Professional Documents
Culture Documents
HÀ NỘI 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng
dẫn khoa học của GS.TS. Hồ Sĩ Quý.
Những số liệu, trích dẫn trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ
ràng. Những kết luận được rút ra từ kết quả nghiên cứu của luận án là khách
quan.
1
định hướng hơn, còn đối với các dân tộc cụ thể thì vấn đề đòi hỏi chi tiết hơn
và cụ thể hơn, gắn liền với đời sống thực tế của các cộng đồng.
Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc. Hiện nước ta có 54 dân tộc cùng
chung sống. Trong đó, chiếm tỷ lệ dân số đông nhất là dân tộc Kinh, Thái,
Tày, Khmer… Trước bối cảnh TCH, hội nhập quốc tế và giao lưu văn hóa,
bản sắc dân tộc của mỗi dân tộc cụ thể thường khó tránh khỏi ít nhiều bị thay
đổi, biến động với những mức độ khác nhau. Có nhiều thay đổi tích cực, tiến
bộ, làm tăng giá trị của các bản sắc. Song điều đáng quan ngại là có những
thay đổi ảnh hưởng làm phai nhạt, thậm chí làm biến dạng dẫn tới làm giảm
giá trị hoặc đánh mất bản sắc riêng của các dân tộc. Để chủ động kiểm soát
được các hiện tượng đó thì cần thiết phải nghiên cứu một cách thấu đáo, phát
hiện vấn đề cần giải quyết, từ đó đề ra các giải pháp thích hợp.
Hơn hai thập kỷ qua, trong không khí chung của việc đẩy mạnh những
quan tâm đến nhân tố văn hóa và con người, đã có nhiều công trình nghiên
cứu của các học giả đề cập khá sâu đến nội dung bảo tồn và phát huy BSVH
dân tộc. Nhiều công trình đã giải quyết được những vấn đề lớn, căn bản, đáng
ghi nhận, tuy nhiên cũng nhiều vấn đề còn để ngỏ, cần được tiếp tục nghiên
cứu sâu hơn, chi tiết hơn, kể cả trong phạm vi các chương trình, đề tài tầm cỡ
và cả trong phạm vi những luận án, luận văn khoa học, đặc biệt về vùng văn
hóa Nam Bộ nói chung và văn hóa người Khmer nói riêng.
Nam Bộ vốn là vùng đất có nhiều dân tộc cùng sinh sống, trong đó dân
tộc Khmer với hơn 1,2 triệu dân, đông thứ hai sau dân tộc Kinh. Cộng đồng
người Khmer Nam Bộ sống rải rác từ các tỉnh Tây nguyên trở vào đến Cà
Mau, tập trung đông nhất ở các tỉnh Sóc Trăng, Trà Vinh, Kiên Giang… Lịch
sử cư trú và tồn tại của cộng đồng người Khmer nơi đây có nhiều nét độc đáo
2
và riêng biệt, gắn bó với lịch sử khai phá và phát triển vùng đất phương Nam,
với lịch sử xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam từ lịch sử thời trung đại
đến nay.
Như vừa nói ở trên, BSVH người Khmer Nam Bộ cũng chịu sự ảnh
hưởng và tác động tiêu cực từ sự biến động của đời sống chính trị - xã hội và
làn sóng TCH mấy chục năm qua, nếu không muốn nói là chịu ảnh hưởng khá
dữ dội, phức tạp. Nhiều nét độc đáo và những hiện tượng tốt đẹp của văn hóa
của người Khmer có nguy cơ bị mai một do không được chú ý gìn giữ đúng
mức hoặc do không chịu đựng được trước sự tấn công ồ ạt của các hiện tượng
văn hóa mới. Chưa kể, bên cạnh đó, người Khmer Nam Bộ còn phải chịu sự
kích động ngày càng căng thẳng hơn của một nhóm thế lực thù địch, cố tình
gây bất ổn đây đó, tạo nên vài điểm nóng về vấn đề dân tộc. Hiện tượng
Chrome-Khmer những năm gần đây là một vấn đề đặc biệt bức xúc đặt ra cho
sự nghiệp củng cố khối đoàn kết dân tộc, xây dựng đất nước giàu mạnh.
Tính đến nay những nghiên cứu về người Khmer Nam Bộ từ các phương
diện sử học, văn hóa học, dân tộc học, nhân học... đã có khá nhiều công trình
tương đối công phu, có sự tìm tòi, đánh giá khá sâu sắc. Nhưng những công
trình đó, trên thực tế, vẫn chưa được coi là nhiều, là đủ sâu sắc về đối tượng
nghiên cứu phong phú và đầy sức thu hút này. Người Khmer Nam Bộ với lịch
sử nhiều thế kỷ định cư ở vùng đất phương Nam và BSVH giàu có của cộng
đồng này trải qua những biến động lớn về xã hội qua các thời đại, vẫn chưa
được thể hiện một cách chi tiết, sinh động, thậm chí bản chất trong các nội
dung đã viết của các công trình nghiên cứu và các tài liệu đã xuất bản. Các
khía cạnh khác nhau trong sự tồn tại và phát triển của cộng đồng người
Khmer Nam Bộ cũng như những vấn đề đặt ra về phương diện BSVH trong
3
đời sống thực tiễn của cộng đồng này vẫn còn nhiều điểm cần làm rõ, cần
nghiên cứu sâu hơn, toàn diện hơn.
Đặc biệt, trong bối cảnh TCH hiện nay, sự tác động của các nhân tố liên
quốc gia, xuyên quốc gia đến văn hóa và con người vùng này, cũng như
những ứng phó của các chính sách của Đảng và Nhà nước đối với việc bảo vệ
bản sắc Khmer, cũng còn ít được phản ánh trong các công trình nghiên cứu
chuyên sâu về văn hóa Khmer Nam bộ. Riêng về phương diện triết học, thì
vấn đề hầu như chưa được đề cập. Cho tới nay chưa có một chuyên luận triết
học nào bàn về giữ gìn BSVH Khmer trước TCH.
Nhận thấy tầm quan trọng, ý nghĩa và tình huống bức thiết của vấn đề,
chúng tôi mạnh lựa chọn “Vấn đề giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của
người Khmer trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay” làm đề tài nghiên cứu
cho luận án của mình.
2. Mục đích nhiệm vụ của Luận án
Mục đích nghiên cứu:
Từ góc độ triết học, luận án khảo sát, phân tích làm rõ việc giữ gìn và phát
huy BSVH của cộng đồng người Khmer Nam Bộ với tính cách là một vấn đề lý
luận và thực tiễn đặt ra từ đời sống của một cộng đồng lớn trong cộng đồng các
dân tộc Việt Nam. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp giữ gìn và phát huy BSVH
của cộng đồng này trong sự tác động mạnh mẽ của TCH hiện nay.
Nhiệm vụ của luận án:
Hệ thống hóa các tri thức chủ yếu và cần thiết về TCH; chỉ ra đặc điểm,
bản chất và một số biểu hiện gần đây của TCH trong khuôn khổ quan hệ
của nó với văn hóa.
4
Nghiên cứu, xác định những đặc điểm cơ bản của con người và văn hóa
của cộng đồng Khmer Nam Bộ. Xác định BSVH của cộng đồng này. Làm
rõ sự biến động của văn hóa cộng đồng người Khmer Nam Bộ dưới tác
động của TCH hiện nay. Chỉ ra các vấn đề, các nguyên nhân của sự thay
đổi, biến động của BSVH đó.
Trong nhu cầu của sự phát triển đất nước, đề xuất các quan điểm và giải
pháp góp phần giữ gìn, bảo tồn và phát huy BSVH của cộng đồng Khmer
Nam Bộ ở vùng ĐBSCL.
3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là văn hóa và BSVH của cộng đồng người
Khmer Nam Bộ và việc giữ gìn phát huy BSVH của người Khmer Nam Bộ.
4. Phạm vi nghiên cứu
Không gian được nghiên cứu trong luận án là các tỉnh miền Tây Nam Bộ
(ĐBSCL). Thời gian chủ yếu cần khảo sát là ở giai đoạn TCH trong khoảng
vài thập niên gần đây. Nội dung lý luận được giới hạn đi sâu là các vấn đề
triết học văn hóa. Các hiện tượng văn hóa – xã hội và các vấn đề cụ thể thuộc
hoạt động văn hóa chỉ là dữ liệu cơ sở để phân tích lý luận.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Cơ sở lý thuyết
Luận án được thực hiện dựa trên các nguyên lý của triết học Mác – Lênin,
đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam, đặc biệt các quan điểm về TCH,
về văn hóa - con người, về đại đoàn kết dân tộc.
Luận án dựa vào các quan điểm và chính sách phát triển, các chính sách
bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị, di sản văn hóa dân tộc của nhà nước Việt
5
Nam trung ương và các địa phương thuộc ĐBSCL để đối chiếu và phân
tích.
Luận án dựa vào các nghiên cứu đã có của các học giả trong và ngoài nước
về văn hóa, con người và văn hóa Khmer Nam Bộ để tìm những quan
điểm, quan niệm làm công cụ lý thuyết cho luận án.
Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng những phương pháp cơ bản trong nghiên cứu và trình bày
các công trình lý luận về triết học như lịch sử - lôgic, diễn dịch - quy nạp, các
phương pháp hệ thống hóa, so sánh… để trình bày những phân tích, luận giải
triết học về văn hóa và BSVH.
Là một đề tài nghiên cứu dưới góc độ DVBC và DVLS về văn hóa, luận
án đặc biệt chú ý và cố gắng tìm những nguyên nhân thuộc đời sống kinh tế -
xã hội để giải thích đời sống văn hóa, BSVH.
Luận án cũng sử dụng kết quả của các công trình nghiên cứu liên ngành
(cả về định tính lẫn định lượng), đã công bố. Các phương pháp thống kê, thực
địa, điền dã, phỏng vấn sâu, phỏng vấn qua bảng hỏi… do khuôn khổ của một
luận án triết học không cho phép trực tiếp thực hiện, nên chúng tôi chỉ sử
dụng kết quả của các công trình đã có, với tính cách là các tài liệu thứ cấp.
Trong chương 3 và chương 4, những nghiên cứu của các tác giả khác về
vùng đồng bào Khmer Nam Bộ, là những tài liệu nền tảng quý giá để chúng
tôi thừa kế, đối chiếu với hiện tại, làm cơ sở để luận án đưa ra những nhận
xét, kết luận.
6
6. Đóng góp mới của Luận án:
Góp phần khát quát BSVH của cộng đồng người Khmer Nam Bộ. Làm rõ
được vị thế, vai trò của văn hóa người Khmer Nam Bộ trong đời sống xã hội
vùng Nam Bộ và trong sự ổn định và phát triển đất nước hiện nay.
Xác định được những vấn đề đặt ra trong việc giữ gìn và phát huy BSVH
của cộng đồng Khmer Nam Bộ trong bối cảnh TCH hiện nay.
Đề xuất được các quan điểm và các giải pháp giữ gìn và phát huy BSVH
của cộng đồng người Khmer Nam Bộ trong bối cảnh TCH.
7. Bố cục của Luận án:
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án gồm 4
chương:
Chương 1: Tổng quan về tình hình nghiên cứu đề tài.
Chương 2: Toàn cầu hóa và vấn đề giữ gìn bản sắc văn hóa.
Chương 3: Bản sắc văn hóa của cộng đồng người Khmer Nam Bộ.
Chương 4: Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của cộng đồng người
Khmer Nam Bộ hiện nay: vấn đề và giải pháp.