KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO
WIKA
- BADAYOS, et.al 20210
o pinakamahalagang sangkap at
ugnayan sa pakikipagkapwa-tao
o tagapag-ugnay at
tagapamagitan sa mga tao na
bumubuo sa isang tiyak na
lipunan
- mula sa pinagsama-samang
makabuluhang tunog, simbolo, at
tuntunin
- itinuturing na behikulong ginagamit sa
pakikipag-usap at pagpaparating ng
mensahe sa isa’t isa.
o Lingua- salitang Latin,
nangangahulugang “dila” at
“wika” o “lengguwahe.”
▪ Pinagmulan ng “langue”
o Langue – salitang pranses
nangangahulugang dila at wika
o Language – katumbas ng
salitang lengguwahe sa wikang
Ingles
o sistema ng arbitraryong
bokabularyo-simboliko (vocal-
symbol) - mga sinasalitang
tunog na ginagamit ng mga
miyembro ng pamayanan
- PAZ, HERNANDEZ, at PENEYRA (2003:1)
o ay tulay na ginagamit para
maipahayag at mangyari ang
anomang minimithi o
pangangailangan ng tao
- HERNY ALLAN GLEASON JR.
o ang wika ay masistemang
balangkas ng mga tunog na
pinili at isinaayos sa pamaraang
arbitraryo upang magamit ng
mga taong nabibilang sa isang
kultura
KATANGIAN AT KAHALAGAHAN NG WIKA
1. MASISTEMANG BALANGKAS
- Sistematikong nakaayos sa isang tiyak
na balangkas
o Ponolohiya (Ponema)
o Morpolohiya (Morpema)
o Sintaksis
o Diskurso
2. SINASALITANG TUNOG
- Aparato sa pagsasalita
o Artikulador – nagmumula sa
hanging nanggaling sab aga ng
nagdaraan sa pumapalag na
bagay na siyang lumilikha ng
tunog
o Resonador - minomodipika ng
ilong at bibig
o Ponemang Katinig (p, b, m, t, d,
n, s, l, r, y, w, k, g, Ŋ, ʔ, h)
o Ponemang Patinig (a, e, i, o, u)
o Ponemik (bisa at visa, bapor at
vapor, itbp.)
o Ponetik (bintana at ventena,
taksi at taxi, atbp.)
3. PINIPILI AT ISINASAAYOS
- Pinipiling Mabuti at isinasaayos ang
mga salitang gagamitin upang
makapagbigay ng lalong malinaw na
mensahe sa kausap.
o Lingguwistika at Retorika
o Pormal (walang lugar ang
balbal)
o Edukado
4. ARBITRARYO
- Napagkasunduang gamit ng tao sa loob
ng kanilang pamamayanan
Hal.
o Itlog (tagalog) = Ebun
(Kapampangan)
o Kidlat (tagalog) = Kilat (bikol,
waray at bisayang aklan)
= Kimat
(Ilokano)
= Alti
(Kapampangan)
5. GINAGAMIT
- Ang wika ay kasangkapan sa
komunikasyon
- Ginagamit upang tugunan ang
pangangailangan
o Sarili
o Propesyon
o Pakikipamuhay sa kapwa
6. NAKABATAY SA KULTURA
- Pahkakaiba ng wika at pangkat
Hal.
o Rice (palay, bigas, kanin, mumo,
tutong, bahaw)
o Yelo (glacier, iceberg,
hailstorm)
7. NAGBABAGO
- Dinamiko ang wika
- Hindi ito maaring tumangging magbago
- Maaring nadargdagan ng mga bagong
bokabularyo
- Maaring sila ay nakalikha ng mga
bagong salita
 o Pagsasalin – wika, gramatika, ▪Isa itong hulugan,
kasiningan pampanitikan, taguan, imbakan, o
paksa, kultura deposito ng kaalaman
o Panghihira, - tagalog, Espanyol, ng isang bansa, at
Ingles, likha itinuturing na isang
ingat-yaman ng mga
o Pag-ubbong ng teknolohiya
tradisyong nakalagak
(teknikal)
dito
o Mahigit kumulang 30,00
▪ ang wika ay ang
salitang at 700 panlapi kaisipan ng isang bansa
3. KAHALAGAHANG GLOBAL –
8. KOMUNIKASYON INTERAKSYONAL
o Sinasalita - Pag-agapay sa pangangailangan
o Pasulat (panghihiram ng titik)
- Paglalarawan ng wikang sinasalita
- Gamit ito sa pagbuo ng pangungusap ANTAS NG WIKA
- Walang pangungusap kung walang
salita 1. PORMAL
9. MAKAPANGYARIHAN - Mga salitang istandard dahil kinikilala
tinatanggap at ginagamit
- Maaaring maging kasangkapan ang wika
labanan ang bagay na salungat sa
Nauuri ito sa…
wastong pamamalakad at pagtrato sa
➢ PAMBANSA
tao. ▪ Ginagamit sa mga aklat
Hal. pangwika o pambalarila
o Uncle Tom’s Cabin – isimulat ni ▪ Ginagamit ng
hariet Beecher Stowe pamahalaan at
- Ang salita ay isang lakas o itinuturo sa institusyong
kapangyarhang humihigop sa mundo na pangkaalaman at
nagpapatino o nagpapabaliw, bumubuo pagbabalangkas ng
o nagwawasak, nagpapakilos o batas
nagpapahinto. Hal. Republika,
10. KAGILA-GILALAS edukasyon, pilosopiya,
saligang batas, balarila
- Maraming salita pa rin ang mahirap
➢ PAMPANITIKAN
ipaliwanag
▪ Tinarawag din na
Hal. Panretorika o Panliterasi
o May ham nga ba sa ▪ gamitin ng mga manunulat
“hamburger”? sa kanilang mga akdang
o May itlog ng aba sa gulay na pampanitikan
“eggplant”? ▪ mga salitang matatayog,
malalalim, makulay at
KAHALAGAHAN NG WIKA (GARCIA, 2008) masining.
1. KAHALAGAHANG PANSARILI Hal: tayutay,
idiyoma
- indibiduwal na kapakinabangan
- ang pagpapahayag ng damdamin, Pambansa vs Pampanitikan
iniisip, at maging ng mismong pagkatao Napakaganda mo. (Pambansa)
- Pakikipaglaban ng kanyang prinsipyo, Lubha kang kaibig-ibig. (Pampanitikan)
katayuan sa lipunan, pagdukal ng Pumunta na tayo sa kasal. (Pambansa)
karunungan Dumalo na tayo sa mahabang-dulang.
2. KAHALAGAHANG PANLIPUNAN (Pampanitikan)
- Ang tao ay hindi namumuhay nang Ibinoto siya bilang kapitan. (Pambansa)
mag-isa Inihalal siya bilang punong barangay.
- Kailangan ang kapuwa upang bumuo ng (Pamapanitikan)
isang lipunang sasagisag sa iisang
mithiin at sa kultura ➢ TEKNIKAL
▪ gamit sa Matematika at
o San Buenaventura (sa aklat
Siyensya
nina Resuma at Sermorlan,
▪ Mga salitang kadalasang
2002) hindi isinasalin
▪ ang wika ay isang Hal: Square root,
larawang binibigkas at variables, fuse, electromagnetic
isinulat wave, X-ray
2. IMPORMAL O DI-PORMAL
- Mga salitang karaniwan, palasak, at
pang araw-araw
➢ DAYALEKTO/LALAWIGANIN
▪ Ang nakagisnang wika ng
mga etnolingguwistikong
grupo sa bawat lalawigan
Hal. Ala e, ere, nere, bag-
ang, gab-i
➢ KOLOKYAL
▪ Karaniwang ginagamit sa
pakikipag-usap sa
tahanan, pasyalan, o
tambayan (“country talk")
▪ Pagpapaikli ng isa, dalawa
o higit pang salita
Hal. Meron, sa’yo, kelan,
ma’sam, pa’no, ‘no?, ‘to,
pakelam, ata
➢ BALBAL
▪ Mga salita napupulot sa
kalye. (language of the
street) Hindi makinis at
repinado (likha
▪ Slang
Hal. Mudra, olats, erap,
yosi, jowa, KSP, TL, 14344,
5254, at iba pa.
• Katutubo (gurang
-bisaya)
• Banyaga (wheels –
Ingles, tong – KOMUNIKASYON (Cruz, 1988)
intsik, salvage –
Ingles)
• Kahulugan (hiyas,
luto, taga, ube,
durog, toyo, lagay,
bola, damo)
• Pagbabaligtad
(salita: atab –
bata, pantig: lespu
– pulis)
• Akronim (gg, pg,
ksp, tl, hd)
• Pagpalit ng pantig
(jisa – isa, nyotlo-
tatlo, jowa-asawa)
• Paghahalo ANTAS NG KOMUNIKASYON
(binasted, paepek,
ma-take)
• Pagdaragdag
(malay – malaySIA,
Kulong –
columBIA)
• Kumbinasyon
o baligtad at
dagdag (hindi-
dehindehins,
hiya-yahi-
dyahi, wala-
alawalaws)
o Ikli at Dagdag
(pinoy,
tisoy/tisay,
bagets)
o Ikli at Baligtad
(sigarilyo-siyo-
yosi)
o Hiram at Ikli
(dead malice-
dedma, short
o Hiram at
Dagdag (dead-
dedo,
crykrayola, in-
love-inalababo
• Pangngalang
Pantangi (Janno
Gibbs, Luz Valdez,
Alma Moreno,
James Yap, Joana,
Cynthia, Lydia de
Vega, Aida
Macaraig, Malou,
Cathy, Eva Kalaw,
Pocahontas, Purita
Corales)
➢ BULGAR
▪ pinakamababang antas ng
wika
▪ mga salitang mura at may
kabastusan
- “Communis” (Latin) = magpalitan
- pagpapahayag, paghahatid, o
pagbibigay ng impormasyon sa
mabisang paraan.
- Isa itong pakikipag-ugnayan,
pakikipagpalagayan o pakikipag-
unawaan.
- proseso ng pagbibigay at pagtanggap, at
paghahatid ng mga impormasyon,
kaalaman, kaisipan, impresyon, at
damdamin.
- Nagbubunga ang ganitong pagpapalitan
ng pagkakaunawaan at kaunlaran ng
lipunan.
1. INTRAPERSONAL
o nakatuon sa sarili o paraan ng
pakikipagusap sa sarili
o dasal, meditasyon, at
pagninilay-nilay.
2. INTERPERSONAL
o nagaganap sa pagitan ng
dalawa o higit pang kalahok.
3. ORGANISASYONAL
o nagaganap sa loob ng isang
organisasyon tulad ng paaralan,
kompanya, simbahan, at
pamahalaan sa pagitan ng mga
 taong may iba’t ibang posisyon,
obligasyon, at responsibilidad.
o Kasama rin dito ang pakikituon
at pakikipagtalastasan sa
kliyente o mamamayan sa labas
ng samahan.
ELEMENTO NG KOMUNIKASYON
Konteksto
• paktor kung saan ito nagaganap/
nangyayari
Mensahe
• ang/ mga ideya na gustong ihatid/
ipabatid.
Midyum
• sa paanong paraan ihahatid ang
mensahe? Pasulat ba o pasalita?
Fidbak
• ito ang nagpapakita kung naiintindihan/
nauunawaan ang ipinarating na
mensahe
Tagapagdala (Sender)
• tagapagdala ng mensahe gamit ang mga
simbolo (salita, grafiks, o biswal)
• pinagmumulan ng mensahe
Tagatanggap (Receiver)
• ang tao o institusiyong pinadadalhan ng
mensahe
• para kanino ang mensahe? Siya ang
target ng komunikasyon.
Ingay
• hadlang sa komunikasyon dahil maaari
itong likha ng kapaligiran, ng mga tao,
at ng mga bagay
• Maaari din namang internal na ingay o
sikolohikal ito na dulot ng bagabag sa
sarili, pag-aalala, at kalituhan ng
tagapagpadala o tagatanggap.
Dumadaan ang mensahe sa isang tsanel
(channel) upang maihatid ito sa patunguhang
tao o destinasyon. Nagkakaroon ng tugon, puna
o reaksiyon (feedback) ang tagatanggap sa
mensahe ng tagapagpadala. Ito ay bumabalik sa
tagapagpadala. Sa pagpapaabot ng mensahe,
maaaring hindi ito maintindihan dahil sa ingay.
Ang ingay ang nagiging hadlang sa
komunikasyon.
MONOLINGGUWAL
• Isang batang hindi pa nakatuntong sa
paaralan.
• Umiikot sa isang wika ang kaniyang
mundo.
• Dayalekto ng kaniyang kinagisnang
lugar ang kanyang gamit
BILINGGUWALISMO
• konsepto na tumutukoy sa paggamit o
oryentasiyon ng isang tao sa wikang
ginagamit sa tiyak na lugar o panahon.
• Tumutukoy ito sa paggamit ng
dalawang wika.
• Hal: Ang Maynila ay bilingguwal,
sapagkat, karamihan sa mga
naninirahan dito ay gumagamit ng
Ingles at Filipino.
MULTILINGGUWALISMO
• tumutukoy sa paggamit ng isang wika sa
tiyak na lugar at panahon sa iba't ibang
wika.
• Hal: Ang bansa. Tayo ay multilingguwal,
sapagkat gumagamit tayo ng mga iba’t
ibang wika na matatagpuan sa mga
rehiyon ng ating bansa. Hindi tayo
nalilimitahan sa paggamit lamang ng
Ingles at Filipino.
ILANG KAUTUSAN PATUNGKOL SA
BILINGGUWALISMO AT
MULTILINGGUWALISMO
1. Kautusang Pangkagawaran Blg. 25, s. 1974.
• Nilagdaan ni Kalihim Juan Manuel ng
Kagawarang ng Edukasyon at Kultura na
nagtatakda ng panuntunan ng
pagpapaunlad ng Patakaran sa
Edukasyong Bilingguwal.
2. Kautusang Pangkagawaran Blg. 52, s. 1987.
• Pinamagatan itong Patakaran sa
Edukasyong Bilingguwal, na naglalayong
matamo ang kasanayan sa wikang
Filipino at wikang Ingles sa pambansang
antas, sa pamamagitan ng pagtuturo ng
dalawang lengguwahe at ang kanilang
gamit sa midya ng instruksiyon sa lahat
ng antas. Ang mga wikang panrehiyon
ay maaaring gamitin bilang pantulong o
pansuportang wika sa Baitang 1 at 2.
Mga Layunin ng Patakaran sa
Edukasyong Bilingguwal
1. Pagpapautang sa pagkatuto
sa pamamagitan ng
dalawang wika upang
matamo ang kalidad na
edukasyon, alinsunod sa
Konstitusyon 1987
2. Pagpapayabong ng Filipino
bilang wikang panliterasi
3. Paglinang ng/sa Filipino
bilang simbolong wika
tungo sa pambansang
pagkakaisa at
pagkakakilanlan
 4. Kultibasyon at elaborasyon uugnay sa partikular na uri ng
ng Filipino bilang wika ng katangiang sosyositwasyonal.
iskolarling diskurso, na • Isa itong set ng mga lingguwistik aytem
nangangahulugan ng na may kaparehong distribusyon
patuloy na
intelektuwalisasyon nito SALIK SA PAGKAKAROON NG BARYASYON
5. Pagpapanatili ng Ingles 1. Heograpikal na Dimensyon
bilang pang-internasyonal • Batay sa taong gumagamit (lugar)
na wika para sa Pilipinas at
bilang di-esklusibong wika
ng agham at teknolohiya
2. Sosyolohikal o Panlipunang Dimensyon
3. Kautusang Pangkagawaran Blg. 74, s. 2009.
• trabaho
• Nagtatakda ng institusyonalisasyon ng
• grupo
Mother Tongue-Based Multilingguwal
• kasarian
na Edukasyon (MTB-MLE) sa bansa.
• edukasyon
HOMOGENOUS
HALIMBAWA NG BARYASYON NG
• may iisang katangian ang wika tulad ng
WIKA
language universals.
• Ibig sabihin, lahat ng wika ay may
1. um vs na (Batangas at Quezon)
• Kumain ako ng isda (Maynila)
bahagi ng pananalitang pangngalan at
• Nakain ako ng isda (Batangas)
pandiwa
• Isa lamang ang layunin at ang
2. mag vs um
• Magkuha vs kumuha
gumagamit at ang gamit ng wika
• Mag-ulan vs umulan
• Hal: sa mga bansang Ingles, ang
3. Ekspresyon
pambansang wika, pare-pareho ang
• Ah (Bataan)
tuntunin sa ortograpiya at balarila nito
• Ala eh, ga (Batangas)
• Language uniformitypagkakaroon ng
• Ire (Nueva Ecija)
iisang istandard ng paggamit ng isang
• Eh (Maynila)
partikular na wika.
• Na, ne (Kapampangan)
• Hal: Mahigpit na pagtuturo ng
gramatikal na estruktura at patakaran 4. Bigkas
• Malaw-aw (Batangas: gab-i,
sa paggamit ng istandard na Filipino o
ngayon, matam-is)
Ingles.
• D→R (Morong, Rizal: bunrok,
HETEROGENOUS
ragat, ringring, isra)
• iba-iba ang gamit, layunin at gumagamit
• Titik H (humihinom, aas, baay)
• Iba ang wika dahil sa lokasyong
5. Baybay
heograpiko, pandarayuhan, sosyo-
• Wala-wara, kasal-kasar, pwede-
ekonomiko, politikal at edukasyonal na
katangian ng isang partikular na lipunan puyde, dito-dire
• I at E (lalaki-lalake, bakit-baket,
o komunidad
• Hal: sa Pilipinas, ang pagiging
bibebibi)
• O at U (totoo-tutuo, natuto-
multilingguwal nito ang nagsasabi na
natutu)
nag-iiba ang wika
• Pagpapaiksi (mayroon-meron,
REHISTRO NG WIKA kailangan-kelangan, pare-p’re,
• paggamit ng iba-ibang anyo ng wika yata-ata, kaysa-kesa, hintay ka-
depende sa kung ano ang paksa, kung teka)
sino ang kausap, at sa kung ano ang
pagtitipon na dinadaluhan.
• tinatawag ding estilo sa ibang aklat IBA’T IBANG NG BARAYTI NG WIKA
• Totoong may iba’t ibang rehistro o 1. Idyolek
estilo ang isang tao sa kaniyang • Nakagawiang pamamaraan ng
pagsasalita, maging sa kaniyang pagsasalita ng isang indibidwal o
pagsusulat. pangkat ng mga tao
• Hal: guro. Iba ang paraan ng kaniyang • personal na paggamit ng salita ng isang
pakikipag-usap sa kaniyang mga mag- tao.
aaral at iba rin ang kaniyang • Bawat indibiduwal ay may sariling
pakikipagtalastasan sa kaniyang pamamaran sa pamamahayag at
punongguro. pananalita.
BARAYTI NG WIKA ALONZO (2002) Pasalita Hal:
• isang maliit na grupo o pormal o
“Magandang gabi bayan!” – Noli de
Castro
makabuluhang katangian na nag-
 “Hoy gisingI” – Ted Failon
“Hindi ka namin tatantananI” – Mike
Enriquez
“Di umano’y…” – Jessica Soho
Pasulat Hal:
• H (Poh, ‘noh, Jhen)
• P→F o B→V
• Kataga (Bale, tapos/ta’s)
2. Dayalek
• nalilikha nang dahil sa heograpikong
kinaroroonan.
• ginagamit ng mga tao ayon sa partikular
na rehiyon o lalawigan na tinitirhan.
Hal:
Mahal kita. (Tagalog)
Inaaro ta ka. (Pangasinan)
Langga ta ga ka. (Hiligaynon)
Namumutan ta ka. (Bikolano)
3. Sosyolek/Sosyalek
• pansamantala lang at ginagamit sa isang
partikular na grupo.
• Bunga ng natamong edukasyon,
trabaho, grupo sosyo-ekonomiko,
kaanak, kasarian atbp.
Hal:
• Te meg, shat ta? (Pare, mag-
inuman tayo.)
• Oh my God! It’s so mainit
naman dito. (Naku, ang init
naman dito!)
• Wag kang snubber. (Huwag
kang suplado.)
• Gay lingo, Jejemon, Larong
kompyuter
4. Etnolek
• Etno = etniko; Lek = dayalek
• wikang gamit ng mga etnikong grupo sa
bansa o etnolingguwistikong
mamamayan.
Hal:
• Vakkul - pantakip sa init at ulan
• Bulanon - full moon
• Kalipay - tuwa/ ligaya
5. Ekolek
• (Late Latin) oeco = household
• ginagamit o nabubuo sa loob ng bahay
at ginagamit lamang sa loob ng
tahanan.
• kadalasang nagmumula sa bibig ng mga
bata at matatanda.
Hal: Papsi, Mamita, Ate, Ditse, Sansé,
“palayaw”
6. Pidgin
• Wala itong pormal na estraktura at
tinawag ding “lenguwahe nang wala
ninoman”.
• Nabubuo ito sa pamamagitan ng
pagsasama-sama ng mga salita o
parirala mula sa iba’t ibang wika na
ginagamit sa kadahilanang praktika.
• mga taong walang sapat na kasanayan
sa pagsasalita sa wika ng iba, kaya’t
napaghahalo ang dalawang wika at
hindi nasusunod ang tuntuning
gramatika ng mga Hal:
Ako punta banyo. (Pupunta muna ako
sa banyo.)
Hindi ikaw galing kanta. (Hindi ka
magaling kumanta.)
Sali ako laro ulan. (Sasali akong
maglaro sa ulan.)
7. Creole
• pinaghalo-halong salita ng indibiduwal,
mula sa magkaibang lugar hanggang sa
naging personal na wika ito.
• Mula sa pidgin na nadebelop lamang
hanggang sa naging unang wika na ito
ng isang pamayanang panlipunan.
• Kaibayo sa pidgin, may sinusunod na
itong alituntuning pambalarila tulad ng
Chavacano ng Zamboanga.
Hal:
Mi nombre (Ang pangalan ko)
Yu ting yu wan, a? (Akala mo espesyal
ka, ano?)
I gat planti kain kain abus long bikbus.
(Marami akong uri ng mga hayop sa
gubatan.)
8. Register/Rehistro
• May kinalaman sa taong nagsasalita o
gumagamit ng wika.
• Jargon
• tawag sa isang salita o termino na
mayroong iba’t ibang kahulugan ayon sa
larangan o disiplinang pinaggamitan
nito.
• Kasama rito ay ang mga
espesyalisadong termino gaya ng mga
salitang siyentipiko o teknikal na
ginagamit sa mga piling larangan.
• Itinuturing ang register bilang isang salik
sa barayti ng wika.
Hal:
Iba pang Hal:
Politika - eleksyon
Edukasyon - lesson plan, tuition fee
Turismo- tour guide, tourist spot
Mouse – Computer, Zoology
Strike – Sports, Labor Code
Race – Sports, Sociology
Operation – Medicine, Military
Stress – Language, Psychology
Surfing – Sports, Internet
Hardware – Business, Computer
 Nursery – Agriculture, Education
Server – Computer, Restaurant
Management
LINGGUWISTIKONG KOMUNIDAD: UNANG
WIKA, PANGALAWANG WIKA, AT IBA PA
LINGGUWISTIKONG KOMUNIDAD
• may kaugnayan sa pagpapaunlad ng
wika.
• kabilang dito ang tungkol sa idyolek,
sosyolek, at dayalek ng pangkat ng tao
sa isang komunidad.
UNANG WIKA O KATUTUBONG WIKA.
• tumutukoy sa wika na natutunan ng
isang tao mula noong araw ng kaniyang
kapanganakan na kaniyang ginagamit sa
pakikipagtalastasan sa loob ng kanilang
tahanan.
• may simbolo itong l1 at siyang batayan
sa pagkakakilanlang sosyolingguwistika.
PANGALAWANG WIKA
• wikang pinag-aralan o natutuhan
maliban pa sa unang wika.
• karamihan sa nakararaming pilipino,
filipino ang kanilang pangalawang wika.
• simbolo nito ang l2.
KAHALAGAHAN NG PAG-AARAL NG UNA AT
PANGALAWANG WIKA
1. Sa Pag-Aaral
• ginagamit ang wika bilang midyum para
makasulat, makabasa, at makaunawa
ng mga aralin at mga bagay na dapat
matutunan.
• kung walang wika ay hindi matututo
ang isang mag-aaral.
2. Sa Pakikipagkapuwa-Tao
• ginagamit ang wika bilang daan upang
magkaunawaan ang bawat tao at
magpalitan ng kanilang mga palagay,
saloobin, at karunungan.
• sa ganitong paraan, nabubuo ang
magandang samahan at pakikiisa.
3. Sa Pagtuturo Ng Mga Natutunan
• ginagamit ang wika sa pagsasalin ng
natutunan sa ibang tao.
• ang wika ang tulay sa paghahatid ng
kaalaman at kasanayan upang maging
kapakinabangan din sa iba.
4. Sa Pagpapaunlad Ng Kultura
• nagsisilbing instrumento ang wika sa
pagpapaunlad ng kultura at ng sining ng
isang bayan o bansa.
• dahil din sa ang wika ay arbitraryo at
daynamiko, kaya’t napalalawak at
nahuhulma ito.
GAMIT NG WIKA SA LIPUNAN
(INTERAKSIYONAL AT PERSONAL)
DR. PONCIANO B.P. PINEDA
• dating komisyoner ng komisyon sa
wikang filipino
• may dalawang mahalagang gampanin
ang wika:
• bilang identidad ng ating bansa
at ng sangkapilipinuhan
• upang pagbuklurin ang bayan.
• ang mga ito ang siyang dapat na
pangunahing malinang sa
pamamagitan ng paggamit ng
wika.
MGA GAMIT NG WIKA SA LIPUNAN (HALLIDAY,
1973)
1. INTERAKSYONAL
• may katangiang magpanatili at
magpatatag ng ugnayan o relasyong
sosyal ng mga tao.
• sapagkat tayo ay nakikipamuhay sa
komunidad at nilikhang panlipunan,
hindi natin maiaalis na tayo ay makipag-
ugnayan sa kanila.
• hal: ang simpleng pangungumusta,
pagsasabi ng magagalang na pananalita,
at pakikipagpalitan ng mensahe gamit
ang telepono, liham, at social media.
• kailangan nating gawing ito sapagkat,
sabi nga sa ingles, “we are also human
beings, not only human beings.”
2. PERSONAL
• kapag ang isang indibiduwal ay
naghahayag ng kaniyang palagay o
opinyon.
• binibigyang-diin dito ang paraan ng
pagpapahayag ng damdamin, maging
ito ay sa anyo ng mga padamdam,
pagrerekomenda, pagmumura o sa
pamamagitan ng maingat na pagpili ng
salita.
• maaari ding magkaroon ng
pagbubulalas ng sarili o damdamin.
• hal: ang pormal o impormal na
talakayan o pangangatwiran, pagsulat
ng pangulongtudling, suring-basa,
talaarawan, at pagpapahalaga sa
anomang anyo ng panitikan.
KOHESIYONG GRAMATIKAL
• tumutukoy sa mga salitang nagsisilbing
pananda upang hindi na ito maging
paulit-ulit.
1. Anapora
• -panghalip na ginagamit sa
hulihan bilang pananda sa
pinalitang pangngalan sa
unahan.
• hal:
Si Mabuti ay isang ulirang guro.
Siya ay may isang anak sa
kaniyang asawa na doktor.
Si Mabuti’y naging isang
bagong nilikha sa akin mula
nang araw na iyon. Sa
pagsasalita niya mula sa hapag,
 pagtatanong, sumagot, sa
pagngiti niyang mabagal at
mahiyain niyang mga ngiti sa
amin, sa paglalim ng kunot sa
noo niya sa kanyang
pagkayamot, naririnig kong muli
ang mga yabag na palapit sa
sulok na iyon ng silid-aklatan.
2. Katapora
• panghalip na ginagamit sa
unahan bilang pananda sa
pinalitang pangngalan sa
hulihan.
• hal:
Siya ay isang ulirang guro na
may isang anak sa kaniyang
asawa na doktor. Siya ay si
Mabuti
Siya ay isa sa mga
pangkaraniwang guro noon.
Walang sinumang nag-ukol sa
kanya ng pansin. Mula sa
kanyang pananamit hanggang
sa paraan ng pagdadala niya ng
mga pananagutan sa paaralan,
walang masasabing anumang
pangkaraniwan sa kanya. Siya’y
tinatawag naming lahat na si
Mabuti kung siya’y nakatalikod.
EBOLUSYON NG WIKA
TEORYA SA PINAGMULAN
BIBLIKAL (GENESIS 11:1-9)
- Tore ng Babel
- May iisang wika
- Kapatagan ng SInar
- Pagtatayo ng moog
BOW – WOW
- Mga tunog na mula sa kalikasan
o Langitngit ng kawayan
o Lagaslas ng tubig
o Pagdagundong ng kulog
o Ihip ng hangin
DING-DONG
- Mga tunog n amula sa paligid
o Tiktak ng relo
o Busina ng sasakyan
o Kalembang ng kampana
o Pagkiriring ng telepono
POOH-POOH
- Tao ang gumawa ng tunog dahil sa
matinding damdamin
o Halkhakan ng mga bata
o Pagsigaw ng taong galit
YO-HE-HO
- Ang tunog ay nagmula sa pisikal na
lakas
o Pagbubuhat ng mabigat na
bagay
o Pagsagwan ng mga kalahok sa
“Dragon Boat”
YUM-YUM
- Ang tunog ay mula sa galaw ng katawan
na may tunog
- Stimuls – response
o Pagpalakpak ng kamay
o Psssst!
o Pagdighay ng taong busog
o Pagkalam ng tiyan ng taong
gutom
TATA
- Mula sa salitang Frances na
ngangahulugang “paalam”
o Pagtaas at pagbaba ng dila
SING-SONG
- Iminungkahin ng linggwistang si
Jeperson na ang wika ay nag mumula sa
paglalaro, pagtawa, pagbulong sa sarili,
panliligaw, at iba pang mga bulalas-
emosyunal. Iminungkahi pa niya na ang
mga unang salita ay sadyang mahahaba
at musikal.
COO-COO AT BABBLE LUCKY
- Mula sa tunog ng sanggol na walang
kahulugan
o Babbling
o Cooing
HOCUS POCUSE
- Maaring ang pinanggalingan ng wika ay
tulad ng pananggalingan ng mga
mahikal o relihiyosong aspeto ng
pamumuhay ng ating mga ninuno.
EUREKA!
- Sadyang inimbento ang wika ayon
sa teoryang ito. Maaari daw na
ang ating mga ninuno ay may
ideya ng pagtatakd a ng mga
arbitraryong tunog upang
ipakahulugan sa mga tiyak na
bagay. Nang ang mga ideyang
iyon ay nalikha, mabilis na iyong
kumalat sa iba pang tao at naging
kalakaran sa
- pagpapangalan ng mga
bagay-bagay (Boeree,
2003)
LA-LA KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
- mga pwersang may
kinalaman sa romansa. PANAHON NG KATUTUBO
Ang salik na magtutulak o ALIBATA
sa tao upang magsalita ▪ Alif-ba-ta (Arabic
TA-RA-RA-BOOM-DE-AY o Baybayin
- Likas sa mga sinaunang ▪ “baybay”
tao ang mga ritwal. Sila ▪ 17 titik
ay may mga ritwal sa
▪ Pangunahing alphabet
halos lahat ng gawain
tulad ng pakikidigma, ▪ Kawi: Java, Bali,
pagtatanim, pag-aani, Sumatra
pangingisda, pagkakasal, o Laguna Copperplate Inscription
pagpaparusa sa ▪ Javanese, old Malay,
nagkasala, old tagalog
panggagamot, maging sa o Sukatan ng edukasyon
paliligo at pagluluto. ▪ Karanasan ng tao
Kaakibat ng mga ritwal o Pangunahing wika
na iyon ay ang ▪ Tagalog, Ilocano,
pagsasayaw, pagsigaw at Pangasinese,
incantation o mga Kampampangan,Waray,
bulong.
Bikolano, Cebuano,
MAMA
Hiligaynon
- Ayon sa teoryang ito,
nagmula ang wika sa mga PANAHON NG MGA KASTILA
pinakamadadaling pantig ng o Pangkat etniko
pinakamahahalagang o Wikang Kastila
bagay. Pansinin nga naman
▪ 333
ang mga bata. Sa una’ y hindi
niya masasabi ang salitang ▪ Ilustrado at edukadong
mother ngunit dahil ang mamayan
unang pantig ng nasabing o Wikang katutubo bilang
salita ang pinakamahalaga panturo
diumano, una niyang o Gob. Tello (Mayo 25,1596)
nasasabi ang mama bilang ▪ Kristiyanismo
panumbas sa salitang ▪ Prayle: katutubo; indio:
mother. Kastila
MUESTRA o Carlos IV (1792)
- Magkaugnay ang pagsasalita at ▪ Wikang kastila
pagmumuestra o galaw habang ▪ Panturo: katutubo at
nagsasalita. Kinokontrol ng utak ang indio
pagkilos. o Saligang Batas ng Biak-na-Bato
(1897)
NAVYA-NYAYA ▪ Tagalog ang nagging
opisyal na wika
- Mula sa bansang india na sinasabing
walang pasulat ng komunikasyon kung PANAHON NG AMERIKANO
walang pasalitang komunikasyon
o Ingles
PAKIKISALAMUHA, HEY YOU, AT KONTAK ▪ Instrument ng
pananakop
- Batay sa teoryang ito. Sinsabi na ang
▪ Mapagkandiling
wika ay nagmula sa pangangailangan ng
asimilasyon
mga tao na makipag-usap o makipag-
o Wika at edukasyon
ugnayan sa iba.
o Batas 74 ng Philippine
MUSIKA commission (1901)
▪ Ingles bilang panturo
- Amg sinaunang wika ay may melodiya
o Thomasites
at tono ngunit walang kakayahang
▪ Mga pangunahing
makipagtalastasan sapagkat may
ingles na guro
kakulangan sa ga detalye ang sinaunang
o Panukalang Batas 577(public
wika
Instruction)
 ▪ Wikang katutubo sa ▪ Isang Pitak sa WP
pagtuturo ng primary (Pahayagang
(taong pampaaralan Pampaaralan)
1932-1933) o Hunyo 7, 1940
▪ Batas Komonwelt Blg.
PANAHON NG KOMONWELT
570 (WP bilang opisyal
o Saligang Batas ng 1935, Art.IX, na wika ng Pilipinas
Sek. 3 simula Hulyo 4, 1946)
▪ pagbuo sa isang wikang
PANAHON NG HAPON
Pambansa
o Saligang Batas ng 1935 o Ordinansa Militar Blg. 13 (1942)
▪ Kastila at Ingles ▪ Tagalog at Nihonggo
(opisyal) (Opisyal na wika ng
o Nob. 13, 1936 Pilipinas)
▪ Batas Komonwelt Blg. o Gintong Panahon ng Panitikan
184 (SWP)
PANAHON NG REPUBLIKA
o Enero 12, 1937
▪ susog ng Batas o Marso 26, 1954
Komonwelt Blg. 333 ▪ Proklasmasyon Blg. 12
(kapulungan) (Linggo ng Wika: Marso
o Nob. 9, 1937 29-Abril 4)
▪ Resolusyon ng SWP: o Abril 2, 1788
TAGALOG (Sanligan) ▪ Abril: Buwan ng
Panitikan)
o Setyembre 23, 1955
▪ Proklasmasyon Blg.
186/187 (Linggo ng
Wika: Agosto 13-19)
o Agosto 19, 1878
▪ Agosto: Buwan ng Wika
o Pebrero 1956
▪ rebisyon ng Panatang
Makabayan (Paaralan)
o Peb. 1956
▪ Sirkular Blg. 21
▪ Gregorio Hernandez Jr.,
o Dis. 30, 1937 Direktor ng Paaralang
▪ Kautusang Bayan
Tagapagpaganap Blg. ▪ Pambansang Awit
134 (Tagalog ang o Agosto 13, 1959
batayan) ▪ Kautusang
o Abril 1, 1940 Pangkagawaran Blg. 7
▪ Kautusang (Pilipino)
Tagapagpaganap Blg. ▪ Jose R. Romero -
263 (Diksyunaryong Pagpapadalisay at
Tagalog-Ingles at Pagpupuro)
Balarila) o Nob. 1962
o Jorge Bocobo (Kalihim ng ▪ Kautusang
Pagtuturong Pambayan) Pangkagawaran Blg. 24
▪ Hunyo 19, 1940 (WP sa ▪ Pilipino- Sertipiko at
paaralan) Diploma
o Sirkular Blg. 26 (Celedonio o Okt. 24, 1967
Salvador, Direktor ng ▪ Kautusang
Edukasyon) Tagapagpaganap Blg. 96
▪ Ituro ng WP sa ikalawa ▪ (Pilipino: Tanggapan at
at ikaapat na antas sa Opisina ng Pamahalaan)
hayskul o Mar. 27, 1968
o Bulitin Blg. 26 ▪ Memorandum Sirkular
Blg. 96 (Rafael Salas)
 ▪ (Pilipino: letterhead ng Edukasyon
pamahalaan) (Bilingguwalismo)
o Agosto 5, 1968 o Hunyo 19, 1974
▪ Memorandum Sirkular ▪ Kautusang
Blg. 199 (Rafael R. Pangkagawaran Blg. 25
Salas) (Juan L. Manuel)
• (Pinuno at ▪ Patakarang Edukasyong
Empleyado: Bilingguwal
Seminar) o Hulyo 21, 1978
o Agosto 6, 1968 ▪ Kautusang Pangministri
▪ Kautusang Blg. 22 (JLM)
Tagapagpaganap Blg. ▪ (6 na yunit sa Kolehiyo,
187 12 yunit sa kursong
• (Pilipino sa lahat pang-edukasyon)
ng komunikasyon ▪ (80-81, 82-83)
at transaksyon ng o Kautusang Tagapagpaganap Blg.
pamahalaan) 117 (Pang. Aquino)
o Agosto 7, 1969 ▪ (Linangan ng mga Wika
▪ Memo Sirkular Blg. 227 sa Pilipinas)
(277) (Ernesto Maceda): o Saligang Batas ng 1987, Art. XIV,
▪ Seminar ng SWP (Exec. Sek. 6
Order 187) o Marso 12, 1987
o Agosto 17, 1970 ▪ Order Pangkagawaran
▪ Memo Sirkular Blg. 384 Blg. 22 (Filipino)
(Alejandro Melchor) Lourdes Quisumbing
▪ (Pilipino: Komunikasyon o Kautusang Pangkagawaran Blg.
sa mga Korporasyon) 81
o Bago o Pagkatapos ng Peb 25, ▪ Bagong Alpabeto at
o 1970 Patnubay sa
▪ Resolusyon Blg. 70 ng Pagbabaybay
Pambansang Lupon sa o Agosto 25, 1988
Edukasyon ▪ Kautusang Tagaganap
▪ (WP: Panturo sa Blg. 335 (Filipino:
Elementarya) Transaksyon ng
o Mar. 16, 1971 Pamahalaan)
▪ Kautusan Blg. 304 o Marso 19, 1990
(Pang. Marcos): ▪ Kautusang
Pagsasarili ng SWP Pangkagawaran Blg. 21
o Hulyo 29, 1971 (Isidro Carino)
▪ Memorandum Sirkular Katapatan sa Filipino
Blg. 488 (Linggo ng o 1996
Wika sa Tanggapan ng ▪ CHED Memo Order Blg.
Pamahalaan) 59 (9 na yunit sa
o Dis. 1, 1972 Filipino)
▪ Kautusang Panlahat Blg. ▪ (Fil 1: Sining ng
17 (Pang. Marcos) Pakikipagtalastasan, Fil
▪ (Isalin ng Saligang Batas 2: Pagbasa at Pagsulat
sa Pilipino at Ingles, sa Iba’t Ibang Disiplina,
Enero 15, 1973) Fil 3: Retorika)
o Mayo 1973 o Agosto 14, 1991
▪ Vicente Abad Santos ▪ Batas Republika Blg.
(Kasabay ng Bagong 7104 (Komisyon sa
Saligang Batas, Wikang Filipino)
angPilipino ay ▪ (11 Komisyuner: 2 Full
asignatura at wikang Time, 8 Part Time, 1
panturo) Tagapangulo)
o 1973 o Hulyo 1, 1997
▪ Resolusyon Blg. 73-7 ng
Pambansang Lupon ng
 ▪ Proklamasyon Blg. 1041
(Buwan ng Wikang
Redandant – C Ñ Q X
Pambansa)
o 2001 *Ang mga letrang gamit sa pagbabaybay sa
▪ Rebisyon sa pangngalang pantangi at mga salitang katutubo
Ortograpiyang Filipino
at Patnubay sa Ispeling UNANG PINUNO NG SWP
o 2006
▪ Kautusang
Pangkagawaran Blg. 42
(Sinuspinde ang
Ortograpiyang Filipino
2001)
o Oktubre 7, 2009
▪ Kautusang
Pangkagawaran Blg.
104 (Gabay sa
Ortograpiyang Filipino
2009)
o Disyembre 7, 2010
▪ Tiyak na ang
Ortograpiyang Filipino
2009
o Agosto 14, 2013
▪ Kautusang
Pangkagawaran Blg. 34
(Ortograpiyang
Pambansa)
o Hulyo 30, 2013
▪ Tiyak na ang
Ortograpiyang
Pambansa
ANG ALPHABETONG PILIPINO
1940 Ang Alpabetong Tagalog
- Balarila ng Wikang Pambansa
- ABaKaDa = 20; Lope K. Santos
AEIOU
MGA DIREKTOR
B K D G H L M N NG P R S T W Y
Oktubre 4, 1971
- Modernong Alpabeto (31)
AEIOU
B K D G H L M N NG P R S T W Y
C, CH, F, J, LL, Ñ, Q, RR, V, X, Z
1987
- Alpabeto (28)
A B C D EF G HI J K L MN Ñ N
G OP QRS T UV WX Y Z
Fonemik – F J V Z
➢ JAIMEC. DE VEYRA
o Tagapangulo (Samar-Leyte)
➢ CECILIO LOPEZ
o Kalihim at Pinunong
Tagapagpaganap (Tagalog)
➢ FELIX B. SALAS RODRIGUEZ
o Hiligaynon
o Kagawad
➢ SANTIAGO FONACIER
o Ilokano
o Kagawad
➢ CASIMIRO F. PERFECTO
o Bikolano
o Kagawad
➢ FILEMON SOTTO
o Cebuano
o hindi tinanggap ang
pagkahirang
o kagawad
➢ ISIDRO ABAD
o ipinalit kay Filemon Sotto
o kagawad
➢ HADJI BUTU (Muslim)
o pinalitan dahil sa pagkakasakit
o kagawad
➢ LOPE K. SANTOS
o Tagalog
o pumalit kay Hadji Butu
➢ IÑIGO ED REGALADO
o humalinhin kay Lope K. Santos
nang umalis ito
➢ Jaime C. De Veyra
o 1937-1941
o Pagpili ng WP
➢ Lope K. Santos
o 1941-1946
o Paggamit ng WP
➢ Julian Cruz Balmaceda
o 1947-1948
o Diksiyonaryong Tagalog
➢ Cirio H. Panganiban
o 1948-1954
o Talasalitaan at Lupon ng SWP
➢ Cecilio Lopez
o 1954-1955
o Lingguwistika
➢ Jose Villa Panganiban
o 1946-1947
o 1955-1970
o Pilipino batay sa Tagalog
 o English-Tagalog Diksiyonaryo,
o Diploma, Pasaporte, atbp.
➢ Ponciano B. P. Pineda
o 1970-1999
o Bilingguwal
➢ Nita P. Buenaobra
o 1999-2006
o Traylingguwal
➢ Ricardo Ma. Duran Nolasco
o 2006-2008
o Multilingguwal
➢ Jose Laderas Santos
o 2008-2013
o Preserbasyon sa Filipino at iba
pang wika sa Pilipinas
➢ Virgilio S. Almario
o 2013-2020
o Pananliksik, Ortograpiya,
“Filipinas”
➢ Dr. Arthur P. Casanova
o 2020-2027
o Diksiyonaryo ng Wikang
Filipino,
o Pagtanggal sa Paggamit ng
Filipinas,
o Pagsusulong sa Paggamit ng
“Pilipino” bilang pantukoy sa
tao