“ If the genetic history of human populations

were known, one could from that knowledge

deduce the history of languages”.

(Charles Darwin. Chapter 14th. “On the Origin

of Species by Means of Natural Selection”.
1859. )
მცირე ექსკურსი
ანთროპოლოგიასა და ენის
წარმოშობის ისტორიაში

- როდის დაიწყო ჰომინიდმა

ვერბალური მეტყველება?
- ვინ იყვნენ ანთროპოლიგური
კლასიფიკაციის მიხდევით
პირველი “მოლაპარაკე”
ადამიანები?
მივმართოთ არქეოლოგიის,
ენათმეცნიერებისა და გენეტიკოსთა
აღმოჩენებს.
თანამდროვე გენეტიკის მონაცემებით
•13,5 მილიონი წლის წინ ადამიანთა
წინაპრები მაიმუნებს გამოეყვნენ.
•7 მილიონი წლის წინ დაშორდნენ
გორილებს.
• 6 მილიონი წლის წინ დაშორდნენ
შიმპანზეებს.
•4,2 მილიონი წლის წინ ხიდან
ჩამოვიდნენ.
•3,2 მილიონი წლის წინ შეიძინეს ორ
ფეხზე მყარად სიარულის უნარი.
• 3 მილიონი წლის წინ დაკარგეს სხეულზე
ბეწვის საფარი.
• 1,5 მილიონი წლის წინ ადამიანთა
წინაპრების ნაწილის მიგრაცია მოხდა
ახლო აღმოსავლეთში, ინდოეთსა და
ჩინეთში.
• 190 ათასი წლის წინ ადამიანებმა
დაიწყეს სამოსის ტარება (головная вошь
начала мутировать в платяную).
• 50 ათასი წლის წინ ადამიანებმა დაიწყეს
ვერბალური მეტყველება.
თეთრი და შავი კანის ფერის
მატარებლებად, მათი წინაპრების ის
ნაწილი, რომელთა მიგრაცია მოხდა
ჩრდილოეთ განედში, “გათეთრდნენ”,
ვინაიდან მათ ორგანიზმს ესაჭიროებოდა
მზის სხივების ზემოქმედების შედეგად D
ვიტამინის უკეთესად შეთვისება.

მომდევნო სურთზე წარმოდგენილია

გორილის, ავსტრალოპითეკის,
“გამართული ადამიანის”,
ნეანდერტალელი ადამიანის,
შტაინჰაიმერელი ადამიანისა და
“მოაზროვნე ადამიანის” ტიპიური თავის
1. Gorilla 2. Austalopithecus 3. Homo Erectus
4. Homo Neanderthalensis
5. Homo Steinheimensis (Homo Heidelbergensis)
6. Homo Sapiens Sapiens
https://www.youtube.com/watch?
v=uR0c46Kohttps://
www.youtube.com/watch?
v=uR0c46K8ofo
1. Gorilla – 7 000.000
სადღეისოდ აფრიკა კაცობრიობის
წარმოშობის ადგილად საყოველთაოდ არის
აღიარებული, რადგან მის ტერიტორიაზე
ცხოვრობდნენ ადამიანის მსგავსი
პრიმატრები (Great Apes).

მიუხედავად ამისა, მე-19 საუკუნეში

პოლანდიელმა პალეოანთროპოლოგმა
იუჯინ დუბუამ ამის საპირისპირო ჰოპოთეზა
გამოთქვა, რომლიც კვლავ რჩება კამათის
თემად. მისი მოსაზრების თანახმად
კაცობრიობის წარმოშობის ადგილად აზია
უნდა იქნეს მიჩნეული, რადგან ადამიანები
უფრო ახლოს გიბონებთან დგანან, რომელთა
2. Austalopithecus („Südaffen“) – დაახლოებით 4 500 000
წლის წინ აფრიკაში წარმოიშვა
ავსტრალოპითეკი, რომელიც პრიმატებისაგან
განსხვავებულ შტოს ქმნის და ცხოვრობდა
დასავლეთ, ჩრდილო-აღმოსავლეთ და სამხრეთ
აფრიკაში. მათ შორის განარჩევენ:
Australopithecus anamensis - Lucy (1974),
Australopithecus afarensis - Kadanuumuu (2005,Ethiopia)
Australopithecus africanus
Australopithecus sediba
Paranthropus boisei
გაქვავებული გეოლოგიური ქანების თანახმად,
მათი ტერფის კვალი წელში გამართულ ჰომინიდს
ეკუთვნის. ეს დარვინს ადამიანის მახასიათებელ
თვისებად მიაჩნია, რადგან მას ხელები სამუშაო
და საბრძოლო იარღისათვის „გაუნთავისუფლდა
Lucy
Australopithecus anamensis – 4.200.00
australopithecus anamensis -
4.200.000
Australopithecus afarensis -3.900.000 – 2. 900.000
მაგრამ, როგორც თანამედროვე
მონაცემები ადასტურებენ, ქვის იარაღები
ჩნდება მხოლოდ მრავალი ასი ათასი
წლის შემდეგ. ასე რომ, დარვინის
მოსაზრებას დღეს საყოველთაოდ აღარ
იზიარებენ.
ავსტრალოპითეკის თავის ტვინის
მოცულობა 380 - 450 კუბურ სანტიმეტრს
უდრიდა, რაც არ აღემატება თანამედროვე
შიმპანზის ტვინს. როგორც მათი კბილების
მოყვანილობა ადასტურებს, ისინი ჯერ
კიდევ მცენარეულით იკვებებოდნენ და
ხორცი მათი რაციონის მხოლოდ იშვიათ
დამატებას წარმოადგენდა.
Homo-ს მომდევნო სახეობა 2,5 მილიონი
წლის წინ ჩნდება და სულ მცირე ორი
სახეობის არის -Homo rudolfensis და Homo
habilis. ორივე ეს ტიპი ეჭვს გარეშე
ავსტრალოპითეკსა და თანამედროვე
ადამიანს შორის გარდამავალ სახეობად
არის მიჩნეული.
Homo rudolfensis მაინც რჩება კამათის
საგნად, ვის უნდა იქნეს იგი
მიკუთვნებული - ავსტრალოპიტეკის
თუ ჰომინიდთა მოდგმას, რადგან მისი
ნაშთები მხოლოდ მცირე
რაოდენობით არის 1972-სა და 2012
წელს კენიაში გაქვავაებული სახით
აღმოჩენილი.

რეკონსტრუქციამ დაადასტურა, რომ

მას სხვა მისი თანამედროვე
ჰომინიდებისგან განსხვავებული
Homo rudolfensis
Homo rudolfensis
მიუხედვად იმისა, რომ Homo rudolfensis
გარეგნობა არქაული ნიშნების
მატარებელია, მისი თავის ტვინი
საგრძნობლად ჭარბობდა სხვა
ადრეულ ჰომინიდთა თავის ტვინის
ზომას, კერძოდ Homo Habilis-ისა
(“ჩვეულებრივი ადამიანი”) და Homo
Erectus-ისას, რომლებიც სავარაუდოდ
ამავე პერიოდში არსებობდნენ და
მისი მეტოქეები იყვნენ .
Homo Habilis

(
Homo Habilis 2.400.000 – 1.600.000
Homo Erectus (1.500 000)

Homo Erectus 2.000.000 – 400.000

1991 წელს დმანისში აღმოჩენილ იქნა 5
თავის ქალა, რომელიც Homo Georgicus-
ის სახელით არის ცნობილი. ეს
აღმოჩენა მწვავე დებატების საგანს
წარმოადგენს, ვინაიდან მიიჩნევა, რომ
იგი Homo Habilis-სა და Homo Erectus-ს
შორის გარდამავალ საფეხური უნდა
იყოს. ამიტომ ზოგი მკვლევარი თვლის,
რომ დმანისელი ადამიანი Homo Erectus-
ის ქვესახობაა და მას Homo Erectus
Georgicus-ს უწოდებს, თუმცა სხვების
აზრით იგი 1.800000 წლის წინ Erectus-
ისგან განსხვავებულ სახეობას
Homo Erectus Georgicus
Homo Erectus Georgicus
3. Homo Erectus (“გამართული ადამიანი”) -
ეს ახალი სახეობა 1 900 000 ~ 1 500 000 წლის
წინ გაჩნდა და სავარაუდოდ მცირე
მოცულობის თვის ტვინის მქონე
ავსტრალოპიტეკთან ერთად გარკვეული
დროის განმავლობაში გვერდიგვერდ
ცხოვრობდა.
არქეოლოგების მიერ ნაპოვნი მისი ყველაზე
ცნობილი ეგზემპლარი “ტურკანელი ბიჭის”
(“Junge von Turkana”) სახელით არის ცნობილი.
გამართული ადამიანი არის არა
ავსტრალოპითეკ afarensis ან
ავსტრალოპითეკ africanus-ის, არამედ სხვა
უცნობი სახეობის შთამომავალი, რომელიც
თანამედროვე ადამიანის თავის
ტვინის ზოგიერთი მახასიათებელი:
ამ სახეობის სახელწოდება წარმოდგება
1856
https://twitter.com/i/status/1243392346458218500
არსებობს ჰიპოთეზა, რომ Homo Erectus–ის
წარმოშობამ ხელი შეუწყო მეტყველების
განვითარებას ადამიანებში.
“გამართული ადამიანის” წინამორბედი წელში
მოხრილი დადიოდა. ამის გამო მისი საყლაპავი
მოკლე იყო. დროთა განმავლობაში ადამიანი
წელში გაიმართა, დაიჭიმა კისერი-ყელი და
საყლაპავი. ენის ძირი ღრმად მოექცა,
განთავისუფლდა პირის ღრუ და გაიზარდა ენის
გარშემო ადგილი. ადამიანმა შეძლო
სხვადასხვაგვარი მარცვლების და სიტყვების
წარმოთქმა. ამან განავითარა თავის ტვინი, რამაც
უკუშედეგი მოგვცა და ადამიანს გაუჩნდა
დანაწევრებული მეტყველება.
Homo Erectus-ის ბოლო კვალი აზიაში 100 000 წლის
წინ იკარგება. სავარაუდოდ ეს სახეობა
გამყინვარების პერიოდს ვერ გადაურჩა და,
4. Homo Steinheimerensis (Homo Heidelbergensis )
დაახლოებით 600.000 წლის წინ
„გამართულმა ადამიანმა“ კიდევ ერთი
ნახტომი გააკეთა განვითარების გზაზე -
მისმა თავის ტვინმა 1.200 კუბური
სანტიმეტრის მოცულობას მიაღწია.
ზოგიერთი მკვლევარი ამ სახეობას Homo
Heidelbergensis სახელით მოიხსენებს.
ივარაუდება, რომ იგი 600.000-სა (ზოგიერთი
მონაცემებით 700.000) და 400.000-ს წლებს
შორის არსებობდა. ადამიანის
განვითარების ეს საფეხური ევროპის
გარდა აფრიკაშიც არის აღმოჩენილი
„როდეზიელი ადამიანის“ სახით (1921 წელს
Homo Ergaster – 1.900.000 -1.400.000
Homo Heidelbergensis

(\
Homo Heidelbergensis

(\
Homo Heidelbergensis
Homo Heidelbergensis
4. Homo Neanderthalensis (“ნეანდერტალელი
ადამიანი”). სახელწოდება წარმოდგება
1856 წელს დიუსელდორფის,
მახლობლად, ნეანდერტალში ნაპოვნი
ნაშთების მიხედვით. როგორც
ვარაუდობენ, Homo Heidelbergensis-ის იმ
ნაწილის ევოლუციის შედეგად, რომლის
მიგრაცია მოხდა აფრიკიდან ევროპაში
400.000-300.000 წლის წინ, მივიღეთ Homo
Neanderthalensis-ი. მათი თავის ტვინის
მოცულობა 1.400 კუბურ სმ-მდე გაიზარდა
და პოპულაციამ 500.000-ს მიაღწია
(ზოგირთი მონაცემებით მხოლოდ 70.000).
კაბვეში და ნეანდერტალში აღმოჩენილი
თავის ქალები ხასიათდება როგორც Homo
Heidelbergensis ასევე Homo Neanderthalensis-ის
ნიშნებით. 700.000 წლის წინ გაჩენილი Homo
Heidelbergensis-ისისგან დაახლოებით 300.000
წლის წინ Homo Neanderthalensis-ის
ვითარდება. ამ უკანასკნელის თავის ტვინი
დიდი მოცულობა გამოწვეული იყო მათ
მიერ ხორცის საკვებად დიდი რაოდენობით
გამოყენებით.

https://www.youtube.com/watch?v=85M2-4fCt-U
ცნობილია, რომ ვეგეტარიანელ
ჰომინიდებს უფრო ნაკლები მოცულობის
თავის ტვინი, მაგრამ შედარებით უფრო
დიდი ზომის საჭმლის მომნელებელი
სისტემა ჰქონდათ, ვინაიდან დიდი
მოცულობის მცენარეული საკვების
გადამუშავებას საჭიროებდნენ საკმარისი
კალორიების მისაღებად. თუ
მხედველობაში მივიღებთ, რომ მათ ცივ
ევროპაში უწევდათ არსებობა, მათთვის
მცენარეული საკვები ნაკლებად იყო
ხელმისწვდომი და ხორცით კვებას მათ
სადღეისოდ პალეოანტროპოლოგები
მიიჩნევენ, რომ ნეანდერტალელი
(დაახლოებით 300.000 წლის წინ) და
თანამედროვე ადამიანები
(დაახლოებით 200.000 წლის წინ)
ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად
წარმოიშვნენ საერთო წინაპრისაგან,
რომლადაც ჩვეულებრივ Homo
Heidelbergensis-ი ითვლება.

ამდენად, H. Neanderthalensis-სა და H.
Sapiens-ს ორ განსხვავებულ სახეობად
ამერიკელ ლინგვიტი ფილიპ ლიბერმანი
( ბრაუნის უნივერსიტეტი) თვლის, რომ
საფუძველს არის მოკლებული მტკიცება,
რომ ნეანდერტალელ ადამინს მხოლოდ
ზმუილის მსგავსი ბგერების გამოცემა
შეეძლოთ. მისი მტკიცებით, მათ გარკვეული
ტიპის კომუნიკაციის უნარი შესწევდათ,
მაგრამ ეს არ იყო სიტყვების მსგავსი
ერთეულები. სავარაუდოდ, მათ
მეტყველებაში ცხვირისმიერი ბგერები
სჭარბობდა მათი სასუნთქი გზების
აგებულების თავისებურებების გამო, რაც
მათი ქალისა და კისრის ძვლების
აგებულების შესწავლისას დგინდება.
ვარაუდობენ ასევე, რომ Homo
Heidelbergensis-ს იმ ნაწილმა, რომელიც
აფრიკაში დარჩა, კონტინენტის
სამხრეთით მიგრაციის შემდეგ
ევოლუცია განიცადა და 200.000 წლის წინ
თანამედროვე ადამიანად ჩამოყალიბდა.
ივარაუდება, რომ ასევე დაახლოებით
200.000 წლის წინ გაჩნდა (evolved) ე.წ.
“ენის გენი” -FOXp2. იგი ასევე იქნა
გამოყოფილი ნეანდერტალელი ადამიანის
გენომში.
მეცნიერების ჯგუფმა 1909 წელს
საფრანგეთში ერთ-ერთ გამოქვაბულში
აღმოაჩინილი ძვლების მიხედვით
აღადგინა 70 ათასი წლის წინ მცხოვრები
40-55 წლის ნეანდერტალელი მამაკაცის
გარეგნობა.
(
(
(
(
ინგლისელი მეცნიერთა მტკიცებით, იმის
მიუხედავად, რომ მსგავს ცდებს ადრეც ჰქონდა
ადგილი, მათ მიერ აღდგენილი
ნეანდერტალელი ადამიანის გარეგნობა
ყველაზე სრულყოფილია.
ნეანდერტალელი ადამიანი სულ მცირე 400.000
წლის წინ უკვე ევროპასა და ახლო
აღმოსავლეთში ცხოვრობდა. მისი ყველაზე
დიდი გავრცელების პერიოდად ითვლება
დროის მონაკვეთი 250.000-დან 45.000 წლამდე,
როცა აღმოსავლეთით თითქმის დღევანდელ
მონღოლეთამდე აღწევდა.
5. ჩვენი უშუალო წინაპარი Homo sapiens
(“მოაზროვნე ადამიანი”) დღევანდელ
Homo sapiens sapiens–ის წინამორბედად
ითვლება. ეს უკანასკნელი დღეს
ცნობილი სახით
100 000–120 000 წლის წინ ჩამოყალიბდა
დღევანდელი ეთიოპიის ტერიტორიაზე.
მისი თავის ქალის მიხედვით აღდგენილი
გამოსახულება “Homo CroMagnon”
საელწოდებით არის ცნობილი, რომელიც
მას საფრანგეთის ტერიტორიაზე მისი
აღმოჩენის ადგილს მიხედვით ეწოდა.
(

Homo sapiens 160.000

(
 Homo sapiens

Homo CroMagnon
გასულ საუკუნეში თვლიდნენ, რომ Homo
ნეანდერტალელი თანამდროვე
ადამიანის Homo sapiens-ის უშუალო
წინამორბედი იყო.
მოლეკულური გენეტიკის კვლევების
შედეგად კი მიიჩნევა, რომ დაახლოებით
200 000 წლის წინ Homo Heidelbergensis
გენომისა და Homo Neanderthalensis -ის
მცირე რაოდენობის გენების შერევის
შედეგად Homo sapiens-ი გაჩნდა. სხვა
ვარაუდის მიხედვით ნეანდერტალელი
და Homo sapiens-ი Homo Heidelbergensis-
იდან განვითარებული განსხვავებული
მაგრამ 1997 წელს პროფ. S. Paabo–მ
აჩვენა, რომ Homo Neanderthalensis–ი
გენეტიკურად განსხვავებული
სხეობაა და ამ ჰომინიდების დნმ–ის
კოდებს შორის 202 განსხვავებული
მიშანია ( “letters”). ვარაუდობენ, რომ
მათ საერთო წინაპრი ჰყავდათ და
700.000 წინ სხვადასხვა შტოდ დაიწყეს
ევოლუცია.

.
 სვენტე პააბო (Svante Pääbo)
თანამდროვე ადამიანის უძველესი
ნაშთები ამერიკელმა
პალეოანთროპოლოგმა ტიმ უაიტმა 1997
წელს ეთიოპიაში აღმოაჩინა. ისინი
მოლეკულური გენეტიკის კვლევების
შედეგად მიიჩნევა, რომ დაახლოებით
200 000 წლის წინ Homo Heidelbergensis
გენომისა და Homo Neanderthalensis -ის
მცირე რაოდენობის გენების შერევის
შედეგად Homo sapiens-ი გაჩნდა.
მაგრამ სხვა ვარაუდის მიხედვით
ნეანდერტალელი და კრომანიონი
ჰაიდელბერგელიდან განვითარებული
განსხვავებული შტოებია.
.
ასევე აფრიკაში (Omo Kibish-ის
მახლობლად) აღმოჩნელ იქნა 195.000
წლის ასაკის მქონე ჩონჩხის ნაწილი.
150.000 წლის თავის ქალა იქნა ნაპოვნი
მაროკოში (Jebel Irhoud).
ამდენად, 100.000 წლის წინ დედამიწაზე
ჰომინიდების სულ მცირე სამი სახეობა
ბინადრობდა:
Homo Sapiens - აფრიკაში,
Homo Neanderthalensis - ევროპაში
Homo Erectus - აზიაში.
მათგან მხოლოდ Homo sapiens -ი
ადამიანის ევოლუცია
ადამიანის ევოლუცია
თუმცა ამ ჩამონათვალს უნდა დაერთოს
მონაცემები კიდევ ერთი სახეობის
შესახებ. 2008 წელს სამხრეთ ციმბირში,
ალტაის მთების სიახლოვეს დენისოვოს
გამოქვაბულში დაახლოებით 2000-მდე
სხვადსხვა ძვალს შორის აღმოჩენილი
იქნა ხელის მტევნის მარცხენა ნეკის
ფალანგის ნაშთი. მისი ანალიზის
შედეგად დადგინდა, რომ იგი სულ მცირე
51.000 წლის ასაკის იყო და არ
ეკუთვნოდა არც ნეანდერტალელს და
არც Homo sapiens-ს.
დენისოვოს გამოქვაბული
რამდენიმე სპეციალიზებულ კვლევით
ლაბორატორიაში ანალიზის შემდეგ
დადგინდა, რომ იგი ეკუთვნოდა
ჰომინიდთა განსხვავებულ სახეობას,
რომელსაც „დენისოვოელი ადამიანი“
უწოდეს. სადღეისოდ ამ სახეობის
შესახებ ცოტა რამაა ცნობილი, ვინაიდან
მისი ნაშთების ძალიან მცირე
რაოდენობა არის აღმოჩენილი.
ამასთანავე, მხოლოდ რამდენიმე
მათგანი არის მოლეკულარული
ანალიზის პროცესში დნმ-ის გენეტიკური
„დენისოვოელი ადამიანის“ დნმ-ის
მონაცემებისა გარდა,
მეცნიერებისათვის ცნობილია, რომ
ისინი 217.000 წლის წინ ცხოვრობდნენ და
ადგილი ჰქონდა მათ ნეანდერტალელ
ადამიანთან შეჯვარების შემთხვევებს.
ეს ფაქტი 2016 წელს აღმოაჩინა
ოქსფორდის სამგისტრო კურსის
სტუდენტმა სამანტა ბრაუნმა
დენისოვოში აღმოჩენილ ნეკის ნაშთის
გენეტიკურ ანალიზისას, რაც შემდგომ
დადასტურდა ლაიპციგის
უნივერსიტეტის ევოლუციური
მაგრამ ადამინაის ევოლუციის ისტორია
ამით არ სრულედება. 2019 თებერვალში
გენომის რეგულირების ცენტრის (Center
for Genomic Regulation) მეცნიერებმა
ადამიანის გენომისადმი ხელოვნური
ინტელექტის გამოიყენების შედეგად
აღმოაჩინა ადამინის კიდევ ერთი -
მეოთხე წინაპარი. მაგრამ პრობლემა
იმაშია, რომ არ ვიცით, ვინ არის იგი. ამ
უცნობ წინაპარს ნეანდერტალელსა და
დენისოველთან ერთად შეიძლება წილი
უდევს ჩვენს თანამედრივე დნმ-ში. მისი
შესაძლო გერეგნობა იხილეთ ქვემოთ.
დენისოვოელი ადამიანის აღმოჩენა
აჩენს ახალ კითხვას: არიან თუ არა
თანამედროვე ადამიანები
დენისოვოელი ადამიანის
შთამომავლები? მეცნიერებს ამაზე
პასუხი ჯერ-ჯერობით არ აქვთ,
ვინაიდან Homo sapiens-ის და
დენისოველის ჰიბრიდი აქამდე არ არის
აღმოჩენილი, თუმცა ასეთი ნაჯვარი
დნმ-ის მქონე ჰომინიდის ნაშთის პოვნა
მაინც ვერ დაადასტურებს, რომ მსგავსი
ჰიბრიდი შემდგომი გამრავლების
ამის მაგალითს ბუნებაში ცხენისა და
ვირის ნაჯვარი ჯორი წარმოადგენს,
რომელსაც თვითონ გამრავლების
უნარს არ აქვს. ამის მიზეზი მის დნმ-ში
დევს: ცხენს 64, ხოლო ვირს - 62
ქრომოსომა აქვს. ახალშობილი ჯორი
კენტ 63 ქრომოსომას ღებულობს
შთამომავლობით, რაც „დეფექტურ“
კოდს წარმოადგენს. დნმ-ის
ნუკლეოტიდებს კი ურთიერთან
„ჩასაჭიდებლად“ ესაჭიროება
ქრომოსომების წყვილი რაოდენობა.
აქედან 50% უნდა იყოს მამრობითი და
Homo Sapiens-ის თავდაპირველი
მიგრაციის გზა აფრიკაში, ახლო
აღმოსავლეთსა და აზიაში
ნეანდერტალელები მკაცრ კლიმატურ
გარემოში გამოქვაბულებში
ცხოვრობდნენ გამყინვერების
პერიოდში და გავრცელებული იყვნენ
ევროპასა და აზიის შუა აღმოსავლეთ
ნაწილში დაახლოებით 430.000-დან
40.000 წლამდე.
ზოგი მეცნიერი თვლის, რომ
თანამედროვე ადამიანებმა
ნეანდერტალელებს აჯობეს საარსებო
გარემოსთან შეგუებაში, ან ისინი
გადაშენდნენ ავადმყოფობის შედეგად,
Homo Neanderthalensis-ის განსახლების
ტერიტორია ევროპასა და წინარე
აზიაში და მისი Homo Sapiens-თან
შერევის არეალი .
Neanderthalensis-ისაგან განსხვავებით
Homo Sapiens-ი დიდი ჯგუფებით
გადაადგილდებოდა დედამიწაზე
განსახლებისას და შთანთქა ან მოსპო
ამ უკანასკნელის პოპულაცია,
როდესაც მთელს ევროპასა და აზიაში
გავრცელდა.
Homo Neanderthalensis–ი მოულოდნელად
გაქრა დაახლოებით 30.000 წლის წინ. ეს
პროცესი, სავარაუდოდ, რამდენიმე
საუკუნის განმავლობაში გაგრძელდა
და გამოიწვია ჰომინიდთა ამ სახეობის
გადაშენება.
ერთ-ერთი ჰიპოთეზის თანახმად ამის
მიზეზი გახდა 45.000 წლის წინ
სავარაუდოდ კავკასიაში ყაზბეგის
მთის ადგილას მდებარე და
თანამედროვე ნეაპოლის მახლობლად
მდებარე ვულკანის (ზოგიერთი
მონაცემებით რამდენიმე) ამოფრქვევა
39.000 წლის წინ. შედეგად ვულკანურმა
ფერფლმა დაფარა Homo Neanderthalensis-
ის საცხოვრებელი არეალი სამხრეთ
ევროპიდან დაწყებული ახლო
აღმოსავლეთის ჩათვლით, რასაც
მოჰყვა კლიმატური პირობების ცვლა,
ლანშაფტის გადაგვარება.
.

Homo Sapiens-ის შემდგომი მიგრაცია

ჩრდილოეთ ევროპისა და
სკანდინავიისაკენ დაახლოებით
40.000 წლის წინ.
Homo Sapiens-ის თავის ქალის
ცალკეულ ნაწილთა ევოლუცია Homo
Neanderthalensis-ის თავის ქალასთან
შედარებით.
თანამედროვე ადამიანთაგან ყველაზე
დიდი შუბლის ბორცვი
ავსტრალოიდებს აქვთ. ამ ნიშნით
შემდეგ მოდიან ევროპეიდები, მათ
მოსდევენ ნეგროიდები,
მონგოლოიდებს კი იგი საერთოდ არ
ამავე დროს, ესპანეთის ეროვნული
სამეცნიერო საბჭოს მკვლევარების მიერ
აღმოჩენილი ერთ-ერთი ინდივიდუუმის 7.000
წლის თავის ქალის ანალიზმა აჩვენა, რომ
მას მუქი კანი და ცისფერი თავლები ჰქონდა.
დავუბრუნდეთ დასმულ კითხვას - ვინ იყო
ჰომინიდთაგან პირველი, რომელმაც
მეტყველება დაიწყო?

როდესაც დაახლოებით 600.00 წლის წინ

Homo Heidelbergensis-ი გაჩნდა, მას
ენისქვეშა ძვალი (hyoid, das Zungenbein)
ოდნავ ქვემოთ ჰქონდა დაწეული. იგი
მიმაგრებული იყო ხორხთან, და მსგავსი
მუტაცია მას ენისა და ხორხის (“voice box”-
ბგერის რეზონატორი) უფრო მეტად
გაკონტროლების საშუალებას აძლევდა.
ენისქვეშა ძვალი (Lat. Os hyoideum) ეწოდება
ნალის ფორმის ძვალს, რომელიც
ადამიანის ყბასა და კისრის მალებს
შორის კუნთებით არის დამაგრებული და
ენას ყლაპვასა და მოძრაობისას
ეხმარება. http://bit.ly/2Yh9aLA
გამოსახულების უახლესი 3D რენტგენის
ტექნოლოგიის გამოყენებით 60.000 წლის
ასაკის მქონე ნეანდერტალელის
ენისქვეშა ძვლის სკანირებამ აჩვენა,
რომ იგი არ განირჩევა თანამედროვე
ადამიანის ანალოგიური ძვლისგან.
ეს მიუთითებს იმას, რომ დიდი
ალბათობით ნეანდერტალელებიც მას
იმავე მიზნით იყენებდნენ და,
შესაბამისად, მათ გარკვეული ფორმით
მეტყველება შეეძლოთ.
2003 წელს გენეტიკოსებმა სრულად
გამოყვეს
(sequenced) თანამედროვე ადამიანის დნმ–
ის
ნუკლეოტიდების ჯაჭვები (გენომი), 2010-
ში
კი გაშიფრეს ნეადერტალელის გენომი.
ბოლო წლების მოლეკულური გენეტიკის
სფეროში კვლევის შედეგად
დადასტურდა, რომ ნეანდერტალელი,
ისევე როგორც თანამედროვე
ადამიანი, ფლობდა FOXP2 („ენის
გენი“ ) ერთგვარ სახესხვაობას.
იგი დაახლოებით 200 000 წლის წინ
ევოლუციის პროცესში გაჩნდა და
ადამიანის მე-7 ქრომოსომაში არის
ლოკალიზებული.
ქრომოსომის გამოსახულება, რომელშიც
დნმ-ის ნუკლეოტიდების ორმაგი
მაგრამ, როგორც მედიცინის დოქტორი
ჯეფრი ლეიტმანის (Mount Sinai School of
Medicine, New York) კვლევა ადასტურებს,
Homo Sapiens-ის ხორხი უფრო ქვემოთ
არის განთავსებული, რაც მის ბგერის
რეზონატორს (“voice box”) ბგერების
უფრო მრავალფეროვანი სპექტრის
წარმოქმნის საშუალებას აძლევს.
ეს გარემოება გულისხმობს, რომ თუმცა
ნეანდერტალელ ადამიანს შესწევდა
ბგერების გამოცემის უნარი,
სავარაუდოდ მათი ვერბალური
მეტყველება ძალიან შეზღუდული სახის
მეცნიერები ყოველთვის ცდილობდნენ
ადამიანის გენეტიკური ნათესაობის
რეკონსტრუქციას ანატომიურ და
ფიზიოლოგიურ მონაცემთა გამოყენებით.
სადღეისოდ მოლეკულარული ბიოლოგიის
დარგში დნმ-ის კვლევის საფუძველზე,
რომელიც ნებისმიერი ბიოლოგიური
ორგანიზმის “ სამშენებლო მასალას”
წარმოადგენს, მეცნიერებს შეუძლიათ თვალი
მიადევნონ ამა თუ იმ სახეობის დროსა და
სივრცეში ევოლუციის ისტორიას.
ამის მაგალითია შემდგომი სქემა:
დიაგრამა ასახავს მსოფლიოში H.
sapiens-თა პოპულაციის განსახლების
რეკონსტრუქციას მოპოვებული
არქეოლოგიური ფაქტების
საფუძველზე (წითლად) და დნმ-ის
გენეტიკურ მონაცემებზე ანალიზზე
დაყრდნობით (ყვითლი ფერის ისარი).
დიაგრამა გვიჩვენებს ორ შესაძლო
გზას, რომლითაც H. sapiens -ი აზიის
კონტინენტზე მივიდა, თუმცა
დეტალები სავარაუდო ხასიათს
ატარებს.
ერთ–ერთი მსგავსი დიაგრამა
გამოაქვეყნა მკვლევართა ჯგუფმა
გასული საუკუნის 90–იან წლებში
(Cavalli–Sforza et al. 1994). იგი ასახავს
დნმ-ის ანალიზზე დაყრდნობით
ადამიანთა პოპულაციის სხვადასხვა
ჯგუფების დაშორების სავარაუდო
დროით პერიოდებს.
რიცხვები ხის კვანძებში შეესაბამება
გენეტიკურ დისტანციას ( Genetic
Distance - GenD) ჯგუფებს შორის. 1 GenD
უდრის 4.000 წელს.
 დედამიწის პოპულაციის სხვადასხვა
ჯგუფების დნმ-ის ანალიზზე დაყრდნობით
მიღებული გენეტიკური ხე
ქვემოთ იხილეთ დნმ-ის
ჰაპლოჯგუფების ჩამონათვალი და
დროის განმავლობაში მათი მუტაციის
სურათი. ჰაპლოჯგუფი არის ადამიანთა
პოპულაცია, რომელიც დნმ-ის
მუტაციის/ცვლის საერთო ნიშნებს
ატარებენ. მომდევნო სლაიდებზე
იხილავთ h. sapiens-ის Y-დნმ და mtდნმ-
ის მიგრაციას ცალკეული
მიმართულებებით. ასევე ნაჩვენებია
სავარაუდო დროის მონაკვეთი,
ტერმინი კავკასიური რასა (ასევე,
ევროპეიდი), მონგოლოიდურის
საპირისპიროდ, გამოიყენება ზოგადად
ჩრდილოეთ აფრიკის, შუა, ცენტრა–ლური
და სამხრეთ აზიის და ევროპის ტერი–
ტორიაზე მცხოვრებთა აღსანიშნავად კანის
ფერის გათვალისწინების გარეშე. ტერმინი
1800-იან წლებში გერმანელი
ანთროპოლოგის იოჰან ფრიდრიხ
ბლუმენბახის (Blumenbach 1865) მიერ იქნა
შემოთავაზებული სამხრეთ კავკასიის
აბორიგენი მოსახლეობის ანთროპოტიპის
აღსანიშნავად, რომელსაც იგი ზემოთ
ჩამოთვლილ რეგიონებში წარმოდგენილი
პოპულაციის არქეტიპად მიიჩნევდა.
http://admixturemap.paintmychromosomes.com/
Blumenbach wrote:
Caucasian variety I have taken the name of
this variety from Mount Caucasus, both because
its neighborhood, and especially its southern
slope, produces the most beautiful race of men,
I mean the Georgian; and because all
physiological reasons converge to this, that in
that region, if anywhere, it seems we ought with
the greatest probability to place the
autochthones (birth place) of mankind.
http://
admixturemap.paintmychromosomes.com/
რაც შეეხება უშუალოდ თანამედროვე
კავკასიის გეოგრაფიულ რეგიონს,
თანამედროვე მოლეკუარული
გენეტიკის სფეროში ჩატარებული
გამოკვლევების მონაცემებზე
დაყრდნობით დადგენილია, რომ ამ
რეგიონის პოპულაციებში
გავრცელებულია Y-დნმ-ის R, J და G
ჰაპლოჯგუფები.
Mongolian American Caucasian Tahitian African
უნდა ვიგულისხმოთ, რომ ადამიანთა
პოპულაციის ეს ჯგუფები რაღაც
ენაზე ან ენებზე ლაპარაკობდნენ,
თუმცა თუ რას წარმოადგენდა ეს ენა,
თუ ენები, ალბათ, რთული
წარმოსადგენია.
მიუხედავად ამისა, განხილულ
გენეტი–კურ სქემას საკმაოდ ზუსტად
ეხმაურება ”ნოსტრატული ენების
თეორია”, რომელიც გენეტიკოს
Cavalli–Sforza–ს გამოკვლევებამდე 30
წლით ადრე შემოგვთავაზა საბჭოთა
მეცნიერმა
ვლადისლავ ილიჩ–სვიტიჩმა.
Dolgopolsky, Aharon 1998. The Nostratic Macrofamily
and Linguistic Paleontology. McDonald Institute for
Archaeological Research. ISBN 9780951942079
მიუხედავდ იმისა, რომ სხვადასხვა
მეთოდით (ისტორიული
ენათმეცნიერება, მოლეკულარული
გენეტიკა, და ა.შ.) მეტად ახლო მდგომ
სურათს ვხედავთ, საკამათო რჩება
დროითი პარამეტრი, რომელიც
მეტად მნიშვნელოვანია ამ სახის
კვლევისათვის. კერძოდ, ილიჩ–
სვიტიჩის ვარაუდი, რომელიც უფრო
ინტუიციის ნაყოფი უნდა იყოს,
გულისხმობს “პროტო–ნოსტრატულ
ერთობას” 16 000 წლის წინ, ხოლო
Cavalli–Sforza–ს გენეტიკურ სქემის
თანახმად იგი 40 000 წელს უდრის.