CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA

I. Mở bài:
Giáo sư Phan Cự Đệ trong cuốn “nhà văn thế kỷ 20” đã viết:
“NMC là nhà văn đã tặng ta một thứ rượu ngon được chưng cất một
cách kỹ lưỡng, khi uống phải thật chậm rãi, nhấm nháp và uống là
say.” Có thể nói đó là lời bình giá tinh tế về vị trí của nhà văn NMC
cũng như phong cách nghệ thuật của ông. Truyện ngắn CTNX in
trong tập truyện ngắn cùng tên tiêu biểu cho sáng tác của nhà văn trên
chặng đường đổi mới. Một trong những yếu tố làm nên thành công
của tác phẩm là nhà văn đã sáng tạo một tình huống truyện độc đáo.
Một tình huống mang ý nghĩa khám phá phát hiện về cuộc sống.
II. Thân bài:
Lí luận:
Truyện ngắn CTNX đã tạo ra một tình huống truyện đặc
sắc và đã tạo được một tiền đề chắc chắn đồng thời người đọc nắm
được tình huống truyện tựa như đã có một chìa khoá tin cậy để mở
vào chiếm lĩnh tác phẩm.
Biểu hiện:
Tình huống nghịch lý chứa đựng những mâu thuẫn trong
cuộc sống.
a) Tình huống 1: Tình huống nghịch lý, tương phản giữa 2 cảnh
chiếc thuyền ở xa và gần:
Mang vẻ đẹp huyền ảo của cành thiên nhiên vào một buổi
sáng đẹp như một bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ hài hoà
đường nét màu sắc, hình khối. Và trong giây phút ấy, nghệ sĩ Phùng
cảm thấy như đã khám phá ra được chân lý của sự toàn thiện, khám
phá khoảnh khắc trăm ngần của tâm hồn và anh ta bắt gặp cái đẹp
tuyệt đỉnh của ngoại cảnh và tâm hồn người nghệ sĩ. Anh nhận ra cái
đẹp chính là đạo đức.
Nhưng chính trong lúc thăng hoa tuyệt đỉnh ấy, người nghệ
sĩ đã ngạc nhiên sững sờ khi chiếc thuyền lại gần là một cảnh tượng
đầy nghịch lý. Đó là sau cái đẹp tuyệt đỉnh và hoàn mỹ bên trong
chiếc thuyền lại ẩn chứa cái xấu cái ác. Từ trong cái thuyền đẹp như
mơ ấy lại bước ra một người đàn bà xấu xí cam chịu và người đàn ông
vũ phu độc ác coi việc đánh vợ là một phương thức giải toả nỗi đau.
b) Tình huống 2:
Nằm ở phần sau tác phẩm khi tác giả để nhân vật Phùng
chứng kiến và ghi lại câu chuyện của người đàn bà làng chài ở toà án
huyện. Người đán bà đã xin toà đừng bắt chị phải bỏ lão chồng vì chị
cũng như những người đàn bà làng chài khác cần có chồng để chéo lái
lúc phong ba dù đó là người chồng vũ phu độc ác. Nhà văn đã đặt
nhân vật và tình huống truyện phải bộc lộ phần tâm can nhất thậm chí
cắt nghĩa và ngỡ ra biết bao chân lí cuộc đời
c) Nhận xét:
NMC đã tạo được tình huống kỳ lạ chứa đựng những
nghịch lý mâu thuẫn lạ, đến mức nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng há hốc
mồm còn chánh án Đẩu nghiêm nghị đầy suy nghĩ. Chính tình huống
này đã khơi gợi tư duy chính xác của người đọc tạo ra sức xoáy sâu
vào người đọc. Nhà văn đã đặt người đọc vào tình huống nhận thức để
cắt nghĩa giây phút nhận ra chân lí của nhân vật, của cuộc đời và về
cõi nhân sinh trong hành trình nhọc nhằn mưu sinh kiếm tìm hạnh
phúc và hoàn thiện nhân cách