MODYUL 3

Mga Batayang Kaalaman sa mga Teorya sa

Pananaliksik na Akma o Buhat sa
Lipunang Pilipino

ARALIN 1 Mga Dulog at Teorya sa

Pananaliksik (Unang Bahagi)

ARALIN 2 Mga Dulog at Teorya sa

Pananaliksik (Ikalawang
Bahagi)
 2

MODYUL 2
Mga Batayang kaalaman sa mga Teorya sa Pananalaksik na Akma o Buhat sa
Lipunang Pilipino

Pokus nito ang pagbasa ng piling tekstong Filipino sa Humanidades, Agham Panlipunan,
Teknolohiya at iba pang kaugnay na larangan, bilang lunsaran ng paglinang sa kasanayan sa
pagsulat ng pananaliksik sa Filipino sa iba’t ibang larangan.

Aralin 1: Mga Dulog at Teorya sa Pananaliksik (Unang Bahagi)

Layunin ng aralin na ito na malaman ang kahalagahan ng mga teorya at metodo upang
mabuo ang isang pag-aaral na may kredibilidad at makabuluhan.
Layunin:
Inaasahan sa pagtatapos ng aralin na:
a) Natutukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at may kredibilidad na sanligan
para sa mga tiyak na pag-aaral at disiplina;
b) Nailalapat sa pag-aaral ang mga makabuluhang konseptong lokal at dayuhan batay sa
konteksto ng lipunan at ng bansa; at
c) Nakapagsusuri ng mahahalagang impormasyon at datos mula sa mga babasahing Filipino
sa iba’t ibang larangan o disiplina.

Lusong-Kaalaman

Bago simulan ang unang aralin ay buksan sa internet sumusunod na websayt.

Panoorin o basahin at magbigay-reaksyon ukol sa mga talakay sa websayt.
https://fil40online.files.wordpress.com/2012/06/lisyang-edukasyon-ng-pilipino.pdf

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII

 3

Gaod-Kaisipan

MGA DULOG AT TEORYA SA PANANALIKSIK

Ang mga dulong at teorya sa pananaliksik anng gabay ng isang mananaliksik kung
paanong isasagawa o bibigyang-direksyon ang sinasaliksik. Karaniwan itong ginagawang
batayan upang ilahad kung aling mga datos ang taglay na ng mananaliksik, kung anong proseso
ang kanyang isasagawa upang makapangalap ng datos, at sa huli ay mailahad ang mga
natuklasan, gayundin ang magiging rekomendasyon upang maisapraktika at lubos na makatulong
ang pananaliksik.

Ang Teorya ng “Dating”

Sinasabi ni Bienvenido Lumbera na noon pa man, ang Teorya ng “Dating” ay ginagamit

nan g mga mananaliksik, higit sa mga panunuring pampanitikan. Sa pamamagitan ng teoryang
ito ay naipababatid ng isang manunuri o mananaliksik ang nagging epekto at apekto nng isang
babasahin sa isang mambabasa.

Sa ganang awtor, ang pagsukat sa “dating” ay maaaring maipakita lampas sa mga akdang
pampanitikan. May gumagamit ng mga iskala at rubric. Upang maipakita ang dating ng isang
pangyayari, salik, or baryabol, gumagamit ng iba’t ibang mga panukatan, gaya ng pagsakay ng
iskalang Likert. Mayroon namang naglalahad ng dating sa pamamagitan ng emosyon at paggamit
o pagsasapraktika ng mga nakaimbak na kaalaman, at mayroon din naming nagpapakita ng
dating sa pamamagitan ng pagbibigay ng persepsiyon, pagwawakas, pagpapakahulugan sa mga
pahiwatig at simbulo, gayundin ng paglalahad ng mgaimplikasyong batay sa tinatakbo ng
kalagayang pangkasalukuyan.

Ang Teorya ng Bakod-Bukod-Buklod

Ipinakilala ni Elizabeth Morales-Nuncio ng Pamantasang De La Salle ang

Teoryang ito. pamamagitang ng teoryang ito ay ihinahainang isang pananaliksik sa
pamamagitan ng pagsusuri kung paanong itinataglay ng magkakaibang baryabol ang
hangganan ng isang baryabol o ang pagpapakita ng “bakod”; Ang pagiging katangi-tangi
ng bawat baryabol o ang paglalahad ng “bukod”, gayundin ang pagkakatulad ng mga
baryabol kahit pa ito’y magkakaiba o ang tinatawag na “buklod.”

Maaaring ihalintulad ang teoryang ito sa pamamagitan ng pagbuo ng isang Venn

Diagram. Sa paggamit ng Venn Diagram, kahit may maraming baryabol ang susuriin,

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII

 4

nailalahad ang mga katangian ng baryabol atay sa kung paano ito nabigyang-limitasyon,
naipakikita at nailalahad ang pagkakatulad at pagkakaiba.

Sa serye ng lekturang pangwika na isinagawa sa Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas,

binigyang-detalye ni Dr. David Michael San Juan (2018), ang konvinor ng Tanggol
Wika, ang konseptong ito ni Elizabeth Nuncio. Sa kanyang presentasyong powerpoint ay
ganito ang nakasaad:

 Bakod: konsepto ng heyograpiya; sakop at saklaw, dimension at lawak ng

nasasakupan; pisikal na dibisyon.
 Bukod: pagsasantabi o ekslusyon; konsepto ng marginalization.
 Bukldo: mga espasyo na bukas para sa lahat gaya ng daanan, food court, public
CR atbp.
 Ang siyudad ng Mall: ang Bakod, Bukod at Buklod bilang Espasyo at Biswal
mula Tabuan hanggang SM City North Edsa ni Elizabeth Morales-Nuncio.

Posibleng Aplikasyon ng Bakod, Bukod at Buklod

 Pag-aaral sa mga espasyo at kung paano tayo pinaghihiwalay o pinag-uugnay
nito.
 Pag-aaral hinggil sa gated villages at “gilidages” (mga maralitang komunidad sa
tabi ng mga gated subdivisions).
 Pag-aaral sa ekslusibidad ng ilang mga lugar/espasyo sa bansa.
 Pag-aaral sa kaibahan ng work space ng ordinaryong manggagawa at ng mga
CEO, at mga lugar ng kanilang interaksyon (board rooms atbp.).

Pagbaklas/Pagbagtas

Mahusay gamitin ang ganitong teorya at dulog kung ang sasaliksikin ay mga polisiya
upang ang polisiyang banggit ay lalo pang mapahusay o kaya ay tuluyang isasantabi na muna. Sa
ganito kasing dulog ay malayang nakapaghahain ng mga pangyayari na tumataliwas o tumututol
sa polisiya o ang tinatawag na “pagkalas”. Responsibilidad na kung kakalas ay may matibay o
kongkretong datos na ihahain upang mapasubalian o maipakita ang kahinaan ng isang polisiya.
Matapos mailahad ang mga dahilan sa pagbaklas, ay marapat naming maglahad din ng mga datos
kung paanong mapahuhusay ang polisiya upang ito ay makapagbigay ng benepisyo sa
nakararami samantalang isinasaalang-alang din ang pagiging makatwiran sa pagsasakatuparan
nito batay sa magiging katanggapan ng nakararami at kung may mga sa pagsasakatuparan nito
batay sa magiging katanggapan ng nkararami at kung may mga sapat na mapagkukunan upang
matiyak ang hindi pagiging ningas-kugon ng isang polisiya.

Sa presentasyon pa rin ni Dr. San Juan (2018) ay ganito naman ang nakasaad:

 Pag-aklas: pagsusuring historical

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII

 5

 Pagbaklas: pagbuwag sa mga tradisyonal na pag-aaral

 Pagbagtas: paghahanap ng alternatibo; pagtawid sa hinaharap

Isang halimbawang pananaliksik gamit ang konseptong ito ay ang Pag-aklas, Pagbaklas,
Pagbagtas: Politikal na Kritisismong Pampanitikan ni Rolando Tolentino at mungkahi
ring pananaliksik ni San Juan para sa konseptong ito ay ang Pag-aklas, Pagbaklas,
Pagbagtas sa Patakarang Pangkaunlaran ng Pilipinas.

Pantayong Pananaw

Pamana ni Zeus Salazar (1997) ang konsepto ng Pantayong Pananaw. Narito ang
kanyang pagbubuod sa konsepto:
“Ang buod ng pantayong pananaw ay nasa panloob na pagkakaugnay-ugnay at pag-
uugnay ng mga katangian, halagahin, kaalaman, karunungan, hangarin, kaugalian, pag-aasal, at
karanasan ng isang kabuuang pangkalinangan – kabuuang nababalot sa, at ipinapahayag sa
pamamagitan ng isang wika; ibig sabihin, sa loob ng isang nagsasariling talastasan/diskursong
pangkalinangan o pangkabihasnan. Isang reyalidad ito sa loob ng alin mang grupong
etnolingguwistikong may kabuuan at kakanyahan, sa atin at sa ibang dako man ng mundo.”

Sa isang onlayn na balita mula sa isang kilalang himpilan ng telebisyon ay ganito ang
nagging pagpapakilala ni Xioao Chua, isang propesor ng De La Salle University sa konsepto:
“Ang ‘Pantayong Pananaw’, ay mula sa salitang ‘tayo’. Sa madaling salita, ito ay mga
kwento at kasaysayan ng Pilipino, na isinasalaysay ng mga Pilipino, para sa mga Pilipino.
Bagama’t pareho ang diwa, kaiba ito sa ginawa ng mga nationalist historians na katulad nina
Jose Rizal, Teodoro Agoncillo at Renato Constantino sapagkat sumulat sila sa dayuhang wika.
Para sa ‘Pantayong Pananaw’ dapat ang pagkukuwento ay nasa wikang naiintindihan ng halos
lahat ng Pilipino – at sa panahong ito, ito ay ang Wikang Filipino o Tagalog.”

Simple at madaling unawain ang kahulugang ibinigay ni Chua. Sa ganitong

pagpapakahulugan ay tila madali itong masusundan at maisasapraktika ng sinomang
mananaliksik.
Sa akdang Pantayong Pananaw and the History of Philippine Political Concepts ni
Ramon Guillermo, dalubguro sa Unibersidad ng Pilipinas, higit na naidetalye ang konsepto ng
Pantayong Pananaw ni Zeus Salazar sa pamamagitan ng pagbibigay-halimbawa gamit ang
teknik-linggwistikal sa salitang “Himagsikan” na ikinumpara sa salitang “rebolusyon.”

Sa akda ay ipinakita ni Guillermo ang pagtutulad ni Salazar sa salitang “himagsikan” na binubuo

ng mga morpolohiyang gitlaping /-in-/, salitang ugat na /bagsik/, at hulaping /-an/ na
nangangahulugang isang sama-samang pagkilos na nagpapakita ng bagsik o pagputol;

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII

 6

samantalang ang salitang rebolusyon naman ay mula sa salitang Latin na /revolvere/ na

nangangahulugang “to roll”; “to revolve” o “to return”. Ang mga salitang “himagsikan” at
“revolution” ay may taglay na katangi-tanging konteksto batay sa kasaysayan at pook nitong
pinag-ugatan.

Layag-Diwa

Bilang karagdagan sa aralin, basahin ang “Metodolohiya at Pagdalumat sa pananaliksik ni R.

Nuncio,

https://slidetodoc.com/metodolohiya-at-pagdalumat-sa-pananaliksik-rhoderick-v-nuncio/

Lambat-Likha

Gawain 1. Sa pamamagitan ng isang chart/tsart ilahad ang pagkakaiba-iba at

pagkakapareho ng mga dulog o teorya na tinalakay.

Salok-Dunong

Gawain 2. Pumili ng isang dulog sa pananaliksik na nasa aralin at talakayin.

Gumawa ng powerpoint presentation sa napiling dulog at iulat. I-video ang sarili

habang nag-uulat at ipasa ang video.

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII

 7

Mahusay! Napagtagumpayan mo ang unang aralin.

Aralin 2: Mga Uri ng Dulog at Teorya sa Pananaliksik (Ikalawang Bahagi)

Ang aralin na ito ay naglalaman ng mga talakayan hinggil sa mga batayang kaalaman sa
pananaliksik. Layunin ng aralin na ito na ito na mapaunlad ang kalinangan at kaalaman ng mga
mag-aaral sa mga dulog at teorya na makatutulong sa pagbuo ng pananaliksik.
Layunin:

Inaasahan sa pagtatapos ng aralin na ito na:

a) Natatalakay ang mga dulog at teorya sa pananaliksik;

b) Naipaliliwanag ng mga mag-aaral ang mga dulog at teoryang maaaring magamit sa
pananaliksik; at
c) Nakapagsusuri ng mahahalagang impormasyon at datos mula sa mga babasahing Filipino
sa iba’t ibang larangan o disiplina.

Lusong-Kaalaman

PAUNANG TANONG
Bago natin simulan ang talakayan para sa susunod na paksa ay maaari lamang na
dugtungan ng iyong sariling pang-unawa ang mga parirala sa ibaba.

1. Bago ako magbasa alam ko na…

2. Matapos akong magbasa natutunan ko na…

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII

 8

3. Pero naisip ko pa ring malaman ang…

Gaod-Kaisipan

Pagdalumat-Salita
Sa serye ng lektura sa wika na ginanap sa Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas,
tinalakay ni Propesor Roderick Nuncio ang maraming konsepto sa pananaliksik. Isa na
rito ang tinatawag na pagdalumat-salita. Ayon sa kanyang presentasyong powerpoint:
“Tinatawag na dalumat-salita ang paggamit ng wika sa mataas na antas ng pagteteorya
batay sa masusi, masinop, kritikal at analitikal na paggamit ng mga salitang
kumakatawan ng mga ideya at kaalamang nagiging konseptong sa malalimang pag-uuri’t
paggamit nito. Tinitingnan sa paraang ito ang ugnayan ng salitang ugat at ang varyasyon
ng mga pagbabanghay ng salita na nagluluwal ng sanga-sangang kahulugan (Nuncio at
Morales-Nuncio 2004: 167).”

Marami nang gumagamit ng ganitong dulang lalo na ang mga mananaliksik sa

Unibersidad ng Pilipinas, De La Salle University, at Ateneo De Manila University. May
ilang mga nagtatngka na rin sa Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas, Pamantasan ng
Lungsod ng Maynila at maging sa Dalubhasaang Normal ng Pilipinas.
Sa lektura rin ni Nuncio ay ipinakita niya ang estilo ,ng mga mananaliksik sa
pagdalumat-salita. Nasa kanya ring presentasyon ang sumusunod:
 Pag-imbento/pagkatha ng mga bagong salita/konsepto: Pilipinolohiya ni Covar,
Pantaong Pananaw ni Zeus Salazar, Pamathalaan ni Consolacion Alaras, Sarilaysay ni
Rosario Torres-Yu.
 Pagsasalin at pagdagdag ng kahulugan: kritika, anda, at gahum ni IRC, loob at labas
 Pang-aangkop/ rekontekstuwalisasyon: Sikolohiyang Pilipino ni Virgilio Enriquez,
kasaysayan bilang “salaysay na may saysay” at “pag-uulat sa sarili”; Dating bilang
pagdadalumat sa estetikang Filipino ni Lumbera.

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII

 9

 Pantawang pananaw- kapangyarihan ng tawa na tumuligsa at mang-uyam sa mga nasa

kapanngyarihan; ang tawa bilang kritika.
 Sangandiwa (kasama ang kanyang asawa sa pagkatha nito)- kalikasan ng Araling
Filipino bilang multilinggwal ang mga konsiderasyon sa pag-aaral nito. Pagsasanga-
sanga ng mga talastasang pangkalinangan sa loob at labas ng bansa na may lalim at
lawak. Kaisahan ito ng pagkakaiba-iba ng diwa at kabuuan din ng maramihang
pakikisangkot tungo sa mapanaklaw at malawakang kapilipinuhan ng sarili’t bansa
(2004:167).

Pag-aanalisa sa Nilalaman (Content Analysis)

Ang pag-aanalisa ng nilalaman ay isang uri ng pananaliksik na kung saan ang
mananaliksik ay nagsasagawa ng pagsusuri sa content o nilalaman ng isang konteksto. Maaari
itong gamitin upang alamin ang dalas ng paggamit (frequency) ng isang particular na salita,
parirala, konsepto o ideya sa isang teksto na paksa ng pag-aaral. Maaari rin itong gamitin upang
alamin ang pagpwesto ng element ng komunikasyon sa isang particular na teksto. Sinusuri rin sa
ganitong uri ng pag-aaral ang kalakasan at kahinaan ng isang komunikasyon sa aspeto ng paraan
ng pagkasulat, mga kulay na ginamit, font, at iba pa. Kadalasan na ginagamit ang ganitong uri ng
pag-aaral sa pagsusuri ng akdang pampanitikan, laman ng talumpati, advertising o patalastas, at
sa mga website.

Bagamat madalas itong iniuugnay sa kwantitatibong pag-aaral, maaari din itong gamitan
ng kwalitatibo, o kombinasyon ng kwantitatibo at kwalitatibong pag-aaral.

Diskurso (Discourse Analsysis)

Ang diskurso ay isang uri ng pag-aaral na kadalasang ginagamit sa pagtalakay sa mga
usaping nangyayari sa lipunan at sa mundo. Pinaniniwalaan ni Foucault (1970, 1972) na ang
diskursong pampubliko o panlipunan ay maaaring hinulma ng makapangyarihang indibidwal o
pangkat. Pinaniniwalaan din niya ang mga diskursong ito ay may kapangyarihan na hubugin ang
indibidwal at ang kanilang mga karanasan sa lipunan sa mundo. Ang mga ganitong uri ng
diskurso sa pananaw ni Foucult ay maaaring magmulat sa isang tiyak na katotohanan.

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII

 10

Pag-aanalisa ng Dokumento (Document Analysis). Ang metodolohiyang ito ng pag-

aaral ay angkop na gamitin sa mga mahahalagang datos na nakapaloob sa isang pribado o
pampublikong dokumento. Ang mga dokumentong ito ay maaari din manggaling sa mga
sumusunod: aklat, mga papeles, pahatid kalatas, liham, tala (records), at iba pa.

Pag-aanalisang pangkasaysayan (Historical analysis). Ang pag-aaral na ito ay

kinasasangkutan ng mga pakikipagsapalaran at pagsusuri ng kasaysayan ng ilang mga penomena.
Madalas na ginagamit sa ganitong uri ng pag-aaral ang mga pangunahing datos bagamat
tinatanggap din sa ilang pagkakataon ang sekondaryang datos.

Semiotika (Semiotics) Ang semiotika ay ang pag-aaral ng senyas, kanilang anyo,

nilalaman, at ekspresyon. Ang ganitong uri ng pag-aaral ay madalas gamitin sa pagsusuri ng
media.

Layag-Diwa

Mga karagdagang babasahin kaugnay sa paksa ay matatagpuan sa mga link na

sumusunod:

https://1715373997.rsc.cdn77.org/wp-content/uploads/2015/11/Pamahiin-PSP-PSU.pdf

https://ejournals.ph/article.php?id=7970

http://iskwiki.upd.edu.ph/index.php/
Pagpapabida_sa_Kontrabida_Isang_Paghahanap_at_Pagsusuri_sa_Konstruksiyon_at_Diskurso_
ng_Kontrabida_sa_Teleseryeng_Walang_Hanggan#.WgFMDY9L_cs

Lambat-Likha

Gawain 1. Pananaliksik

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII

 11

1. Magpunta sa silid-aklatan o di naman kaya’y magtingin sa internet ng isang pananaliksik na

ginamitan ng parehong pamamaraan ng pag-aaral sa mga nabanggit na dulog sa aralin. Isulat ang
mga mahahalagang detalye sa nakitang pag-aaral.
-Pamagat -Awtor
-Taon ng pag-aaral o pananaliksik -Dulog na ginamit

Salok-Dunong

Gawain 2.
Panuto. Gumawa ng isang pagsusuri gamit ang mga pamamaraan o dulog na natalakay sa aralin.
(Pumili lamang ng isang dulog)

 Dalumat-salita
 Content Analysis
 Discourse Analysis

*Paaprubahan muna sa guro ang napiling pag-aaral o pagsusuri bago simulan ang paggawa.

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII

 12

“Lahat ng bagay, pinaghihirapan. ‘Di matamis ang tagumpay kapag walang paghihirap na

naranasan.”

FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FILDIS) RAAIII