უძველესი ჰომინინები

შესავალი

 ჰომინიდები-დიდი ზომის, უკუდო მაიმუნები.

 ჰომინინები-ადამიანი და ევოლუციის ხაზზე არსებული მისი მონათესავე
სახეობები: შიმპანზე და ბონობო5. თანამედროვე ჰომინინის ერთ-ერთი სახეობა-
ჰომო საპიენსი1
 მიოცენი-დედამიწის ისტორიის მესამეული პერიოდის ერთ-ერთი დიდი
მონაკვეთი, მოიცავს 20-25 მილიონი წლიდან 6 მილიონ წლამდე2
 ჰომინოიდების სუპეროჯახში შემავალი რიგი ორგანიზმები ჰომინინების ოჯახში
თვისებით ერთიანდება: 1.გადაადგილების ფორმა(ბიპედალიზმი) და
2.კბილები3.

1. ჰომინინებში გაერთიანებულ ყველა სახეობას ორფეხზე სიარულისთვის

(ბიპედალიზმისთვის) დამახასიათებელი ანატომია აქვთ.
2. ჰომინიდებს დიდი და გამოკვეთილი ეშვები აქვთ, ხოლო ჰომინინებს მცირე
ზომის3.
 ადამიანს, პრიმატების სხვა სახეობებისგან რამდენიმე ფუნდამენტური
მახასიათებლები გამოარჩევს: თავის ტვინის მოცულობა , ბიპედალიზმი, ხელების
გამოყენება იარაღის დასამზადებლად/მოსახმარებლად 6. ამ სამიდან ყველზე
ადრე ჩნდება ბიპედალიზმი7 (?)
 ჰომინინების ყველაზე ძველი ნამარხი ფორმა აფრიკიდანაა და 7-6 მლნ წლით
თარიღდება.
 ადამიანის ხაზის უძველესი წევრები აფრიკიდან წარმოიშვნენ.

ბიპედალური ადაპტაცია:

 ბიპედალიზმი და სხეულის ვერტიკალური ფორმა ყველა პრიმატში შეინიშნება .

 ბიპედალიზმი ხელს უწყობს ენერგიის მაქსიმალურად ეფექტურ გამოყენებას.
 ადამიანის წინაპრები, ჯერ კიდევ ხეებზე ცხოვრებისას, სხეულის ზედა ტანით
გამართულად საკმაო დროს ატარებდნენ.

რატომ გაჩნდა ბიპედალური ადაპტაცია?

 ხიდან მიწაზე ჩამოსული ჰომინიდებისთვის( რომლებსაც ხეზე აძრომის უნარი

მოკლებული ჰქონდათ) ბიპედალიზმი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იყო.

როგორია ბიპედალური ანატომია?

 კვადროპედი- 4 კიდურზე მოსიარულე.

 კვადროპედებიდან ბიპედალიზმამდე განვითარებისას ყველაზე შესამჩნევი
ცვლილებები მენჯის ძვლებში აღინიშნება.სწორედ მენჯი საზღვრავს რამდენად
ეფექტურად ხდება ბიპედალური გადაადგილება 9.
 კვადროპედებში მენჯის ძვლები არის შედარებით მოგრძო, ხერხემლის მიმართ
პარალელურად ორიენტირებული, ვერტიკალურად მიმართული. ჰომინინებში
მენჯის ძვლები შედარებით განიერი და მოკლეა10.
  მენჯის გაფართოებამ წარმოქმნა ჯამისმაგვარი სტრუქტურა, რომელიც მუცლის
დასაყრდენი გახდა.
 ოთხფეხიანებში Glutenus maximus თეძოების გვერდებზეა ლოკალიზებული და
გადაადგილებისას ბარძაყებზე გადადგმას უწყობს ხელს, ხოლო ადამიანებში ეს
კუნთი მოთავსებულია თეძოებს უკან.11
 ფეხის ტერფის სიგრძივი თაღი ჩამოყალიბდა ცერა თითის პარალელურად 10.
ადამიანის ჩამოუყალიბდა ტერფის სივრცითი თაღი, სამაგიეროდ აღარ აქვს
გამოცალკევებული ცერა თითი- სწორედ ეს განსხვავებაა ადამიანისა და სხვა
პრიმატების ტერფებს შორის.13
 ევოლუციის პროცესში ორგანიზმები სტრუქტურულ ცვლილებებს არ განიცდიან, თუ
ეს ცვლილებები მათ არ მიანჭებს ფუნქციურ შესაძლებლობებს და არ ზრდიან მათ
რეპროდუქციულ წარმატებას.

ჰაბიტუალური და ობლიგატური ბიპედალიზმი:

 ჰაბიტუალური ბიპედალიზმი- ჰომინინები ბიპედალიზმს იყენებენ როგორც

მათთვის დამახასიათებელ და ყველაზე ეფექტური გადაადგილების ფორმას .
 ობლიგატური ბიპეტალიზმი- ჰომინინებს არ შეუძლიათ, გადაადგილდნენ სხვა
გზით, გარდა ბიპედალიზმისა.

ნამარხების ანალიზი: ბიპედალიზმის განვითარების ხელშემწყობი ანატომიური

ცვლილებები

 მთავარი სტრუქტურული ცვლილებები მენჯის ძვლის მოდიფიკაციაა(დაახ. 4მლნ

წლის წინ).
 პოსტკრანიალური-თავისქალისუკანა
 არბორეული ცხოვრების სტილი- ხეზე მობიანდრეობა
 მეცნიერებმა დაასკვნეს, რომ ადრეულ ჰომინინებში ბიპედალიზმი იმდენად
სრულყოფილად არ იყო განვითარებული, როგორც შთამომავლობაში.
 ასევე ფიქრობენ, რომ ბიპედალიზმი, რომლებიც ადრეულ ჰომინინებში გვხვდება ,
იყო როგორც ჰაბიტუალური ასევე ობლიგატური ხასიათის.

უძველესი ჰომინინების ნამარხების ძიებაში:

 ნამარხების 99% აფრიკის სამხრეთ და აღმოსავლეთ ნაწილშია აღმოჩენილი.

დიდი აფრიკული რიფტი:

 აღმოსავლეთ აფრიკაში უძველესი ჰომინინების ნაშთები ლოკალიზებულია დიდი

აფრიკული რიფტის ხეობაში19.
 პალეოანთროპოლოგიური აღმოჩენები იწყება ჩრდ. ეთიოპიაში, შემდეგ კენიაში
და ბოლოს ჩრდ. ტანზანიაში (დიდი რიფტის ხეობა)18.
 ყველაზე პროდუქტიული ლოკაცია-შუა ავაში (ეთიოპია)
 კენიაში ძირითადად აღმოჩენები ტურკანის ტბის დასავლეთ და აღმოსავლეთ
ნაწილში გაკეთდა.
 ტანზანიაში- მდინარე ოლდუვაის ხეობა
  სამხრეთ აფრიკაში პროდუქტიული ადგილებია-ტაუნგი,სტრეკფონტეინი , მალაპასა
და სვარტკრანსში.
 სამხრეთ აფრიკაში ვხვდებით ჰომინინთა იმ ნამარხებს , რომლებიც დროთა
განმავლობაში ქვიან ფენაში მოექცნენ.

ადრეული აფრიკული ჰომინინები:

 სამხრეთ და აღმოსავლეთ აფრიკულ ნამარხ ფორმებში მინიმუმ 6 გვარის

წარმომადგენელი გვხვდება, ხოლო სახეობათა რაოდენობა მინიმუმ 13-ს
შეადგენს.
 განამარხებული ფორმების ჯგუფები ასაკისა და მთავარი ევოლუციური ნიშნების
მიხედვით:
1. პრე-ავსტრალოპითები - უძველესი და ყველაზე პრიმიტიული
(სავარაუდო) ჰომინინები (6+ - 4.4 მილიონი წლები)
2. ავსტრალოპითები- სხვადასხვაგვარი ფორმები, ზოგი მეტად
პრიმიტიული, ზოგი ნაკლებად ( 4.2-1.2 მილიონი წლები)
3. ადრეული ჰომო- ჩვენი გვარის პირველი წევრები ( 2.0+ – 1.4 მილიონი
წლები)

პრეავსტრალიოპითები (6+ -4 მლნ წლები)

საჰელანთროპუს ჩადენსისი- ,,თუმაი“

 ადრინდელი ჰომინინების ნამარხი ფორმების უძველესი მაგალითი ცენტრალურ

აფრიკაში თანამედროვე ჩადის ტერიტორიაზე აღმოაჩინეს. ბიოსტრატიგრაფიული
დათარიღებით 6 მლნ წელი.
 აღწერილობა: ტვინის სათავსო პატარაა, მასიურია, უზარმაზარი წარბის ნაწილი და
თავზე ამონაზნექი, თავის ქალას აღენიშნება: სახის მცირე ზომა, ვერტიკალურობა,
ზომაში შემცირებულია და ნაკლებად ბასრი ეშვები აქვს.
 თუმაის სახის ანალიზის შედეგად(ვერტიკალურობა, კბილები) ფიქრობენ, რომ იგი
ჰომინინია, თუმცა ეჭვი ეპარებად მის ბიპედალიზმში(foramen magnum არც
ბიპედალისთვის დამახასიათებლად შეწეულია, არც კვადროპედისთვის
დამახასიათებლად განაპირა), რის გამოც ეჭვი ეპარებათ მის ჰომინინობაშიც .20
 Foramen magnum-თავის ქალისა და ხერხემლის შემაერთებელი ფოსო15.
ბიპედალიზმისთვის დამახასიათებელია თავის ქალისკენ შეწეული foramen
magnum16.

ორონინ ტუგენსისი:

 აღმოჩინეს 6 მლნ წლის წინ, ტუგენ ჰილსსა(კენია) და შუა ავაშის

მიდამოებში(ეთიოპია).
 უფრო ადრეულია ტუგენ ჰილსის აღმოჩენა. მისი ნაშთები მიცავს დენტალურ
ნამსხვრებვებსა და ქვედა კიდურების ძვლებს.
 პოსტკრანიალური ელემენტები(კიდურების ძვლები) ძალიან მნიშვნელოვანია ,
რადგან ისინი მიუთითებს, რომ ინდივიდს ბიპედალური გადაადგილება
ახასიათებდა.
  ორონინი პრეავსტრალიოპითებს შორის ყველაზე მეტად გვაძლევს საფუძველს ,
რომ ჰომინინებს მივაკუთვნოთ. (თუმაისთან ეს საყოყმანოა)

არდიპითეკუს კადაბა:

 გვიან მიოცენით დათარიღებული შესაძლო ჰომინინების ბოლო ჯგუფი შუა ავაშის

მიდამოებიდან, აფარის სამკუთხედიდან მოდის. (5,8-5,2 მლნ- აღმომჩენი იოჰანეს
ჰაილე სილასი)

არდიპითეკუს რამიდუსი:

 არის 4.4 მლნ წლის წინანდელი.

 არდის თეძოს ძვლის ფორმა ბიპედალიზმზე მიუთითებს,რის გამოც ჰომინინებში
მოვთავსებდით, მაგრამ მენჯის სხვა ნაწილები უფრო მეტად ჰომინოიდულია .21

არდიპითეკუს ჰაილე:

 აღმოჩენა გაკეთდა არამისში(4.4 მლნ )(ტიმ უაითი)

 არდიპითეკუსი ბიპედალი იყო.
 მისი თეძოს ძვლის ფორმა ბიპედალიზმზე მიუთითებს, ხოლო მენჯის სხვა
ნაწილებში ჰომინოიდული მახასიათებლები იკვეთება

ავსტრალიოპითეკუს აფარენსისი:

 ლაეტოლის ნაკვალევი 3.7-3.5 მლნ წლისაა. მიეკუთვნება ავსტრალიოპითეკების

სახეობას. ამ ნაკვალევის დახმარებით, პირველად გახდა შესაძლებელი ადრეული
ჰომინინების ლოკომოტური მოდელის შესახებ ზუსტი განცხადებების გაკეთება .22
 ლუსი 3.9-3 მლნ წლისაა. სახეობა-ავსტრალიოპითეკ აფარენსისი. იგი ბიპედალი
იყო23
 პრიმიტიული მახასიათებელია-ბიპედალიზმს მორგებულ ანატომიასთან ერთად
პრიმატებისთვის დამახასიათებელი ზოგიერთი თვისება 24.
 დერივაციული თვისებები-უფრო გამორჩეული, სპეციპიკური, წინამორბედთაგან
განსხვავებული ნიშან-თვისებები უყალიბდებათ და პრიმიტიული თვისებები ნელ -
ნელა უჩინარდება24.
 სქესობრივი დიმორფიზმი-როცა ერთი და იმავე სახეობის სხვადასხვა სქესის
წარმომადგენლები განსხვავებულ მახასიათებლებს ავლენენ ზომის, წონის ,
ფერისა თუ ქცევების თვალსაზრისით.

 25. პარანთროპუსისთვის დამახასიათებელია კბილებისა და ყბების სიძლიერე .

 ენცეფალიზაცია იწყება ჰომოს გვარში26

 პირველი იარაღის დამზადება უკავშირდება ჰომო-გენუსის სახელს.

 29?