SANTALLA DE BÓVEDA

O templo romano de Santalla de Bóveda é un santuario tardo-romano datado entre os séculos II e IV. Foi
descuberto en 1926 e os arqueólogos non souberon dar ata agora unha explicación segura da súa orixe e
finalidade.
Admítese que se trata dun templo pagán, con diferentes teorías sobre a súa finalidade, cristianizado
séculos máis tarde. Está considerado un unicum, ó non existir ningún outro edificio das mesmas
características en todo o territorio ocupado polo imperio romano.
En 1931 foi declarado Monumento Nacional, e en 1985 Ben de Interese Cultural.

LOCALIZACIÓN
Está situado na parroquia de Santalla de Bóveda de Mera, a 14 quilómetros do antigo Lucus Augusti, o
actual Lugo, concello ao que pertence a parroquia. Este non é un dos lugares máis coñecidos polo público
en xeral e, con todo, é un dos máis especiais que se poden visitar nos arredores da cidade da Muralla
Romana.

HISTORIA
Non hai datos do monumento a principios do século XX. Foi José María Penado, párroco de Santalla
desde 1909, quen descubriu os restos cando realizaba obras de reparación da moderna igrexa parroquial,
guiados polas tradicións orais que reclamaban a existencia dun templo subterráneo. O momento preciso
do descubrimento non está documentado; No caso de que non se fixese público ata 1926 ou ata 1926. Ese
ano dáse a noticia á Comisión de Monumentos Histórico-Artísticos de Lugo, quen encargou a escavación
a Luis López-Martí, director do Museo Histórico-Arqueolóxico Diocesano de Lugo. e recuperación de dous
restos.
A lamentable forma na que se realizaron as primeiras escavacións provocou o derrube de toda a parte
superior da bóveda. O recordo queda a través das fotografías que se lle fixeron, as acuarelas de Elías de
Segura de 1927 e algúns restos con pintura xeométrica que se conservan no Museo Provincial e Catedral
de Lugo.
Arredor dos dous anos cincuenta do pasado século, realizou unha nova campaña de escavación dirixida
por Manuel Chamoso Lamas. Estes traballos evidenciaron a existencia da piscina central, que estaba
cuberta por unha persiana de pedra.
Na década de 1970 realizáronse obras de restauración e mantemento de dous restos, que incluían unha
placa de cemento na estrutura para evitar definitivamente os problemas de escorrentía da choiva no
edificio. Como curiosidade, cómpre sinalar que La Voz foi o primeiro xornal en informar deste
descubrimento en 1926.

ACTIVIDADES
Ademais de poder entrar no santuario, pódense visitar varios monumentos máis que están ao redor desta
construción romana.
Algúns monumentos como:
A Muralla Romana de Lugo, situada a 10,8 km do santuario.
A Catedral de Lugo, situada a 10,8 km do santuario.
O Museo Provincial de Lugo, situado a 10,9 km do santuario.
A Praza Maior, situada a 11 km do santuario.
O Concello de Lugo, situado a 11,1 km do santuario.
A Sala de Exposicións "Porta Miñá", situada a 10,5 km do santuario.
ESTRUTURA
Arredores
Santalla de Bóveda atópase a uns 14 km ao suroeste da cidade de Lugo, no val do río Mera. Este val é
dunha gran riqueza arqueolóxica, pois sitúanse nel máis de media ducia de castros. O máis próximo é o
de Corvazal, situado a pouco máis de medio quilómetro do templo. Con todo, trátase de castros con
extensións inferiores a unha hectárea. Tamén se deron numerosos achados de procedencia romana,
como a estela de Crecente, que se atopou na parroquia de San Pedro de Mera.
Ademais a Vía XIX discorría polas inmediacións do templo. Aínda que o trazado exacto da vía nesta área
está aínda en discusión, suponse paralela ao río e pasaría a uns dous quilómetros ao sur de Santalla. En
San Romao da Retorta (concello de Guntín, a uns seis quilómetros de Bóveda) atopouse nos anos oitenta
o miliario de Calígula, datado no 40 e adicado a este emperador. Amais, nunhas escavacións de 2002
deuse con restos dunha calzada romana case ao pé do templo. Na súa tese doutoral sobre o edificio,
Montenegro Rúa inclínase por considerar que se trate dun ramal secundario desta vía, quizais o camiño
que unía Lucus co campamento romano da Ciadella, no concello de Sobrado dos Monxes.

Estrutura do edificio
O templo é de planta cadrada, dun 6x6 metros no interior, cunha nave central con bóveda de canón da
que só se conservan os inicios, cuberto por pinturas sobre estuco. No centro hai unha pequena piscina ou
estanque, de aproximadamente 3x3 m e pouco profundo, con tres columnas ou envolvente. Na fachada
hai unha pequena igrexa con dúas columnas en antis. O portal ten un arco de ferradura, ou o máis antigo
da arquitectura española.
Sobre este edificio posteriormente construíuse unha segunda planta, hoxe desaparecida agás un resto da
muralla e o inicio da bóveda superior. Esta extensión superior explica que ás veces se designe como cripta
ou templo orixinal.

Pinturas
As pinturas da bóveda son un dos elementos máis característicos do templo e constitúen un conxunto
mural único na península. Representan diversas aves encadradas nun fondo cuadriculado con motivos
vexetais estilizados. Entre a aves representadas están faisáns, perdices, pombas, galos e gansos, nalgún
caso comendo piñas ou acios de uvas.
No fondo da nave ábrese a ábsida, na que se ve unha porta, construída posteriormente ó templo, pola
que se ascendía á planta alta. Nas paredes laterais da nave ábrense dúas fornelas e, na parede frontal, a
ámbolos lados da porta, ábrense dúas pequenas ventás con arcos de descarga triangulares.

PORQUE O ESCOLLÍN
Eu escollín este santuario porque creo que máis xente debería coñecelo e non só pensar que a Torre de
Hércules e a muralla romana de Lugo son os únicos fermosos edificios galegos. Creo que é importante
que máis xente coñeza este santuario, xa que é incrible.