TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

VIỆN ĐÀO TẠO TIÊN TIẾN, CHẤT LƯỢNG CAO VÀ POHE

-------------***------------

BÀI TẬP LỚN

MÔN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI – KHOA HỌC

Đề tài: “Quan điểm biện chứng duy vật về mối quan hệ biện chứng giữa
bản chất và hiện tượng và ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong
nghiên cứu, học tập của sinh viên”

Họ và tên:
Mã số sinh viên:
Lớp TC:

Hà Nội - 2022
 MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU........................................................................................................... 3
NỘI DUNG............................................................................................................ 4
I. Quan điểm biện chứng duy vật về mối quan hệ biện chứng giữa bản chất
và hiện tượng.........................................................................................................4
1. Định nghĩa bản chất và hiện tượng........................................................4
2. Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng..........................4
a. Sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng........................................4
b. Tính chất mâu thuẫn của sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng
5
3. Ý nghĩa phương pháp luận......................................................................6
II. Vận dụng........................................................................................................ 7
KẾT LUẬN.........................................................................................................10
 LỜI MỞ ĐẦU
Trên thực tế, bất kỳ sự vật hay hiện tượng nào trong tự nhiên đều có
một mặt bộc lộ ra bên ngoài mà mọi người đều cảm nhận và kết luận ngay
được, gọi là hiện tượng. Tuy nhiên, cũng có những mặt được ẩn giấu sâu
bên trong đối tượng mà phải dùng tư duy trừu tượng, tìm hiểu, phân tích
thật sâu, thật kỹ mới có thể lý giải được, chính là bản chất. Mỗi sự vật,
hiện tượng đều tồn tại hai mặt này, nên chúng có ảnh hưởng sâu sắc tới
việc xem xét, nhìn nhận bản chất của mọi đối tượng trong cuộc sống, để
từ đó con người có thể đưa ra được kết luận, đánh giá đúng đắn, hoàn
chỉnh nhất, tránh hiểu sai, nhầm lẫn. Trong phép biện chứng duy vật, cặp
phạm trù bản chất và hiện tượng đóng các vai trò phương pháp luận khác
nhau.
Vì vậy, nắm bắt và hiểu rõ các đặc điểm, mối liên hệ biện chứng giữa
cặp phạm trù này để vận dụng vào cuộc sống, đặc biệt là đối với việc
nghiên cứu và học tập sẽ giúp cho sinh viên có cái nhìn toàn diện, biết
phân biệt đúng sai, nhận thức sâu sắc được bản chất vấn đề. Từ đó, có
phương pháp đúng đắn, biết vận dụng, đánh giá, sáng tạo, nâng cao hiệu
quả, chất lượng trong học tập và công việc.
Từ những lý do trên, em đã chọn đề tài “Quan điểm biện chứng duy
vật về mối quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng và ý nghĩa
của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của sinh
viên” làm tiểu luận của mình.
 NỘI DUNG

I. Quan điểm biện chứng duy vật về mối quan hệ biện chứng giữa bản
chất và hiện tượng
1. Định nghĩa bản chất và hiện tượng
Bản chất là phạm trù triết học dùng để chỉ tổng thể các mối liên hệ
khách quan, tất nhiên, tương đối ổn định bên trong, quy định sự vận động,
phát triển của đối tượng và thể hiện mình qua các hiện tượng tương ứng
của đối tượng
Hiện tượng là phạm trù triết học dùng để chỉ những biểu hiện của các
mặt, mối liên hệ tất nhiên tương đối ổn định ở bên ngoài; là mặt dễ biến
đổi hơn và là hình thức thể hiện của bản chất đối tượng
Ví dụ: Bản chất của hiện tượng gió chính là sự chuyển động của không
khí từ nơi khí áp cao về nơi khí áp thấp.

2. Mối quan hệ biện chứng giữa bản chất và hiện tượng

a. Sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng
Mọi đối tượng là sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng. Bản chất
và hiện tượng đều tồn tại khách quan trong mối quan hệ hữu cơ, không
thể tách rời, không thể sống thiếu. V.I.Lenin từng viết “Bản chất hiện ra.
Hiện tượng là có tính bản chất” nhằm nhấn mạnh không có bản chất nào
bộc lộ thuần túy ra bên ngoài hiện tượng; song không có hiện tượng nào
hoàn toàn không biểu hiện bản chất ở mức độ nhất định. Hay nói cách
khác bản chất lúc nào cũng tồn tại thông qua hiện tượng, còn hiện tượng
chính là sự biểu hiện của bản chất.
Bên cạnh đó, sự thống nhất này còn được thể hiện ở chỗ bản chất và
hiện tượng có xu hướng phù hợp với nhau. Mỗi bản chất đều được thể
hiện ở những hiện tượng tương ứng. Bản chất như thế nào thì hiện tượng
sẽ giống như vậy. Khi bản chất thay đổi thì hiện tượng cũng biến chuyển
theo. Khi bản chất bị tiêu diệt thì hiện tượng do nó tạo ra sẽ biến mất
theo. Nếu có bản chất mới ra đời thì những hiện tượng mới biểu hiện nó
cũng sẽ dần xuất hiện.
Ví dụ: Bản chất là một nền nông nghiệp sản xuất nhỏ, những hiện
tượng biểu hiện nó sẽ là: nông dân cày cấy, thu hoạch bằng phương pháp
thủ công (thu hoạch bằng liềm, trâu bò kéo cày, phơi sấy tự nhiên). Sang
đến khi nó phát triển thành bản chất là một nền nông nghiệp tiên tiến thì
những hiện tượng tương ứng cũng sẽ thay đổi hoặc mất đi như: sử dụng
máy móc hiện đại, quy mô lớn thay cho dụng cụ thô sơ ban đầu để sản
xuất (máy cày, máy gặt, máy sấy….)

b. Tính chất mâu thuẫn của sự thống nhất giữa bản chất và hiện
tượng
Bản chất và hiện tượng là một thể thống nhất với nhau, tuy nhiên lại là
thống nhất biện chứng, tức là vừa mâu thuẫn, vừa thống nhất với nhau.
Các Mác đã viết “nếu hình thái biểu hiện và bản chất của sự vật trực tiếp
đồng nhất với nhau, thì mọi khoa học sẽ trở nên thừa” đã cho thấy bản
chất và hiện tượng không phù hợp với nhau hoàn toàn mà còn bao hàm cả
sự mâu thuẫn nhau.
o Bản chất gắn liền với cái chung, cái tất nhiên, cái phổ biến, là sợi chỉ
đỏ xuyên suốt quyết định sự vận động và phát triển của sự vật, hiện
tượng; còn hiện tượng lại phản ánh cái cá biệt, chất riêng. Chính vì
vậy, một bản chất có thể được biểu hiện ở rất nhiều những hiện tượng
khác nhau. Tuy nhiên bên cạnh bản chất thì nội dung chi tiết của mỗi
hiện tượng còn phụ thuộc vào hoàn cảnh cụ thể chứa bản chất đó. Có
thể nói hiện tượng phong phú hơn bản chất, nhưng bản chất sâu sắc
hơn hiện tượng.

o Bản chất là mặt bên trong ẩn giấu sâu của hiện thực khách quan; còn
hiện tượng là mặt bộc lộ ra bên ngoài của hiện thực đó. Hiện tượng chỉ
bộc lộ một khía cạnh của bản chất. Cho nên trong một số điều kiện
 nhất định, bản chất có thể được thể hiện dưới hình thức bị biến đổi hay
thậm chí là xuyên tạc.
o Bản chất tương đối ổn định, ít biến đổi; hiện tượng lại “động”, luôn
thay đổi. Để nhấn mạnh điều này, V.I.Lenin đã viết “Cái không bản
chất, cái bề ngoài, cái trên mặt, thường biến mất, không bám “chắc”,
không “ngồi vững” bằng “bản chất”. Nội dung cụ thể của mỗi hiện
tượng không chỉ được quyết định bởi bản chất mà còn phụ thuộc vào
điều kiện bên ngoài, nó tác động qua lại với môi trường xung quanh.
Vậy nên, khi điều kiện, hoàn cảnh bên ngoài thay đổi thì hiện tượng
cũng biến chuyển theo.

3. Ý nghĩa phương pháp luận

Nhận thức bản chất của sự vật là một quá trình phức tạp đi từ hiện
tượng đến bản chất, từ bản chất ít sâu sắc đến bản chất sâu sắc hơn. Để
nhấn mạnh thêm, V.I.Lenin viết rằng: "Tư tưởng của người ta đi sâu một
cách vô hạn, từ hiện tượng đến bản chất, từ bản chất cấp một, nếu có thể
nói như vậy, đến bản chất cấp hai, v.v., cứ như thế mãi”
Thứ nhất, bản chất tồn tại bên trong sự vật, và không hoàn toàn được
thể hiện bằng một hiện tượng nhất định, nên muốn nhận thức sâu sắc,
đúng đắn sự vật thì phải xuất phát từ quá trình, hiện tượng thực tế, và hơn
hết là không thể chỉ dựa vào hiện tượng (bên ngoài) mà cần đào sâu bên
trong để tìm hiểu, phân tích, lí giải và làm sáng tỏ bản chất ẩn giấu bên
dưới.
Thứ hai, bản chất là thống nhất giữa các mặt, các mối liên hệ tất yếu
vốn có của sự vật và hiện tượng, là địa bản thống lĩnh của các mâu thuẫn
biện chứng. Chúng được giải quyết trong qua trình phát triển dẫn đến sự
biến đổi của bản chất, tạo ra sự chuyển biến của đối tượng từ dạng này
sang dạng khác, vì vậy các phương pháp đã áp dụng vào hoạt động cũ
trước đây cũng phải thay đổi bằng các phương pháp khác, phù hợp với
bản chất đã thay đổi của đối tượng
II. Vận dụng

Ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập
của sinh viên
Đề tài về việc học tập, nghiên cứu của sinh viên hiện nay là một đề tài
được cả Nhà nước và mọi người quan tâm bởi thế hệ trẻ này chính là thế
hệ sẽ đóng góp tiềm lực vào để phát triển đất nước
Trước hết, quá trình nhận thức bản chất sự vật, hiện tượng của nghiên
cứu, học tập đối với sinh viên là một quãng đường lâu dài đòi hỏi tư duy
phức tạp và sâu sắc. Hay nói cách khác nó chính là quá trình mà sinh
viên phải đi từ hiện tượng đến bản chất, từ bản chất ít sâu sắc đến bản
chất sâu sắc hơn. Hơn nữa, điều kiện bên ngoài cũng có tác động tới hiện
tượng ở mức độ nhất định, nên sinh viên cần đặt đối tượng tìm hiểu vào
nhiều hoàn cảnh khác nhau thì mới có thể nhận thức đúng đắn, hoàn
chỉnh bản chất cấp I, rồi nghiền ngẫm dần lên bản chất cấp II, rồi cấp III,
….
Ví dụ: Trong toán học, sinh viên trước đây chỉ có thể chứng minh
được là 1=1. Đây chính là bản chất cấp I. Sau khi nghiên cứu, tìm hiểu,
nắm bắt và hiểu rõ, sinh viên áp dụng các phương pháp toán khác nhau thì
có thể ra được kết quả khác. Cụ thể là dựa vào phép tích phân, sinh viên
có thể chứng minh được rằng là 1=0. Đây cũng chính là bản chất cấp II.
Như vậy, quá trình nghiên cứu kéo dài không có hồi kết. Bản chất cấp III
hay thậm chí cấp IV có lẽ sẽ sớm được phát hiện.
Thứ hai, mỗi đối tượng đều xuất phát từ thống nhất và đấu tranh giữa
các mặt đối lập, nên thường xuyên phát triển. Song bản chất tương đối ổn
định, ẩn giấu bên trong, là cái tất yếu quyết định sự tồn tại và phát triển
của sự vật, nên khi đối tượng phát triển thì bản chất cũng cần biến chuyển
để tạo ra sự chuyển hóa sự vật từ dạng này sang dạng khác. Chính vì vậy,
các phương pháp học tập, nghiên cứu đã áp dụng vào hoạt động cũ trước
đây cũng cần phải thay đổi bằng các phương pháp khác, phù hợp với bản
chất đã thay đổi của môn học và đối tượng nghiên cứu nhằm nâng cao
hiệu quả, chất lượng trong học tập và công việc.
Ví dụ: Trước đây, việc học của sinh viên thường phụ thuộc vào giảng
viên, nên cách học luôn là học vẹt, thuộc làu làu nhưng không hiểu hết
nội dung. Vì thế khi gặp bài tập, trường hợp khác khó, phức tạp hơn, thì
sinh viên lại không tự giải quyết được. Sau khi áp dụng phương pháp học
tập mới, lấy sinh viên làm trung tâm, tức là sinh viên tự chủ động tìm
kiếm tri thức, định hướng, tự mình sáng tạo, tìm hiểu thì sẽ dễ dàng và
nhanh chóng nắm vững nội dung mình cần học.
Thứ ba, bản chất tồn tại bên trong sự vật, và không hoàn toàn được thể
hiện bằng một hiện tượng nhất định, nên nếu sinh viên muốn nhận thức
sâu sắc, đúng đắn được sự vật thì khi nghiên cứu phải tổng hợp đầy đủ,
đào sâu vào trong quá trình, hiện tượng thực tế.
Ví dụ: Khi tìm hiểu về xã hội tư sản, sinh viên cần nắm vững hoàn
cảnh ra đời, đặc điểm giai cấp, và những hiện tượng thực tế khác. Đó
chính là nó thiết lập nguyên tắc chủ quyền nhà nước trên danh nghĩa
thuộc về nhân dân, xuất phát từ nhân dân; cùng với sự phát triển của chủ
nghĩa tư bản, nhà nước tư sản cũng phát triển qua nhiều giai đoạn, mỗi
giai đoạn lại mang những đặc thù riêng. Khi mới ra đời, trong xã hội đây
là giai cấp tiến bộ, về sau lại ngày càng thể hiện tính chất phản động, tiến
hành các cuộc chiến tranh xâm chiếm thuộc địa, tăng cường áp bức, bóc
lột giai cấp vô sản thông qua nhà nước. Hiện nay, giai cấp này đã có
nhiều chuyển biến theo chiều hướng tích cực là quan tâm, chăm lo nhiều
hơn cho người lao động. Có thể nói, nhà nước này đang tự hoàn thiện để
thích nghi với môi trường mới. Tuy nhiên, bên cạnh mặt tốt thì vẫn còn
mặt xấu, nhiều hạn chế cần phải khắc phục rằng là nó vẫn là chế độ áp
bức, bóc lột, xã hội vẫn còn đầy rẫy những bất công.
Cuối cùng, sinh viên phải tìm hiểu sự vật qua nhiều hiện tượng, góc độ
khác nhau. Dù vậy, trên thực tế, một bản chất có thể có vô số hiện tượng,
nên sinh viên khó có thể xem xét hết thảy tất cả các hiện tượng. Vì thế,
sinh viên nên suy nghĩ và tập trung nghiên cứu vào những hiện tượng
điển hình trong điều kiện điển hình. Tuy nhiên, việc xem xét này chưa thể
bộc lộ bản chất của đối tượng một cách hoàn hảo, tuyệt đối, nhưng nó
cũng giúp sinh viên có được nhận thức về bản chất ở mức độ nhất định.
Do đó, sinh viên cần cẩn trọng, chắc chắn khi đưa ra kết luận cuối cùng.
 KẾT LUẬN

Cặp phạm trù bản chất và hiện tượng vừa thống nhất, vừa mâu thuẫn
với nhau, nằm trong mối liên hệ hữu cơ không thể tách rời, phụ thuộc và
tác động lẫn nhau đã mang tới nhận thức đúng đắn, hoàn chỉnh, sâu sắc về
bản chất của đối tượng thông qua hiện tượng tương ứng.
Hiện nay là thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Xã hội đang trong
giai đoạn hội nhập, ngày một tiến bộ, phát triển hơn. Chính vì thế, đất
nước nói chung và nền kinh tế nói riêng đang rất cần nguồn lao động chất
lượng cao hơn, đa năng hơn, toàn vẹn hơn, nhạy bén hơn, tư duy sâu sắc
hơn. Vậy nên, đối với toàn sinh viên nói chung và bản thân em nói riêng,
nhận thức được vai trò với tư cách là chủ nhân tương lai của xã hội, thì
hiểu và vận dụng sáng tạo, có hiệu quả cặp phạm trù này trong việc
nghiên cứu và học tập là điều hết sức cần thiết để nâng cấp bản thân, đồng
thời giúp nhận thức đúng đắn, khoa học về bản chất; từ đó có phương
pháp phù hợp để chuẩn bị hành trang tương lai và cải tạo hiện thực.
Trên hết, bằng năng lực, cá tính (bản chất) của mình, sinh viên hãy
cháy hết mình, bộc lộ chất riêng, lan tỏa muôn điều tích cực tới cộng
đồng (hiện tượng) nhằm góp một tay giúp sức xây dựng đất nước ngày
một văn minh, tiến bộ, giàu đẹp hơn bao giờ hết.
 TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Bản chất và hiện tượng [Website] / tác giả Luật Dương Gia - CN Đà Nẵng // Luật
Dương Gia. - 06 12 2021. - 14 12 2021. - https://luatduonggia.vn/ban-chat-la-gi-moi-
quan-he-bien-chung-giua-ban-chat-va-hien-tuong/.
[2] Chứng minh 1=0 [Video] / tác giả Thầy Thành Long //Trung tâm hiếu học - Đà Lạt,
2021 - 14 12 2021 - https://www.youtube.com/watch?v=58cyiSl7F34
[3] Giáo trình Triết học Mác-Lênin [Sách] / tác giả Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia sự
thật. - 2021.
[4] Gió [Website] / tác giả admin. - CDSP Ninh Thuan, 30 06 2021. - 14 12 2021. -
https://cdspninhthuan.edu.vn/gio-la-gi-nguyen-nhan-sinh-ra-gio/.
[5] Kiểu nhà nước tư sản [Website] / tác giả Lê Minh Trường // Luật Minh Khê. - 17 01
2021. - 14 12 2021. - https://luatminhkhue.vn/kieu-nha-nuoc-tu-san-la-gi---tim-hieu-
chung-ve-kieu-nha-nuoc-tu-san.aspx.