Penelitian Sains Sosial Oktober 2022

Guru Berusaha Untuk Ketulenan Penilaian Pembelajaran

Lee Bih Ni, Nur Anis Zulaikha Binti Maspah,

Nurin Munira Binti Tamari, Nursanisah Binti Nurdin

Fakulti Psikologi dan Pendidikan

Universiti Malaysia Sabah

Abstrak
Kertas kerja ini membincangkan pelaksanaan penilaian alternatif bagi membolehkan
guru memantau kemajuan pembelajaran pelajar, menjalankan penilaian dan
meningkatkan kualiti pembelajaran pelajar mereka semasa pandemik COVID-19.
Terdapat keperluan untuk guru menggabungkan kaedah penilaian alternatif dalam
Pengajaran dan Pembelajaran supaya guru dapat menilai kebolehan pelajar dengan
berkesan. Definisi penilaian alternatif merujuk kepada pelbagai aktiviti selain
daripada peperiksaan untuk menilai penguasaan dan mengesan kemajuan
pembelajaran pelajar. Penilaian ini adalah selaras dengan kaedah Pembelajaran Abad
ke-21 berasaskan elemen kolaborasi, kreativiti, komunikasi, pemikiran kritis dan nilai.
Pentaksiran alternatif selaras dengan pelaksanaan Pentaksiran Bilik Darjah (PBD)
memfokuskan kepada pembangunan dan perkembangan murid secara holistik.

Kata kunci: Pentaksiran autentik, Pentaksiran Bilik Darjah (PBD), kerjasama, kreatif

Pengenalan
Malaysia berdepan situasi gelombang ketiga wabak COVID-19 bermula Oktober 2021
selepas Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) mengesahkan Malaysia dilanda
gelombang itu selepas negara mencatatkan tiga kes baharu. Sehubungan itu, sistem
pendidikan negara sekali lagi terjejas berikutan analisis data kes positif, hubungan
rapat dan kuarantin dalam kalangan pelajar, guru dan warga sekolah semakin
meningkat. Oleh itu, sekolah di seluruh negara terpaksa ditutup buat kali kedua.
Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) mengambil beberapa inisiatif awal. Pertama,
KPM mengedarkan pekeliling, surat siaran, surat pemberitahuan dan garis panduan
KPM yang berkaitan. Kedua, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan menyediakan
Manual Pengajaran dan Pembelajaran di Rumah (PdPR). Inisiatif ini bertepatan
dengan Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (PPPM) 2013-2025 yang
menetapkan bahawa setiap pelajar mesti mempunyai akses kepada pendidikan untuk
mencapai potensi mereka menghadapi kehidupan masa hadapan. Oleh itu, pelajar
berhak mendapat peluang untuk mengikuti pendidikan walaupun tidak dapat hadir
ke sekolah. Sehubungan itu, sistem pendidikan negara perlu mewujudkan
mekanisme baharu dalam kaedah penilaian PdPR apabila sekolah terpaksa ditutup
apabila gelombang ketiga wabak COVID-19 melanda negara. Guru bukan sahaja
perlu merancang dan melaksanakan pembelajaran dan pengajaran (PdP) berkualiti
melalui pembelajaran di rumah, tetapi juga perlu meneroka dan merancang penilaian
alternatif bagi menggantikan peperiksaan dan ujian bertulis secara bersemuka. Ini
adalah supaya penilaian formatif dan sumatif dapat terus dilaksanakan untuk pelajar.
Bertepatan dengan itu, pentaksiran alternatif dapat memastikan kesinambungan
pembelajaran berkualiti sepanjang pelajar melalui pembelajaran di rumah (Abdul
Halim dan Zuraini, 2021).

Kreatif Menilai Pelajar

Oleh itu, guru yang melaksanakan PdPR semasa pandemik COVID-19 boleh
menggantikan kaedah penilaian konvensional dengan penilaian alternatif. Penilaian

1
 Penelitian Sains Sosial Oktober 2022

alternatif boleh dibahagikan kepada tiga pendekatan iaitu penilaian kognitif, prestasi
dan portfolio. Pentaksiran kognitif memberi tumpuan kepada mengukur kemahiran
berfikir aras tinggi (KBAT), penguasaan, sikap dan kemahiran komunikasi pelajar.
Penilaian prestasi ditakrifkan sebagai kaedah yang memerlukan pelajar menunjukkan
kebolehan mereka untuk menggunakan hasil kerja pelajar secara langsung dalam
aktiviti tertentu. Penilaian prestasi memberi tumpuan kepada kebolehan pelajar
untuk menggunakan pengetahuan, kemahiran dan pertimbangan dalam konteks
yang realistik dan tidak jelas.

Kriteria penilaian prestasi memberi tumpuan kepada pembelajaran yang kompleks

dan kemahiran menyelesaikan masalah. Pelajar yang menunjukkan kesungguhan
dalam menyiapkan tugasan memerlukan beberapa langkah dan masa. Penilaian
portfolio ditakrifkan sebagai satu kaedah menghasilkan karya pelajar dalam bentuk
proses dan akhirnya mendapatkan sesuatu produk. Malah guru kini mempunyai
pilihan untuk menghasilkan portfolio secara elektronik. Guru boleh memilih
pentaksiran alternatif yang boleh disesuaikan berdasarkan kaedah PdPR. Antara
alternatif pentaksiran pembelajaran yang boleh dilaksanakan secara dalam talian
ialah kuiz dalam talian, e-permainan (gamifikasi) dan aktiviti soal jawab semasa kelas
dalam talian. Kuiz dalam talian menggunakan konsep yang sama seperti kuiz
konvensional semasa pembelajaran bersemuka. Bezanya ialah pelaksanaan kuiz
menggunakan media dalam talian. Bentuk kuiz boleh dijalankan sebagai ujian
subjektif atau ujian objektif. Ujian subjektif ialah ujian untuk pelajar dapat
menunjukkan hasil kerja mereka dalam soalan penyelesaian masalah. Beberapa
teknologi pendidikan boleh diaplikasikan oleh guru seperti Spreadsheet, Geogebra,
Graphing Tools, Computer Algebra Systems (CAS), Dynamic Geometry Software
(DGS) dan Applets.

Selain itu, ujian objektif boleh dijalankan dalam empat bentuk. Pertama, bentuk ujian
benar-salah. Ujian benar-salah mengandungi pernyataan yang perlu ditentukan
sebagai benar. Kedua, ujian aneka pilihan ialah ujian yang memerlukan jawapan
dipilih daripada pilihan jawapan yang diberikan. Ketiga, ujian padanan iaitu sesuatu
pernyataan mestilah dipadankan dengan pilihan jawapan yang sesuai. Keempat,
ujian mengisi tempat kosong. Soalan dalam bentuk ayat tidak lengkap. Jawapan
yang betul hendaklah dipilih untuk mengisi tempat kosong bagi melengkapkan ayat
yang diberi. Antara permohonan dalam talian yang boleh dipohon ialah kuiz online
Quizizz. Kuiz dalam talian dan e-permainan menggunakan platform Quizizz boleh
digunakan oleh guru kerana aplikasi pembelajaran ini dilihat mudah digunakan dan
guru boleh mengaplikasikannya untuk penilaian. Pada masa yang sama, permainan
komputer yang direka dengan betul boleh memainkan peranan yang berguna dalam
membantu pelajar belajar dari rumah. Selain itu, penyelesaian masalah dan artikulasi
masalah merupakan aktiviti kognitif yang penting dalam PdP di dalam bilik darjah.
Guru boleh menjalankan aktiviti soal jawab dalam talian dengan melakukan aktiviti
meluahkan masalah dalam kalangan murid.

Pendekatan meluahkan masalah dan menyelesaikan masalah dalam pembelajaran

dapat menghasilkan pemahaman yang lebih baik tentang topik dan proses
pembelajaran. Oleh itu, aktiviti meluahkan masalah dapat memberikan sikap yang
positif terhadap sesuatu konsep pelajaran. Pentaksiran alternatif untuk pembelajaran
luar talian ialah pembelajaran menggunakan modul. Guru boleh memuat turun
bahan modul pelajaran lengkap di Portal Rasmi Bahagian Pembangunan Kurikulum
(BPK) melalui laman web rasminya. Terdapat juga guru yang mengambil inisiatif
membina modul sendiri dalam bentuk hardcopy. Modul ini mengandungi aktiviti yang

2
 Penelitian Sains Sosial Oktober 2022

berkaitan dengan topik tertentu. Pelajar dinasihatkan menggunakan pengalaman

sendiri untuk menyiapkan tugasan yang diberikan. Modul pembelajaran ini diedarkan
kepada pelajar berdasarkan Rancangan Pengajaran Harian (RPH) yang ditetapkan.
Pentaksiran dalam modul dapat mengukur penguasaan murid. Pelajar perlu
menyerahkan hasil tugasan untuk disemak atau dinilai dengan tangan atau melalui
medium Whatsapp atau Telegram.

Berdasarkan KPM, penilaian alternatif sebagai pembelajaran dalam talian dan luar
talian adalah penilaian kendiri. Penilaian kendiri terdiri daripada pelajar mengulas
kerja atau prestasi mereka sendiri menggunakan lembaran penilaian kendiri.
Penilaian kendiri juga boleh dijalankan melalui rakan sebaya yang dikenali sebagai
penilaian rakan sebaya. Penilaian rakan sebaya dinilai menggunakan instrumen
penilaian rakan sebaya. Guru juga boleh meminta pelajar membina peta konsep dan
menjaringkan hasil kerja mereka sendiri dengan merujuk kepada kriteria tertentu.
Penilaian kendiri dan rakan sebaya boleh meningkatkan regulasi dan pencapaian
kendiri pelajar. Penilaian rakan sebaya boleh menjadi kaedah penilaian alternatif
yang berfungsi sebagai penilaian formatif. Penilaian alternatif pembelajaran dalam
talian ialah peperiksaan atau ujian dalam talian menggunakan Bilik Darjah Google
dan portfolio elektronik. Guru juga boleh menjalankan pembelajaran berasaskan
projek. Terdapat tujuh panduan pelaksanaan pembelajaran berasaskan projek
berdasarkan Manual Pengajaran dan Pembelajaran di Rumah.

Pertama, guru memberi tajuk kepada pelajar. Kedua, guru membimbing murid
mengenal pasti kaedah menyiapkan projek yang diberikan. Ketiga, guru membimbing
murid mengenal pasti bahan, peralatan dan kos yang diperlukan. Keempat, guru
menentukan jangka masa untuk menyiapkan projek. Kelima, guru membimbing
murid menyiapkan projek. Keenam, pelajar membentangkan hasil projek. Ketujuh,
pelajar membuat refleksi tentang proses penghasilan projek. Cadangan pentaksiran
alternatif ini diharapkan menjadi pilihan kepada guru untuk menambah baik
instrumen pentaksiran sedia ada dan seterusnya meningkatkan keberkesanan
pelaksanaan PdPR yang dijalankan semasa pandemik COVID-19. Penilaian kualiti
dapat menyumbang kepada pembentukan murid yang berkualiti dan berkemahiran
dari semua aspek serta meningkatkan keberkesanan PdP yang dijalankan. Bagi
mencapai hasrat tersebut, guru dan murid perlu memberi kerjasama dalam
menjayakan PdPR. Pada masa yang sama, ibu bapa atau penjaga, sekolah, Pegawai
Pendidikan Daerah, Jabatan Pendidikan Negeri dan Kementerian Pendidikan perlu
memainkan peranan masing-masing dalam membantu memastikan PdPR dan
pentaksiran yang dijalankan semasa wabak COVID-19 berjalan lancar (Abdul Halim
dan Zuraini, 2021).

Tahap Kecerdasan Berbeza Meningkatkan Motivasi Pembelajaran

Sebelum ini, setiap kali tibanya penggal baharu, rata-rata pelajar tertanya-tanya
adakah mereka akan berpindah ke kelas baharu? Adakah ia akan turun atau naik?
Pertukaran kelas menjadi tanda pencapaian pelajar bagi tahun akademik
sebelumnya. Ini berikutan sistem pendidikan di Malaysia mengamalkan pengasingan
kelas berdasarkan tahap akademik pelajar. Pada awalnya, sistem pengasingan kelas
ini diwujudkan untuk mewujudkan persaingan dalam kalangan pelajar supaya
mereka berusaha bersungguh-sungguh dalam pelajaran. Bagaimanapun, sejauh
mana ia mencapai matlamatnya, apatah lagi di peringkat sekolah rendah, diragui.
Selain itu, terdapat kecenderungan dalam kalangan pelajar dan ibu bapa meletakkan
peperiksaan sebagai amat penting sehingga mengabaikan asas-asas pembangunan
elemen pemikiran, sahsiah dan kepimpinan. Walaupun keputusan peperiksaan yang

3
 Penelitian Sains Sosial Oktober 2022

baik adalah penting dan harus diusahakan oleh pelajar, tetapi mengaitkannya
dengan tahap kecerdasan dan kecemerlangan bukanlah langkah yang tepat.

Sejak 2017, Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) mula meneliti amalan ini dan
pada 2019 ia dimansuhkan. Pembatalan itu dibuat berdasarkan keperluan
menggalakkan semua pelajar yang mempunyai tahap penguasaan akademik
bercampur aduk supaya dapat saling membantu di samping memperkasakan
pentaksiran bilik darjah (PBD). Walaupun berlaku peralihan kelas ia tidak lagi
tertumpu kepada pencapaian akademik semata-mata. Sebaliknya, dalam satu kelas
terdapat pelajar yang berbeza tahap.

Kelebihan pengasingan kelas

1. Jika diimbas kembali, asas perlaksanaan sistem pemisahan kelas mengikut

penguasaan akademik atau istilah yang digunakan 'streaming' telah diamalkan lebih
60 tahun dalam sistem pendidikan. Ia berdasarkan matlamat yang jelas iaitu
mewujudkan persaingan dalam kalangan pelajar untuk berada di kelas pertama. Ini
membolehkan pelajar bersaing antara satu sama lain dan sesiapa sahaja boleh
masuk ke kelas terbaik jika mereka bekerja keras.

2. Apabila pelajar berada pada tahap pencapaian tertentu, ia memudahkan guru

mengajar. Contohnya, murid yang lemah boleh dikumpulkan untuk mengembangkan
pembelajaran melalui program seperti Literasi dan Numerasi (LINUS), Program
Pemulihan 3M (PROTIM) dan program latih tubi oleh pihak sekolah. Sebaliknya,
apabila PBD dilaksanakan sepenuhnya, pelaksanaan kaedah ini tidak lagi menjadi
keutamaan.

3. Murid akan berasa lebih bersemangat untuk pergi ke kelas kerana tiada perasaan
diskriminasi. Mereka berpeluang belajar bersama rakan sebaya dengan lebih baik
sekiranya teknik pembelajaran yang betul dititikberatkan

Kekurangan pengasingan kelas

1. Guru perlu berusaha lebih gigih kerana aspek pembangunan diri, nilai motivasi
dalam kalangan pelajar berbeza-beza, apatah lagi jika pelajar datang dari kelas akhir
dan mengalami masalah disiplin kerana kurang tumpuan yang diberikan oleh pihak
sekolah.

2. Murid juga perlu bekerja keras dan mempunyai motivasi yang tinggi untuk
bersaing dengan rakan lain yang jauh lebih bijak. Jika pelajar tidak mempunyai
keyakinan diri atau tidak digalakkan atau disokong oleh ibu bapa atau guru, dia
mungkin terus ketinggalan.

Oleh itu, tanpa pengasingan kelas, bagaimanakah pelajar belajar?

1. Pembelajaran rakan sebaya - Ia bermaksud pelajar bertindak untuk mengajar

rakan sebaya. Kajian menunjukkan potensi keberkesanan pembelajaran rakan
sebaya sebagai salah satu kaedah meningkatkan minat dan prestasi pelajar
berpencapaian rendah.

2. Ubah pendekatan pengajaran - dalam hal ini guru perlu memainkan peranan
untuk memastikan pelajar berasa dihargai, tiada tekanan dan mereka mampu belajar

4
 Penelitian Sains Sosial Oktober 2022

dalam suasana yang menyeronokkan. Sehubungan itu, guru juga diharapkan dapat
berkomunikasi dengan pelajar selain menggunakan maklum balas daripada pelajar
dan pihak lain untuk menilai dan menambah baik corak pengajaran. Ini membantu
dalam mewujudkan keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran.

3. Guru boleh mendidik pelajar dengan membahagikan mereka kepada beberapa

kumpulan dengan menyediakan tugasan untuk menyelesaikan masalah atau
meminta pelajar menulis dan membincangkan isi kandungan mengenai topik
tertentu. Galakkan pelajar untuk memberikan pandangan dalam kelas melalui soalan
aneka pilihan berdasarkan kandungan pelajaran yang penting. Pendekatan
berorientasikan pembelajaran berdasarkan peringkat mudah, kemudian maju ke
peringkat yang lebih terperinci.

Teknik pembelajaran aktif ini tidak menggantikan pendekatan pengajaran tradisional.

Sebaliknya, untuk menambah baik pendekatan untuk mewujudkan kepelbagaian dan
perubahan berdasarkan tahap kebolehan dalam diri pelajar.

4. Sokongan pembelajaran (buddy support) - prestasi pelajar yang berubah dari

semasa ke semasa menjadi kekangan kepada pelaksanaan pelbagai peringkat
akademik dalam kelas yang sama. Pelaksanaan 'buddy support' atau sokongan rakan
sebaya perlu diwujudkan melalui pelajar yang berkebolehan dan cemerlang dalam
akademik bagi membimbing rakan yang lemah. Kepelbagaian budaya belajar juga
akan mempengaruhi antara satu sama lain. Contohnya budaya rajin membaca,
mengulang kaji, sentiasa bertanya soalan, berani tampil di hadapan kelas dan
menjawab soalan (Mohd Syaubari, 2022).

Latihan Intensif Melaksanakan PBS

Pemansuhan Pentaksiran Tingkatan Tiga (PT3) adalah langkah berani Kementerian
Pendidikan (KPM) kerana dalam tempoh dua tahun, kementerian memansuhkan dua
peperiksaan besar. Proses ini boleh diklasifikasikan sebagai usaha pendidikan negara
yang beralih daripada budaya pembelajaran yang berorientasikan peperiksaan
kepada penilaian yang lebih holistik terhadap bakat dan kemahiran pelajar. Tindakan
serupa turut diambil Indonesia menerusi pemansuhan peperiksaan kebangsaan
(PBB) yang digantikan dengan sistem penilaian baharu bagi menjamin penilaian
pelajar yang lebih holistik termasuk pencapaian luar kurikulum. Singapura berbeza,
yang menghapuskan peperiksaan pertengahan tahun untuk semua sekolah rendah
dan menengah menjelang tahun depan. Fleksibiliti diberikan kepada sekolah untuk
membuat peralihan berperingkat kepada kurikulum baharu. Secara asasnya,
tindakan ini dapat mengubah budaya berfikir daripada pembelajaran berorientasikan
peperiksaan kepada pembelajaran yang lebih menyeluruh, dinamik dan holistik,
selaras dengan Falsafah Pendidikan Kebangsaan (FPK). Kerana itu, pelaksanaan
Pentaksiran Berasaskan Sekolah (PBS) lebih holistik dan menyeluruh kerana
merangkumi Pentaksiran Bilik Darjah (PBD), Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan
Kokurikulum (PAJSK) dan Pentaksiran Psikometrik (PPsi).

Kepelbagaian potensi, bakat dan kebolehan pelajar akan diraikan, contohnya individu
yang mempunyai daya kreativiti yang tinggi boleh diasah untuk menyertai
pertandingan inovasi, manakala pelajar yang mahir mencipta karya boleh
diketengahkan untuk pertandingan seni. Fokus pembelajaran di sekolah juga akan
berubah daripada mempelajari format menjawab soalan dan persediaan peperiksaan
kepada penghayatan kandungan pembelajaran itu sendiri. Budaya menghafal buku
teks dan jawapan boleh ditinggalkan. Walaupun PT3 telah dimansuhkan, sistem

5
 Penelitian Sains Sosial Oktober 2022

penilaian masih berjalan, tetapi dengan kaedah penilaian yang lebih pelbagai dan
fleksibiliti. Namun, di sebalik kelebihan PBS, beberapa perkara perlu diperbaiki bagi
memastikan objektifnya dapat dicapai. Pertama, pemantapan latihan pengurusan
PBS untuk guru. Keputusan pelaksanaan PBS dan pemansuhan PT3 dijadualkan pada
September ini, tempoh pemakluman terlalu singkat dan menyebabkan guru tidak
dapat membuat persediaan secukupnya untuk mengubah rancangan pembelajaran.

Guru juga perlu melakukan tugas perkeranian yang mengganggu tumpuan guru.
KPM perlu memandang serius isu beban tugas guru dan menyediakan pembantu
guru untuk pentaksiran PBS bagi kelas besar dan staf sokongan untuk tugasan selain
daripada mengajar, manakala sistem pengurusan markah dalam talian perlu
ditambah baik. Lebih mendukacitakan, apabila guru-guru didesak untuk menyiapkan
langkah-langkah pembelajaran, selain melaksanakan pelbagai bentuk penilaian
kepada pelajar. Had masa merupakan antara kekangan utama guru dalam
menjalankan aktiviti kreatif dan inovatif. Berbanding Hong Kong dan Finland yang
turut menjalankan PBS, negara itu memberi kebebasan kepada guru untuk
menentukan kurikulum mereka sendiri bersesuaian dengan pentaksiran yang
dijalankan. Malaysia masih belum bersedia untuk memberi kebebasan sepenuhnya,
namun langkah pembelajaran perlu disemak semula oleh Kementerian Pendidikan
dan Kebudayaan agar lebih selaras dengan keperluan pentaksiran PBS (Muhammad
Danial, 2022).

Pemahaman masyarakat khususnya ibu bapa tentang PBS juga perlu diperkasakan.
Sebagai pemegang kepentingan utama sistem pendidikan negara, sokongan dan
bantuan mereka adalah penting dalam memastikan kelancaran pelaksanaan PBS.
Oleh itu, PBS jika dilaksanakan dengan betul, dapat menyediakan pelajar
menghadapi masa depan yang tidak menentu melalui penilaian yang lebih holistik
dan tidak terikat dengan skema jawapan dengan pelajar mampu menjadi lebih
kreatif, inovatif, dan memahami keupayaan diri.

Kesimpulan
Alternatif kepada pembelajaran dalam talian dan penilaian luar talian berdasarkan
KPM ialah penilaian kendiri. Penilaian kendiri melibatkan pelajar mengulas hasil kerja
atau prestasi mereka sendiri menggunakan borang penilaian kendiri. Penilaian
kendiri juga boleh dilakukan oleh rakan sebaya, dikenali sebagai penilaian rakan
sebaya. Penilaian rakan sebaya dinilai menggunakan alat penilaian rakan sebaya.
Guru juga boleh meminta pelajar membuat peta konsep, dan merujuk kepada
kriteria tertentu untuk menilai hasil kerja mereka sendiri. Penilaian kendiri dan rakan
sebaya boleh meningkatkan kawal selia kendiri dan pencapaian pelajar. Penilaian
rakan sebaya boleh digunakan sebagai kaedah penilaian alternatif kepada penilaian
formatif. Penilaian alternatif untuk pembelajaran dalam talian ialah peperiksaan atau
ujian dalam talian menggunakan Bilik Darjah Google dan ePortfolio. Guru juga boleh
melibatkan diri dalam pembelajaran berasaskan projek. Terdapat tujuh panduan
pelaksanaan untuk pembelajaran berasaskan projek berdasarkan Buku Panduan
Persekolahan di Rumah. Latihan pentaksiran PBS yang lebih intensif perlu dijalankan
oleh Kementerian Pendidikan, Jabatan Pendidikan Negeri (JPN) dan Pejabat
Pendidikan Daerah (PPD) dalam masa terdekat bagi menyediakan guru dengan
penguasaan, pengetahuan dan kemahiran yang mencukupi. Kegagalan menyediakan
latihan ini menyebabkan guru tidak bersedia dan tidak yakin untuk mengaplikasikan
PBS dalam latihan mengajar, sebaliknya kekal dengan amalan pengajaran semasa
yang lebih selesa daripada bertukar kepada elemen baharu. Beban tugas guru juga
perlu diambil kira kerana mereka bertanggungjawab terhadap hampir 40 orang

6
 Penelitian Sains Sosial Oktober 2022

murid dalam satu kelas apabila bilangan itu terlalu ramai, sekali gus menjejaskan
keberkesanan pelaksanaan PBS kerana proses pentaksiran adalah individu,
berbanding pentaksiran pukal.

Rujukan:
Abdul Halim Abdullah dan Zuraini Marion. (2021). Guru Perlu Kreatif Dalam Menilai
Pelajar dalam Norma Baharu. Skudai: Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan,
Universiti Teknologi Malaysia (UTM).

Mohd Syaubari Othman. (2022). Tahap Kecerdasan Berbeza Meningkatkan Motivasi

Pembelajaran. Tanjung Malim: Universiti Pendidikan Sultan Idris.

Muhammad Danial Mohamed Farook. (2022). Kurangkan Beban Tugas Guru, Beri
Latihan Intensif Melaksanakan Pbs. Kuala Lumpur: Universiti Teknologi MARA
(UiTM).