სარჩევი

რა არის კლიმატის ცვლილება? .............................................................................................................. 3

რა იწვევს კლიმატის ცვლილებას? ......................................................................................................... 6
რა არის სითბურის ეფექტი? .................................................................................................................... 7
კლიმატის ცვლილება დედამიწაზე ....................................................................................................... 9
1) საშუალო ტემპერატურა იმატებს ................................................................................................... 9
2) ყინულის საფარი დნება, ოკეანის დონე იზრდება...................................................................... 9
3)იცვლება მეტეოროლოგიური პირობები ..................................................................................... 10
4)ტყეები და ფაუნა ნადგურდება ..................................................................................................... 10
5)ჩნდება ახალ-ახალი დაავადებები და საზოგადოებრივი კეთილდღეობა საფრთხის ქვეშ
დგება ..................................................................................................................................................... 10
რომელი საქმიანობიდან და სექტორებიდან ხდება სათბური აირების გაფრქვევა? ..................... 11
გლობალური დათბობის ადამიანის მიერ შექმნილი მიზეზები .................................................... 12
კლიმატის ცვლილება და ადამიანური ფაქტორები .......................................................................... 14
აღმოვფხვრათ ეს. ამისათვის საჭიროა მხოლოდ ორი რამ, სწორი დაგეგმარება და
ბუნებრივი რესურსის სწორი გამოყენება. .................................................................................. 16
გლობალური დათბობის ბუნებრივი მიზეზები................................................................................ 16
რა არის კლიმატის ცვლილების ძირითადი ნეგატიური ეფექტები? ................................................ 17
ეკონომიკური საქმიანობა .................................................................................................................. 18

ჯანმრთელობის პრობლემები........................................................................................................... 18

რესურსების დეფიციტი ..................................................................................................................... 19

დასაქმება და მიგრაცია ...................................................................................................................... 19

მდგრადობა და სამთავრობო რესურსები ....................................................................................... 20

კლიმატის ცვლილება და საქართველო .............................................................................................. 21

კლიმატის ცვლილების შედეგების დაძლევა და კვლევები ............................................................ 23
გლობალური დათბობის დადებითი მხარეები ................................................................................. 27
............................................................................................................. 27

გამოყენებული წყაროები: .................................................................................................................. 29

რა არის კლიმატის ცვლილება?

კლიმატის ცვლილება არის ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში (ძირითადად

ათწლეულების, ან დროის უფრო ვრცელ მონაკვეთში) იდენტიფიცირებადი ცვლილება, მათ
შორის, სტატისტიკური ნიშნულების ცვალებადობა. კლიმატის ცვლილება შეიძლება
გამოწვეული იყოს როგორც ბუნებრივი შიდა პროცესების, ასევე, გარე ზემოქმედებების
შედეგად. მაგ. ვულკანური ამოფრქვევებით, მზის ციკლის სიძლიერის მოდულაციებით,
ატმოსფეროს შემადგენლობისა თუ მიწათსარგებლობის ხანგრძლივი ანთროპოგენური (ანუ
ადამიანის მოქმედების შედეგად შექმნილი - ადამიანის ეკონომიკური საქმიანობა და
რესურსების ინტენსიურად მოხმარება) ზემოქმედებითა და ცვლილებით. დღეს აქტუალურ
ტერმინში "კლიმატის ცვლილება" სწორედ ანთროპოგენური კლიმატის ცვლილება
იგულისხმება.

რაც შეეხება თავად კლიმატს, ვიწრო გაგებით, კლიმატი (ანუ ჰავა) ნიშნავს „საშუალო
ამინდს“/“გასაშუალოვებულ ამინდს“, უფრო კონკრეტულად კი, სათანადო სიდიდეების (მაგ.
დედამიწის ზედაპირზე ცვლადი ელემენტები როგორიცაა ტემპერატურა, ნალექები, ქარი)
საშუალო მდგომარეობისა და ცვალებადობის სტატისტიკური აღწერა დროის გარკვეულ
პერიოდში (შეიძლება იყოს თვეები, წლები, საუკუნეები და ა.შ.). მაგალითისთვის, ამინდი თუ
არის კონკრეტულ დროსა და ადგილზე ტემპერატურა, ნალექიანობა, ტენიანობა, ქარი და სხვა
ატმოსფერული მოვლენების იმწუთიერი მაჩვენებელი. კლიმატი არის შედარებით
გრძელვადიან პერიოდში ამ ელემენტების საშუალო მონაცემები. მსოფლიო
მეტეოროლოგიური ორგანიზაციის (WMO) განსაზღვრების თანახმად, კლასიკური პერიოდი
შეადგენს 30 წელს. რაც შეეხება ფართო გაგებას, კლიმატი (ანუ ჰავა) ნიშნავს კლიმატური
სისტემის მდგომარეობას მისი სტატისტიკური აღწერილობის ჩათვლით.

გაეროს კლიმატის ცვლილების შესახებ ჩარჩო კონვენციის (UNFCCC) მუხლი 1 (2) კლიმატის
ცვლილებას განმარტავს, როგორც „კლიმატის შეცვლას“, რომელიც პირდაპირ ან არაპირდაპირ
განპირობებულია ატმოსფეროს გლობალური შემადგენლობის ცვლილების გამომწვევი
ადამიანის საქმიანობით და რომელიც აძლიერებს დროის შედარებადი პერიოდების
განმავლობაში დაკვირვებულ კლიმატის ბუნებრივ ცვალობადობას. ამრიგად, კლიმატის
ცვლილების ჩარჩო კონვენცია გარკვეულად ასხვავებს “კლიმატის ცვლილებას” “კლიმატის
ცვალებადობისგან”, რომელთაგან პირველი დაკავშირებულია ადამიანის საქმიანობის
შედეგად შეცვლილ ატმოსფეროს შემადგენლობასთან, ხოლო მეორე გამოწვეულია ბუნებრივი
მიზეზებით.

რაც შეეხება კლიმატურ სისტემას, იგი წარმოადგენს მეტად რთულ კომპლექსურ სისტემას,
რომელიც შეიცავს 5 ძირითად კომპონენტს: ატმოსფეროს, ჰიდროსფეროს, კრიოსფეროს,
ხმელეთის ზედაპირსა და ბიოსფეროს, აგრეთვე მათ შორის ურთიერთქმედებას. კლიმატური
სისტემა ვითარდება დროში თავისი შიდა დინამიკის გავლენით და გარე ძალების
ზემოქმედებით, როგორიცაა ვულკანური ამოფრქვევები, მზის გამოსხივების ვარიაციები და
ადამიანის საქმიანობით გამოწვეული ზეწოლა, რაც დაკავშირებულია ატმოსფეროს
შემადგენლობის შეცვლასთან.

მიუხედავად იმისა, რომ დედამიწის კლიმატი იცვლებოდა მთელი მისი ისტორიის

განმავლობაში, მიმდინარე დათბობა ხდება ისეთი ტემპით, რომელიც არ ყოფილა ბოლო 10000
წლის განმავლობაში.

კლიმატის ცვლილების მთავრობათაშორისი პანელის (IPCC) მიხედვით, „მას შემდეგ, რაც

სისტემატური სამეცნიერო შეფასებები დაიწყო 1970-იან წლებში, ადამიანის აქტივობის
გავლენა კლიმატის სისტემის დათბობაზე თეორიიდან დადგენილ ფაქტამდე გადაიზარდა“.

ბუნებრივი წყაროებიდან (როგორიცაა ყინულის ბირთვები, კლდეები და ხეების რგოლები) და

თანამედროვე აღჭურვილობისგან (როგორიცაა თანამგზავრები და ინსტრუმენტები)
მიღებული სამეცნიერო ინფორმაცია, ყველა აჩვენებს ცვალებადი კლიმატის ნიშნებს.

გლობალური ტემპერატურის აწევიდან დაწყებული ყინულის ფურცლების დნობამდე,

პლანეტის დათბობის მტკიცებულებები მრავლადაა.

თანხმდებიან მეცნიერები კლიმატის ცვლილებაზე?

დედამიწის ორბიტაზე მოძრავი თანამგზავრები და ახალი ტექნოლოგიები დაეხმარა

მეცნიერებს დიდი სურათის დანახვაში, შეაგროვეს სხვადასხვა სახის ინფორმაცია ჩვენი
პლანეტისა და მისი კლიმატის შესახებ მთელ მსოფლიოში. მრავალი წლის განმავლობაში
შეგროვებული ეს მონაცემები ავლენს ცვალებადი კლიმატის ნიშნებსა და ნიმუშებს.

მეცნიერებმა მე-19 საუკუნის შუა ხანებში აჩვენეს ნახშირორჟანგისა და სხვა აირების სითბოს
დამჭერი ბუნება.2 NASA-ს მრავალი სამეცნიერო ინსტრუმენტი იყენებს ჩვენი კლიმატის
შესასწავლად, ფოკუსირებულია იმაზე, თუ როგორ მოქმედებს ეს აირები ატმოსფეროში
ინფრაწითელი გამოსხივების მოძრაობაზე. ამ გაზების ზრდის გაზომილი ზემოქმედებიდან
გამომდინარე, ეჭვგარეშეა, რომ სათბურის გაზების დონის გაზრდილი დონე ათბობს
დედამიწას საპასუხოდ.

გრენლანდიის, ანტარქტიდისა და ტროპიკული მთის მყინვარებიდან ამოღებული ყინულის

ბირთვები აჩვენებს, რომ დედამიწის კლიმატი რეაგირებს სათბურის გაზების დონის
ცვლილებებზე. უძველესი მტკიცებულებები ასევე გვხვდება ხეების რგოლებში, ოკეანის
ნალექებში, მარჯნის რიფებში და დანალექი ქანების ფენებში. ეს უძველესი, ანუ
პალეოკლიმატის მტკიცებულება ცხადყოფს, რომ მიმდინარე დათბობა დაახლოებით 10-ჯერ
უფრო სწრაფად ხდება, ვიდრე გამყინვარების შემდეგ დათბობის საშუალო სიჩქარე.
ნახშირორჟანგი ადამიანის საქმიანობიდან დაახლოებით 250-ჯერ უფრო სწრაფად იზრდება,
ვიდრე ბუნებრივი წყაროებიდან ბოლო გამყინვარების პერიოდის შემდეგ.

წიაღისეული საწვავის დაწვა წარმოქმნის სათბურის გაზების გამონაბოლქვს, რომელიც

მოქმედებს როგორც საბანი, რომელიც შემოხვეულია დედამიწაზე, აკავებს მზის სითბოს და
ზრდის ტემპერატურას.
 სათბურის გაზების ემისიების მაგალითები, რომლებიც იწვევენ კლიმატის ცვლილებას,
მოიცავს ნახშირორჟანგს და მეთანს. ისინი წარმოიქმნება მანქანის მართვისთვის ბენზინის ან,
მაგალითად, შენობის გასათბობად ნახშირის გამოყენებით. მიწისა და ტყეების გასუფთავებამ
ასევე შეიძლება გამოუშვას ნახშირორჟანგი. ნაგვის ნაგავსაყრელები მეთანის ემისიების
ძირითადი წყაროა. ენერგეტიკა, მრეწველობა, ტრანსპორტი, შენობები, სოფლის მეურნეობა და
მიწათსარგებლობა ძირითად ემიტენტებს შორისაა.

ემისიები კვლავ იზრდება. შედეგად, დედამიწა ახლა დაახლოებით 1,1°C-ით უფრო თბილია,
ვიდრე 1800-იანი წლების ბოლოს იყო. ბოლო ათწლეული (2011-2020) ყველაზე თბილი იყო.

ბევრი ფიქრობს, რომ კლიმატის ცვლილება ძირითადად თბილ ტემპერატურას ნიშნავს.

მაგრამ ტემპერატურის მატება მხოლოდ დასაწყისია. იმის გამო, რომ დედამიწა არის სისტემა,
სადაც ყველაფერი დაკავშირებულია, ცვლილებებმა ერთ სფეროში შეიძლება გავლენა
მოახდინოს ყველა დანარჩენზე.

კლიმატის ცვლილების შედეგები ახლა მოიცავს, ინტენსიურ გვალვებს, წყლის დეფიციტს,

ძლიერ ხანძრებს, ზღვის დონის აწევას, წყალდიდობას, პოლარული ყინულის დნობას,
კატასტროფულ შტორმებს და ბიომრავალფეროვნების შემცირებას.

კლიმატის ცვლილებამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს ჩვენს ჯანმრთელობაზე, საკვების

მოყვანის უნარზე, საცხოვრებელზე, უსაფრთხოებაზე და მუშაობაზე. ზოგიერთი ჩვენგანი
უკვე უფრო დაუცველია კლიმატის ზემოქმედების მიმართ, მაგალითად, ადამიანები,
რომლებიც ცხოვრობენ პატარა კუნძულოვან ქვეყნებში და სხვა განვითარებად ქვეყნებში.
პირობები, როგორიცაა ზღვის დონის აწევა და მარილიანი წყლის შეღწევა, მიიღწევა იმ
დონემდე, რომ მთელ თემებს მოუწიათ გადაადგილება, ხოლო გაჭიანურებული გვალვები
ხალხს შიმშილის საფრთხის წინაშე აყენებს. სამომავლოდ მოსალოდნელია „კლიმატის
ლტოლვილების“ რიცხვის გაზრდა.

გაეროს მოხსენებების სერიაში ათასობით მეცნიერი და მთავრობის მიმომხილველი

შეთანხმდნენ, რომ გლობალური ტემპერატურის აწევის შეზღუდვა არაუმეტეს 1,5°C-მდე
დაგვეხმარება თავიდან ავიცილოთ კლიმატის ყველაზე ცუდი ზემოქმედება და
შევინარჩუნოთ სასიცოცხლო კლიმატი. მიუხედავად ამისა, მიმდინარე ეროვნული კლიმატის
გეგმებზე დაყრდნობით, პროგნოზირებულია, რომ გლობალური დათბობა საუკუნის ბოლოს
მიაღწევს დაახლოებით 3,2 °C-ს.

გამონაბოლქვი, რომელიც იწვევს კლიმატის ცვლილებას, მოდის მსოფლიოს ყველა კუთხიდან

და გავლენას ახდენს ყველას, მაგრამ ზოგიერთი ქვეყანა აწარმოებს ბევრად მეტს, ვიდრე
სხვები. 100 ყველაზე ნაკლებად ემისიების ქვეყანა წარმოქმნის მთლიანი ემისიების 3
პროცენტს. ყველაზე დიდი გამონაბოლქვის მქონე 10 ქვეყანა წვლილი შეაქვს 68 პროცენტს.
ყველამ უნდა მიიღოს კლიმატის ზომები, მაგრამ ადამიანებს და ქვეყნებს, რომლებიც უფრო
მეტ პრობლემას ქმნიან, უფრო დიდი პასუხისმგებლობა ეკისრებათ პირველ რიგში
იმოქმედონ.
რა იწვევს კლიმატის ცვლილებას?

კლიმატის ცვლილებას იწვევს სათბურის აირების გაფრქვევა (ემისიები) და, შესაბამისად,

სათბურის აირების კონცენტრაციების ზრდა ატმოსფეროში, რაც ხელს უშლის დედამიწის
ზედაპირიდან სითბოს არეკვლას და აძლიერებს „სათბურის ეფექტს“. ზოგადად, სწორედ
სათბურის ეფექტის დამსახურებაა დედამიწაზე სიცოცხლის ამ ფორმითა და ხანგრძლივობით
არსებობა. მაგალითისთვის, არასაკმარისი სათბურის ეფექტი არის პლანეტა მარსზე,
რომელსაც აქვს ძალიან თხელი ატმოსფერო, თითქმის მთლიანად CO2-ის შემადგენლობით.
შესაბამისად, მარსს აქვს, ძირითადად, ყინულოვანი ზედაპირი და სიცოცხლის ნიშნის გარეშე.
მარსისგან განსხვავებული შემთხვევაა ვენერაზე, სადაც ატმოსფერო არის დედამიწის
ატმოსფეროზე გაცილებით სქელი, ასევე, 154,000-ჯერ მეტი CO2-ით, შესაბამისად, ვენერაზე
არის ძალიან ცხელი ზედაპირი და, ზოგადად, უმართავი სათბურის ეფექტი.

ინდუსტრიული რევოლუციიდან მოყოლებული ადამიანის საქმიანობის შედეგად

უპრეცენდენტო რაოდენობის სათბურის აირების გაფრქვევა ხდება ატმოსფეროში,
შესაბამისად, იზრდება მათი კონცენტრაცია, იცვლება ატმოსფეროს შემადგენლობა და
ძლიერდება „სათბურის ეფექტი“ მე-20 საუკუნის შუა პერიოდის შემდეგ ცვლილებების ტემპი
უპრეცედენტოა ათასწლეულების მანძილზე. დედამიწის კლიმატი ისტორიის მანძილზე
იცვლებოდა. მხოლოდ ბოლო 800000 წლის განმავლობაში იყო გამყინვარების და თბილი
პერიოდის რვა ციკლი, ბოლო გამყინვარების პერიოდის დასასრული დაახლოებით 11700
წლის წინ აღნიშნავს თანამედროვე კლიმატის ეპოქის - და კაცობრიობის ცივილიზაციის
დასაწყისს. ამ კლიმატის ცვლილებების უმეტესობა მიეკუთვნება დედამიწის ორბიტის ძალიან
მცირე ვარიაციებს, რაც ცვლის მზის ენერგიის რაოდენობას, რომელსაც ჩვენი პლანეტა იღებს.

ამჟამინდელი დათბობის ტენდენცია განსხვავებულია, რადგან ის აშკარად არის ადამიანის

საქმიანობის შედეგი 1800-იანი წლების შუა პერიოდიდან და მიმდინარეობს ისეთი ტემპით,
რომელიც არ ჩანს ბოლო ათასწლეულების განმავლობაში.1 უდაოა, რომ ადამიანის აქტივობამ
წარმოქმნა ატმოსფერული აირები, რომლებიც უფრო მეტს იკავებენ. მზის ენერგიის
დედამიწის სისტემაში. ამ დამატებითმა ენერგიამ გაათბო ატმოსფერო, ოკეანე და ხმელეთი და
მოხდა ფართო და სწრაფი ცვლილებები ატმოსფეროში, ოკეანეში, კრიოსფეროში და
ბიოსფეროში.
(იხ. NASA1-ს გრაფიკი ათასწლეულების განმავლობაში ატმოსფეროში CO2-ის რაოდენობას
შესახებ).

რა არის სითბურის ეფექტი?

სათბურის ეფექტი არის პროცესი, რომლითაც ხდება ატმოსფეროში სათბურის აირების მიერ,
დედამიწიდან არეკლილი მზის ინფრაწითელი რადიაციის (გამოსხივების) ნაწილის
შთანთქმა/დაჭერა, მათი კვლავ გამოსხივება, დედამიწის ზედაპირის გათბობა და სითბოს
შენარჩუნება. ამრიგად, სათბურის აირები აკავებენ სითბოს “დედამიწის ზედაპირი-
ტროპოსფერო” სისტემაში. სათბურის ეფექტზე ადამიანის ზემოქმედების გამო
ლიტერატურაში განასხვავებენ „ბუნებრივ სათბურის ეფექტს“ და „გაძლიერებულ სათბურის
ეფექტს“.

1
ნასა (ინგლ. NASA - National Aeronautics and Space Administration) — აერონავტიკის და კოსმოსური
სივრცის კვლევის ეროვნული სამმართველო აშშ-ში. დაარსდა 1958 წლის 29 ივლისს.
რატომ ჭარბობს მკვეთრი ფერები განვითარებადი ქვეყნების კონტურებზე, მაშინ, როდესაც
კლიმატის ცვლილებაში მათ ყველაზე ნაკლები წვლილი შეიტანეს?

ერთ-ერთი ახალი კვლევის მიხედვით, უახლოეს მომავალში ღარიბი ქვეყნები გარდა

ტემპერატურის მატებისა, კლიმატის ცვლილების სხვა შედეგების წინაშეც აღმოჩნდებიან.
კერძოდ, ტემპერატურის მატება ეკვატორის მიმდებარე ტერიტორიებზე გამოიწვევს ნიადაგის
გამოშრობასა და გამოფიტვას, რაც ფაქტობრივად მოსპობს ნიადაგის უნარს, გაუმკლავდეს
ტემპერატურის ცვლილებას. ეს პრობლემა განსაკუთრებით თვალშისაცემი იქნება ამაზონის
ჯუნგლებში. აქედან გამომდინარე, მდიდარი სახელმწიფოები, რომლებიც, ძირითადად,
მდებარეობს ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში, ნაკლებად დადგებიან ნიადაგის ტენიანობის
შემცირების წინაშე. უფრო მეტიც, ეკვატორისგან მოშორებით, ისინი ყველაზე ნაკლებად
იგრძნობენ ტემპერატურულ რყევებს სხვა ქვეყნებთან შედარებით. პარადოქსია, რომ
კლიმატის ცვლილებაზე ისტორიულად პასუხისმგებელი სახელმწიფოები ყველაზე ნაკლებად
მოიმკიან თავიანთი საქმიანობის შედეგებს.
კლიმატის ცვლილება დედამიწაზე
2019 წელს მსოფლიო ეკონომიკურ ფორუმზე, გლობალური რისკების შეფასებისას, კლიმატის
გლობალური ცვლილება, კიბერუსაფრთხოებასა და ტერორიზმთან ერთად, დასახელდა
თანამედროვე მსოფლიოს უმთავრეს გამოწვევად. კლიმატის გლობალური ცვლილება
წარმოადგენს საშუალო გლობალური ტემპერატურის ზრდას. კვლევები ადასტურებს, რომ
დედამიწის კლიმატი შეიცვალა და დიდი ალბათობით, ეს გამოწვეულია სათბურის აირების
კონცენტრაციის მატებით ატმოსფეროს ქვედა ფენებში, რომელიც მეტწილად წიაღისეული
საწვავის ინტენსიურ მოხმარებას უკავშირდება.

მართალია, კლიმატი პლანეტაზე მუდმივად იცვლებოდა, თუმცა ბოლო 150 წლის

განმავლობაში მეტად შესამჩნევი გახდა. ახლა მსურს ვისაუბრო 5 საკითხზე, რომელზეც
კლიმატი ყველაზე დიდ გავლენას ახდენს.

1) საშუალო ტემპერატურა იმატებს

"დედამიწაზე ზაფხული ადამიანებისთვის აუტანლად ცხელი შეიძლება გახდეს", — ასეთი
განცხადება გააკეთეს მკვლევრებმა, როდესაც აღმოჩნდა, რომ 2019 წელი წინა ათწლეულის
ყველაზე ცხელი წელიწადი იყო. ნავარაუდევია, რომ 2100 წლისათვის საშუალო ტემპერატურა
3,2 გრადუსი ცელსიუსით მოიმატებს, რაც 1,2 მილიარდ ადამიანზე მოახდენს გავლენას. ეს
დღევანდელ რიცხვზე ოთხჯერ მეტია. ამასთან, ამ შემთხვევაში, ღია სივრცეში მუშაობა
დღისით, სავარაუდოდ, შეუძლებელი გახდება. მეცნიერ ჯეინ ბოლდვინის შეფასებით,
სითბური ტალღების სიხშირე გაიზრდება, რის გამოც ადამიანის ორგანიზმს მათი მავნე
ზემოქმედებისგან აღდგენა გაუჭირდება.

სათბურის გაზების კონცენტრაციის მატებასთან ერთად იზრდება გლობალური ზედაპირის

ტემპერატურაც. ბოლო ათწლეული, 2011-2020 წელი, ყველაზე თბილია. 1980-იანი წლებიდან
ყოველი ათწლეული უფრო თბილი იყო, ვიდრე წინა. თითქმის ყველა ხმელეთზე უფრო
ცხელი დღეები და სიცხის ტალღებია. მაღალი ტემპერატურა ზრდის სიცხესთან
დაკავშირებულ დაავადებებს და ართულებს გარეთ მუშაობას. ტყის ხანძრები უფრო ადვილად
იწყება და უფრო სწრაფად ვრცელდება, როდესაც უფრო ცხელია. არქტიკაში ტემპერატურა
ორჯერ უფრო სწრაფად გაიზარდა, ვიდრე გლობალური საშუალო ტემპერატურა.

2) ყინულის საფარი დნება, ოკეანის დონე იზრდება

საშუალო ტემპერატურის მატების პირდაპირპროპორციულად დედამიწაზე ყინულის
საფარის დნობის სიჩქარეც იზრდება. შესაბამისად, ოკეანის დონეც, ყოველწლიურად,
დაახლოებით, 0,32 სანტიმეტრით იმატებს. ერთი შეხედვით დონის უმნიშვნელო მატების
გამომწვევი მიზეზი დედამიწის ყინულოვანი საფარის დნობაა, შედეგი კი — გახშირებული
დატბორვები და ეკოსისტემის ცვლილება. მსოფლიოში 400 მილიონი ადამიანი ზღვის დონეზე
დაბლა ცხოვრობს, რაც პირდაპირ მიანიშნებს იმ საფრთხის მასშტაბურობაზე, რომელსაც
კლიმატის ცვლილების შედეგად ყინულის დნობა უქადის პლანეტას.
3)იცვლება მეტეოროლოგიური პირობები
რაც უფრო ცხელა დედამიწაზე, მით მეტად ტენიანი ხდება ჰაერი. დამთბარ ატმოსფეროში
უფრო მეტი წყალიც ორთქლდება ოკეანეებიდან, რის გამოც ნალექების რაოდენობა

ყოველწლიურად იცვლება. ბოლო 100 წლის განმავლობაში მსოფლიოში ნალექიანობის

საშუალო რაოდენობამ 2 პროცენტით მოიმატა. ცხადია, ეს ცვლილებები რეგიონების
მიხედვით განსხვავდება. შესაბამისად, იცვლება კლიმატი, ზიანი ადგება ეკოსისტემას.
მაღალი ნალექიანობა უჩვეულოა, როგორც ადგილზე მობინადრე ფაუნის
წარმომადგენლებისთვის, ასევე ფლორისთვის.

4)ტყეები და ფაუნა ნადგურდება

ორიოდე წლის წინ მსოფლიო მასშტაბურმა ტყის ხანძრებმა მოიცვა. "დედამიწის ფილტვებად"
წოდებულ ამაზონის რეგიონში 900 ათას ჰექტარზე მეტი ტყის ფართობი განადგურდა.
ბუნებრივ კატასტროფას 2,3 მილიონი ცხოველის სიცოცხლე შეეწირა, რაც ადგილზე
მობინადრე ფაუნის პოპულაციის თითქმის 8 პროცენტს შეადგენდა. ამავე პერიოდში,
ავსტრალიაში ხანძრების შედეგად დაიწვა 18 მილიონი ჰექტარი ფართობი, დაიხოცა ან
დაშავდა 3 მილიარდი ცხოველი. იყო ადამიანური მსხვერპლიც: დაახლოებით, 500-მდე
ადამიანი დაიღუპა, მათი უმრავლესობა — არაპირდაპირი გზით (კვამლით).

კლიმატის ცვლილება საფრთხეს უქმნის სახეობების გადარჩენას ხმელეთზე და ოკეანეში. ეს

რისკები იზრდება ტემპერატურის მატებასთან ერთად. კლიმატის ცვლილებით
გამწვავებული, მსოფლიო კარგავს სახეობებს 1000-ჯერ მეტი სიჩქარით, ვიდრე ნებისმიერ
სხვა დროს კაცობრიობის ისტორიაში. ერთი მილიონი სახეობა გადაშენების საფრთხის
წინაშეა მომდევნო რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში. ტყის ხანძრები, ექსტრემალური
ამინდი და ინვაზიური მავნებლები და დაავადებები კლიმატის ცვლილებასთან
დაკავშირებული მრავალი საფრთხეა. ზოგიერთი სახეობა შეძლებს გადაადგილებას და
გადარჩენას, ზოგი კი არა.

5)ჩნდება ახალ-ახალი დაავადებები და საზოგადოებრივი კეთილდღეობა საფრთხის ქვეშ

დგება
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, გასულ ათწლეულში სითბურმა
ტალღებმა 150 ათასი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. ამასთან, დამთბარ ატმოსფეროში
ხელსაყრელი პირობები შეიქმნა დაავადებების გადამტანი მწერებისათვის, რის გამოც
საგრძნობლად იმატა მალარიისა და ტროპიკული ციების შემთხვევებმა.

ეს ის მცირე ჩამონათვალია იმ პრობლემებისა, რომელიც შეიძლება გამოიწვიოს კლიმატის

ცვლილებამ. სამწუხაროდ ამ შედეგებამდე დიდი დრო არ დაგვრჩენია, თუ არ ვიმოქმედებთ.

გლობალური დათბობის რამდენიმე მიზეზი არსებობს, რაც უარყოფითად მოქმედებს

ადამიანებზე, მცენარეებზე და ცხოველებზე. ეს მიზეზები შეიძლება იყოს ბუნებრივი ან
ადამიანის საქმიანობის შედეგი. პრობლემების დასაძლევად ძალიან მნიშვნელოვანია
გლობალური დათბობის უარყოფითი ზემოქმედების გაგება.

კლიმატის ცვლილება ზრდის ფაქტორებს, რომლებიც აყენებენ და აკავებენ ადამიანებს

სიღარიბეში. წყალდიდობამ შესაძლოა წაიღოს ურბანული ღარიბები, გაანადგუროს სახლები
და საარსებო წყაროები. სიცხემ შეიძლება გაართულოს გარე სამუშაოებზე მუშაობა. წყლის
დეფიციტმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს ნათესებზე. გასული ათწლეულის განმავლობაში
(2010–2019) ამინდის ფაქტორებმა ყოველწლიურად საშუალოდ 23.1 მილიონი ადამიანი
გადაასახლეს, რაც სიღარიბის მიმართ ბევრად უფრო დაუცველს ტოვებს. ლტოლვილთა
უმეტესობა მოდის ქვეყნებიდან, რომლებიც ყველაზე დაუცველი და ნაკლებად მზად არიან
ადაპტირდნენ კლიმატის ცვლილების ზემოქმედებასთან.

გლობალური დათბობის მიზეზები შეიძლება ორ ძირითად ნაწილად დაიყოს: ადამიანის მიერ

მიყენებული ზიანი და ბუნებრივი კატასტროფები.

რომელი საქმიანობიდან და სექტორებიდან ხდება

სათბური აირების გაფრქვევა?
- ენერგეტიკა, რომელიც მოიცავს არა მხოლოდ ენერგიის წარმოების და გადაცემის სექტორს,
არამედ ტრანსპორტის მიერ ენერგიის მოხმარებასაც. ასევე, კომერციული და საცხოვრებელი
შენობების მიერ ენერგიის მოხმარებას, ბოლო მომხმარებლის მიერ ენერგიის მოხმარებას და
ა.შ.

- ინდუსტრიული (სამრეწველო) პროცესები, რომელიც მოიცავს მინერალური პროდუქტებს,

ქიმიური მრეწველობას, ლითონის წარმოებას და ა.შ.

- ნარჩენების მართვა, რომელიც მოიცავს მყარი ნარჩენების ნაგავსაყრელებზე განთავსებას,

ნარჩენების წვას, ჩამდინარე წყლების (კანალიზაცია/წყალანირება) გაწმენდას და ა.შ.

- სოფლის მეურნეობა, რომელიც მოიცავს, ძირითადად, ნაწლავურ ფერმენტაციას მცოხნავი

ან/და მსხვილფეხა ცხოველებიდან, ნაკელის მართვას, სასოფლო-სამეურნეო ნიადაგებს,
სასოფლო-სამეურნეო ნარჩენის ველად წვას და ა.შ.

- სატყეო და მიწათსარგებლობა, მოიცავს როგორც ტყის ბიომასად გარდაქმნას და

ტერიტორიების სტატუსის ცვლილებას (მაგ. სატყეო ტერიტორიის გადაკეთება
საძოვრად),ასევე, აქვს CO2 შთანთქმის უნარი.

გლობალური დათბობის ადამიანის მიერ შექმნილი მიზეზები

ტყეების გაჩეხვა

მცენარეები ჟანგბადის მთავარი წყაროა. ისინი იღებენ ნახშირორჟანგს და გამოყოფენ

ჟანგბადს, რითაც ინარჩუნებენ გარემო ბალანსს. ტყეები იწურება მრავალი საყოფაცხოვრებო
და კომერციული მიზნებისთვის. ამან გამოიწვია გარემოს დისბალანსი, რითაც გამოიწვია
გლობალური დათბობა.

სატრანსპორტო საშუალებების გამოყენება

სატრანსპორტო საშუალებების გამოყენება, თუნდაც ძალიან მცირე მანძილზე, იწვევს

სხვადასხვა აირის გამონაბოლქვს. მანქანები წვავენ წიაღისეულ საწვავს, რომელიც გამოყოფს
დიდი რაოდენობით ნახშირორჟანგს და სხვა ტოქსინებს ატმოსფეროში, რაც იწვევს
ტემპერატურის მატებას.

ტრანსპორტის როლი გლობალურ დათბობაში:

გადაადგილებას შეუცვლელი როლი აქვს საზოგადოებასა და ეკონომიკაში. ეფექტური და

ხელმისაწვდომი სატრანსპორტო სისტემა აუცილებელია მოქალაქეების ცხოვრების ხარისხისა
და პლანეტების ჯანმრთელობისთვის.თუმცა, ეს სექტორი რჩება ერთ-ერთ უდიდეს
გარემოსდაცვით გამოწვევად, რომლის წინაშეც ვდგავართ.

ფაქტობრივად, ტრანსპორტი პასუხისმგებელია წიაღისეული საწვავის წვის შედეგად

ნახშირორჟანგის (CO₂) პირდაპირი გამონაბოლქვის 24%-ზე, საერთაშორისო ენერგეტიკის
სააგენტოს (IEA) მიხედვით, ამ ემისიების სამი მეოთხედი წარმოებულია საგზაო მანქანებით.

იმის მაგივრად ,რომ სემცირდეს, ტრანსპორტიდან მიღებული ემისიების რაოდენობა კვლავ

იზრდება. მაგალითად, ევროპაში, მაშინ როცა ეკონომიკური სექტორების უმეტესობამ,
როგორიცაა ენერგიის წარმოება ან მრეწველობა შემცირდა 1990 წლიდან, ტრანსპორტის
სექტორიდან მიღებული ემისიები კვლავ იზრდებოდა.
 მიუხედავად პროგრესისა, რომელიც მიღწეულია გზებსა და ელექტრომობილებთან
მიმართებაში (2019 წელს მსოფლიოში ელექტრომობილების რაოდენობამ შვიდ მილიონს
გადააჭარბა). IEA-ს თანახმად, ეს გამოწვეულია ორი ძირითადი მიზეზით:

გაიზარდა ელექტრონული კომერცია, რომელიც საჭიროებს საავტომობილო ტრანსპორტის

შეკვეთების მიწოდებას.

ჩვენ უკვე ვიცით რა გავლენა აქვს CO₂-ს გლობალურ დათბობაზე (დამატებითი

ინფორმაციისთვის იხილეთ ეს სტატია). აუცილებელია ამ გაზების ემისიების შემცირება
კლიმატის ცვლილების შესაჩერებლად და ტემპერატურის მატების მაქსიმალურად
შეზღუდვის მიზნით.

გარდა ამისა, ტრანსპორტიც ჰაერის დაბინძურების პრობლემის ნაწილია, საშიშროება,

რომელიც ჯანმო-ს მონაცემებით ყოველწლიურად შვიდ მილიონზე მეტ ნაადრევ სიკვდილზეა
პასუხისმგებელი.

ქლოროფტორნახშირბადი

კონდიციონერებისა და მაცივრების გადაჭარბებული გამოყენებით, ადამიანები ამატებენ CFC-

ებს გარემოში, რაც გავლენას ახდენს ატმოსფერულ ოზონის შრეზე. ოზონის შრე იცავს
დედამიწის ზედაპირს მზის მავნე ულტრაიისფერი სხივებისგან. CFC-ებმა გამოიწვია ოზონის
შრის გაფუჭება, რაც გზას უქმნის ულტრაიისფერ სხივებს, რითაც ზრდის დედამიწის
ტემპერატურას.

სამრეწველო განვითარება

ინდუსტრიალიზაციის მოსვლასთან ერთად, დედამიწის ტემპერატურა სწრაფად იზრდება.

ქარხნებიდან მავნე გამონაბოლქვი ემატება დედამიწის ტემპერატურის ზრდას.

2013 წელს კლიმატის ცვლილების მთავრობათაშორისმა პანელმა განაცხადა, რომ

გლობალური ტემპერატურის ზრდა 1880-2012 წლებში იყო 0,9 გრადუსი ცელსიუსით. ზრდა
არის 1,1 გრადუსი ცელსიუსით, წინა ინდუსტრიულ საშუალო ტემპერატურასთან შედარებით.

სოფლის მეურნეობა

სხვადასხვა ფერმერული საქმიანობა წარმოქმნის ნახშირორჟანგს და მეთანს. ეს ემატება

სათბურის გაზებს ატმოსფეროში და ზრდის დედამიწის ტემპერატურას.

ჭარბი პოპულაცია

მოსახლეობის ზრდა ნიშნავს მეტ ადამიანს სუნთქავს. ეს იწვევს ატმოსფეროში გლობალური

დათბობის გამომწვევი პირველადი გაზის, ნახშირორჟანგის დონის ზრდას.
კლიმატის ცვლილება და ადამიანური ფაქტორები

როდესაც კლიმატის ცვლილება და საწვავის ზღვარს გადაჭარბებული მაჩვენებელი

განიხილება, გარემოს დაბინძურების გავლენა ადამიანებზე და ბუნებაზე გარდაუვალია.
ყოველ წელს სულ უფრო და უფრო მეტი წყალი ბინძურდება, იკარგება ბუნებრივი
ლანდშაფტი და ცხოველები ზიანისა და გადაშენების საფრთხის წინაშე დგანან.
ბიომრავალფეროვნების დაკარგვა ზრდის დაავადების გაჩენის რისკს, ასევე უფრო სწრაფად
ხდება ადამიანების მიერ გარემოს დაბინძურება, ვიდრე მისი აღდგენა.

ყველაზე ნათელი მაგალითი ადამიანის მიერ გარემოზე უარყოფითი გავლენის არის წყლის
დაბინძურება. აშკარაა, რომ უნდა გადავარჩინოთ წყალი, თუმცა ძალიან ცოტაა ვინც
აცნობიერებს, თუ რამდენად საჭირო და მნიშვნელოვანია ეს და აგრეთვე ძალიან ცოტამ თუ
იცის რა ზომებია ამისთვის მისაღები. გავითვალისწინოთ გაერთიანებული ერების
ორგანიზაციის მიერ ჩატარებული გარემოს დაცვითი პროგრამის შედეგად მიღებული
ფაქტები:

• დედამიწაზე არსებული წყლის რესურსიდან, მხოლოდ 2.5%-ია სუფთა (მტკნარი)

წყალი.
• აღნიშნული 2.5%-დან 1%-ზე ნაკლებია ჩვენთვის ხელმისაწვდომი.
• თითოეულ ადამიანს საშუალოდ 50 ლიტრი სუფთა წყალი (სასმელი, საჭმლის
მოსამზადებლად და სისუფთავის შენარჩუნების მიზნით) სჭირდება დღეში.
აღნიშნულ მონაცემში არ არის გათვალისწინებული წყლის ის უხვი რაოდენობა, რაც
საჭიროა სოფლის მეურნებისა და მეცხოველეობისათვის,
• სუფთა წყლის 70% სარწყავი დანიშნულებით გამოიყენება.

ორგანული სოფლის მეურნეობის კვლევითი ფონდის მონაცემებზე დაყრდნობით, სოფლის

მეურნეობის მხოლოდ 2% -ია ორგანული. ეს იმას ნიშნავს, რომ დაახლოებით 69% სუფთა
წყლის მარაგის ბინძურდება ქიმიური პესტიციდებით, ჰერბიციდებით და

მინერალური (ქიმიური) სასუქით, აგრეთვე წყალი გაჯერებულია გამოჟონილი საწვავისა და

მძიმე მეტალების ნარჩენებით, რომელიც სამეურნეო მანქანა დანადგარების გამოყენებისაგან
არის გამოყოფილი.

აღნიშნული ქიმიური ნივთიერებები ხელს უწყობენ მჟავა წვიმებს. მჟავა წვიმა საკმაოდ
საშიშია ყველა ცოცხალი არსებისთვის, მას მავნე ზეგავლენა აქვს მცენარეებზე, ცხოველებზე
და წყალზე, ასევე ადამიანებზე, შენობა-ნაგებობებზე და ქანდაკებებზეც კი. მჟავა წვიმები
აგრეთვე აბინძურებენ ჩვენს ისედაც ლიმიტირებული რაოდენობით არსებულ სუფთა წყალს
და ამრიგად წყლის დაბინძურების ციკლი გრძელდება.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, შემდეგი მიზეზები და შესაძლო წყაროები მოიცავენ:

• ნალექებს, პათოგენებს და ბუნებრივი რესურსის შეცვლას, რომელიც გამოწვეულია

სოფლის მეურნეობის აქტივობის და ჰიდროლოგიური ცვლილებების შედეგად
(როგორიცაა კაშხალი)
 • ჭარბი მკვებავი საშუალებების, მეტალების და ორგანული ნივთიერებების
გამდიდრება სოფლის მეურნეობის მოქმედების და ატმოსფერული
დეპონირებისაგან (დამაბინძურებლების ერთი გარემოდან მეორე გარემოში
გადასვლა მაგალითად, როგორიცაა წყლიდან ჰაერში)
• მძიმე მეტალები (პირველ რიგში ვერცხლისწყალი), ჭარბი მკვებავი ნივთიერებები და
„ორგანული ნივთიერებების გამდიდრება“ ინდუსტრიული და მუნიციპალური
ნარჩენები („გადამუშავებული“ ან „გადაუმუშავებელი“ ნარჩენი წყალი გამოყოფილი
ქარხნებისა და ინდუსტრიული საწარმოების კანალიზაციის სისტემიდან, რომელიც
ჩაედინება ბუნებრივი წყლის წყაროებში).

ზემოთ ჩამოთვლილ საკითხებს მივყავართ მომწამლავ და დაუსახლებელ გარემომდე

მცენარეებისა და წყლოვანი რესურსისათვის, ასევე გავლენას ახდენს ცხოველებზე და
ადამიანებზე, რომელთათვისაც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია სუფთა წყლის არსებობა
თუნდაც იმიტომ, რომ მიწა სადაც ის მცენარე იზრდება, რომელიც მათი გამოკვებისთვის
არის საჭირო, ირწყვება დაბინძურებული წყლით.

მეორე არის მიწის დაბინძურება.

მიწის დაბინძურება, მიწის ზედაპირისა და ნიადაგის დეგრადაცია გამოწვეულია ადამიანის

მოქმედებებითა და ბუნებრივი რესურსების ბოროტად გამოყენებით. ნიადაგის
დაბინძურებისა და დეგრადაციის გამომწვევ მიზეზებად შეიძლება ჩაითვალოს:
• ურბანული განაშენიანება: იმისათვის, რომ მოხდეს საცხოვრებელი სახლების აშენება
მოსახლეობისათვის ბუნებრივი არეალი ნადგურდება ძირითადად
არაეფექტური და არასათანადო დაგეგმარების შესაბამისად. ურბანულ
განაშენიანებას, როგორც წესი მოაქვს მიწის ფართობის გახარჯვა, სადაც რჩება პატარ-
პატარა ნაკვეთები, რომელთა გამოყენებაც შემდეგ გარკვეული უსარგებლო
მიზნებისათვის ხდება (როგორიცაა გზები, დეკორატიული და უსარგებლო /
გამოუყენებელი მიწის ფართობი).
• სოფლის მეურნეობის უსარგებლო მეთოდები: ცხოველთა საშენები (ცხოველთა
კვება-გამრავლების ოპერაციები) ფარგლებში, ქიმიური მკვებავი საშუალებების,
ჰერბიციდებისა და პესტიციდების გამოყენება, მონოკულტურების ზრდის მეთოდი
(მხოლოდ ერთი მოსავალი სეზონიდან სეზონამდე) და ხეტყის გაჩეხვა სოფლის
მეურნეობის გაფართოებისათვის, რაც ხელს უწყობს გარემოს დეგრადაციასა და
დაბინძურებას.
• პირადი მოხმარება: თანამედროვე კულტურა უფრო მეტ, დიდ და უკეთეს
„ნივთებს“ ითხოვს, ასევე ჩვენი ურთიერთობა და ქცევები ბუნების მიმართ,
მრეწველობის ზრდა, სწორედ ეს მიზეზები იწვევს მიწის დაბინძურებას და გარემოზე
მავნე ზეგავლენას.
• სამრეწველო საქმიანობა: ქიმიური პლასტმასის წარმოება, დაბალი ხარისხის
პროდუქცია, გარემოს დაცვითი მიდგომები და მეთოდები (ე.წ. უკანონო
 ნაგავსაყრელები) და გამონაბოლქვი არამხოლოდ მიმდებარე ტერიტორიებს
აბინძურებენ, არამედ შორეულ ტერიტორიებსაც კი სწვდება მათი მავნე ზეგავლენა.

არავინ ფიქრობს იმაზე, რომ არ იქნას ნაგავი დაყრილი უკანონოდ, შემცირდეს

საყოფაცხოვრებო ნაგავსაყრელის ტერიტორია, გადამუშავდეს სინთეტიკური მასალა,
რადიოაქტიური ნარჩენები და სხვა მსგავსი ტიპის ღონისძიებების გატარებაზე. ნიადაგის
დაბინძურების ყველა მიზეზი თვით ადამიანია, რაც საკმაოდ დიდ ზიანს აყენებს იმ
გარემოს, სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ და ამრიგად მხოლოდ ჩვენ, ადამიანებს შეგვიძლია
აღმოვფხვრათ ეს. ამისათვის საჭიროა მხოლოდ ორი რამ, სწორი დაგეგმარება და ბუნებრივი
რესურსის სწორი გამოყენება.
მაგალითად ორგანული და მდგრადი სოფლის მეურნეობის მეთოდების გამოყენებას
შეუძლია შეამციროს ქიმიური ნივთიერებების გამოყენების საჭიროება. სუფთა ენერგიას
მაგალითად ქარის ან მზის ენერგიას შეუძლია ნელ-ნელა ჩაანაცვლოს ნახშირის ან
ბირთვული ქარხნების არსებობა. და, როგორც მომხმარებლებმა ჩვენც შეგვიძლია
შევამციროთ ჩვენი ადამიანის გავლენა გარემოზე სამრეწველო დანიშნულების
ობიექტებისაგან უკეთესი ხარისხის პროდუქციისა და გარემოს დაცვის ნორმების დაცვის
მოთხოვნით.

სამწუხაროდ, საზოგადოება ვერ აცნობიერებს რა შედეგი შეიძლება მოუტანოს დედამიწას

ეკოლოგიური მდგომარეობის გაუარესებამ და ფიქრობენ, რომ ჩვენი ასეთი მიდგომით
სამყაროს განადგურება შეუძლებელია. პლანეტა ყოველთვის იარსებებს და მოერგება ყველა
პირობას.

თუმცა ჩვენ უნდა დავეყრდნოთ იმ კონკრეტულ პირობებს, რომლებიც გვაქვს. ჩვენ გვაქვს
კონკრეტული მოთხოვნები წყალზე და საკვებზე, რომლებსაც ესაჭიროება გარკვეული
ტემპერატურის დიაპაზონი და ასევე ჩვენ გვესაჭიროება სუფთა ჰაერი.

გლობალური დათბობის ბუნებრივი მიზეზები

ვულკანები

ვულკანები გლობალური დათბობის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ბუნებრივი წვლილი არიან.

ვულკანური ამოფრქვევის დროს გამოსხივებული ფერფლი და კვამლი ატმოსფეროში გადის
და გავლენას ახდენს კლიმატზე.

Წყლის ორთქლი

წყლის ორთქლი არის ერთგვარი სათბურის გაზი. დედამიწის ტემპერატურის ზრდის გამო,
მეტი წყალი აორთქლდება წყლის ობიექტებიდან და რჩება ატმოსფეროში, რაც იწვევს
გლობალურ დათბობას.

პერმაფროსტის დნობა

მუდმივი ყინვა არის გაყინული ნიადაგი, რომელსაც აქვს გარემო გაზები რამდენიმე წლის
განმავლობაში და იმყოფება დედამიწის ზედაპირის ქვემოთ. ის მყინვარებშია. როგორც
მუდმივი ყინვა დნება, ის ათავისუფლებს აირებს ატმოსფეროში, რაც ზრდის დედამიწის
ტემპერატურას.

ტყის ცეცხლი

ტყის ხანძარი ან ტყის ხანძარი გამოყოფს დიდი რაოდენობით ნახშირბადის შემცველ კვამლს.
ეს აირები გამოიყოფა ატმოსფეროში და ზრდის დედამიწის ტემპერატურას, რაც იწვევს
გლობალურ დათბობას.

რა არის კლიმატის ცვლილების ძირითადი ნეგატიური

ეფექტები?

კლიმატის ცვლილება თანამედროვეობის ერთ-ერთი უდიდესი გამოწვევა და ჩვენი დროის

განმსაზღვრელი კრიზისია. ამაზე, უპირველეს ყოვლისა, უკვე ხილული და გარდაუვალი
ნეგატიური ეფექტები მიანიშნებენ. მათგან განსაკუთრებით აღსანიშნავია, გახშირებული
ანომალიური და არაპროგნოზირებადი მოვლენები. 2011 წლიდან მოყოლებული, კლიმატის
ცვლილება მუდმივად სახელდება მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის მიერ გლობალურ
საფრთხეთა მთავარ ხუთეულში და თან „მოსალოდნელზე გაცილებით სწრაფად მწვავდება“.
კლიმატის ცვლილების პირდაპირი ზეგავლენა აქვს ადამიანსა და ეკოსისტემაზე, როგორც ეს
კლიმატის ცვლილების შესახებ მთავრობათშორისი პანელის (IPCC) არაერთ ანგარიშშია
ხაზგასმით აღნიშნული. რაც შეეხება საქართველოს, კლიმატის ცვლილების ნეგატიური
ეფექტები საქართველოში უკვე ხილულად ფიქსირდება, ასევე, შეიმჩნევა ტენდენცია რიგ
შედეგებთან მიმართებაში. ეს ასევე აღნიშნულია გაეროს კლიმატის ცვლილების ჩარჩო
კონვენციის მიმართ საქართველოს მეოთხე ეროვნულ შეტყობინებაში. (იხ. სტატია ნეგატიურ
ეფექტებზე).
ეკონომიკური საქმიანობა

ღარიბი მოსახლეობა სასიცოხლოდ არის დამოკიდებული მოწყვლად ეკონომიკურ

სექტორებზე: სუბ-საჰარის აფრიკის სამუშაო ძალის 65% და სამხრეთ აზიის 60%
კონცენტრირებულია სოფლის მეურნეობის სექტორში, რომელიც მგრძნობიარეა
ტემპერატურისა და ატმოსფერული ნალექების ცვლილების მიმართ (Falco & others, 2007, p.8).
მსოფლიოს საშუალო ტემპერატურის მატებამ, რამაც გამოიწვია მყინვარების ქრობა და
შესაბამისად, მდინარეთა მოცულობის შემცირება, უდიდესი პრობლემები შეუქმნა
საირიგაციო სისტემებს და მთლიანად სოფლის მეურნეობის პროდუქტიულობას.

მაგალითად, სამხრეთ აზია, რომელიც ბრინჯის ერთ-ერთი მთავარი მწარმოებელია,

მოწყვლადია ზღვის დონის ზრდის მიმართ. ასევე, აფრიკის მთელი კონტინენტი, სადაც
სოფლის მეურნეობა უმსხვილესი ეკონომიკური სექტორია და კონტინენტის მთლიანი შიდა
პროდუქტის 15%-ს (100 მლრდ დოლარზე მეტი) შეადგენს (Kangethe, 2016), უდიდეს
ეკონომიკურ ზარალს განიცდის ყოველი გვალვის შემდეგ.

აღსანიშნავია „მარჯნის სამკუთხედი“, რომელიც მოიცავს სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიას

ინდონეზიის ჩათვლით. ეს არეალი, ფაქტობრივად, მოიცავს მსოფლიოს თევზის მარაგის 50%-
ს, გარდა ამისა, მოსაზღვრე ქვეყნების მთლიანი შიდა პროდუქტის 1.2%-დან 6.8%-მდე იკავებს
მეთევზეობა, სადაც დაახლოებით 4.6 მილიონი ადამიანია დასაქმებული (Asian Development
Bank, 2014, p.12-13) კლიმატის ცვლილების შედეგად წარმოქმნილმა შტორმებმა და „მარჯნის
გათეთრებამ“ კი უდიდესი საფრთხის წინაშე დააყენა ამ რეგიონის ეკონომიკა.

ჯანმრთელობის პრობლემები

კიდევ ერთი მიზეზი, თუ რატომ მოქმედებს კლიმატის ცვლილება განსაკუთრებით ღარიბ

მოსახლეობაზე, არის ჯანმრთელობის პრობლემები. რესურსების უკმარისობის გამო,
კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული ისეთი დაავადებების მიმართ, როგორიცაა ქოლერა,
დიარეა და მალარია, ღარიბი მოსახლეობა ნაკლები მდგრადობით გამოირჩევა. გარდა
ორგანიზმის მზაობისა, მათ ნაკლები წვდომა აქვთ ჯანდაცვის სერვისებზეც. კლიმატის
ცვლილების შედეგად დაავადებები ვრცელდება ისეთ ადგილებში, სადაც წარსულში არ
ფიქსირდებოდა. შესაბამისად, სასოფლო-სამეურნეო არეალში მცხოვრები მოსახლეობა,
რომელიც, ძირითადად, ტრადიციულ მედიცინას იყენებს, არ არის მზად ახალი
დაავადებებისთვის (Fulco & others, 2007, p.7-8).

გარდა დაავადებისა, კლიმატის ცვლილების უდიდესი გავლენა, რომელიც უკავშირდება

ჯანმრთელობას, არის კვებისა და საკვები ნივთიერებების ნაკლებობა. 2017 წელს
არასრულფასოვანი კვების მქონე ადამიანთა რიცხვმა მიაღწია 821 მილიონს, ანუ მსოფლიო
მოსახლეობის 11%-ს. მათი უმრავლესობა წარმოდგენილია განვითარებად ქვეყნებში. 2017
წელს აღმოსავლეთ აფრიკის მოსახლეობის 30% შიმშილის ზღვარზე იმყოფებოდა. გარდა
ამისა, კლიმატის კრიზისით გამოწვეულმა საკვების დეფიციტმა აფრიკაში დამატებით 29
მილიონ ადამიანზე მეტი დააზარალა (“facts: How climate change affects people living in poverty,”
2019).

რესურსების დეფიციტი

ახალი ეფექტური მეთოდების დანერგვა, სამწუხაროდ, მხოლოდ განათლებისა და

ინფორმაციის ნაკლებობას არ უკავშირდება. კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული
პრობლემების მოგვარება, ან როგორც მინიმუმ, ამ პრობლემებთან ბრძოლა, მოითხოვს ძლიერ
სტრატეგიებსა და კამპანიებს, დიდ ფინანსურ რესურსსა და ინფრასტრუქტურას. მაგალითად,
მოსალოდნელი წყალდიდობით გამოწვეული ზარალის შემცირების მიზნით მაიამის მერია
ყოველწლიურად მილიონობით დოლარს ხარჯავს ქუჩების დონის ამაღლებასა და
სპეციალური ტუმბოების დამონტაჟებაში, მაშინ როდესაც რამდენიმე კილომეტრში მდებარე
პორტ-ო-პრენსი, ჰაიტი, რესურსების არქონის გამო ვერ ახორციელებს მსგავს პროექტებს (Los
Angeles Times, 2019). მაშინ, როდესაც ნიუ-იორკი წელიწადში დაახლოებით 193.38 დოლარს
ხარჯავს მის თითოეულ მცხოვრებზე კლიმატის ცვლილების შედეგებთან საბრძოლველად,
ადის აბებაში იგივე მაჩვენებელი 4.71 დოლარს უტოლდება (Carbon Brief, 2016).

დასაქმება და მიგრაცია

კლიმატის ცვლილებასა და უთანასწორობაზე საუბრისას ძალიან მნიშვნელოვანია

დასაქმებისა და მიგრაციის საკითხი. 2008 წლის სექტემბერში „შრომის საერთაშორისო
ორგანიზაციამ“, „გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გარემოს პროგრამამ“, „ვაჭრობის
საერთაშორისო გაერთიანების კონფედერაციამ“ და „დასაქმებულთა საერთაშორისო
ორგანიზაციამ“ გამოუშვეს ანგარიში: „Green Jobs: Towards Decent work in a Sustainable,
LowCarbon World“. მოცემული დოკუმენტის ფარგლებში სიღრმისეულადაა გაანალიზებული,
რა პრობლემებს იწვევს საშუალო წლიური ტემპერატურის მატება მომუშავეებისთვის და
როგორ აისახება ეს განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებზე (Olsen, 2009, p. 3).

ტემპერატურის მატება თითქმის შეუძლებელს ხდის მუშაობას ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა

აფრიკისა და სამხრეთ, სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის სახელმწიფოები. ამ ყველაფერს თან
ერთვის მომუშავეთა ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესება, პროდუქტიულობის
დაქვეითება, ხშირი შესვენებები მუშაობის დროს და გაუთვალისწინებელი ფიზიკური თუ
ფსიქოლოგიური დაზიანებები.

მეორე მხრივ, ტემპერატურის მატებას ნამდვილად არ აქვს იგივე გავლენა განვითარებული

ქვეყნების შრომის ბაზარზე. დავიწყოთ იმით, რომ განვითარებული ქვეყნების
უმრავლესობაში არ არსებობს სამუშაო ადგილებზე თერმული პრობლემები, თუმცა ასეთ
შემთხვევაშიც კი, ისეთი ელემენტარული პირობები, როგორიცაა: გრილ გარემოსთან წვდომის
შესაძლებლობა, ჩრდილი, წყალი, დამცავი ტანსაცმელი და შესვენებისთვის საკმარისი დრო,
დაკმაყოფილებულია (Uni Global Union, 2016). შესაბამისად, გლობალური დათბობის
შედეგები აისახება იმ ბანგლადეშელ, ვიეტნამელ ან ინდოელ მუშაზე, რომელიც ფეხსაცმლისა
თუ ტანსაცმლის ქარხანაში მუშაობს 35°C-ზე მაღალ ტემპერატურაში.

დასაქმების პრობლემა პირდაპირ არის დაკავშირებული მიგრაციასთან, რაც, ასევე, უდიდეს

სოციალურ და ეკონომიკურ პრობლემას წარმოადგენს განვითარებადი ქვეყნებისთვის.
მიგრაცია ხშირადაა პასუხი კლიმატის ცვლილებით გამოწვეულ პრობლემებზე, რომლებიც
უკვე დამახასიათებელი გახდა მესამე სამყაროს ქვეყნებისთვის, განსაკუთრებით, იმ
ტერიტორიებზე, სადაც, ძირითადად, სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობა წარმოადგენს
ეკონომიკის წამყვან დარგს. ამ ძალიან ცუდი შედეგების მომტანია გარე მიგრაციები, რასაც
ქვეყნიდან სამუშაო ძალის გასვლა და „ტვინების გადინების“ პროცესი უძღვის თან. გარდა
ამისა, ეს პროცესი იწვევს ტრადიციული სოფლის მეურნეობის დარგების მოშლას,
პროდუქტიოულობისა და კვალიფიცირებული სამუშაო ძალის დაკარგვას.(Waldinger &
Fankhauser, 2015, p. 7-10).

მდგრადობა და სამთავრობო რესურსები

NASA არის ექსპერტი კლიმატისა და დედამიწის მეცნიერებაში. მიუხედავად იმისა, რომ მისი
როლი არ არის კლიმატის პოლიტიკის დადგენა ან კლიმატის ცვლილებაზე კონკრეტული
რეაგირების ან გადაწყვეტილებების დადგენა, მისი სამუშაო მოიცავს კლიმატის ცვლილების
გასაგებად საჭირო სამეცნიერო მონაცემების მიწოდებას. შემდეგ NASA ამ ინფორმაციას აწვდის
გლობალურ საზოგადოებას - საზოგადოებისთვის, პოლიტიკის და გადაწყვეტილების მიმღები
პირებისთვის და სამეცნიერო და დაგეგმვის სააგენტოებისთვის მთელს მსოფლიოში.ამასთან,
NASA ძალიან სერიოზულად ეკიდება მდგრადობას. NASA-ს მდგრადობის პოლიტიკა არის
მისიის მაქსიმალურად ეფექტურად შესრულება. ამით ჩვენ მუდმივად ვაუმჯობესებთ ჩვენს
კოსმოსურ და სახმელეთო ოპერაციებს.

მდგრადობა გულისხმობს მოქმედებას ახლავე, რათა დავიცვათ გარემო როგორც

ამჟამინდელი, ასევე მომავალი ცხოვრების პირობებისთვის. მდგრადობის პრაქტიკის
დანერგვისას, NASA მხარს უჭერს თავის მისიებს გარემოსა და ჩვენი საზოგადოებისთვის
რისკების შემცირებით.მისიის შესრულებისას NASA-ს მდგრადობის მიზნებია:

• ენერგოეფექტურობის გაზრდა;
• გაზარდოს განახლებადი ენერგიის გამოყენება;
• გაზომოს, მოახსენოს და შეამციროს NASA-ს პირდაპირი და არაპირდაპირი სათბურის
გაზების ემისიები;
• წყლის რესურსების დაზოგვა და დაცვა ეფექტურობის, ხელახალი გამოყენებისა და
წვიმის წყლის მართვის გზით;
• ნარჩენების აღმოფხვრა, დაბინძურების პრევენცია და გადამუშავების გაზრდა;
 • სააგენტოს შესყიდვების ბერკეტი მდგრადი ტექნოლოგიებისა და ეკოლოგიურად
სასურველი მასალების, პროდუქტებისა და სერვისების ბაზრის გასაძლიერებლად;
• მაღალი ხარისხის მდგრადი შენობების პროექტირება, მშენებლობა, შენარჩუნება და
ექსპლუატაცია;
• გამოიყენოს ენერგიის მართვის პარამეტრები და შეამციროს სააგენტოს მონაცემთა
ცენტრების რაოდენობა;
• იმ თემების ეკონომიკური ზრდისა და სიცოცხლისუნარიანობის მხარდაჭერა, სადაც
NASA ახორციელებს ბიზნესს;

სააგენტოს კლიმატის ცვლილების რისკებისა და მოწყვლადობის შეფასება და შემარბილებელი

და ადაპტაციის ღონისძიებების შემუშავება სააგენტოს მისიასა და ოპერაციებზე კლიმატის
ცვლილების როგორც მოკლევადიანი, ისე გრძელვადიანი ეფექტების სამართავად;აამაღლოს
თანამშრომელთა ცნობიერება და წაახალისოს NASA-ს საზოგადოების თითოეული ინდივიდი
გამოიყენოს მდგრადობის კონცეფციები მათი ყოველდღიური მუშაობის ყველა ასპექტზე ამ
მიზნების მისაღწევად;

დაიცვას ყველა მოქმედი ფედერალური, სახელმწიფო, ადგილობრივი ან ტერიტორიული

კანონი და რეგულაციები, რომლებიც დაკავშირებულია ენერგეტიკულ უსაფრთხოებასთან,
ჯანსაღ გარემოსთან და ეკოლოგიურად უსაფრთხო ოპერაციებთან; და

შეასრულოს NASA-ს შიდა მოთხოვნები და შეთანხმებები სხვა სუბიექტებთან.

აშშ-ს სამთავრობო ორგანიზაციების შემდეგი შერჩეული რესურსები გვაწვდიან ინფორმაციას

კლიმატის ცვლილებაზე რეაგირების ვარიანტების შესახებ.

კლიმატის ცვლილება და საქართველო

საქართველო, როგორც გაეროს კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენციის, კიოტოს ოქმის და

პარიზის შეთანხმების მხარე სახელმწიფო, ვალდებულია, გაითვალისწინოს
ზემოხსენებული საერთაშორისო ხელშეკრულებებით განსაზღვრული პრინციპები და
განახორციელოს ეროვნულ დონეზე განსაზღვრული წვლილით (NDC) ნაკისრი
ვალდებულებები.

საქართველოში კლიმატის ცვლილების გამოვლინება განსაკუთრებით მწვავედ აისახება

სოფლის მეურნეობის, ჯანდაცვის, ენერგეტიკის და ეკონომიკის სექტორებზე. შესაბამისად,
კლიმატის ცვლილება საფრთხეა ქვეყნის მდგრადი განვითარებისთვის.

საქართველოში კლიმატის ცვლილების პოლიტიკის უმთავრესი გამოწვევებია: კლიმატის

ცვლილების გამომწვევი სათბურის აირების გაფრქვევის შემცირება, ქვეყნის საადაპტაციო
პოტენციალის გაზრდა და გამჭვირვალე ანგარიშგების სისტემის განვითარება. კლიმატის
ცვლილების შერბილების მიზნების განსახორციელებლად საქართველოში დაგეგმილია
მრავალი მაღალბიუჯეტიანი პროექტი დონორი ორგანიზაციებისა და ქვეყნების
მხარდაჭერით.

მოკლედ განვიხილოთ კლიმატის ცვლილების ზეგავლენა საქართველოზე.

 1) კლიმატის ცვლილების პროგნოზით, საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე, 2041-
2070 წლებში მოსალოდნელია საშუალო წლიური ტემპერატურის ზრდა 1,6°C-3,0°C-
ით, ხოლო 2071-2100 წლებში - 2,1°C-3,7°C-ით.
2) კლიმატის გლობალური დათბობის ზემოქმედების შედეგად ბოლო 50 წლის
განმავლობაში საქართველოს ყველა დიდი მყინვარის ფართობი შემცირდა.
ინტენსიურად მიდის ასევე პატარა მყინვარების დნობა. კვლევებმა აჩვენა, რომ ასევე
შემცირდა მყინვარების რაოდენობაც. ფართობების და რაოდენობის შემცირება
აღმოსავლეთ საქართველოში უფრო ინტენსიურია (საერთო ფართობი შემცირდა 47,3
პროცენტით, რაოდენობა შემცირდა 54,5 პროცენტით), ვიდრე დასავლეთ
საქართველოში (საერთო ფართობი შემცირდა 27,4 პროცენტით, რაოდენობა
შემცირდა 21 პროცენტით)
3) დასავლეთ საქართველოში გასული 30 წლის განმავლობაში ნალექების რაოდენობა
5-15 პროცენტით გაიზარდა, ხოლო აღმოსავლეთ საქართველოში, სადაც ზოგიერთ
რეგიონში წყლის დეფიციტია, ამავე პერიოდში ნალექების რაოდენობა დაახლოებით
5-15 პროცენტით შემცირდა. ქვეყნის ტერიტორიაზე ყველაზე ხშირად
დაფიქსირებული სტიქიური ჰიდრომეტეოროლოგიური მოვლენებია წყალდიდობა
და წყალმოვარდნა. წყალდიდობა-წყალმოვარდნა ყველა მდინარეზე წელიწადში
რამდენჯერმე, ხოლო კატასტროფული მასშტაბის კი — 5-6 წელიწადში ერთხელ
აღინიშნება. ამ ჰიდრომეტეოროლოგიური მოვლენების შემთხვევების 21 პროცენტი
იმერეთზე მოდის. სხვა ჰიდრომეტეოროლოგიური მოვლენებიდან ასევე
გავრცელებულია: გვალვები, ქარები და თოვლის ზვავები. გვალვებისა და ძლიერი
ქარების მხრივაც იმერეთის რეგიონია გამორჩეული (მასზე მოდის გვალვის 28 და
ძლიერი ქარის შემთხვევების 30 პროცენტი). თოვლის ზვავები განსაკუთრებით
მცხეთა-მთიანეთის რეგიონს უქმნის პრობლემას (ზვავების შემთხვევათა თითქმის 50
პროცენტი ამ რეგიონში ხდება).
4) ამჟამად სასოფლო-სამეურნეო სავარგულების 35 პროცენტის მდგომარეობა
დამძიმებულია ეროზიის პრობლემით. კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული
ნალექიანობა და სტიქიური მოვლენების გამო დეგრადირებული მიწის ფართობები,
სავარაუდოდ, კიდევ გაიზრდება. დეგრადირებულ ნიადაგებზე კი მოსავლიანობა
შემცირებულია საშუალოდ 55-65 პროცენტით.
5) საქართველოში ჰაერის ტემპერატურის მატება ტყეებში ზრდის ისეთი დაავადებების
გავრცელების რისკს, რომლებსაც შეუძლიათ ზიანი მიაყენონ რელიქტურ და
ენდემურ სახეობებს და გააუარესონ ტყეების საერთო მდგომარეობა.

ამასთან, კლიმატის ცვლილებების შედეგების კვალდაკვალ იმატებს ალერგიები, იზრდება

გადასახადები და საკვების ღირებულება, უარესდება სასმელი წყლის ხარისხიც,
მთლიანობაში კი, ჯანსაღ გარემოში ცხოვრება სათუო ხდება.

ამრიგად, ყველა ეს ინფორმაცია, გვეხმარება მივხვდეთ და შეცვალოთ ჩვენი აზრები

აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, თუმცა ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილი შექმნილი
მოსაზრება კი არა არამედ არის ის თუ როგორ შევცვლით აღნიშნულით ჩვენი ცხოვრების
სტილს.
კლიმატის ცვლილების შედეგების დაძლევა და კვლევები

კლიმატის ცვლილება და გარემოს დაცვა კიდევ უფრო აქტუალური გახდა კორონავირუსის

პანდემიის პერიოდში, რომელმაც ნათლად დაგვანახა, რომ ტექნოლოგიების განვითარების
მიუხედავად, ადამიანი კვლავაც ვერ ახერხებს სწრაფი რეაგირება მოახდინოს ბუნების
გამოწვევებსა და ახალ დაავადებებზე.

კლიმატის ცვლილების დაძლევა მდგრადი განვითარების ერთ-ერთი მიზანი და გაეროს

განვითარების პროგრამის (UNDP) მნიშვნელოვანი პრიორიტეტია. სწორედ ამიტომ, UNDP-
ის სწრაფი განვითარების ლაბორატორიამ კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული
საკითხების შესწავლა და გადაწყვეტების ძიება თავისი საქმიანობის ერთ-ერთ წამყვან
სფეროდ აირჩია.

მაგალითად, საქართველო კლიმატის ცვლილების შედეგებს ყოველდღიურად განიცდის და

მისი გავლენა ქვეყნის ეკონომიკასა და ადამიანების ცხოვრებაზე შემაშფოთებელია.

საქართველოში შეინიშნება მყინვარების სწრაფი დნობა და მეწყერების გააქტიურება.

წყალდიდობამ უკვე გამოიწვია ცნობილი ტრაგიკული მოვლენები თბილისში, 2015 წლის

13 ივნისს, როდესაც კლიმატის ცვლილებით გამოწვეულ კატასტროფას 20 ადამიანის

სიცოცხლე შეეწირა. დედაქალაქში 1 წლის წინ გააქტიურებული მეწყერი საფრთხეს უქმნის
რამდენიმე დასახლებულ პუნქტს და ათასობით ადამიანს. ტყის ხანძრებმა გამოიწვია
ათასობით ჰექტარი ტყის საფარის განადგურება. თბილისში, სადაც CO2-ის კონცენტრაცია
განსაკუთრებით მაღალია, მწვავედ დგას ჰაერის დაბინძურების პრობლემა. UNDP-ის
კვლევის თანახმად, საქართველოს მოსახლეობის ცნობიერება კლიმატის ცვლილებასთან
დაკავშირებით საკმაოდ მაღალია, გამოკითხულთა 97%-ს სმენია კლიმატური ცვლილებების
შესახებ, 91% - კი მიიჩნევს, რომ კლიმატის ცვლილება რეალური და საფრთხის შემცველი
პროცესია. რესპონდენტების უმრავლესობა (60%-მდე) ფიქრობს, რომ კლიმატის ცვლილება
უფრო მეტად მნიშვნელოვანი გამოწვევაა, ვიდრე საერთაშორისო ტერორიზმი ან
შეიარაღებული კონფლიქტები.

გარემოს დაცვის ექსპერტები გვაფრთხილებენ, რომ კაცობრიობას 10 წელიღა დარჩენია

მანამდე, სანამ გლობალურ დათბობა 1.5 გრადუს ცელსიუსს გადააჭარბებს, ხოლო კლიმატის
ცვლილება შეუქცევადი პროცესი გახდება. ამ ზღვრის მიღმა ოდნავი ცვლილებაც კი
მნიშვნელოვნად გაზრდის ბუნებრივი კატასტროფებისა და ტემპერატურის მკვეთრი
ცვლილების რისკს, რაც თავის მხრივ, მილიონობით ადამიანს სიღარიბის საფრთხის წინაშე
დააყენებს.

კლიმატის ცვლილების შესახებ არსებული ინფორმაციის მიუხედავად, მსოფლიოს ქვეყნების

მთავრობები, კერძო სექტორი და მოსახლეობა კვლავ ვერ აცნობიერებს, თუ რამდენად დიდი
საფრთხის შემცველია ეს პროცესი კაცობრიობისთვის. პესიმისტური სცენარით, კლიმატის
ცვლილების შესაძლო შედეგების გააზრება შესაძლოა მოხდეს მაშინ,
როდესაც რეაგირება დაგვიანებული, ხოლო მიყენებული ზიანის გამოსწორება
პრაქტიკულად შეუძლებელი იქნება.

ამ პროცესში უმნიშვნელოვანესია თითოეული ადამიანის ცნობიერება და ინდივიდუალური

ქცევა. ყველამ უნდა გავიაზროთ, რომ ყოველდღიური ქმედებებით ზიანს ვაყენებთ გარემოს
და კლიმატისადმი მეგობრულ ცხოვრების სტილზე გადავიდეთ. მხოლოდ ასე თუ შევძლებთ,
რომ დავძლიოთ ის შედეგები, რომელსაც ისევ ჩვენი საქციელი იწვევს.

სასიცოცხლო კლიმატის შესანარჩუნებლად სათბურის გაზების გამონაბოლქვი 2030

წლისთვის უნდა შემცირდეს განახევრებით და 2050 წლისთვის ნულამდე. მთავრობებმა და
ბიზნესებმა უნდა მიიღონ თამამი, სწრაფი და ფართო ზომები. მაგრამ დაბალ ნახშირბადის
სამყაროზე გადასვლა ასევე მოითხოვს მოქალაქეების მონაწილეობას - განსაკუთრებით
განვითარებულ ეკონომიკაში, ასევე ჩვენი ცხოვრების წესი დიდ გავლენას ახდენს ჩვენს
პლანეტაზე. ჩვენი არჩევანი მნიშვნელოვანია. გლობალური სათბურის გაზების დაახლოებით
ორი მესამედი დაკავშირებულია კერძო ოჯახებთან. ენერგეტიკის, საკვების და ტრანსპორტის
სექტორები ყოველი წვლილი შეაქვს ცხოვრების წესის ემისიების დაახლოებით 20 პროცენტს.
ელექტროენერგიიდან, რომელსაც ჩვენ ვიყენებთ, საკვებს, რომელსაც ვჭამთ, მოგზაურობის
გზას და ნივთებს, რომლებსაც ვყიდულობთ, შეგვიძლია განსხვავება შევქმნათ.

ყველას შეუძლია დაეხმაროს კლიმატის ცვლილების შეზღუდვას. ჩვენი მოგზაურობის

გზიდან, ელექტროენერგიით, რომელსაც ვიყენებთ, საკვებს, რომელსაც ვჭამთ და ნივთებს,
რომლებსაც ვყიდულობთ, ჩვენ შეგვიძლია განსხვავება შევქმნათ.

სათბურის გაზების ემისიები ერთ ადამიანზე მნიშვნელოვნად განსხვავდება ქვეყნებში.

ადამიანი ამერიკის შეერთებულ შტატებში, საშუალოდ, აწარმოებს დაახლოებით 17,6 ტონა
CO2e წელიწადში - დაახლოებით 10-ჯერ მეტი ვიდრე ადამიანი ინდოეთში და დაახლოებით
სამჯერ აღემატება გლობალურ საშუალოს. ევროკავშირსა და გაერთიანებულ სამეფოში
საშუალო ნაკვალევი არის დაახლოებით 7,9 ტონა CO2e ერთ ადამიანზე წელიწადში.

სასიცოცხლო კლიმატის შესანარჩუნებლად, საშუალო ემისიები ერთ ადამიანზე წელიწადში

დაახლოებით 2-დან 2,5 ტონამდე CO2e-მდე უნდა შემცირდეს 2030 წლისთვის. დაიწყეთ ამ ათი
მოქმედებით, რათა დაგეხმაროთ კლიმატის კრიზისის დაძლევაში.

• დაზოგეთ ენერგია სახლში.

ჩვენი ელექტროენერგიის და სითბოს დიდი ნაწილი იკვებება ნახშირით, ნავთობით და

გაზით. გამოიყენეთ ნაკლები ენერგია გათბობისა და გაგრილების შემცირებით, LED
ნათურების და ენერგოეფექტური ელექტრო მოწყობილობების გადართვით, სარეცხის ცივი
წყლით გარეცხვით ან საშრობის ნაცვლად გასაშრობად ნივთების დაკიდებით. თქვენი სახლის
ენერგოეფექტურობის გაუმჯობესებამ, მაგალითად, უკეთესი იზოლაციით, ან ზეთის ან გაზის
ღუმელის ელექტრო სითბოს ტუმბოს ჩანაცვლებამ შეიძლება შეამციროს თქვენი ნახშირბადის
ნაკვალევი 900 კილოგრამამდე CO2e წელიწადში.
• იარეთ ფეხით, ველოსიპედით ან საზოგადოებრივი ტრანსპორტით.

მსოფლიოს გზები გადაკეტილია მანქანებით, მათი უმეტესობა დიზელს ან ბენზინს წვავს.

ტარების ნაცვლად სიარული ან ველოსიპედის ტარება შეამცირებს სათბურის გაზების
გამოყოფას და დაგეხმარებათ ჯანმრთელობასა და ფიტნესში. უფრო დიდ დისტანციებზე,
იფიქრეთ მატარებლით ან ავტობუსით. და შეძლებისდაგვარად შეიკრიბეთ. ავტომობილის
გარეშე ცხოვრებამ შეიძლება შეამციროს თქვენი ნახშირბადის ნაკვალევი წელიწადში 2
ტონამდე CO2e-ით, მანქანის გამოყენებით ცხოვრების წესთან შედარებით.

• მიირთვით მეტი ბოსტნეული

მეტი ბოსტნეულის, ხილის, მთლიანი მარცვლეულის, პარკოსნების, თხილისა და თესლის და

ნაკლები ხორცისა და რძის პროდუქტების მიღებამ შეიძლება მნიშვნელოვნად შეამციროს
თქვენი გარემოზე ზემოქმედება. მცენარეული საკვების წარმოება ზოგადად იწვევს სათბურის
გაზების ნაკლებ გამოყოფას და ნაკლებ ენერგიას, მიწას და წყალს მოითხოვს. შერეული
დიეტადან ვეგეტარიანულ დიეტაზე გადასვლამ შეიძლება შეამციროს თქვენი ნახშირბადის
კვალი წელიწადში 500 კილოგრამამდე CO2e-ით .

• განიხილეთ თქვენი მოგზაურობა

თვითმფრინავები წვავს დიდი რაოდენობით წიაღისეულ საწვავს, რაც იწვევს სათბურის

გაზების მნიშვნელოვან გამოყოფას. ეს აქცევს ნაკლები ფრენის განხორციელებას ერთ-ერთ
ყველაზე სწრაფ გზად გარემოზე ზემოქმედების შესამცირებლად. როდესაც შეძლებთ,
შეხვდით ვირტუალურად, იმგზავრეთ მატარებლით ან საერთოდ გამოტოვეთ ეს შორ
მანძილზე მოგზაურობა. ერთი ნაკლები გრძელვადიანი დაბრუნების ფრენამ შეიძლება
შეამციროს თქვენი ნახშირბადის ნაკვალევი თითქმის 2 ტონა CO2e-ით.

• გადაყარეთ ნაკლები საკვები

როდესაც საკვებს გადაყრით, თქვენ ასევე ხარჯავთ რესურსებსა და ენერგიას, რომელიც

გამოიყენებოდა მისი ზრდის, წარმოებისთვის, შეფუთვისა და ტრანსპორტირებისთვის. და
როდესაც საკვები ნაგავსაყრელზე ლპება, ის წარმოქმნის მეთანს, ძლიერ სათბურის გაზს. ასე
რომ, გამოიყენეთ ის, რასაც ყიდულობთ და კომპოსტით ნარჩენები. საკვების ნარჩენების
მოჭრამ შეიძლება შეამციროს ნახშირბადის კვალი წელიწადში 300 კილოგრამამდე CO2e-ით.

• შემცირება, ხელახლა გამოყენება, შეკეთება და გადამუშავება

ელექტრონიკა, ტანსაცმელი და სხვა ნივთები, რომლებსაც ჩვენ ვყიდულობთ, იწვევს

ნახშირბადის გამოყოფას წარმოების თითოეულ ეტაპზე, ნედლეულის მოპოვებიდან
დაწყებული საქონლის წარმოებამდე და ბაზარზე ტრანსპორტირებამდე. ჩვენი კლიმატის
დასაცავად, იყიდეთ ნაკლები ნივთები, იყიდეთ მეორადი, შეაკეთეთ რაც შეგიძლიათ და
გადაამუშავეთ. წარმოებული ქსოვილის ყოველი კილოგრამი წარმოქმნის დაახლოებით 17
კილოგრამი CO2e-ს. ნაკლები ახალი ტანსაცმლის - და სხვა სამომხმარებლო საქონლის შეძენამ
შეიძლება შეამციროს თქვენი ნახშირბადის კვალი და ასევე შეამციროს ნარჩენები.
• შეცვალეთ თქვენი სახლის ენერგიის წყარო

ჰკითხეთ თქვენს კომუნალურ კომპანიას, თუ თქვენი სახლის ენერგია მოდის ნავთობიდან,

ნახშირიდან ან გაზიდან. თუ შესაძლებელია, ნახეთ, შეგიძლიათ თუ არა გადახვიდეთ
განახლებად წყაროებზე, როგორიცაა ქარი ან მზის. ან დააინსტალირეთ მზის პანელები თქვენს
სახურავზე, რათა გამოიმუშაოთ ენერგია თქვენი სახლისთვის. თქვენი სახლის ნავთობიდან,
გაზიდან ან ქვანახშირზე მომუშავე ენერგიიდან ენერგიის განახლებად წყაროებზე გადართვამ,
როგორიცაა ქარი ან მზის, შეიძლება შეამციროს თქვენი ნახშირბადის ნაკვალევი წელიწადში
1,5 ტონამდე CO2e-ით.

• გადაერთეთ ელექტრო მანქანაზე

თუ მანქანის ყიდვას გეგმავთ, იფიქრეთ ელექტროზე გადასვლაზე, ბაზარზე უფრო მეტი და

იაფი მოდელები გამოვა. ბევრ ქვეყანაში ელექტრომობილები ხელს უწყობს ჰაერის
დაბინძურების შემცირებას და იწვევს სათბურის გაზების მნიშვნელოვნად ნაკლებ
გამონაბოლქვს, ვიდრე გაზზე ან დიზელზე მომუშავე მანქანები. მაგრამ ბევრი
ელექტრომობილი კვლავ მუშაობს წიაღისეული საწვავისგან წარმოებული
ელექტროენერგიით, ხოლო ბატარეები და ძრავები საჭიროებენ იშვიათ მინერალებს,
რომლებსაც ხშირად აქვთ მაღალი ეკოლოგიური და სოციალური ხარჯები. ბენზინზე ან
დიზელზე მომუშავე მანქანიდან ელექტრო მანქანაზე გადასვლამ შეიძლება შეამციროს თქვენი
ნახშირბადის კვალი წელიწადში 2 ტონამდე CO2e-ით. ჰიბრიდულ მანქანას შეუძლია
დაზოგოს 700 კილოგრამამდე CO2e წელიწადში.

• დაიანგარიშეთ, დათვალეთ თქვენი ფული.

ყველაფერი, რაშიც ფულს ვხარჯავთ, გავლენას ახდენს პლანეტაზე. თქვენ გაქვთ უფლება
აირჩიოთ რომელ საქონელსა და მომსახურებას უჭერთ მხარს. გარემოზე ზემოქმედების
შესამცირებლად, შეარჩიეთ პროდუქტები კომპანიებისგან, რომლებიც იყენებენ რესურსებს
პასუხისმგებლობით და მოწოდებულნი არიან შეამცირონ გაზის გამონაბოლქვი და ნარჩენები.
თუ თქვენ გაქვთ ფული, რომელიც ჩადებულია თქვენთვის, მაგალითად, საპენსიო ფონდის
მეშვეობით, ეს შეიძლება იყოს წიაღისეული საწვავის ან ტყეების განადგურების მხარდაჭერა.
დარწმუნდით, რომ თქვენი დანაზოგი ინვესტირდება ეკოლოგიურად მდგრად ბიზნესში,
შეიძლება მნიშვნელოვნად შეამციროს თქვენი ნახშირბადის კვალი.

• ილაპარაკე

ისაუბრეთ და აიძულებთ სხვებს შეუერთდნენ მოქმედებას. ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე

სწრაფი და ეფექტური გზა ცვლილებების შესატანად. ესაუბრეთ მეზობლებს, კოლეგებს,
მეგობრებს და ოჯახს. აცნობეთ ბიზნესის მფლობელებს, რომ მხარს უჭერთ თამამ
ცვლილებებს. მოვუწოდებთ ადგილობრივ და მსოფლიო ლიდერებს, იმოქმედონ ახლავე.
კლიმატის მოქმედება ყველა ჩვენგანის ამოცანაა. და ეს ყველას გვეხება. არავის შეუძლია ამის
გაკეთება მარტო - მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია ეს ერთად.
გლობალური დათბობის დადებითი მხარეები

ზოგიერთი მკვლევარი ამბობს რომ გლობალურ დათბობას სასიკეთო მხარეებიც , გააჩნია

ჯანმრთელობის მხრივ მაგალითად ტომას მური სტენფორდის , უნივერსიტეტიდან ამტკიცებს
რომ ტემპერატურის ზრდა დადებით ზეგავლენას , ახდენს ადამიანის ჯანმრთელობასა და
ფსიქოემოციურ მდგომარეობაზე .სხვა წყარო აღნიშნავს : , იმ ადგილებში სადაც
ექსტრემალურად ცივი ტემპერატურაა გადაცივებითმომხდარი სიკვდილი შემცირდება ხოლო
სხვა ცხელ ადგილებში კი კლიმატი იგივე , დარჩება თბილი გარემოში უფრო ნაკლები
სათბობი ენერგია იქნება გამოყენებული . , რაც დაზოგავს ბუნებრივ მარაგებს და ეკოლოგიაზე
დადებითად იმოქმედებს ასევე . გლობალური დათბობა დადებითად იმოქმედებს სოფლის
მეურნეობის განვითარებასა და მცენარეთა ზრდაზე რაც ხელს შეუწყობს უფრო მეტი
რაოდენობით სიცოცხლისთვის , საჭირო ჟანგბადის გამომუშავებას და გამოყოფას
ატმოსფეროში .

კლიმატის მონაცემების ინიციატივა

კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული მონაცემები, რომლებიც დაეხმარება ამერიკის

საზოგადოებების, ბიზნესისა და მოქალაქეების ინფორმირებასა და მომზადებას.

აშშ კლიმატის გამძლეობის ინსტრუმენტარიუმი

უზრუნველყოფს სამეცნიერო ინსტრუმენტებს, ინფორმაციას და ექსპერტიზას, რათა

დაეხმაროს ადამიანებს მართონ კლიმატთან დაკავშირებული რისკები და შესაძლებლობები
და გააუმჯობესონ ექსტრემალური მოვლენებისადმი მდგრადობა.

ოკეანისა და ატმოსფეროს ეროვნული ადმინისტრაცია

სუპერკომპიუტერებიდან და უახლესი მოდელებიდან დაწყებული დაკვირვებებითა და
პერსპექტივებით დამთავრებული, ეს საიტი გვაწვდის მონაცემებს, ხელსაწყოებს და
ინფორმაციას, რათა დაეხმაროს ადამიანებს გაიგონ და მოემზადონ კლიმატის ცვალებადობისა
და ცვლილებისთვის.

აშშ-ის ენერგეტიკის დეპარტამენტი

აღწერს სტრატეგიებს, რომლებიც ამჟამად მიმდინარეობს ან განიხილება ნახშირბადის

ემისიების შესამცირებლად და გლობალური კლიმატის ცვლილების მოსაგვარებლად.

გარემოს დაცვის სააგენტო

ინსტრუმენტები გარემოსდაცვითი საკითხების სწავლისა და გაგებისთვის და

რეკომენდაციები მწვანე ცხოვრებისათვის.

გაეროს ჩარჩო კლიმატის ცვლილების შესახებ

გაეროს ჩარჩო კონვენცია კლიმატის ცვლილების შესახებ ონლაინ ბიულეტენი კლიმატის

გრძელვადიანი ცვლილების შესახებ გაეროს კონვენციის საკითხებთან დაკავშირებით.
გამოყენებული წყაროები:
• Center for Global Development. (2015, August 18). The historical concentration of industry
and wealth in developed countries means that they are responsible for 79 percent of the
emissions from 1850 to 2011. Source:CO2 emissions excluding LUCF, 1850–2011 (CAIT v2.0)
[Graph]. www.cgdev.org. https://www.cgdev.org/media/who-caused-climate-change-
historically
• Climate change will affect developing countries more than rich ones. (2018, May 9). The
Economist. https://www.economist.com/graphic-detail/2018/05/09/climate-change-will-
affect-developing-countries-more-than-rich-ones
• Developed countries are responsible for 79 percent of historical carbon emissions. (n.d.). Center
For Global Development. https://www.cgdev.org/media/who-caused-climate-change-
historically
• The developing world’s contribution to global warming and the resulting consequences of
climate change in these regions: A Nigerian case study. (2019, December 13). IntechOpen –
Open Science Open Minds | IntechOpen. https://www.intechopen.com/online-first/the-
developing-world-s-contribution-to-global-warming-and-the-resulting-consequences-of-
climate-chan
• The facts: How climate change affects people living in poverty. (2019, November 15). Mercy
Corps. https://www.mercycorps.org/blog/climate-change-poverty
• Los Angeles Times. (2019, September 15). Editorial: Wealthy countries are responsible for
climate change, but it’s the poor who will suffer most.
https://www.latimes.com/opinion/editorials/la-ed-climate-change-global-warming-part-2-
story.html
• Schroders. (2015, July 26). Climate change and the global economy: regional effects [Map].
www.schroders.com. https://www.schroders.com/en/us/insights/economic-views/climate-
change-and-the-global-economy-regional-effects/
• Asian Development Bank. (2014). Economics of Fisheries and Aquaculture in the Coral
Triangle (RPT146479-3).
https://www.adb.org/sites/default/files/publication/42411/economics-fisheries-aquaculture-
coral-triangle.pdf
• Olsen, L. (2009). The employment effects of climate change and climate change responses: a
role for International Labour Standards (12). Retrieved from International Labour Office
website: https://www.uncclearn.org/sites/default/files/inventory/wcms_122181.pdf
• Carbon Brief. (2016, May 5). Huge divide in spending on climate change adaptation across
world’s megacities. https://www.carbonbrief.org/huge-divide-in-spending-on-climate-
change-adaptation-across-worlds-megaticities
• Uni Global Union. (2016, April 28). Climate change is causing major impacts on labour
productivity and health. https://www.uniglobalunion.org/news/climate-change-causing-
major-impacts-labour-productivity-and-health-0
• Waldinger, M., & Fankhauser, S. (2015). Climate change and migration in developing countries:
evidence and implications for PRISE countries. Retrieved from ESRC Centre for Climate
 Change Economics and Policy website: http://eprints.lse.ac.uk/64526/1/Climate-change-and-
migration-in-developing-countries_final.pdf
• Ludwig, Fulco & Terwisscha van Scheltinga, Catharien & Verhagen, Jan & Kruijt, Bart & van
Ierland, Ekko & Dellink, Rob & de Bruin, Henk & Kabat, Pavel. (2007). Climate change impacts
on Developing Countries – EU Accountability.