 პრიმატების მთავარი თვისება რითაც გამოირჩევიან - გამოცალკევებული ცერა თითი

 მეცნიერულ ჰიპოთეზას შეუძლია

o მომავალი შედეგების წინასწარმეტყველება
o გვეხმარება დაკვირვებადი ფენომენების ახსნაში
o შეიძლება გამტყუნდეს ახალი ინფორმაციით
 კატარინიელი - ქვემოთ მიმართლი ნესტოები
 კატასტროფიზმის თეორია - ჟორჟ კუვიე
 ბუნებრივი გადარჩევის პროცესი ექსპერიმენტულადაც შემოწმებულია
 სახეობებს შიგნით ვარიაცია და რეპროდუქციული წარმატება ბუნებრივი გადარჩევის
საფუძველია
 ყველაზე ძველი განამარხებული პრიმატის სახეობა 65 მილიონი წლისაა
 ჰომინოიდი - კუდის არ მქონე (ადამიანი, გიბონი . . .)
 სულ 3 დომენია
o არქეა
o ბაქტერიები
o ეუკარიოტები
 ადამიანსა და შიმპანზეს ჰომოლოგებს შორის 99%_ანი მსგავსებაა
 ყველა ცოცხალი ორგანიზმის უჯრედი ერთნაირად არის აგებული და
ფუნქციონირებს - ცოცხალ ორგანიზმთა საერთო წარმოშობის ყველაზე გაზიარებული
არგუმენტი
 ფილოგენეტიკური ხე
o გვიჩვენებს ცოცხალი და განამარხებული სახეობების კავშირსა და
განვითარების ხაზს
o მთავარი მიზანი - აჩვენოს კონკრეტული ინდივიდები მათი ჰიპოტეტური
საერთო წინაპრით
 ჰომინინები - ქვეოჯახია
 გარემოში ცვლილებამ შეიძლება იქ მცხოვრები სახეობების ევოლუცია გამოიწვიოს
 ბუნებრივი გადარჩევა - პროცესი, როდესაც კონკრეტულ გარემოში უკეთ შეგუებულ
ორგანიზმებს აქვთ გადარჩენის და გამრავლების მეტი შანსი
 სხეულის უჯრედების რეპლიკაციას ეწოდება მიტოზი, სქესობრივი უჯრედების
რეპლიკაციას - მეიოზი
 მიკროევოლუციის დროს ახალი სახეობები არ წარმოიქმნება
 შეძენილი მახასიათებლის თეორია - ორგანიზმები თავიანთ ცხოვრების
განმავლობაში იცვლებიან და შთამომავლობას გადასცემენ ამ ცვლილებებს
 დნმ_ს რეპლიკაციის დროს დაშვებულმა შეცდომამ შეიძლება გამოიწვიოს
o ორგანიზმის სიკვდილი
o გახადოს ორგანიზმი ყინვა გამძლე
o მუტანტი იდივიდის გაჩენა
o არ მოახდინოს გავლენა ფენოტიპზე
 დიდი მაიმუნების მენჯის ძვალი უფრო გრძელია, ვიდრე ადამიანის, რადგან ის
მოხრილად გადაადგილდებოდა, ოთხი კიდურის გამოყენებით.
 როდესაც ადამიანებსა და დანარჩენს ჰომინიდებს ვადარებთ, განსხვავებების
დასანახად, ვაკვირდებით
o მენჯის ძვალს
o ქვედა ყბასა და კბილებს
o თავის ტვინის მოცულობას
o ორფეხზე გადაადგილებას
 ბონობო - ომნივორია, აქვს U_ს ფორმის ყბები და ეშვები, ტვინის მოცულობა 350 სმ^3
და გატაცებულია სექსით
 ჰომოს ხაზის ყველაზე ადრეული წარმომადგენლები არიან - ჰომო ჰაბილისი და ჰომო
რუდოლფენსისი
 არქეოლოგების სამუშაოს სწორი თანმიმდევრობა ასეთია
o ლოკაციის დადგენა
o გათხრები
o კონტექსტის აღწერა
o გაწმენდა
o დათარიღება
o ინტერპრეტაცია
o გარემოს რეკონსტრუქცია
 ღია სავანებსა და აფრიკის ტყე-ველებში საკვები რთულად მისასვლელ ადგილებში
იქნებოდა, ხოლო ორ ფეხზე მოსიარულე ჰომინიდი შეძლებდა ხელების
თავისუფლად გამოყენებას, რაც მოპოვებული საკვების რაოდენობას გაზრდიდა. -
ბიპედალიზმი ასწორებს
 ბიპედალიზმის ფორმირება დაიწყო 6-10 მილიონი წლის წინ
 ავსტრალოპითეკები და ჰომოს გვარი ჰომინიდების ოჯახში ერთიანდებიან
o თავის ტვინის კოლოფის მოცულობის მიხედვით შევძლებთ დავადგინოთ,
თავის ქალა, რომელ ჰომინიდს ეკუთვნის, რადგან ჰომოს გვარის
წარმომადგენლებს ახასიათებდათ დიდი ზომის ტვინისკენ მიდრეკილება
 ჩარლზ დუოსის მიერ 1912 წელს აღმოჩენილი ჰომო ერქტუსი ინგლისში უძველესად
ითვლება
 ჰომო ერექტუსს თანამედროვე ადამიანზე უფრო მცირე ზომის თავის ქალა ჰქონდა
 ანთროპოლოგია 4 ქვედარგად იყოფა
o ლინგვისტური
o კულტურული
o ფიზიკური ანთროპოლოგია
o არქეოლოგია
 ავსტრალოპიეკუს აფერნსინს თავის ქალის მოცულობა 400 სმ^3_ზე მეტია
 ტაუნგის ბავშვი - ძალიან პატარა ტვინი (შიმპანზეს ტვინზე ოდნავ დიდი), მისი
სტრუქტურა ადამიანის მსგავსი მაიმუნებისგან განსხვავებული და ზოგ რეგიონში
უფრო განვითარებული იყო. ეშვები ადამიანის ბავშვის ეშვების ზომას უფრო ჰგავდა
ვიდრე მაიმუნისას. არ აღენიშნებოდა დიასტემა
 არქეოლოგებს ისეთი ექსპერიმენტების ჩატარება შეუძლიათ, რომლებიც ხუძველესი
ქვის დამზადების ტექნოლოგიებს უჩვენებს
 არტეფაქტი - ადამიანის მიერ დამზადებული ნებისმიერი ნივთი
 ჰომინიდების თანკბილვას U_ს ფორმა აქვს და მოპირდაპირე კბილები ერთმანეთის
პარალელურია
 2 მილიონი წლის წინ ჰომინინებში დაიწყო თანკბილვის ცვლილება და თავის ქალის
განვითარება
 ნამარხი - ნარჩენები, ანაბეჭდები, ან ცოცხალი არსების ნაკვალევი, რომლებსაც
გეოლოგიური პროცესები ინახავს
 ადრეული ჰომინიდებიდან მასიურობითა და ძლიერი აღნაგობით გამოიღცევა
პარანთროპუსი (ზოგჯერ მოიხსენიება ავსტრალოპითეკადაც)
 ბილატერალურობა - სხეულის ღერძის სიმეტრიულობა, სხეული გამოყოფილია ორ
თანაბარ ნაწილად
 ჰომინოიდი - არ აქვს კუდი
 გნატოსტომი - ყვის მქონე
 მეტაზოა - მრავალუჯრედიანი ცხოველი
 ვივიპარი - დედის ორგანიზმში ვითარდება
 კატარინიელთა სუპეროჯახი - ქვევით მიმართული ნესტოები
 პრიმატი - გამოცალკევებული ცერა თითი
 ჰომეოთერმული არსება - ინარჩნებს სხეულის მუდმივ ტემპერატურას
 ამნიოზური ორგანო - მემბრანა, რომელშიც გახვეულია ემბრიონი
 ტეტრაპოდი - ორი წყვილი 1-დან 8 თითის მქონე კიდურები. მოკლედ ორი წყვილი
კიდური უნდა გქონდეს რა
 კრანიატი - ტვინის შესანახი და დასაცავი ყუთის მქონე ორგანო
 დეიტეროსტორმი - ემბრიონის ფორმირებისას წარმოიქმნება ჯერ ანუსი, შემდეგ
პირი
 ჰომინინებია
o ჰომო საპიენსი
o ჰომო ერექტუსი
o ავსტრალოპითეკუს აფრიკანუსი
o საჰელანთროპუს ჩადენსისი
o პან პანისკუსი
o ჰომო ჰაბილისი
 ყველაზე ძველი იარაღები თარიღდება 3.3 მილიონი წლით
 პატარა მღრღნელები სწრაფად რეაგირებენ გარემოში მიმდინარე ცვლილებებზე და
მათი შესწავლა ზუსტ ინფორმაციას გვაძლევს ძეგლის ასაკზე, ამიტომ
მნიშვნელოვანია არქეოლოგიური სამუშაოების დროს
 შორ მანძილზე ნადირობა - მშხვერპლის დევნა მანამ სანამ ისე არ დაიღლება, რომ
ვეღარ გაიქცეს
 ანთროპოლოგები ახალ ინფორმაციას საველე სამუშაოების საშუალებით იღებენ
 ჰომო ერექტუსის ნამარხები -1,8 მილიონიდან 400 000 წლამდე
 ჰომინიდების ევოლუციაში ტვინის ზომის ზრდა უპირობოდ უკავშირდება
o იარაღის გამოყენებას
o მეტყველების ჩამოყალიბებას
o სოციალური ორგანიზების თავისებურებებს
 ყველაზე გავრცელებული თეორიის მიხედვით, ადამიანები თავდაპირველად
გაჩნდენენ აღმოსავლეთ აფრიკაში
 ავსტრალოპითეკ აფერნსის 4_დან 3 მილიონ წლამდე თარიღდება, ანუ ის უძველესი
ყველაზე კარგად აღწეილი ჰომინიდია
 რადიოაქტიული ურანის 238 იზოტოპი გამოიყენება აბსოლუტური დათარიღების
მეთოდში
 პოლიტიპური პოპულაცია ეწოდება სახეობას, რომელიც შედგენილია განსხვავებული
პოპულაციებით
 ადამიანის ვარიაციის წარმოქმნაში არ შეიძლება კულტურის გავლენა სპეციაციის
მაგალითად მივიჩნიოთ, რადგან სპეციაცია გულისხმობს რაიმე მიზეზის გამო
პოპულაციებს შორის გენთა მიმოცვლის შეწყვეტას, ხოლო კულტურას არ შეუძლია
განსაზღვროს გენოფონდში ახალი გენების ჩართვის პროცესი
 ნეანდერტალელები ძირითადად დასახლებულები იყვნენ ევროპაში
 არქეოლოგიური მასალების მიხედვით ჰომო საპიენსი დაახლოებით 200 000 წლის წინ
უნდა წარმოშობილიყო
 ჰომო ერექტუსი კისრის ქვემოთ ანატომიურად თანამედროვე ადამაინის მსგავსი იყო
 ჰომო საპიენსის გავრცელების მულტირეგიონალური ჰიპოთეზა - თანამედროვე
ადამიანები გაჩნდნენ აფრიკაში და განვითარება განაგრძეს სხვა კონტინენტებზე იქ
მაცხოვრრებელი უძველესი ჰომინინების ევოლუციის წყალობით. ძველი ხაზი
შენარჩუნდა, თუმცა გაცვლის წყალობით მოხდა ადგილობრივისა და ახალი, მოსული
პოპულაციების გაერთიანება
 ოლდუვაური - ქვის დამუშავების ტექნიკა
 თანამედროვე ადამიანი ერთ დროს დედამიწას იყოფა ნეანდერტალელთან,
ერექტუსთან და ფლორენსისთან ერთად
 სწრაფი ევოლუცია მოსალოდნელია იმ სახეობებში, რომლებიც მომწიფდებიან
რამდენიმე დღეში ან კვირაში და შემდეგ მრავლდებიან
 ფიზიკური განსხვავებები, რომლებიც ადამიანს მაიმუნისაგან გამოარჩევს
ძირითადად გამოწვეულია ჩვევითი ბიპედალური გადაადგილებით
 ელიზბეტ ბრუმფილის კვლევა აცტეკების საზოგადოებაში ქალების როლზე იყენებდა
არქეოლოგიასა და ისტორიულ ჩანაწერებს
 დიკიკას ბავშვის მკლავების ფოსოები ზევითაა მიმართული, რაც ნიშნავს, რომ ის
ხეზე ბინადრობდა
 ჰომოს გვარი გაზრდილი თავის ქალითა და კომპლექსური ტვინით ხასიათდება
 მიტოქონდრიული ევა აფრიკაშ გაჩნდა 200 000 წლის წინ
 ადამიანთა ვარიაციის კლინური მოდელი - გენეტიკურად მემკვიდრეობით ი ნიშან-
თვისებების გამოვლენის სიხშირე ადამიანებს შორის შეიცვლება ერთი
გეოგრაფიული არეალიდან მეორეში გადასვლისას
 თავის ტვინი გარკვეულ ანაბეჭდებს ტოვებს თავის ქალაზე, შესაბამისად მასზე
დაკვირვებით შესაძლებელია ინფორმაციის მიღება
 ანთროპოლოგებს სურთ გაიგონ კავშირი, როგორც საზოგადოების შიგნით, ისე
საზოგადოებებს შორის.
 ტაბუ საჭმელზე არის მაგალითი კულტურული უნივერსალიისა
 ინდუსტრიულ საზოგადოებაში ძალაუფლება ეყრდნობა ადამიანის მიღწევებს -
კლასობრივი და ეთნიკური ჟანრი ხშირად დიდ როლს თამაშობს ძალაუფლების
შენარჩუნებისთვის.
 ადამიანის რასებად დაყოფა არასწორია, რადგან ამას არანაირი მეცნიერულ
საფუძველი არ აქვს
 ნაციონალიზმი აღიარებს აბსტრაქტული თემის არსებობას
 ცვლილებების საფუძველი სახეობებში არის მუტაციები
 ერი-სახელმწიფო ეყრდნობა ნაციონალიზმის იდეას
 ანთროპოლოგიას აქვს გლობალური ფოკუსი, ანუ ის არ გამოყოფს ერთი ტიპის
საზოგადოებას ან რეგიონს, როგორც სხვებთან შედარებით უფრო მნიშვნელოვანს.
 სექსუალური ვაჟიშვილის ჰიპოთეზა - როცა ქალს ქმრისგან განსხვავებულ კაცთან
აქვს სქესობრივი ურთიერთობა, როგორც წესი ამ კაცს მაღალი სოციალური სტატუსი
აქვს. ეს გულისხმობს, რომ მის შვილსაც მაღალი სტატუსი ექნება, შესაბამისად
გამრავლების უკეთესი შანსი
 საზოგადოების კლასიფიცირება რასებად სოციალური და კულტურული
ანთროპოლოგიისთვის საინტერესოა, როგორც სოციალური პროდუქტი
 ყველა ადამიანი კულტურულად თანასწორია, ანუ კაცობრიობის ფარგლებშ არსებობს
ძირითადი მსგავსება, რაც ადამიანს სხვა ცხოველებისგან განასხვავებს
 როლთან დაკავშირებით შეგვიძლია ვთქვათ რომ
o დადგენილია სტატუსის განსაზღვრებით
o განისაზღვრება, როგორც სტატუსის დინამიკური ასპექტი
o პიროვნების ფაქტობრივი ქცევაა შეზღუდვების ფარგლებში
 ფიმერის გაქცეული გადარჩევის თეორია - გარკვეული მახასიათებელი მამრში
თაობების შემდეგ უფრო გამოკვეთილი ხდება მხოლოდ იმის გამო, რომ ის მდედრს
„მოსწონს“
 კულტურა რაღაც უფრო სხვაა, ვიდრე ბუნება და ის ყოველთვის გულისხმობს
ტრანსფორმაციას, და ზოგჯერ იმის უარყოფას, რაც ბუნებრივია
 კუტურული და სოციალური ცხოვრების შედარებითი კვლევა გულისხმობს
სხვადასხვა საზოგადოებების თავისებურებების შედარებას
 ეთნოცენტრიზმი - საკუთარი ეთნოსი ცენტრშია მოთასებული, ანუ სხვა ხალხები
აუცილებლად ქვემდგომის იმიტაციაა
 კულტურული რელატივიზმი - საზოგადოებები ან კულტურები ხარისხობრივად
განსხვავდებიან და აქვთ თავიანთი უნიკალური, შიდა ლოგიკა, და სწორედ აქედან
გამომდინარე, მეცნიერული აბსურდია მათი რანჟირება შკალიშ მიხედვით
 ანთროპოლოგია
o ცდილობს ახსნას თუ რას ნიშნავს იყო ადამიანი სამყაროში
 o ცდილობს განავითაროს კულტურისა და საზოგადოების თეორიული
პერსპექტივა
o ცდილობს აღწეროს მსოფლიოში ფაქტობრივი კულტურული ცვალებადობა
 ასიმილაცია- ხალხის, იდეის ან კულტურის მიღება და გათვისება რაიმე
სისტემაში/სოციუმში
 სტრუქტურული ფუნქციონალიზმი - ყველა საზოგადოება მოქმედებს ერთი და იგივე
ზოგადი პრინციპების შესაბამისად
 ცვლილებები მკვიდრი მოსახლეობის კულტურასა და სოციალურ ორგანიზაციაში
აუცილებელია იმისათვის რომ მოხდს მკვიდრი მოსახლეობის კულტურის
შენარჩუნება/გადარჩენა
 ანთროპოლოგიური კვლევის ყველაზე მნიშვნელოვანი მეთოდია ჩართული
დაკვირვება
 სეგრეგაცია - რამის ან ვინმეს გამოცალკევება სხვებისგან
 ნაციონალიზმი როგორც იდეოლოგია წარმოიშვა ფრანგული განმანათლებლობიდან
და გერმანული რომანტიზმიდან
 რეციპროკული ალტრუიზმი - დახმარების ფორმა, როდესაც სარგებლის მიმღები
იგივე სარგებელს უბრუნებს გამცემს
 კულტუტა შეიძლება ნიშნავდეს რაიმე უნივერსალურად გაზიარებულს, - ადამიანთა
საერთო თვისებები არის მათი კულტურისფაქტი. სიტყვა „კულტურა“ ასევე
გამოიყენება კულტურის ვიწრო გაგებით (განასხვავებს მას სხვა კულტურებისგან) ამ
შემთხვევაში ეს სიტყვა შეიძლება მრავლობით ფორმაშიც ვაწარმოოთ
 ანთროპოლოგიური კვლევა ცდილობს იპოვოს ბალანსი მსგავსებასა და განსხვავებას
შორის, ანუ გაიგოს უნივერსალური ფენომენების კონკრეტული მაგალთები
 ასიმილაცია შეიძლება იყოს - ძალადობრივი, შეუძლებელი, ნებაყოფლობითი.
 ადამიანის პოპულაციების გასაგებად ანთროპოლოგებმა 3 ძირითადი მიზეზი უნდა
გაითვალისწინონ
o ევოლუციური პორცესები
o გარემო
o კულტურა
 ვივიპარი - ვისი ჩანასახიც დედის ორგანიზმში ვითარდება
 აკლიმატიზაცია - ადაპტაციის ტიპი, რომელიც ზრდის პერიოდში გარემოსთან
დაკავშირებული სტრესის საპასუხოდ ხდება
 ანთროპოლოგია ითვლება ჰოლისტიკურ მეცნიერებად, რადგან ის მიზნად ისახავს
კულტურას საზოგადოებას შორის ურთიერთკავშრების განსხვავებული ასპექტების
დანახვას