2.-KHÁI-NIỆM - Trọng Tâm

LOGIC HỌC
Khoa Khoa học cơ bản
Th.s Lê Thị Trường Giang

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM
KHÁI NIỆM

Nội dung
I. Khái quát về khái niệm
II. Định nghĩa khái niệm
III.Các thao tác logic đối với khái niệm

Yêu cầu bài giảng
1. Sinh viên hiểu được bản chất của Khái niệm.
2. Sinh viên hiểu được cấu trúc của Khái niệm (Nội
hàm và Ngoại diên của Khái niệm).
3. Sinh viên biết cách định nghĩa Khái niệm và từ, xác
định lỗi định nghĩa Khái niệm.
4. Sinh viên thực hiện chính xác việc phân chia Khái
niệm.

Khái quát về khái niệm
1. Định nghĩa
Khái niệm là hình thức của tư duy trừu tượng, phản ánh
một lớp các đối tượng thông qua các đặc trưng cơ bản
của các đối tượng đó.

Đeo kính Biết tư duy
Động vật Sử dụng công cụ lao động
Sử dụng ngôn ngữ
Xăm mình
NGƯỜI

2. Khái niệm và từ
 Khi hình thành khái niệm con người đặt tên bằng từ
hay cụm từ.
 Như vậy từ hay cụm từ là vỏ vật chất của khái niệm
Bình = Từ
Nước = Khái niệm

2. Khái niệm và từ
Một từ biểu
Mai: hoathị nhiều
mai, ngàykhái
mai, niệm
cái mai
NhiềuTổ
từquốc,
biểuGiang
đạt cùng
sơn, một khái niệm
Đất nước
Từ không biểu
Bầy,đạt
đàn,khái niệm nào
đống…

2. Kết cấu của khái niệm
NGOẠI
NỘI HÀM
DIÊN

Nội hàm
Nội hàm là tập hợp tất cả các dấu hiệu làm cơ sở cho
Số nguyên tố
việc khái quát hóa và tách riêng ra thành một lớp các
 Những số tự nhiên chỉ chia hết cho 1
đối tượng phản nó khái niệm.
ánh trong
và chính
Là tập hợp tất cả các dấu hiệu cơ bản của

đối tượng phản ánh trong đối tượng

Ngoại diên
Ngoại diên của khái Số

niệm là tậptốhợp tất cả các đối tượng
nguyên
có các dấu hiệu nêu trong nội hàm của khái niệm
2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29….

2. Các loại khái niệm
a. Căn cứ theo số lượng đối tượng trong ngoại diên
Khái niệm rỗng
Khái niệm đơn nhất
Khái niệm chung

Khái niệm rỗng
 Khái niệm ảo, khái niệm giả
Chúa trời Số tự nhiên lớn nhất
Người ngoài Thiên đàng

hành tính
Khái niệm đơn nhất
 Khái niệm mà ngoại diên chỉ gồm một đối tượng
Loài người
Số tự nhiên bé nhất
Số nguyên tố chẵn

Khái niệm chung
 Khái niệm có ngoại diên chứa từ hai đối tượng trở lên
Luật sư Khoa học
Con
người

b. Căn cứ theo đặc điểm tồn tại của đối tượng trong
ngoại diên
Căn cứ theo nội hàm của khái niệm

Khái niệm cụ thể Khái niệm trừu tượng
 Thành phố  Tình yêu

 Trường học  Cái đẹp
 Ngôi nhà  Lòng biết ơn

Quan hệ giữa các khái niệm
Trùng lặp Không trùng lặp
Đồng Giao Bao Ngang Đối Mâu

nhất nhau hàm hàng lập thuẫn
A, B B A A B A A B
A B B
QUAN HỆ TRÙNG LẶP
Quan hệ đồng nhất. Hai khái niệm đồng nhất khi chúng
có cùng ngoại diên. Nội hàm của chúng khác nhau.
Ví dụ:
“Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam” và “Hiến
pháp năm 1946”
Quan hệ giao nhau. Các khái niệm là giao nhau nếu

ngoại diên của chúng có một phần trùng nhau.
Ví dụ :
“Sinh viên” và “Đoàn viên”
Quan hệ bao hàm. Hai khái niệm là bao hàm nhau nếu
ngoại diên của khái niệm thứ nhất là một bộ phận của
ngoại diên khái niệm thứ hai.
Ví dụ:
“người Việt Nam” , “con người”.

QUAN HỆ ĐỐI LẬP
Ngang hàng. Hai khái niệm gọi là ngang hàng khi

chúng có quan hệ không trùng lặp và có một khái niệm
thứ ba mà cả hai khái niệm đó cùng phụ thuộc.
Ví dụ: khái niệm “cam” và “xoài" cùng được bao hàm

trong khái niệm “trái cây”.
Hai khái niệm là đối lập nhau nếu: chúng cùng được bao
hàm trong một khái niệm thứ ba; tổng ngoại diên của
chúng nhỏ hơn ngoại diên khái niệm thứ ba đã nói.
Ví dụ, các khái niệm "người béo" và "người gầy”

Quan hệ mâu thuẫn. Hai khái niệm có quan hệ mâu

thuẫn với nhau nếu: chúng cùng được bao hàm trong
một khái niệm thứ ba; tổng ngoại diên của chúng vừa
bằng ngoại diên khái niệm thứ ba;
Ví dụ: “sinh viên giỏi”và “sinh viên không giỏi”, “người

tốt” và “người không tốt
Định nghĩa
Là thao tác xác định nội hàm khái niệm hoặc ý nghĩa
của từ

Định nghĩa từ Định nghĩa khái niệm
Định nghĩa duy danh Định nghĩa thực
Xác định Xác định

ý nghĩa của từ nội hàm khái niệm
Số nguyên tố chẵn là số 2. Số nguyên tố chẵn là số tự

nhiên,
chia hết cho 1, cho 2
và không chia hết cho số
nào khác.

Định nghĩa tường minh Định nghĩa không tường
minh
Định nghĩa rõ ràng Định nghĩa không rõ ràng

Các loại định nghĩa
 Thông qua loại và hạng
 Thông qua nguồn gốc phát sinh
 Đệ quy
 Thông qua quan hệ với cái đối lập
 Thông qua văn cảnh
 Qua hệ tiên đề

Thông qua loại và hạng
Luật sư là người tốt nghiệp ngành luật
Khái niệm Khái

Đặc trưng riêng
được định niệm
nghĩa loại
Hạng = Loại + Đặc trưng riêng

"Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo
vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập
theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ
lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của
pháp luật“ (Luật Viên chức, 2010)

Pháp luật là hệ thống những quy tắc xử sự mang tính
bắt buộc chung do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận
và đảm bảo thực hiện, thể hiện ý chí của giai cấp thống
trị và là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội phát triển
phù hợp với lợi ích của giai cấp mình.

Định nghĩa liệt kê
 Liệt kê tất cả các đối tượng mà từ phản ánh
Vd: chữ số Ả Râp là các chữ số 1,2,3,4,5,6,7,8,9,0.

 Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ
đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người
chết” .
(Điều 679 Bộ luật Dân sự )
 Người bị buộc tội gồm người bị bắt, người bị tạm giữ,

bị can, bị cáo.
(Điều 4 Bộ luật tố tụng hình sự 2015)

Định nghĩa đệ quy
Là định nghĩa trong đó các lớp đối tượng được khái

niệm chỉ được tách ra bằng cách xác định dần từng phân
lớp, và phân lớp sau xác định dựa vào phân lớp trước đã
xác định.

Gồm 3 phần:
1. Nêu một số đối tượng thuộc ngoại diên khái niệm
2. Nêu quy tắc để xác định các đối tượng còn lại dựa
vào đối tượng đã biết
3. Tuyên bố không còn đối tượng nào khác

Định nghĩa đệ quy tổ tiên:
• Bố mẹ của một người là tổ tiên của người ấy (trường
hợp cơ bản);
• Bố mẹ của tổ tiên một người bất kỳ là tổ tiên của
người ấy (bước đệ quy)
• Không còn trường hợp nào khác
Định nghĩa số tự nhiên :
• Số 0 là số tự nhiên
• Nếu n là số tự nhiên thì n+ 1 là số tự nhiên
• Không còn số tự nhiên nào khác

Các quy tắc định nghĩa
Định nghĩa phải:
 Cân đối, đầy đủ.
 Không chứa vòng tròn logic.
 Rõ ràng, ngắn gọn.
 Không sử dụng nghĩa bóng, ẩn dụ.
 Không nên định nghĩa phủ định.

Cân đối, đầy đủ.
Ngoại diên của khái niệm cần định nghĩa và ngoại diên
của khái niệm định nghĩa phải như nhau.
A: Ngoại diên của khái niệm cần định nghĩa
B : Ngoại diên của khái niệm định nghĩa
A = B: Cân đối, đầy đủ
A < B: Quá rộng
A > B: Quá hẹp

Cân đối
Hình vuông là hình chữ nhật có hai cạnh liên tiếp bằng
nhau
Quá rộng
Hình bình hành là tứ giác có hai cạnh song song với
nhau.
Quá hẹp
Giáo viên là người làm nghề dạy học ở bậc phổ thông

Không chứa vòng tròn Logic
Ví dụ vi phạm:
 Thiếu úy là sĩ quan quân đội dưới trung úy.
Trung úy là sĩ quan quân đội trên thiếu úy.
 Chứng cứ buộc tội là chứng cứ khẳng định một hành

vi là có tội.

Rõ ràng, ngắn gọn
Ví dụ vi phạm:
Đạo đức là:
 Cách thể hiện nét đẹp trong phong cách sống của một
người
 Hệ thống các quy tắc, chuẩn mực xã hội mà nhờ đó
con người tự giác điều chỉnh hành vi của mình cho
phù hợp với lợi ích của cộng đồng, của xã hội.
 Sống có chuẩn mực và không vi phạm các nguyên tắc
cộng đồng
Không sử dụng nghĩa bóng, ẩn dụ
 Yêu cầu đầu tiên và quan trọng nhất của định nghĩa
khái niệm là xác định nội hàm và ngoại diên.
 Vi phạm yêu cầu này khiến người đọcm người nghe

có thể hiểu định nghĩa khác với định nghĩa người
nghe đưa ra.

Ví dụ vi phạm:
Triết học là tinh hoa của nhân loại.
Thời gian là khách bốn phương.
Thanh xuân là cơn mưa rào, dù biết bị ướt mưa nhưng

vẫn muốn đắm mình trong đó.

Không nên định nghĩa phủ định
 Chỉ định nghĩa phủ định khi không thể định nghĩa
khẳng định.
Ví dụ:
 Người vô thần là người không tin vào thần thánh.
 Khí trơ là NTHH không tham gia vào các phản ứng
với những nguyên tố khác.
 Đạo là cái mắt không thấy, tai không nghe, tay không
nắm được, đón nó thì không thấy đầu, theo nó thì
không thấy đuôi.
 Sống không là chết.

III. Các thao tác logic đối với khái niệm
1. Mở rộng khái niệm

 Đi từ một khái niệm đến khái niệm khác bao hàm nó.
HTKT – XH
HTKT –
XH Công HTKT –
xã nguyên XH Công
thủy xã nguyên
thủy

III. Các thao tác logic đối với khái niệm
2. Thu hẹp khái niệm

 Đi từ một khái niệm đến khái niệm khác mà nó bao
hàm.
HTKT – XH
HTKT –
HTKT – XH Công
XH Công xã nguyên
xã nguyên thủy
thủy

3. Phân chia khái niệm
Tách ngoại diên của khái niệm, tạo các khái niệm mới
với ngoại diên là các phần được tách
HTKT - XH CXNT
HTKT -XH CHNL
HTKT - XH PK
HTKT – XH HTKT - XH TBCN
HTKT - XH CSCN

4. Quy tắc phân chia khái niệm

Quy tắc phân chia khái niệm
1. Nhất quán – dùng 1 cơ sở phân chia
Nam
Nữ
CON NGƯỜI
Trẻ em
Người lớn

3. Không trùng lặp
ĐỘNG VẬT
Không Có xương
Có vú
xương sống sống

4. Không vượt cấp
Sinh thể  Vi sinh vật

ĐV có xương sống sai
ĐV không có xương sống
Sinh thể Vi sinh vật

Sinh vật Thực vật
Động vật ĐV không có xương sống
ĐV có xương sống

BÀI HỌC KẾT THÚC

2.-KHÁI-NIỆM - Trọng Tâm

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2.-KHÁI-NIỆM - Trọng Tâm

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LOGIC HỌC

Khoa Khoa học cơ bản

Th.s Lê Thị Trường Giang

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

II. Định nghĩa khái niệm

III.Các thao tác logic đối với khái niệm

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

 Như vậy từ hay cụm từ là vỏ vật chất của khái niệm

Nước = Khái niệm

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

Là tập hợp tất cả các dấu hiệu cơ bản của

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

Ngoại diên của khái Số

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

Khái niệm rỗng

Khái niệm đơn nhất

Khái niệm chung

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

 Khái niệm ảo, khái niệm giả

Chúa trời Số tự nhiên lớn nhất

Người ngoài Thiên đàng

 Khái niệm mà ngoại diên chỉ gồm một đối tượng

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

Luật sư Khoa học

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

Căn cứ theo nội hàm của khái niệm

 Thành phố  Tình yêu

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

Trùng lặp Không trùng lặp

Đồng Giao Bao Ngang Đối Mâu

Quan hệ giao nhau. Các khái niệm là giao nhau nếu

“người Việt Nam” , “con người”.

Ngang hàng. Hai khái niệm gọi là ngang hàng khi

Ví dụ: khái niệm “cam” và “xoài" cùng được bao hàm

Ví dụ, các khái niệm "người béo" và "người gầy”

Quan hệ mâu thuẫn. Hai khái niệm có quan hệ mâu

Ví dụ: “sinh viên giỏi”và “sinh viên không giỏi”, “người

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

Xác định Xác định

Số nguyên tố chẵn là số 2. Số nguyên tố chẵn là số tự

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

 Thông qua loại và hạng

 Thông qua nguồn gốc phát sinh

 Thông qua quan hệ với cái đối lập

 Thông qua văn cảnh

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

Luật sư là người tốt nghiệp ngành luật

Khái niệm Khái

Hạng = Loại + Đặc trưng riêng

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

 Liệt kê tất cả các đối tượng mà từ phản ánh

Vd: chữ số Ả Râp là các chữ số 1,2,3,4,5,6,7,8,9,0.

9/9/2020 ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM

(Điều 679 Bộ luật Dân sự )

 Người bị buộc tội gồm người bị bắt, người bị tạm giữ,