Lakbay Sanaysay pilgrimage, heritage, shopping, pop

culture, ancestry, creative, hobby,

- Isang uri ng sanaysay na
literary, cultural whale watching,
makakapagbalik tanaw sa paglalakbay
culinary, ecotourism, volunteer, walking
na ginawa ng manunulat
tour, at marami pang iba.
- Ang lakbay-sanaysay ay isa sa
- Ang mga nais magsulat ng lakbay-
pinakatanyag na anyo ng sanaysay.
sanaysay ay nangangailangan ng galing,
- Sa pamamagitan ng paglalakbay
pamamaraan, at kaalaman ng isang
maraming kaalaman ang natutunan na
manlalakbay, ang terminong ginamit ay
maaaring gamitin natin sa darating na
manlalakbay hindi isang turista.
panahon tulad sa propesyon o
- Malaki ang pagkakaiba ng dalawang ito.
hanapbuhay, sa pagtuklas ng bagong
Ang isa'y manlalakbay ay may kaalaman
lugar at makasalamuha ang iba't Ibang
talaga sa paglalakbay bilang pagkilala sa
mga tao sa nasabing lugar to'y
lugar at pagtuklas ng bagong daigdig,
- Makatutulong sa paglinang at pag-unlad
samanatalang ang turista nama'y
ng sarili at lipunang kinabibilangan.
naglalakbay sa mga piling lugar lamang
- Isa sa pinakapopular na anyo ng
at madalas ay upang aliwin ang sarili sa
sanaysay ay ang lakbay-sanaysay
limitadong bilang ng araw. Ang
- Sa Ingles, tinatawag itong travel essay,
manlalakbay ay interesado sa
travel literature o travelogue.
kasaysayan topograpiya sa lugar,
- Bukod sa pagiging popular, isa rin itong
pagkain, pang-araw-araw na
anyo ng pagsusulat na maaaring maging
pamumuhay, panitikan, pulitika, wika,
propesyon o hanapbuhay-Sa mundong
at relihiyon ng isang lugar.
pinatatakbo ng paglalakbay at turismo,
- Para sa turista, sekondarya lamang ang
- mahalaga ang lakbay-sanaysay tulad ng
mga ito. Mahalaga sa kanya ang aliwin
mga travel guide at travel article upang
lamang ang sarili. Naglalakbay sa mga
taguyod ang isang lugar para sa mga
piling lugar lamang at madalas ay upang
manlalakbayo sa mga permanenteng
aliwin ang sarili sa limitadong bilang ng
residente.
araw
- Ang lakbay-sanaysay ay isang sanaysay
na hindi lamang tungkol sa isang lugar o
paglalakbay. Ito rin ay tungkol sa kung
Katangian: Mas madami ang teksto kaysa sa
ano ang madidiskubre ng isang
mga larawan
manunulat tungkol sa pamumuhay ng
mga taong naninirahan sa lugar na iyon. 4 Na Dahilan Sa Pagsusulat Ng Anyong Ito
- Ang lakbay-sanaysay ay nagmula sa
salitang "sanaysay" salaysay ng sanay. 1. taguyod ang isang lugar at kumita sa
Kasanayan sa pagsusulat gaya ng pagsusulat
retorika at gramatika, lirikal na wika at 2. Makalikha ng patnubay para sa mga
mga tayutay, pinakamahalagang posibleng manlalakbay
kahilingan, ang pagtataglay ng 3. itala ang pansariling kasaysayan sa
kasanayan sa paglalakbay at sa buhay. paglalakbay tulad ng pag-unlad ng
- May mga uri ng paglalakbay kaya ispiritwalidad, pagpahihilom, okaya'y
naman may iba't ibang uri o pokus ang pagtuklas sa sarili at
mga sanaysay. Ito ang mga sumusunod:
 4. sa dokumento ang kasaysayan, kultura
at geograpiya ng lugar sa malikhang
pamamaraan
- Sa mga nabanggit na dahilan / layunin,
matatandaan ang winika ni Alexandra
Cockburn. Aniya, "The travel writer
seeks the world we have lost-the lost
valleys of the imagination."

Ang Layunin, Ang Lakbay-Sanaysay

Talumpati
1. Karanasan ng awtor sa paglalakbay
- Isang sulating nagpapaliwanag ng isang
2. Pagtuklas ng isang lugar, tao, at sa sarili
paksang naglalayong manghikayat,
3. Isang paraan ng pagkilala sa sarili
tumugod, mangatwiran at magbigay ng
4. Malinaw na pagkaunawa at perspektibo
kabatiran o kaalaman
ukol sa narasanan.
- Isang paraan ng paghahatid ng
impormasyon at binibigkas sa harap ng
mga tagapakinig. Itinuturing itong isang
sining.
- May layunin itong manghikayat,
tumugon, mangatwiran o maglahad ng
isang paniniwala.

Katangian: Pormal, nakabatay sa uri ng mga

tagapakinig at may malinaw na ayos ng
ideya

Iba't ibang Uri ng Talumpati

1. Impromtu
- Isa itong biglaang talumpati na
binibigkas nang walang ganap na
paghahanda. Ang paksa ay ibinibigay na
mismo sa oras ng pagtatalumpati.

Mga Pamamaraang maaring gawing

gabay sa pagbigkas ng biglaaang
talumpati:
- Maglaan ng oras sa paghahanda
- Magkaroon ng tiwala sa sarili
- Magsalita nang medyo mabagal
- Magpokus

2. Ekstemporaryo
- Ang tagapagsalita ay may nakalaang
panahon upang ihanda ang sarili sa
 pagtalakay ng isang paksa.
- Bibigyan ka ng oras tapos simula ng
talumpati
3. May Paghahanda o Prepared
- Naihanda na ang teksto at maaaring
naisaulo na ng tagapagsalita. May
paglalapat na ng mga angkop na kilos at
kumpas.
Mga Kasangkapan Ng Tagapagsalita/
Mananalumpati
1. Tinig
- Ang tinig ay nakatutulong sa pag-
Mga Katangian Ng Isang Mahusay Na
unawa sa nilalaman ng talumpati.
Tagapagsalita
Kailangang ibagay ang tinig sa nilalaman
ng pananalita. Isinasaalang-alang sa
bahaging ito ang tulin o bilis ng
pananalita, pagbibigay-diin sa
mahahalagang salita o mensahe na
kailangang maunawaan ng mga
tagapakinig, tono ng tagapakinig.
pagtaas at pagbaba ng tinig ay madaling
makaakit sa madla.
2. Tindig
- Sikaping maging magaan ang katawan
at nakarelaks. Tumindig nang maayos at
iwasan ang tindig militar na parang
naninigas ang katawan. Mahalaga na
magmukhang kapita-pitagan upang
makuha agad ang atensyon ng mga
tagapakinig.
3. Galaw
- Tumutukoy ito sa anumang pagkilos na
ginagawa ng tao na may kaugnayan sa
pagsasalita o pagpapahayag ng kaisipan.
Nasasaklaw ng galaw ang mata,
ekspresyon ng mukha, tindig, galaw ng
ulo at katawan. Ang mga nabanggit ay
nakatutulong sa paghahatid ng
mensahe.
4. Kumpas ng kamay
- Nakatutulong ang kumpas ng kamay sa
pagbibigay-diin sa mga sinasabi.
Nakatutulong din ito sa pagpapatuloy
ng diwa imbes na "umm, saka, bale "
ang lumalabas sa tuwing may
kailangang alalahanin sa pananalita.
Mahalaga ring layon ang kumpas ng
kamay sa binibigkas na salita. Hindi
dapat makaagaw ng pansin ang sobrang
pagkumpas ng kamay habang
nagsasalita.
1. Kahandaan
- Sa parteng ito ay malalaman agad ng
mga tagapakinig kung pinaghandaang
mabuti ang talumpati sa introduksyong
binibigkas ng isang tagapagsalita. Kapag
maganda ang panimula ay makukuha
agad ang atensyon ng mga tagapakinig.
Kung alam ng tagapagsalita ang uri ng
kanyang tagapakinig ay mailulugar niya
ang pagpapatawa, pagtatanong at iba
pang teknik para makuha ang kanilang
atensyon.
2. Kaalaman sa Paksa
- Masasalamin ang sapat na kaalaman
sa paksa ng tagapasalita sa paraan ng
pagtalakay na ginagawa niya. Makikita
ang kanyang kahusayan sa paraan ng
pagpapaliwanag pagbibigay ng
interpretasyon,paglalapat,
paghahambibg, pag-uulit ng padron at
ang pagbibigay ng problema at
solusyon. Madali ring matuklasan kung
kulang sa kaalaman ang tagapagsalita
dahil nararamdaman ito sa kanyang
tinig at kilos.
 3. Kahusayan sa Pagsasalita
- Madaling makaganyak ng tagapakinig
ang isang mahusay na tagapagsalita.
ibinabagay ng isang tagapagsalita ang
kanyang tinig sa nilalaman ng talumpati.
Makikita rin dito ang kasanayan sa wika
gaya ng paggamit ng angkop na salita,
wastong gramatika at wastong
pagbigkas ng mga salita.
4. Tiwala sa sarili
- Mahalaga itong katangiang dapat
taglayin ng isang tagapagsalita.
Kailangang buo ang loob bago, habang
at hanggang matapos ang pagsasalita
sapagkat magsisilbi itong batayan ng
pagkakaroon ng interes at pagbibigay
respeto ng mga tagapakinig
Replektibong Sanaysay
- Uri na sanaysay kung saan nagbabalik
tanaw ang manunulat at nagrereplek.
Nanganngailangan ito ng reksyon at
opinyon ng manunulat
- Sa sanaysay na ito ay di lamang may
natutunan ka sa mga nakalap mong
impormasyon sa mga naobserbahan,
napakinggan, nadama, nabasa at
naranasan kundi malugnay pansariling
karanasan at matuklasan ang resulta ng
tiyak na paksa.
- Ang replektibong Sanaysay ay isang
sanaysay na hindi lamang upang
matalakay ang natutunan, bagkus
iparating ang pansariling karanasan at
natuklasang resulta sa espisipikong
paksa. din ito na ipabatid ang mga
nakalap na impormasyon at mailalahad
ang mga pilosopiya at karanasan.
Katangian: isang replektib na karanasang
peronalsa buhay o sa mga binasa at
napanood.
• Isang akademikong sanaysay
• Natutuklasan ang sariling pag-iisip
tungkol sa isang paksa
• Hindi kailangan sumangguni
• Personal at subhetibo
Kahalagahan ng Replektibong Sanaysay
1. Nagpapahayag ng damdamin
2. Proseso ng pagtuklas
3. Natutukoy ang kalakasan at kahinaan
4. Nakaisip ng solusyon
Paraan ng Pagsulat
1. Huwag limitahan ang mga tanong at
sagot
2. Gamitin bilang pangunahing ideya o
tesis ang:
- Argumento o ideyang susuporta
- Ebidensya o makakatotohanang
pahayag
- kongklusyon: ibuod lahat
Katitikan ng Pulong
- Ito ay ang tala o record o
pagdodokumento ng mga
mahahalagang puntong nailahand sa
isang pagpupulong
- Mahalga dahil ito ang opisyal na record
ng mga desisyon at pinag-uusapan sa
pulong
- May malaking ambag sa isang
indibidwal kahit sa kanyang pang-araw-
araw na pamumuhay.
- Maliban sa kanyang pakikisalamuha sa
kappwa at maraming tao, nakadaragdag
din ng kaalaman at kung paano
humarap at magsalita sa harap ng
madla.
- Nahihikayat ang sarili kung paano
maghain ng mga impormasyon,
saloobin at damdamin tungo sa isang
makabuluhang tunguhin para sa lahat
 Katangian: Ito ay dapat na organisado
ayong sa pagkakasunod-sunod ng mga
puntong napag-usapan at makatotohanan.
Maaari itong balikan ng orgnisasyon kung
may kinakailangang linawin sa mga
nakaraang pag-usap
4 Na Elemento Sa Pag-Oorganisa Ng Pulong
1. Pagpaplano (Planning)
- Mga tanong na dapat masagot kapag
nagpaplano ng isang pulong.
• Ano ang dapat makuha o maabot ng
grupo pagkatapos ng pulong?
• Ano ang magiging epekto sa grupo
kapag hindi nagpulong?
• Kung kinakailangang magpulong,
linawin ang layunin ng pulong. Ito
ba ay pagbibigay lamang ng
impormasyon? May mga kailangan
bang pagpasyahan? Mahalaga ito
kung sino ang dapat imbitahan sa
pulong.
• Magkaroon ng malinaw na layunin,
kung bakit may pagpupulong?
o Pagpaplano para sa
organisasyon (planning)
o Pagbibigay impormasyon (May
mga dapat ipaalam sa mga
Kasapi)
o Konsultasyon (May dapat
isangguni na hindi kayang
sagutin ng ilang miyembro
o Paglutas ng Problema (May
suliranin na dapat magkaisa ang
lahat)
o Pagtatasa (Ebalwasyon sa mga
nakaraang gawain o proyekto)
2. Paghahanda (Arranging)
- Sa imbitasyon (lham, text, o berbal),
kailangan ipaalam sa mga taong dapat
dumalo sa pulong.
- Kailan, petsa, oras at lugar kung saan
idadaos ang pulong.
- Mga agenda o mga bagay na
tatalakayin o pag uusapan.
- Ang paghahanda ay nakadepende rin
sa mga partikular na tungkulin ng mga
tao sa pulong.
• Tagapangulo (Chairman. esiding
Officer): Kailangan alam niya ang
agenda kung paano patatakbuhin
ang pulong at kung and hawakan
ang mga mahihirap at kontrobersyal
na mga isyu.
• Kalihim (Secretary): Kailangan
niyang ihanda ang katitikan
(minutes of the meeting) o talaan
noong nakaraang pulong at iba
pang ulat at kasulatan ng
organisasyon.
• Mga kasapi sa pulong (Members):
Kailangang pag-aralan nila ang
agenda o mga bagay na pag-
uusapan para maging aktibo ang
kanilang pakikilahok.
• Sa Imbitasyon, Dapat Ipaalam At
Isulat Ang Mga Pag-
Uusapan/Tatalakayin Mga Usapin
Ng Pulong (Agenda Of The
Meeting):
o Pagbubukas ng Pulong (Petsa,
Araw, Oras at Lugar na
Pagdausan ng Pulong)
o Pagbasa at Pagsang-ayon sa
katitikan ng nakaraang pulong
(Reading the minutes of the
previous meeting)
o Pagtatalakay ng ibang paksa na
may kinalaman sa nakaraang
pulong (Pending Matters)
o Pinakamahalagang Pag-usapan
(Business of the Day)
o Ibang Paksa (Other Matters)
o Pagtatapos ng Pulong
(Adjoument)
Mga Dapat Ihanda Sa Pagpupulong:
 a. Ihanda ang lugar at mga kagamitan gaya
ng mesa, mga upuan, sound system,
pagkain kung kinakailangan, palikuran
at ang seguridad at iba pa.
b. Pag-aralan (Research)
- Ang mga paksa na tatalakayin at kung
kinakailangan magtalaga ng taong mas
higit na nakakaalam sa usapin.
pagsang-ayon ng mga nakadalo ng
opisyal na pulong.
d. 2/3 majority
- Isang proseso ng pagdedesisyon na
kung saan kinakailangan ang 2/3 o 66%
ng pagsang ayon o di-pangsang-ayon na
dumalo sa isang opisyal na pulong.

Magsimula At Magtapos Sa Takdang Oras

- Simulan ang pagpupulong sa itinakdang
3. Pagproseso (Processing)
panahon o oras
- Ang pulong ay dapat may "rules,
- Sikaping matapos ang pagpupulong sa
procedures or standing orders" kung
itinakdang oras. Alalahanin na ang ibang kasapi
paano ito patatakbuhin. Sa
ay may iba pang natatakdang gawain.
pangkalahatan, pareho naman ang mga
prinsipyo ng mga patakarang ginagamit
ng union, nagkakaiba lamang sa mga 4. Pagtatala (Recording)
detalye. - Ang tala ng pulong ay tinatawag na
- Ang ilang mahalagang patakaran katitikan (minutes).
(rules) ng pulong at tungkol sa mga - Ito ay mahalaga, dahil ito ang opisyal
dumalo (attendance) at pagsasagawa ng na record ng mga desisyon at pinag-
desisyon. uusapan sa pulong.
- Maaari itong balikan ng organisasyon
Patakaran, Attendance at Pagsasagawa ng
kung may kinakailangang nawin sa mga
Desisyon
nakaraang pag-uusap.
a. Quorum - Dapat hindi lamang kalihim ang
- Ito ang bilang ng mga kasapi ng magtatala, ang mga kasapi ay nagtatala
kasama sa pulong na dapat dumalo para rin nang hindi nila makalimutan ang
maging opisyal ang pulong. Madalas ay pinag-uusapan.
limampung bahagdan 50% +1 ng bilang
ng inaasahang dadalo sa pulong. May Mga Mahahalagang Papel Sa
Pulong
b. Consensus • Tagajangudo (Chairperson)
- Isang proseso ng pagdedesisyon kung - Tinatawag ding "Facilitator"
saan kinukuha ang nagkakaisang tagapatnubay a "meeting leader.
desisyon ng lahat ng mga kasapi sa Sinisiguro niya ne maryos ang takbo
pulong. ng pag-uusap at pagdedesisyon.
Ang "chairperson" ay parang pulls
c. Simpleng Mayorya trapika na siyang nagpapaandar
- Isang proseso ng pagdedesisyon kung nagpapalieto ng usapan sa pulong
saan kinakilangan ang 50%+1 (simple
majority) ng pagsang-ayon o di- Mga Partikular Na Gawain Ng
Chairperson
 1. Nangunguna at nag-aambag sa
usapan.
2. Kumukuha ng impormasyon at
paglilinaw tungkol sa mga bagay
na pinag-uusapan.
3. Nagbibigay ng karagdagang
impormasyon, naglilinaw at
nagpapatawa sa usapan.
4. Nag-aayos ng sistema sa
pulong.
5. Namamagitan sa alitan o hindi
pagkakaunawan ng mga kasama
sa pulong.
• Kalihim
- Tinatawag ding recorder, minutes-
taker o tagatala.
- Responsibilidad niya ang
sistematikong pagtatala ng mga
napag-usapan at desisyon sa
pulong.
- Tungkulin niya na ipaalala kung
ano ang dapat pag-usapan upang
hindi mawala sa direksyon ang
grupo at upang maging tuly-tuloy
ang pag-uusap.
• Mga Kasapi sa Pulong (Members of
the Meeting)
- Sila ang mga aktibong miyembro o
kalahok sa pulong. Resposibilidad
nila na ipaalala sa "Chairperson at
Secretary" ang kanilang mga
gawain. Maaari din silang magbigay
ng mga mungkahi o panukala sa
pamamagitan ng pulong Sila ang
nagbabahagi, nagpapaliwanag,
nagtatanong, makatwirang
pumupuna at gumagawa ng
desisyon.
Mga Dapat Iwasan Sa Pulong
1. Malabong Layunin Sa Pulong
- Dapat malinaw ang layunin sa
pulong at iba't ibang paksang
pinag-uusapan at walang
direksyon at ito ay
nakawawalang gana sa mga
kasapi.
2. Bara-Bara Na Pulong
- Walang sistema ang pulong.
Ang lahat ay gustong magsalita
kaya nagkakagulo, kaya dapat
ipairal ang "house rules".
3. Pagtalakay Sa Napakaraming
Bagay
- Hindi na nagiging epektibo ang
pulong dahil sa dami ng agenda
at pinag-uusapan. Pagod na ang
isip ng nagpupulong
4. Pag-Atake Sa Indibidwal
- May mga kasama sa pulong na
mahilig umatake o mamuna sa
pagkatao ng isang indibidwal.
Nagiging personal ang
talakayan, kaya dahil dito
nagkakasamaan ng loob ang
mga tao sa pulong.
5. Pag-Iwas Sa Problema
- Posible sa isang pulong ay
hindi ilabas ng mga kasama ang
problema ng organisasyon. Sa
halip, ang binabanggit nila iba't
iba at walang kabuluhang bagay
para maiwasan ang tunay na
problema.
6. Kawalan Ng Tiwala Sa Isa't Isa
- Walang ibubunga ang mga
pulong na walang pagtitiwala at
pagbubukas sa isa't isa. Dito
kinakailangan ang tinatawag na
"IKLAS" manalig sa Panginoon,
palaging isipin ang kasabihan:
May makikita kang isda sa dagat
na wala sa ilog, at may makikita
ka namang isda sa ilog na wala
sa dagat."
7. Masamang Kapaligiran Ng
Pulong
- Masyadong maingay o magulo
ang lugar ng pinagpulungan
kaya hindi magkarinigan.
Minsan naman ay napakainit ng
lugar o maraming istorbo gaya
ng mga usyoso o nanonood,
nakikinig o nakikisali,
magkakalayo ang kinalalagyan
ng mga kasamahan, dapat ang
pinuno ay nakikita o naririnig
ang lahat.
8. Hindi Tamang Oras Ng
Pagpupulong
-Ang miting ay hindi natatapat
sa alanganing oras tulad
halimbawa ng tanghaling tapat,
sobrang gabi o sa oras ng
trabaho.
Iwasan O Hindi Dapat Makadalo
Ang Mga Kasamang Nakagugulo Sa
Pulong
1. MR. HULI
- Papaano hindi tawaging huli
eh, Parating Huli
- Nahihinto ang takbo ng pag-
uusap dahil kailangang
ipaliwanag at ulitin para sa
nahuling dumating kung anong
nangyari o napag-usapan.
2. MR. UMALI
- Si Maagang Umaalis
- Umaalis agad kahit hindi pa
tapos ang pulong. Kadalasan
hindi siya nakakasama sa
pagdedesisyon sa huling bahagi
ng pulong at siya pa minsan ang
reklamador.
3. MR. SIRA
- Sirang Plaka
- Paulit-ulit ang sinasabi dahil
maaring hindi nakikinig o
talagang may kakulitan o
gumagawa ng sariling papel o
gustong palaging bida. Dahil
dito nauubos ang oras ng
pulong.
4. MR/S. DUDA
- Parating nagdududa
- Anumang tinatalakay sa
pulong ay palaging
pinagdududahan o
pinagsususpetsahan.
- Ang tingin niya ay palaging
masama o negatibo. Walang
tiwala sa kakayahan ng
kasamahan.
5. MR. ILING
- Laging Umiiling-iling
- Parang laging hindi tanggap
ang sinasabi ng mga kasama.
6. MISS GANA
-Walang Gana- bagama't pisikal
na nasa sa pulong, ang kanyang
isip ay nasa ibang lugar at may
ibang ginawa o nagbabasa,
nagdodrowing, hikab nang
hikab, natutulog habang
nagpupulong.
7. MR. WHISPER
- Bulungero-nakakainis at
nakakailang dahil nagsasalita
ang mga kasama ng grupo,
bulong siya nang bulong. Para
bang may intrigang sinasabi sa
katabi niya. (pangiti-ngiti pa
kung minsan)
8. MR. APENG DALDAL
- Daldalero-halos sa buong
pulong, siya at siya na lamang
ang nagsasalita.
- Kadalasan din siya ang may
pinakamalakas na boses, at
madalas ay “out of topic”
9. MISS TSISMOSA
- Nagdadala ng kung anu-anong
 balita, tsismis at intriga na
walang katuturan sa pulong.
Dahil dito, nauubos ang oras ng
pulong sa kanyang mga kwento
10. MR HENYO
- Masyadong Marunong
- Ayaw magpatalo kahit kanino.
Ayaw din niyang makinig sa
mungkahi ng iba dahil akala
niya siya ang palaging tama
11. MR. PAL
- Paalis-alis
- Habng nagpupulong, paalis-
alis (pupunta ng comfort room,
tatawag sa telepono o cellpon,
makikipagkwentuhan sa iba, at
kong ano-ano pa ang pinag-
aabalahan) pero pagbalik ang
daming tanong
12. MR. TANG
- Tagasunod, taga-tango at
nakikisabay sa lahat ng
nangyayari sa pulong at walang
sariling opinion, kundi sama-
sama lang sa mas maraming
kasama
Batayang Kaalaman sa Sanaysay
- Ito ay ang tala o record o
pagdodokumento ng mga
mahahalagang puntong nailahad sa
isang pagpupulong
- Sa Panitikang Filipino, ang kaibahan ng
makata at ng mananaysay ay nasa antas
ng kanilang komunikasyon.
- Ang makata ay nakikipag-usap sa
pamamagitan ng pananalinghaga.
Samantala ang mananaysay ay
nakikipagtalastasan sa pinakamataas na
anyo ng prosa. (Salanga,1990,1); ano
nais ipakita
- Sa kasaysayan ng Panitikang Filipino,
lumitaw lamang noong 1938 sa
bokabularyong Tagalog ang terminong
"Sanaysay".
- Ang salitang ito ay nilikha ni Alejandro
G. Abadilla. Ayon sa kanya, ito ay ang
pagsasalaysay ng nakasulat na
karanasan ng isang pagsasalaysay
(Abadilla Sa Matute 1984,2)
Katagian: Organisado ayong sa
pagkakasunod-sunod ng mga puntong
napag-usapan at makatotohanan. May
estruckura, organisado ang mga ideya,
makatotohanan at kapani-paniwala, may
estillo/paraan
Pagsasanib ng mga salitang "Sanay" at
"Salaysay".
- Ang depinisyon ni Abadilla,kung
susuriin, ay mayroong pagdidiin sa
kasanayan at paggagap ng mananaysay
sa estilo ng pagsasalaysay. Naging
pamantayan ni Abadilla sa
pagsasanaysay ang mga kanluraning
modelo.
- Bilang anyong pampanitikan, nagsimula
ito kay Michel Eyguem de Montaigne
noong 1580 sa kanyang Essais na
"naglalaman ng kanyang mga palagay at
damdamin, at noo'y nangangahulugan
ng mga pagtatangka, mga pagsubok, at
pagsisikap" (Matute 1984,1).
- Ang Sanaysay, ayon kina Isagani Cruz at
Soledad Reyes, ay "isang akdang
tuluyan na tumatalakay sa ilang
isyu"(Cruz at Reyes, 1984,54).
- Hindi nalilimitahan ang mga paksa sa
sanaysay.
- Halimbawa kung susulat ang
mananaysay, maaari niyang talakayin
ang kanyang mga obserbasyon habang
nag-aabang isang araw na malakas ang
ulan at mahaba ang pila sa dyip.
- Maaari rin naman na maisulat niya ang
mga nakita niyang nakatutuwang
pangalan ng mga tindahan o kainan
 tulad ng PINOY BIG BAKER o WASHING
WILL habang nagbibiyahe.
- Sa madaling sabi, kahit ano mula sa mga
personal na karanasan tungo sa
karanasan ng iba, maaaring paksain sa
sanaysay,ang sanaysay ay maaring
bilang bukal ng karanasan, ideolo
obserbasyon, paniniwala at
pagpapahayag.
Pagbuo ng Sanaysay
- Ang sumusunod na ilustrasyon ay
nagpapakita paano ang mga
letra/tunog, salita, pangungusap, talata,
at sanaysay ay may
kaugnayan/koneksyon sa isa't isa. Sa
yunit na ito pag-aaralan natin ang
sanaysay.
Tunog → Salita → Pangungusap → Talata
Dalawang uri ng Sanaysay
1. Pormal o maanyo-masining ang pag-
oorganisa ng datos,malinaw,lohikal at
kapani-paniwala ang mga
pagpapaliwanag.
Halimbawa: Tesis o pananaliksik,
lektyur, simposya, eksam, talumpati
atbp.
2. Impormal o malikhain-nagpapaliwanag
sa mga gawi, kostumbre at estilo ng
pamumuhay ng mga katutubo
(Quindosa Santiago, 2006)
Halimbawa: Talaarawan, ham,
panayam, lathalain, talambuhay,
travelogue, photo essay.
Bahagi ng Sanaysay
1. Panimula: simulang talata.
Naglalarawan sa pamagat.
2. Katawan/Gitna: panggitnang talata,
nagpapaliwag sa panimulang
talata/pamagat
3. Pangwakas: nagbibigay ng konklusyon
sa nilalaman
Halimbawa Ng Isang Impormal Na Sanaysay
LOVE
Ang lahat ng tao ay nakararamdam ng
PAGMAMAHAL Maraming klase ng
PAGMAMAHAL Minsan sa tamang panahon
nararamdaman minsan naman kung kaitan
kailangan natin noon hind naman natin
nararamdaman. Gaya ng may nagmamahal na
pala sayo di mo alam Yan ang karanasang
nararanasan ng iba Para sa mga nakararanas
noon napakahirap at napakasakit. Pers may
bang nakararanas ng kabaliktad noot May ibang
dumarating nalang sa buhay na nang hindi
inaasahan, Sa LOVE pwede kang sumugal lalo na
kapag mahal mo talaga siya wala kang ibang
gagawin kundi mapasaya lang siya Kahit ano pa
man ang hilingin nya sayo ibibigay mo para lang
makita mo siyang masaya dah sa ngt nya palang
lahat ng pagod na ginawa mo para sa kanya
nawawala parang sa ngiti niya na yun door ka
kumukuha ng lakas para gawin lahat ng bagy
kiht na ino ay posible at bang mahal mo talaga
siya magbabago ka ng hind no mantiyan that
love's can do to someone you love so much
LOVE STORY
High School life wala kang ibang iniisip kundi
makipagsaya sa mga kaklase mong makukulit at
malakas mangtrip, Yan ang buhay ng kakilala ko
na si Niboy) ngayon ay may GIRLFRIEND na si
Tleir) napakamaatagain at mapagmahal at
ngayon ay stay strong pa din sila. Magkaklase
sina N at T noong naging sila. Ang story nina N
at T ay nagsimula sa isang asaran na napunta sa
totohanan. ka-6:00 ng umaga ang pasok ni N at
ni Tat umuuwi ng ika-12:00 ng tanghali. Si N
noon ay iba pa ang naging seksyon dahil noon
ang seksyon nila ay naka-merge sa iba't ibang
seksyon. Si N ay pumasok sa room ng dati
niyang kaklase at matalik na kaibigan noong Gr.
B. Noon ay nagtagal si N sa seksyon ng kaibigan
niya hanggang dumating ang araw ng Pre-test.
Noon ay nagtatake si N ng exam para sa
kanyang Pre-test. Natapos ang exam at
nagbreak na ang seksyon ng kaibigan niya kung
saan siya nakaroom, Pagbalik nila sa room may
lumapit na kababata ni N at kaklase niya ng
kindergarten at Sinabi "anong ginagawa mo dito
pre?" sabi ng kababata ni N.
Iba’t Ibang Uri ng Akademikong Sulatin –
Bionote, Panukalang Proyekto at Posisyong
Papel
Bionote
- Ginagamit para sa personal profile ng
isang tao, tulad ng kanyang academic
career at iba pang impormasyon ukol sa
kanya
- May importante pag lalahad sa personal
profile ng isang tao
- Makatotohanang pagpapahayag ng
personal na propayl ng isang tao.
Pansariling Bionote ay tumatalakay sa
pansariling buhay ng may akda.
Paiba Bionote naman ay naglalahad ng
makukulay na pangyayari sa buhay ng iba
Katangian: may katotohanang paglalahad
sa isang tao
Paraan ng Pagsulat ng Bionote
1. Unang linya dapat na nasusulat ay
pangalan
2. Ikalawang linya 2 hanggang 4 na pang-
uri naglalarawan sa taong inilalahad
3. Ikatlong linya ay nasusulat ang mga
magulang
4. Ikaapat na linya ay mga kapatid
5. Ikalimang linya ang mga hilig at gusto
6. Ikaanim na linya ang mga
kinatatakutan
7. Ikapitong linya ang mga pangarap o
ambisyon
8. Ikawalong linya ay ang pook ng tirahan
9. Ikasiyam na linya ay ang apelyido
Kontrobersyal na paraan ng pagsulat ng
bionote (ordinaryong pagpapakilala sa parang
pasalita)
Unang Talata (First Paragraph)
- Pangalan, araw ng kapanganakan, lugar ng
kapanganakan, tirahan, magulang at kapatid
Ikalawang Talata (Second Paragraph)
- Mga katangian, mga hilig, paborito, libangan,
mga bagay na natuklasan sa sarili
Ikatlong Talata (Third Paragraph)
- Pananaw sa mga bagay-bagay, pangarap,
ambisyon, inaasahan sa darating na panahon,
mga gawain upang makamit ang tagumpay
Iba’t ibang sitwasyon ng pagpapakilala na
nangangailan
1. Pagpapakilala sa may akda ng isang
aklat
2. Pagpapakilala sa isang tagapagsalita sa
isang kumperensya (conference)
3. Pagpapakilala sa panauhing pangdangal
(honorary)
4. Pagpapakilala sa natatanging indibidwal
5. Pagpapakilala sa isang paring
magmimisa
Panukalang Proyekto
- Isang paraan ng paglalatag ng proposal
sa proyektong nais ipatupad
- Naglalayong mabigyan ng resolba ang
mga problema at sulirain
- Dapat ay pormal at malinaw ang mga
impormasyong takatala
 Katagian: Pormal, nakabatay sa uri ng mga
tagapakinig at may malinaw ang ayos ng
ideya
Halimbawa ng Panukalang Proyekto:
1. The Project Proposal Form
- Selling of ideas and summarized details
of the project you want to propose
a. Proponent ng Proyekto (Project
Proponent)
- Isinulat ang indibidwal o
organisasyong naghaharap ng
panukalang proyekto, adres,
telepono o cellphone, e-mail at
lagda
b. Pamagat ng Proyekto (Project
Title)
- Pamagat ay dapat tiyak, maikli at
malinaw
c. Kategorya ng Proyekto
- Pananaliksik, pagsasalin,
pagpapalimbag, patimpalak,
seminar/kumperensya, pangaraling-
aklat at/o malikhaing pagsulat
d. Kabuuang Pondong Kailangan
(Total Budget Needed)
e. Rasyonal ng Proyekto (Layunin ng
Proyekto; Project Rationale)
- Isaad ang background,
kahalagahan ng proyekto
f. Deskripsyon ng Proyekto
(Description of the Project)
- Maikling deskripsyon ng proyekto,
kategorya o uri nito.
- Isasaad ang mga layunin (panlahat
at tiyak) at talatakdaan ng mga
gawain
g. Mga Benepisyong Dulot ng
Proyekto (Project Benefits)
- Isaad dito ang mga
kapakinabangang dulot ng
proyekto, sinu-sino ang
makikinabang
h. Gastusin ng Proyekto (Project Cost)
- Detalyadong badyet na kailangan
sa pagsasagawa ng proyekto
- Dapat estimated ang gastusin ng
proyekto
2. Terminal Report
a. Introduksyon
1. Rasyonal ng proyekto
2. Layunin ng proyekto
3. Deskripsyon ng proyekto
b. Aktwal na Implementasyon
1. Deskripsyon ng mga
gawain/aktibidades
2. Deskripsyon ng lugar na
pinagdausan
3. Propayl ng mga kalahok
4. Propayl ng
trainors/facilitators/speakers
5. Benepisyaryo: audience/kalahok
c. Mga Kalakip (Annexes) – Lahat ng
dokumentasyon ang dito
1. Mga larawan na may deskripsyon
2. Talaan ng mga kalahok
3. Talaan ng mga facilitators at
resume
4. Kinalabasan ng Workshop
5. Kopya ng programa/ dahong
pang-alaala
6. Kopya ng nodyul/panayam
7. Kopya ng talumpati/paper
8. Kopya ng press release, write-
ups, atbp.
Note: Isulat sa Pabalat ang pamagat ng
proyekto, petsa ng implementasyon, at
venue at pinagkalooban.
Another Note: Maaari rin isama ang iba
pang impormasyong may kaugnayan sa
proyekto
Posisyong Papel
 - Naglalayong maipaglaban kung ano ang
alam mong tama
- Nagtatakwil ng kamalian na hindi
tanggap ng karamihan
- Isang salaysay na naglalahad ng kuro-
kuro hinggil sa isang paksa at
karaniwang isinulat ng may-akda o ng
nakatuloy na entidad, gaya ng isang
Partido pulitikal.
- Ang balangkas ng isang posisyong papel
ay mula sa pinakapayak tulad ng isang
liham sa patnugot hanggang sa
pinakamagusot tulad ng isang
akademikong papel.
Note: Malaking organisasyon ay gumagamit
rin ng posisyong papel upang isapubliko ang
kanilang mga opisyal na pananaw at ng
kanilang mga mungkahi
Katagian: Nararapat na maging pormal at
organisado ang pagkakasunod-sunod ng
ideya
Mga Gumagamit ng Posisyong Papel
1. Sa Akademya
- Ito ay upang talakayin ang mga
umuusbong na paksa nang walang
eksperimentasyon at orihinal na
pananaliksik na karaniwang makikita sa
isang akademikong pagsulat.
- Karaniwan, pinagtitibay ng isang
dokumento ang mga kuro-kuro o mga
posisyong inihirap gamit ang ebidensiya
mula sa malawak at obhetibong
talakayan ng naturang paksa.
2. Sa Pulitika
- Pinakakapaki-pakinabang ang mga
posisyong papel sa konteksto kung saan
mahalagang nakadetalye ang pag-
unawa ng pananaw ng isang entidad
- Karaniwan itong ginagamit sa mga
kampanya,organisasyong
pampahalaaan, sa mundo ng
diplomasya, at sa mga pagsisikap
baguhin ang mga kuro-kuro (eg sa
pamamagitan ng pamamahala ng
lingkurang bayan) at branding ng mga
organisasyon Mahalaga itong bahagi ng
proseso ng Model ng United Nations.
3. Sa Pamahalaan
- Ang posisyong papel ay nasa pagitan
ng white paper at green paper kung
saan kinakatigan nila ang mga tiyak na
opinyon at nagmumungkahi ng mga
solusyon ngunit hindi umaabot sa
pagdedetalye ng planong kung paano
ipapatupad nito.
4. Sa batas
- Sa pandaigdigang batas ang
terminolohiyang ginagamit para sa
isang posisyong papel ay aide Memoire
Aide-Memoire
- Isang memorandum na
naglalahad ng mga maliliit na
punto ng isang
iminumungkahing talakayan a
di-pinagsasang-ayunan, na
ginagamit lalo na sa mga di-
diplomatikong komunikasyon
Iba’t Ibang Uri ng Akademikong Sulatin –
Abstrak, Sintesis, Buod
Akademikong Sulatin
- Isang intelektwal na pagsulat
- Makatutulong ito sa pagpapataas ng
kaalaman sa iba’t ibang larangan
- Para rin sa makabuluhang
pagsasalaysay na sumasalamin sa
kultura, karanasan, reaksyon at opinyon
base sa manunulat
- Ginagamit din ito upang
makapagpabatid ng mga impormasyon
at saloobin
 - Gumagamit ng kaalaman; kung saan
napapataas natin ang kaalaman at
karunungan
Abstrak
- Tinatawag na screening device na
naglalaman ng kabuuan ng tesis,
disertasyon o pag-aaral
- Mapaikli o maibuod ang laman ng isang
pag-aaral (Acosta, J., et al., 2016)
- Maikling lagom ng isang artikulo
tungkol sa tiyak na laragan
- Pagsulat para sa tesis, papel siyentipiko
at teknikal, lektyur at report
- Buod ng isang tesis, at ang paraan ng
pagsulat ay organisado (chronological
order or pagsunod-sunod)
- Pinakabuod ng isang artikulo
- Unang bahagi ng isang tesis
- Ito ay nabasa na ng buo bago maibuod
Katangian: hindi gaanong mahaba,
organisado ayon sa pagkakasunod sunod ng
nilalaman
Bahagi ng Abstrak:
1. Introduksyon/Panimula
a. Pamagat ng pag-aaral
b. Mananaliksik
c. Uri ng lathalain (publish)
d. Paaralan
2. Problema/Suliranin
3. Iskop ng pag-aaral (purpose of the
study)
4. Pamaraan/Metodolohiya ng pag-aaral
5. Samari ng natuklasan, konklusyon at
rekomendasyon
Sintesis o Buod
- Isang anyo ng pag-uulat ng mga
impormasyon sa maikling pamamaraan
upang ang sari-saring ideya o datos
mula sa iba’t ibang tao, libro,
pananaliksik at iba pa ay mapagsama-
sama at mapag-isa tungo sa isang
malinaw na kabuuan.
- Mula sa prosesong ito, kung saan
tumutungo sa sentralisasyon ng mga
ideya upang makabuo ng bagong ideya.
(Acosta, J., et al, 2016)
- Kalimitang ginagamit sa mga tekstong
naratibo para mabigyan ng buod, tulad
ng maikling kwento
- Pinagbubuod ang sunod sunod ng
pangyayari doon sa kwento
(organisyado)
- Gumagamit ng sariling salita ukol sa
maikling kwento
Katangian: Kinapapalooban ng overview ng
akda. Organisado ayon sa sunod sunod na
pangyayari sa kwento
Hakbang sa Pagbubuod
1. Pahapyaw na basahin, panoorin at
pakinggan muna ang teksto
2. Tukuyin sa mga nakasulat o pinanonood
ang paksang pangungusap higit sa lahat
ay ang pagtukoy sa mga susing salita
(key word)
3. Mga ideya ay pag-ugnay-ugnayan
4. Huwag kumuha ng pangungusap mula
sa teksto at siguraduhin ang maayos na
pagkakabuo ng buod
5. Ang ebidensya at halimbawa ng detalye
ay huwag maglalagay
Pictorial Essay
- Kakikitaan ng mas maraming larawan
litrato kasya sa mga salita
 - Ang mga larawan o litrato mula sa
kamera ang siyang bumubuo ng isang
kuwento sa pictorial essay.
- Isang koleksyah ng mga imahe na
inilagay sa isang partikular na
pagkakasunod-sunod upang ipahayag
ang mga pangyayari,damdamin at mga
konsepto sa pinakapayak na paraan.
- Ang mga litrato mula sa kamera ang
siyang bumubuo ng naratibo o kuwento
sa pictorial essay.
- Madalas makita ang mga pictorial essay
sa mga eksibit at diyaryo.
- Nakatutulong sa pagbuo ng pictorial
essay ang mga kapsyon ng bawat
larawan
- Pinapagana ang imahinasyon ng
"mambabasa ng teksto at larawan
upang maunawaan ang mensahe
layunin at naratibo ng kamukha ng mga
litrato.
Katagian: Organisado at may makabuluhang
pagpapahayag sa litrato na may 3-5 na
pangungusap
Paraan ng Pagbuo ng Pictorial Essay
1. Siguraduhing pamilyar sa paksa.
2. Kilalanin kung sino ang mambabasa
3. Malinaw ang layunin
4. May kaisahan ang mga larawan
Mga Dapat Tandaan Sa Paggawa Pictorial Essay
• Maghanap ng isang paksa na ayon sa
interes.
• Magsagawa ng pananaliksik bago
isagawa ang pictorial essay.
• Hanapin ang "tunay na kuwento."
Matapos ang pananaliksik, maaari mo
nang matukoy ang anggulo ng gusto
mong dalhin ang iyong kuwento kahit
na ang bawat ideya ng kuwento ay
pareho. Ang mga pangunahing dahilan
ng bawat larawan ay nararapat na
lumikha ng isang kapani-paniwala at
natatanging kuwento.
• Ang kuwento ay binuo upang gisingin
ang damdamin ng mambabasa. Pinaka
mahusay na paraan upang ikonekta ang
iyong larawan sa madla ay ang mga
damdaming nakapaloob sa kuwento at
gamitin ito sa mga larawan.
• Pagpasyahan ang mga kukunang
larawan. Magsimula sa paglikha ng
isang listahan ng mga kuha para sa
kuwento. Ang bawat" shot ay tulad ng
isang pangungusap sa isang kuwento sa
isang talata.
• Maari kang magsimula sa 10 "shots"ang
bawat shot" ay dapat bigyang-diin ang
iba't ibang konsepto o emosyong
maaring pinagtagpo kasama ng iba pang
mga larawan.
Isang Halimbawa ng Pictorial Essay mula sa Blog
ng Child of God
Tumatanda nga bang pabalik ang mga Pilipino?
Oras ang nagtatakda sa edad ng too. Ito rin ang
nagpaparanas ng mga bagay-bagay sa mga ito
Sinasabing karanasan ang nagtatakda sa paraan
ng pagtugon ng tao sa isang sitwasyon at hindi
ang kanilang edad. Hindi ba sapat ang
karanasan ng Pilipino para motira na lamang sa
kanila ay dignidad Filipino Sa Iba't Ibang
Larangan)
 Utak nga ba ng tao'y parang pombura? Kada
ginagamit ay lumilit nagiging basura. Kung
Maaaring hindi mulat ang ilan sa mga Pilipino lumilit tamang din ay hindi pa gamitin sa tama
ukol sa mga nangyayari sa kasalukuyan. Gumawa ng maganda't puksain ang masama
Nagbubulag bulogan sa kasamaang
natutunghayan. Dahil sa takot ay hindi
ginugustong malaman. Isang pagpapakitang ang
mga Pilipino ay tila walong pinagkatandaan

Inaanyayahan na tumayo sa sariling paa tulad

ng poste. Umarow, umulan, bumagyo, kahit
Iniisip sa murong edad na walang magagawa't magpaskil ng mga imprenta, hindi
kayang-kayang matapaktapakan. Kusang nagpapaapekto dahil sa paninindigan nito.
natumba dahil pakiramdam ay walang
masasandalan. Mas gugustuhing dumipende
koyso mogsorili. Nais ay madaling buhay kaya
pagkamatay ay madaling madali.
Kahit mahina ang katawan ay huwag
panghinaan ng loob. Walang maitutulong ang
pag-isip ng kung anu-ano at pagmumukmok
nang nakasubsob. Hayoong magbunga ang
iyong mga pinaghirapan, kumilos at mag-isip
nang nasa kaayusan.

Halina't hayoong makita mo ang kasamaan.

Maging instrumento ng pagbabago at
kaginhawoon. Ipakita ang malasakit at
pagmamahal sa ating bayan. Pagiging isip bato
natin ay atin nang iwanan