagtatanghal
• Kaibigan at kakuntsaba ni Mr. Leeds
• Ang kuwenti ni Imuthis at Crisostomo Ibarra ay pareho sapagkat ang nagsasalaysay sa
kuwento ni Imuthis ay si Simoun
• Nais patamaan si Padre Salvi sa kuwento ni Imuthis kaya siniguro niya na sasama ang
prayle sa perya
• Siya rin ang nagpayo kay Mr. Leeds na tumakas na habang nangyayari ang pagtatanghal at
magpunta ng Hong Kong