‫‪1438‬‬

‫فیقهی ئاسان‪ :‬پهرتووكی نوێژ‪ :‬دهروازهی دهیهم‪ :‬له بارهی نوێژی ههینیهوه‬
‫الفقه امليرس‪ :‬كتاب الصالة‪ :‬ابلاب العارش‪ :‬يف صالة اجلمعة‬
‫< كوردی ‪-‬كردي ‪> kurdish -‬‬

‫دهسته بژێرێك له زانایان‬

‫خنبة من العلماء‬
‫‪‬‬

‫وهرگێڕانی‪ :‬حاجی ئومێد عومهر چرۆستانی‬

‫پێداچونهوهی‪ :‬پشتیوان سابیر عهزیز‬

‫ترمجة ‪ :‬أوميد عمر يلع اجلروستاين‬

‫مراجعة‪ :‬بشتيوان صابر عزیز‬
 ‫‪1‬‬

‫له بارهی نوێژی ههینیهوه‬

‫سوپاس وستایش بۆ خوای گهوره ومیهرهبان وه درود وصهاڵت وسهالم بۆ سهر موحهممهدی كوڕی عهبدوڵاڵ و ئال وبهیت و یار‬

‫ویاوهر و شوێنكهوتوانی ههتا ههتایه ‪.‬‬

‫بهڕیزان و خۆشهویستان له چوار چێوهی بابهتهكانی نوێژ‪ ،‬دێینه خزمهت ئێوهی بهرێز‪ ،‬ئهمجاره بهیارمهتی خوای گهوره له بارهی‬

‫نوێژی ههینیهوه ئهم ووتارهتان پێشكهش دهكهین‪ ،‬كه ده بابهتی لهخۆ گرتووه‪ ،‬بابهتی یهكهم‪ :‬حوكمی نوێژی ههینی و بهڵگهكانی‪ ،‬بابهتی‬

‫دووهم‪ :‬نوێژی ههینی لهسهر كێ واجبه؟‪ ،‬بابهتی سێههم‪ :‬كاتی نوێژی ههینی‪ ،‬بابهتی چوارهم‪ :‬ووتاری نوێژی ههینی‪ ،‬بابهتی پێنجهم‪:‬‬

‫سوننهتهكانی ووتاری نوێژی ههینی‪ ،‬بابهتی شهشهم‪ :‬ئهوه كارهی ئهنجامدانی له كاتی ووتاری نوێژی ههینیدا حهرامه‪ ،‬بابهتی حهوتهم‪:‬‬

‫بهچی شتێك دهگهیت به نوێژی ههینیدا؟ بابهتی ههشتهم‪ :‬لهبارهی نوێژی سوننهتی ههیینیهوه‪ ،‬بابهتی نۆیهم‪ :‬چۆنیهتی ئهنجامدانی نوێژی‬

‫ههینی‪ ،‬بابهتی دهیهم‪ :‬سوننهتهكانی ڕۆژی ههینی ‪.‬‬

‫بابهتی یهكهم‪ :‬حوكمی نوێژی ههینی و بهڵگهكانی ‪:‬‬

‫نوێژی ههینی فهرزی عهینه لهسهر پیاوان‪ ،‬به بهڵگهی ئهو ئایهتهی كه خوای گهوره فهرموویهتی‪ :‬ﱡﭐ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄ ﱅ‬

‫ﱆ ﱇ ﱈ ﱉ ﱊ ﱋ ﱌ ﱍ ﱎ ﱏﱐ ﱠ ﭐ(‪ ،)1‬واتا‪ :‬ئهی ئهوانهی که باوهڕتان هێناوه کاتێك که بانگ درا بۆ‬

‫نوێژ له ڕۆژی ههینی دا به پهله بڕۆن بۆ یادی خوا (بۆ نوێژه ههینی) و واز له کڕین و فرۆشتن بهێنن‪ ،‬ئا ئهوه بۆ ئێوه چاکتره ئهگهر‬

‫بزانن و تێ بگهن ‪.‬‬

‫وه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬رواح اجلمعة واجب ىلع لك حمتلم { (‪ ،)2‬واتا‪ :‬ڕۆشتن بۆ نوێژی ههینی‬

‫واجبه لهسهر ههموو نێرینهیهكی باڵغ بوو‪ ،‬ههروهها فهرموویهتی‪ } :‬يلنتهني أقوام عن ودعهم اجلمعات‪ ,‬أو يلختمن اهلل ىلع قلوبهم‪ ,‬ثم‬

‫يلكونن من الغافلني { (‪ ،)3‬واتا‪ :‬خهڵكانێك كۆتایی دههێنن لهوهی كه وازیان له نوێژی ههینی هێناوه‪ ،‬یان ئهوهتانێ خوای گهوره مۆر‬

‫دهنێت بهسهر دڵهكانیاندا‪ ،‬وه پاشان له بێ ئاگایان دادهنرێن ‪.‬‬

‫(‪ )1‬سورهتی الجمعة ‪ :‬ئایهتی‪. 9 :‬‬

‫(‪ )2‬نهسائی ڕیوایهتی كردووه (‪ ،)89/3‬وه شیخ ئهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه پهرتووكی ‪ ( :‬صحیح الجامع )‪ ،‬فهرموودهی ژماره (‪. )3521‬‬

‫(‪ )3‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )865‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪2‬‬

‫ئیمام نهوهوهی ( ڕهحمهتی خوای لێ بێت ) لهبارهی ئهم فهرموودهوه ووتویهتی‪ ( :‬فيه أن اجلمعة فرض عني ) (‪ ،)1‬واتا‪ :‬ئهم‬

‫فهرموودهیه بهڵگهیه لهسهر ئهوهی نوێژی ههنینی فهرزی عهنیه ‪.‬‬

‫له فهرموودهیهكی تردا هاتووه كه كهمێكی تر باسی لێوه دهكهین‪ ،‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪} :‬اجلمعة حق‬

‫واجب ىلع لك مسلم‪ ،{ ....‬واتا‪ :‬نوێژی ههینی مافێكی واجبه لهسهر ههموو پیاوێكی موسڵمان ‪.‬‬

‫بابهتی دووهم‪ :‬نوێژی ههینی لهسهر كێ واجبه؟‬

‫نوێژی ههینی واجبه لهسهر ههموو موسڵمانێكی نێرینهی باڵغی ژیر‪ ،‬توانای ئهوهی ههبێت كه بڕوات بۆ نوێژهكه‪ ،‬وه نیشتهجێ بێت و‬

‫موسافیر نهبێت‪ ،‬بۆیه دهڵێین‪ :‬نوێژی ههینی واجب نیه لهسهر كۆیله وئافرهتان ومنااڵن و شێت و نهخۆش و موسافیر‪ ،‬به بهڵگهی ئهو‬

‫فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬اجلمعة حق واجب ىلع لك مسلم یف مجاعة‪ ،‬إال أربعة‪ ،‬عبد‬

‫مملوك‪ ،‬و امرأة‪ ،‬او صيب‪ ،‬أو مریض{ (‪ ،)2‬واتا‪ :‬نوێژی ههینی مافێكی واجبه لهسهر ههموو پیاوێكی موسڵمان كه به كۆمهڵ بیكات‪ ،‬لهسهر‬

‫چوار كهس نهبێت‪ ،‬لهسهر كۆیلهیهكی خاوهندار‪ ،‬و ئافرهتان‪ ،‬و منااڵن‪ ،‬ونهخۆش نهبێت ‪.‬‬

‫سهبارهت به كهسی موسافیریش نوێژی ههینی لهسهر پێویست نیه‪ ،‬چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) له سهفهرهكانیدا‬

‫نوێژی ههینی ئهنجام نهدهدا‪ ،‬لهو حهجههشی كه كردی ڕۆژی عهرهفه هاوكاتی ڕۆژی ههینی بوو‪ ،‬بهاڵم لهگهڵ ئهوهدا به نوێژی نیوهڕۆ‬

‫ئهنجامیدا ولهگهڵ نوێژی عهسر پێكهوه بهكۆكراوهیی كردنی‪ ،‬بهاڵم ئهو موسافیرهی ئهگهر له وواڵتیك یان جێگایهك دابهزی كه نوێژی‬

‫ههینی تێدا دهكرا ئهوا لهگهڵ خهڵكی موسڵمانی ئهو جێگایه نوێژی ههینی ئهنجام دهدات‪ ،‬خۆ ئهگهر هاتوو كۆیله و ئافرهتان و منااڵن و‬

‫نهخۆش وكهسانی موسافیر ئامادهی نوێژی ههینی بوون‪ ،‬ئهوا نوێژهكهیان ڕاست ودروسته‪ ،‬و جێگای نوێژی نیوهڕۆیان بۆ دهگرێتهوه ‪.‬‬

‫بابهتی سێههم‪ :‬كاتی نوێژی ههینی ‪:‬‬

‫كاتی نوێژی ههینی ههمان كاتی نوێژی نیوهڕۆیه‪ ،‬كه لهدوای ئهوهی ڕۆژ له ناوهڕاستی ئاسمان الدهدات و سێبهری ههموو شتێك به‬

‫ئهندازهی درێژی خۆی لێدێت‪ ،‬به بهڵگهی ئهو فهرموودهیهی كه ئهنهسی كوڕی مالیك ( خوای لێ ڕازی بێت ) گێراویهتیهوه و دهڵیت‪} :‬‬

‫أن انلیب ( صیل اهلل عليه وسلم ) اكن یصيل اجلمعة حني تميل الشمس { (‪ ،)3‬واتا‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) كاتێكی‬

‫نوێژی ههینی دهكرد كه خۆر له ناوهڕاستی ئاسمان الیدهدا ‪.‬‬

‫(‪ )1‬شهرحی نهوهوی لهسهر صهحیحی موسلیم (‪.)152/6‬‬

‫(‪ )2‬ئهبو داود بهفهرموودهی ژماره (‪ )1054‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه شیخ ئهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه پهرتووكی ‪ :‬اإلرواء ژماره (‪. )592‬‬

‫(‪ )3‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )904‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪3‬‬

‫ههروهها هاوهاڵنی پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) خوایان لێ ڕازی بێت‪ ،‬ههر بهو شێوهیهیان كردووه (‪ ،)1‬ههر بۆیه‬

‫ههركهسێك بگات به ڕكاتێك له نوێژی ههینی پێش ئهوهی كاتهكهی بڕوات‪ ،‬ئهوا گهیشتووه به نوێژی ههینیدا‪ ،‬وه گهر نا ئهوا دهبێت وهك‬

‫نوێژی نیوهڕۆ ئهنجامی بدات‪ ،‬به بهڵگهی ئهو فهرموودهیهی كه پێشتر باسمان لێوهكرد‪ ،‬و پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم )‬

‫فهرمووی بووی‪ } :‬من أدرك ركعة من الصالة فقد أدرك الصالة{‪ ,‬واتا‪ :‬ههركهسێك بگات به ڕكاتێك له نوێژ ئهوا گهیشتووه به‬

‫نوێژهكهدا ‪.‬‬

‫بابهتی چوارهم‪ :‬ووتاری نوێژی ههینی ‪:‬‬

‫ووتاری نوێژی ههینی ڕوكن و پایهیهكه له ڕوكن و پایهكانی نوێژی ههینی‪ ،‬بۆیه نوێژی ههینی بی ووتاردان ڕاست ودروست نیه‪،‬‬

‫چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) بهردهوام بووه لهسهری و پارێزگاری لێكردووه و ههرگیز وازی لێ نههێناوه‪ ،‬ئهوانیش‬

‫بریتین له دوو ووتار‪ ،‬وه یهكێك لهمهرجهكانی دروستی نوێژی ههینیش ئهوهیه كه دهبیت ئهو دوو ووتاره پێش نوێژهكه بدرێت ‪.‬‬

‫بابهتی پێنجهم‪ :‬سوننهتهكانی ووتاری نوێژی ههینی ‪:‬‬

‫سوننهته له ووتاری نوێژی ههینیدا نزا وپاڕانهوه بۆ چاكسازی وصهالحی دین ودونیای تهواوی موسڵمانان بكرێت‪ ،‬لهگهڵ نزا وپاڕانهوه‬

‫بۆ كاربهدهستانی موسڵمانان كه خوای گهوره ئیصالحیان بكات و سهركهوتوویان بكات له ڕاپهڕاندنی كارهكانیاندا‪ ،‬چونكه پێغهمبهری‬

‫خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) كاتێك ووتاری نوێژی ههینی دهدا نزاو پاڕانهوهی دهكرد‪ ،‬وئهنگوستی بهرز دهكردهوه و ئاماژهی پێدهكرد‪،‬‬

‫خهڵكیش ههموو ئامینیان بۆ دهكرد‪ ،‬وه سوننهت كه ئهو كهسهی ووتارهكه دهدات ههر ئهویش نوێژهكه بۆ خهڵكی بكات‪ ،‬وه به پێی توانا‬

‫دهنگی بهرز بكاتهوه بۆ ئهوهی ههموو ئامادهبووان بیبیستن‪ ،‬وه به پێوهش بێت نهك به دانیشتانهوه‪ ،‬به بهڵگهی ئهوهی خوای گهوره‬

‫َََُ َ َ‬
‫وك قائ ِ ًماﱠ (‪ ،)2‬واتا‪ :‬ئهی موحهمهد تۆ بهراوهستاوی بهجێدێڵن!‪ .‬راڤهكارانی قورئان ئهڵێن‪ :‬پێغهمبهر (صلی هللا علیه‬ ‫فهرموویهتی‪:‬ﭐﱡﭐوترك‬

‫وسلم) رۆژی ههینیی لهسهر مینبهر وتاری ئهخوێندهوه‪ ،‬لهوكاتهدا كاروانێكی بازرگانیی لهشامهوه گهڕایهوه‪ ،‬لهو كاتهیشدا مهدینهییهكان‬

‫تووشی گرانیی و قات و قڕییهك ببوون‪ ،‬شیاوی باسه ههركات كاروان هاتبایهتهوه بهتهپڵ و دهفهوه پێشوازیان لێئهكرد‪ ،‬ئینجا كه‬

‫دانیشتوانی مزگهوت و گوێگرانی وتاری ههینیی گوێیان لهوههراو سومڕهوه بوو‪ ،‬ئهوانیش‪ -‬بێجگه له دوازده كهسیان ‪ -‬بهپهله ههڵسان و‬

‫َه‬
‫َ ْ َ َه َ ْ ٌ َ ْ َ َ ه َ َ َ َُ َ ْ ُ َه‬
‫الرازق َ‬ ‫ُْ‬
‫ِيﱠ‬ ‫پهیامبهریان بهجێ هێشت !! ئهوسا ئهو ئایهته هاته خوارهوه و فهرمووی‪ :‬ﱡﭐقل ما عِند اَلل ِ خْي مِن اللهوِ ومِن ال ِجارة ِ واَلل خْي ِ‬

‫(‪ )1‬تهماشای پهرتووكی (فتح الباري) بكه (‪.)450/2‬‬

‫(‪ )2‬سورهتی الجمعة ‪ :‬ئایهتی‪. 11 :‬‬

 ‫‪4‬‬

‫واتا‪ :‬پێیان بڵێ ئهی موحهممهد (صلی هللا علیه وسلم) ئهو پاداش و بههرهیه الی خوایه بۆ ئیمانداران چاكتره لهگهمهو بازرگانیی‪،‬‬

‫وهخوایش باشترین رۆزی بهخشه‪ ،‬كهوابوو جارێكیتر شتی وا نهكهن و تهنها الی خوا داوای رۆزی بكهن ‪.‬‬

‫جابری كوڕی سهمرة ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهیتی كردووهو دهڵێت‪ } :‬اكن رسول اهلل ( صیل اهلل عليه وسلم ) خیطب قائما ثم‬

‫جيلس‪ ،‬ثم یقوم فيخطب‪ ،‬فمن حدثك أنه خیطب جالسا فقد كذب { (‪ ،)1‬واتا‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) به پێوه‬

‫ووتاری نوێژی ههینی دهدا‪ ،‬پاشان دادهنیشت و دواتر ههڵدهسایهوه و ووتارێكی تری دهدا‪ ،‬ههركهسێك پێی ووتی كه پێغهمبهری خوا (‬

‫صلی هللا علیه وسلم ) به دانیشتانهوه ووتاری دهدا ئهوه بێگومان درۆی كردووه ‪.‬‬

‫وه سوننهت وایه لهسهر مینبهر ولهشوێنێكی بهرز بدرێت‪ ،‬چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) لهسهر مینبهرهكهی ووتاری‬

‫دهدا كه بهرز بوو‪ ،‬لهبهر ئهوهی بهو شێوهیه باشتر دهگات بهخهڵكی‪ ،‬وه باشتریشه بۆ ئامۆژگاری كردنیان‪ ،‬وه سوننهته له نێوان ههردوو‬

‫وتارهكهدا كهمێك دابنیشێت‪ ،‬به بهڵگهی ئهو فهرموودهیهی كه عهبدوڵاڵی كوڕی عومهر ( خوایان لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‬

‫ودهڵێت ‪ } :‬اكن انليب ( صیل اهلل عليه وسلم ) خیطب خطبتني وهو قائم‪ ،‬یفصل بينهما جبلوس { (‪ ،)2‬واتا‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا‬

‫علیه وسلم ) له ڕۆژی ههینیدا به پێوه دوو وتاری دهدا‪ ،‬له نێوانیانیشدا دادهنیشت ‪.‬‬

‫وه سوننهته ووتارهكان كورت بن‪ ،‬بهشێوهیهك ووتاری دووهم له ئهوهی یهكهم كورتر بێت‪ ،‬به بهڵگهی ئهو فهرموودهیهی كه عهمار‬

‫َّ‬
‫ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬و دهڵێت پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬إن طول صالة الرجل وقرص خطبته مئنة من‬

‫فقهه‪ ،‬فأطيلوا الصالة‪ ،‬واقرصوا اخلطبة { (‪ ،)3‬واتا‪ :‬بێگومان درێژی نوێژی پیاو (ووتار بێژ ) لهگهڵ كورتی ووتارهكهی نیشانهی‬

‫شارهزاییهتی لهئاین‪ ،‬بۆیه نوێژهكان درێژ‪ ،‬و ووتارهكان كورت بكهنهوه ‪.‬‬

‫وه سوننهته ووتاربێژ كاتێك هاته الی نوێژ خوینان و ئامادهبووان ساڵویان لێ بكات‪ ،‬به بهڵگهی ئهو فهرموودهیهی كه جابر ( خوای لێ‬

‫ڕازی بێت ) گێراویهتیهوه ودهڵێت‪ } :‬اكن رسول اهلل ( صیل اهلل عليه وسلم ) إذا صعد املنرب سلم {‪ ،‬واتا‪ :‬پێغهمبهری خوا (صلی هللا‬

‫علیه وسلم) كاتێك سهردهكهوت بۆ سهر مینبهر ساڵوی له موسڵمانان دهكرد ‪.‬‬

‫وه سوننهته كه لهسهر مینبهرهكه دابنیشێت تا ئهو كاتهی كه بانگبێژهكه له بانگهكهی دهبێتهوه‪ ،‬به بهڵگهی ئهو ڕیوایهتهی كه عهبدوڵاڵی‬

‫كوڕی عومهر ( خوایان لێ ڕازی بێت ) ووتویهتی‪ } :‬اكن انليب ( صیل اهلل عليه وسلم ) جيلس إذا صعد املنرب حىت یفرغ املؤذن‪ ،‬ثم‬

‫(‪ )1‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )862‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری وموسلیم هاوڕان‪ :‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ ,)928‬وموسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )861‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )869‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪5‬‬

‫یقوم فيخطب {‪ ،‬واتا‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) كاتێك سهردهكهوت بۆ سهر مینبهر دادهنیشت تا ئهو كاتهی بانگبێژهكه له‬

‫بانگهكهی دهبویهوه‪ ،‬پاشان ههڵهستا و ووتارهكهی دهدا ‪.‬‬

‫وه سوننهته كه ووتار بێژ خۆی بدات بهسهر ئهو گوچانه یان ئهو شتهی به دهستیهوهیه‪ ،‬وه سوننهتیشه كه ووتاربێژهكه به لهبهر ووتار‬

‫بدات ( وهرهقهی به دهستهوه نهبێت ) چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) بهو شێوهیه ووتاری دهدا ‪.‬‬

‫بابهتی شهشهم‪ :‬ئهوه كارهی ئهنجامدانی له كاتی ووتاری نوێژی ههینیدا حهرامه ‪:‬‬

‫حهرامه قسهكردن كاتێك كه ئیمام ووتار دهدا‪ ،‬به بهڵگهی ئهو فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪} :‬‬

‫من تكلم یوم اجلمعة واإلمام خیطب فهو اكحلمار حيمل أسفارا ‪ ،)1( { ...‬واتا‪ :‬ههر كهسیك ڕۆژی ههینی قسه بكات كاتیك كه ئیمام‬

‫ووتارهكهی دهدا‪ ،‬ئهوا وهك ئهو گوێدرێژه وایه كه باریك كتێبی ههڵگرت بێت‪ ،‬ههروهها فهرموویهتی ‪ }:‬إذا قلت لصاحبك أنصت‬

‫واإلمام خیطب فقد لغوت { (‪ ،)2‬واتا‪ :‬كاتیك ئیمام ووتار دهدات‪ ،‬ئهگهر به هاوڕێكهت ووت بێدهنگبه‪ ،‬ئهوا قسهی پڕپوچت كردووه ‪.‬‬

‫مهبهست له ووشهی ( اللغو ) كه له فهرموودهكهدا هاتووه‪ :‬مهبهست له كردنی قسهی بێهووده وپڕوپوچه و بێ مانا و وهرنهگیراوه‪،‬‬

‫ههروهها حهرامه لهكاتی ووتارهكهدا ههنگاو بهسهر گهردنی خهڵكیدا ههڵنییت ( بۆ ئهوهی بڕۆیته پێشهوه )‪ ،‬به بهڵگهی ئهو‬

‫فهرموودهیهی كاتێك بینی كه پیاوێك ههنگاوی ههڵدهگرت بهسهر گهردنی خهڵكیدا‪ ،‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) پێی فهرموو‪:‬‬

‫} اجلس فقد آذیت { (‪ ،)3‬واتا‪ :‬دانیشه بهڕاسته ئازاری خهڵكی دهدهیت‪ ،‬چونكه كارێكی لهو شێوهیه دهبێته هۆی زیان وئازار به خهڵكی‬

‫گهیاندن‪ ،‬وسهرقاڵی كردنیان كه ئاگایان له ووتارهكه نهمێنێت‪ ،‬بهاڵم ئیمام هیچ كێشه وگرفت نیه كه ههنگاو ههڵنێت بهسهر گهردنی‬

‫خهڵكیدا ئهگهر هاتوو بهو شێوهیه نهبێت نهیدهتوانی بگاته جێگاكهی خۆی ‪.‬‬

‫وه مهكروهه و كارێكی باش نیه كه دوو كهس لهتهنیشت یهكهوه دانیشت بن تۆ خۆت بكهیت به نێوانیاندا و لهیهكیان جودا بكهیتهوه‪ ،‬به‬

‫بهڵگهی ئهو فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬من اغتسل یوم اجلمعة ‪ ..‬ثم راح فلم یفرق بني‬

‫اثنني فصیل ما كتب هل‪ ...‬غفر هل ما بينه وبني اجلمعة األخرى { (‪ ،)4‬واتا‪ :‬ههركهس ڕۆژی ههینی خۆی شۆرد وپاشان ڕۆیشت بۆ‬

‫(‪ )1‬ئهحمهد ڕیوایهتی كردووه (‪ ،)230/1‬ابن حهجهر له پهرتوكی (بلوغ المرام ) دا ووتویهتی‪ :‬ئهم فهرموودهیه سهنهدهكهی گرفتی تێدا نیه‪ ،‬بڕوانه پهرتووكی ‪ ( :‬سبل السالم )‬

‫(‪ )102- 101/2‬فهرمووهی ژماره (‪.)421‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری وموسلیم هاوڕان‪ :‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )7288‬وموسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )1337‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬ئهبو داود به فهرموودهی ژماره (‪ )1118‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬ونهسائی ش ڕیوایهتی كردووه‪،)103/3( ،‬وه حاكمیش ڕیوایهیت كردووه (‪ ،)288/1‬وه به فهرمودهیهكی صهحیحی‬

‫داناوه‪ ،‬وه ذهههبیش لهمهدا هاوڕایهتی‪ ،‬وه شێخ ئهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه پهرتووكی (صحیح ابن ماجه ) فهرموودهی ژماره (‪. )916‬‬
‫(‪ )4‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )910‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬
 ‫‪6‬‬

‫مزگهوت و دوو كهسی لهیهك جودا نهكردووه‪ ،‬وه ئهوهنهی بۆی نوسرا بوو نوێژی كرد‪ ،‬خوای گهوره له گوناهو تاوانی نێوان ئهو‬

‫ههینیه و ههینیهكهی تر خۆش دهبێت ‪.‬‬

‫بابهتی حهوتهم‪ :‬بهچی شتێك دهگهیت به نوێژی ههینیدا؟‬

‫مرۆڤی موسڵمان ده گات به نوێژی ههینیدا بهوهی بگات به ڕكاتێك لهگهڵ ئیمامدا‪ ،‬به بهڵگهی ئهو فهرموودهیهی كه ئهبو هوریره (‬

‫خوای لێ ڕازی بێت ) گێراویهتیهوه‪ ،‬ودهڵیت‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬من أدرك من اجلمعة ركعة فقد‬

‫أدرك الصالة { (‪ ،)1‬واتا‪ :‬ههركهسێك بگات به ڕكاتێكی نوێژی ههینیدا‪ ،‬ئهوه گهیشتوه به نوێژهكهدا ‪.‬‬

‫بهاڵم ئهگهر گهیشت به كهمتر له ڕكاتێك ئهوا دهبێت نوێژی نیوهڕۆ بكات ‪.‬‬

‫بابهتی ههشتهم‪ :‬لهبارهی نوێژی سوننهتی ههینیهوه ‪:‬‬

‫نوێژی ههینی سوننهتی له پێشهوه نیه‪ ( ،‬وهك نوێژی نیوهڕۆ )‪ ،‬بهاڵم ئهگهر ههركهسێك وهك سوننهتێكی رهها ئهنجامیدا پێش ئهوهی‬

‫كاتی نوێژی ههینی بێت هیچ گرفتێكی تێدا نیه‪ ،‬چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) موسڵمانانی هانداوه بۆ كردنی سوننهتی‬

‫ڕهها‪ ،‬وهك لهو فهرموودهیهی كه سهلمان ڕیوایهتی كربوو‪ ،‬وه كهمێك پێش ئێستا باسمان لێوهكرد‪ ،‬كه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه‬

‫وسلم ) فهرمووی بووی‪ } :‬من اغتسل یوم اجلمعة ‪ ..‬ثم راح فلم یفرق بني اثنني فصیل ما كتب هل‪ ...‬غفر هل ما بينه وبني اجلمعة‬

‫األخرى { (‪ ،)2‬واتا‪ :‬ههركهس ڕۆژی ههینی خۆی شۆرد وپاشان ڕۆیشت بۆ مزگهوت و دوو كهسی لهیهك جودا نهكردووه‪ ،‬و ه‬

‫ئهوهنهی بۆی نوسرا بوو نوێژی كرد‪ ،‬خوای گهوره له گوناهو تاوانی نێوان ئهو ههینیه و ههینیهكهی تر خۆش دهبێت ‪.‬‬

‫ههروهها هاوهاڵنی بهڕێزیش سوننهتی ڕههایان كردووه‪ ،‬ههروهها لهبهر باشی و ئهفزهڵیهتی نوێژی سوننهتیش‪ ،‬وه ئهگهر ههركهسێكیش‬

‫نهیكرد ئهوه لۆمهی ناكرێت‪ ،‬چونكه سوننهتی ڕاتبهی نوێژی ههینی له پاشیهوه دهكرێت‪ ،‬ئهویش دوو یان چوار یان شهش ڕكاته‪ ،‬چونكه‬

‫پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) خۆی كردوویهتی و فهرمانیشی پێكردووه‪ ،‬له فهرموودهدا هاتووه‪ } :‬اكن یصيل بعد اجلمعة‬

‫ركعتني { (‪ ،)3‬واتا‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) دوای نوێژی هیهنی دوو ڕكاتی دهكرد‪ ،‬وه ههروهها فهرموویهتی ‪ } :‬إذا‬

‫(‪ )1‬ابن ماجه به هفرموودهی ژماره (‪ )1121‬ڕیوایهتی كردووه‪ ، ،‬وه شیخ ئهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه پهرتووكی ‪( :‬صحیح سنن ابن ماجه ) فهرموودهی‬

‫ژماره (‪ )927‬و (‪. )882‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )910‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬بوخاری وموسلیم هاوڕان‪ :‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )937‬وموسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )882‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬
 ‫‪7‬‬

‫صیل أحدكم اجلمعة فليصل بعدها أربع ركعات { (‪ ،)1‬واتا‪ :‬ههر كهسێك له ئێوه ئهگهر نوێژی ههینی كرد‪ ،‬با چوار ڕكات له پاشیهوه‬

‫بكات‪.‬‬

‫له ڕیوایهتێكی تردا هاتووه‪ } :‬من اكن منكم مصليا بعد اجلمعة فليصل أربعا { (‪ ،)2‬واتا‪ :‬ههركهسیك له ئیوه ئهگهر لهدوای نوێژی‬

‫ههینیهوه نوێژی كرد ئهوا با چوار ڕكات بكات ‪.‬‬

‫سهبارهت به شهش ڕكاتهكهیش عهبدوڵاڵی كوڕی عومهر ( خوایان لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه و ووتویهتی‪ } :‬أن انليب ( صیل‬
‫ً‬
‫اهلل عليه وسلم ) اكن یصيل بعد اجلمعة ستا { (‪ ،)3‬واتا‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) له پاش نوێژی ههینی شهش ڕكات‬

‫سوننهتی دهكرد‪ ،‬ههروهها عهبدوڵاڵی كوری عومهر خۆیشی شهش ڕكاتی نوێژی سوننهتی ئهكرد لهپاش نوێژی ههینی(‪ .)4‬بهمهش‬

‫ڕوون بوویهوه كه النی كهمی سوننهتی ڕابته له دوای نوێژی ههینیهوه دوو ڕكاته‪ ،‬والنی زۆریهكهشی شهش ڕكاته‪ ،‬شیخ االسالم ابن‬

‫تیمیهیش ( ڕهحمهتی خوای لێ بێت ) وای دهبینیت كه سوننهتی ڕاتبه ئهگهر لهمزگهوت كرا ئهوه چوار ڕكاته‪ ،‬وه ئهگهر لهماڵهوهش كرا‬

‫ئهوه دوو ڕكاته‪ ،‬بۆیه دهبینین كه نوێژهكانی شێوازی جۆراو جۆر بووه(‪.)5‬‬

‫بابهتی نۆیهم‪ :‬چۆنیهتی ئهنجامدانی نوێژی ههینی ‪:‬‬

‫نوێژی ههینی دوو ڕكاته و بهئاشكرا قورئانی تێدا دهخوێنرێت‪ ،‬چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) بهو شێوهیه نوێژی ههینی‬

‫دهكرد‪ ،‬بێگومان كرداری ئهویش بهشێكه له سوننهتهكانی‪ ،‬وه زانایانیش كۆدهنگن لهسهر ئهمه‪ ،‬وه سوننهته له ڕكاتی یهكهمدا دوای‬

‫خوێندنی سورهتی (الفاتحة) سورهتی ( الجمعة ) و لهڕكاتی دووهمیشدا سورهتی ( المنافقون ) بخوێنرێت‪ ،‬یان له یهكهمدا سورهتی (‬

‫االعلی ) و لهدوهمدا سورهتی ( الغاشیة ) بخوێنرێت‪ ،‬لهبهر ئهوهی پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) ئاوای كردووه ‪.‬‬

‫بابهتی دهیهم‪ :‬سوننهتهكانی ڕۆژی ههینی ‪:‬‬

‫‪-1‬سوننهته زوو ڕۆشتن بۆ نوێژی ههینی‪ ،‬بۆ ئهوهی ئهو پاداشته گهوره بهدهست بهێنرێت‪ ،‬له فهرموودهیهكدا كه ئهبو هورهیره (خوای‬

‫لێ ڕازی بێت) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬كه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬من اغتسل یوم اجلمعة غسل اجلنابة‪،‬‬

‫ثم راح‪ ،‬فكأنما قرب بدنة‪ ،‬ومن راح يف الساعة اثلانية‪ ،‬فكأنما قرب بقرة‪ ،‬ومن راح يف الساعة اثلاثلة‪ ،‬فكأنما قرب كبشا أقرن‪ ،‬ومن‬

‫(‪ )1‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )881‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬موسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ ،)69( )881‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬له پهرتووكی (الشرح الممتع) دا هاتووه‪. )102/4( :‬‬

‫(‪ )4‬ئهبو داود بهفهرموودهی ژماره (‪ )1130‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )5‬له پهرتووكی (زاد المعاد) دا هاتووه‪. )440/1( ،‬‬

 ‫‪8‬‬

‫راح يف الساعة الرابعة‪ ،‬فكأنما قرب دجاجة‪ ،‬ومن راح يف الساعة اخلامسة‪ ،‬فكأنما قرب بيضة‪ ،‬فإذا خرج اإلمام حرضت املالئكة‬

‫يستمعون اذلكر { (‪ ،)1‬واتا‪ :‬ههركهسێك ڕۆژی ههینی خۆی بشوات وهك خۆشۆرین بۆ لهشگرانی‪ ،‬وپاشان (لهساتی یهكهمدا) بڕوات بۆ‬

‫مزگهوت وهك ئهوه وایه ووشترێكی كردبێت به خێر بۆ لهخودا نزیك بوونهوه‪ ،‬وه ههركهسێك له ساتی دووهمدا بڕوات وهك ئهوه وایه‬

‫مانگایهكی كردبێت بهخێر‪ ،‬وه ههركهسێك له ساتی سێههمدا ڕۆیشت وهك ئهوه وایه بهرانێكی شاخداری كردبێت بهخێر‪ ،‬وه ههركهسێك‬

‫لهساتی چوارهمدا ڕۆیشت وهك ئهوه وایه مریشكێكی كردبێت بهخێر‪ ،‬وه ههركهسێك له ساتی پێنجهمدا ڕۆیشت وهك ئهوه وایه هێلكهیهكی‬

‫كردبێت بهخێر‪ ،‬جا كاتێك ئیمام هاته ناو مزگهوت وچووه سهر مینبهر بۆ ووتاردان‪ ،‬فریشتهكانیش كۆتایی دههێنن بهناو تۆماركردنی‬

‫ئهوانهی هاتوون وئهوانیش دێنه ناو مزگهوت بۆ گوێگرتن له یادی خوای گهوره (مهبهست لێی گوێگرتنه له ووتارهكه)‪.‬‬

‫ههروهها فهرموویهتی ‪ } :‬من غسل یوم اجلمعة واغتسل‪ ،‬وبكر وابتكر‪ ،‬اكن هل بكل خطوة خیطوها أجر سنة صيام وقيامها { (‪،)2‬‬

‫واتا‪ :‬ههركهسێك ڕۆژی ههینی خۆی بشوات بۆ خۆشۆرینی چووت بوون لهگهڵ خێزانی‪ ،‬وه زوو بڕوات بۆ مزگهوت به زوویهكی وا‬

‫بگات به سهرهتای ووتاری ههینیدا‪ ،‬ئهوا بهههموو ههنگاوێكی كه ناویهتی پاداشتی ساڵێك ڕۆژوو گرتن وشهو نوێژی بۆ دهنوسرێت‪.‬‬

‫‪-2‬سوننهته خۆشۆرین له ڕۆژهكهیدا‪ ،‬به بهڵگهی فهرموودهیكهی پێشووتر كه ئهبو هورهیره ڕیوایهتی كردبوو‪ } ،‬من اغتسل یوم اجلمعة‬

‫غسل اجلنابة ‪ ,{ ...‬بۆیه پێویسته مرۆڤی موسڵمان سور بێت لهسهر ئهنجامدانی و وازی لێ نههێنێت‪ ،‬بهتایبهتی ئهو كهسانهی كه بۆنی‬

‫ناخۆشیان ههیه‪ ،‬بهڵكو ههندێك له زانایان به واجبیان داناوه‪ ،‬به بهڵگهی ئهو فهرموودهیهی كه ئهبو سهعیدی خودری ( خوای لێ ڕازی‬

‫بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬كه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪} :‬غسل اجلمعة واجب ىلع لك حمتلم{ (‪ ،)3‬واتا‪:‬‬

‫خۆشۆرینی ڕۆژی ههینی واجبه لهسهر ههموو كهسێكی باڵغ‪ ،‬لهوه دهچێت ئهو ڕایهی كه خۆشۆرینی ڕۆژی ههینی پێ واجبه بههێزتر‬

‫بێت‪ ،‬وه ئهو واجبهش لهسهر كهس الناچێت به عوزرێك نهبێت ‪.‬‬

‫‪ -3‬وه سوننهته كه مرۆڤ بۆنی خۆش لهخۆی بدات و خۆی پاك بكاتهوه‪ ،‬وه تهواوی ئهو شتانهش الببات به الشهیهوه كه پێویسته‬

‫الببرێت‪ ،‬وهك نینۆك كردن و مووی عهورهت البردن و شتی تریش ‪..‬‬

‫خۆپاكردنهوه شتێكی تره زیاتر له بابهتی خۆشۆرین‪ ،‬ئهویش بهوه دهبێت كه ههموو بونێكی ناخۆش ئهوهشی دهبێته هۆكاری بۆنی ناخۆش‬

‫الببرێت‪ ،‬وهك البردنی ئهو موانهی كه شهرع فهرمانی كردووه به البردنیان‪ ،‬وه نینۆك كردن‪ ،‬وه سوننهته مووی عهورهت الببرێت‪ ،‬وه‬

‫(‪ )1‬بوخاری وموسلیم هاوڕان‪ :‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )881‬وموسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )850‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬تیرموذی بهفهرموودهی ژماره (‪ )496‬ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬وه تیرموذی بهفهرموودهیهكی حهسهنی داناوه‪ ،‬وه مونذیریش به حهسهنی داناوه‪ ،‬بڕوانه پهرتووكی ( الترغیب والتهریب‬

‫‪.)247/1‬‬
‫(‪ )3‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )879‬وموسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )846‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬
 ‫‪9‬‬

‫مووی بن باڵ ههڵبكهنرێت‪ ،‬وه نینۆكهكان بكرێن‪ ،‬وه مووی سمیڵ كوورت بكرێتهوه‪ ،‬لهگهڵ بۆنی خۆش لهخۆدان‪ ،‬به بهڵگهی ئهو‬

‫فهرموودهی كه سهلمان ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬كه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬ال‬

‫یغتسل رجل یوم اجلمعة‪ ،‬ویتطهر ما استطاع من طهر‪ ،‬ویدهن من دهنه‪ ،‬أو یمس من طيب بيته‪ ،‬ثم خیرج فال یفرق بني اثنني‪ ،‬ثم‬

‫یصيل ما كتب هل‪ ،‬ثم ینصت إذا تكلم اإلمام‪ ،‬إال غفر هل ما بينه وبني اجلمعة األخرى { (‪،)1‬واتا‪ :‬هیچ پیاوێك ڕۆژی ههینی خۆی‬

‫ناشۆرێت‪ ،‬و خۆی پاك ناكاتهوه لهوهی دهتوانێت له پاكوخاوێنی‪ ،‬وهخۆی چهور ناكات بهو زهیتهی ههیهتی‪ ،‬یان خۆی بۆن خۆش ناكات‬

‫له بۆنی خۆشی ماڵهوهی‪ ،‬پاشان چووه دهرهوه بۆ مزگهوت و دوو كهسی لهیهك جودا نهكردووه ( لهو كهسانهی لهناو مزگهوتن ) وه‬

‫هێندهی بۆی كرا نوێژی سوننهتی كرد‪ ،‬دواتر بێدهنگ بوو كاتێك كه ئیمام دهستی كرد بهووتاردان‪ ،‬ئهوه خوای گهوره له گوناهی نێوان‬

‫ئهو ههینیه و ههینیهكهی پێشووتری خۆش دهبێت ‪.‬‬

‫ابن حهجهری عهسقهالنی ( رهحمهتی خوای لێ بێت ) ووتویهتی ‪ } :‬من طهر ‪ :‬املراد به املبالغة يف اتلنظيف‪ ،‬ویؤخذ من عطفه ىلع‬

‫الغسل‪ ...‬وأن املراد به اتلنظيف بأخذ الشارب والظفر والعانة { (‪ ،)2‬واتا‪ :‬مهبهست لهپاكوخاوێنی ڕۆچوونه له خۆپاكردنهوه وپاك‬

‫خۆڕاگرتن‪ ،‬ئهمهش لهوهوه وهردهگیرێت چونكه عهطف كراوهته سهر خۆشۆرین‪ ،‬وه مهبهست لێی خۆپاركردنهوهیه به كورتكردنهوهی‬

‫موی سمێڵ و نینۆك كردن و مووی عهورهت البردن ‪.‬‬

‫‪-4‬وه سوننهته باشترین جلوبهرگ لهبهر بكات‪ ،‬به بهڵگهی ئهو فهرمودهیهی كه عهبدوڵاڵی كوڕی عومهر ( خوایان لێ ڕازی بێت )‬

‫ڕیوایهتی كردووه‪ ،‬ودهڵێت ‪ } :‬أن عمر بن اخلطاب رأى حلة سرياء عند باب املسجد‪ ،‬فقال‪ :‬یا رسول اهلل لو اشرتیت هذه‪ ،‬فلبستها‬

‫یوم اجلمعة‪ ،‬وللوفد إذا قدموا عليك { واتا‪ :‬عومهری كوڕی خهتاب جلوبهرگێكی جوانی حهریری له بهردهم دهرگای مزگهوتدا بینی‬

‫(دهیانفرۆشت)‪ ،‬ووتی‪ :‬ئهی پێغهمبهری خوا ئهگهر ئهو جلوبهرگهت بكڕیایه ولهبهرت كردایه بۆ ڕۆژی ههینی‪ ،‬و پێشوازی كردن لهو‬

‫وهفدانهی كه دێن بۆالت ‪.‬‬

‫ئیمامی بوخاری ( ڕهحمهتی خوای لێ بێت ) ئهم ڕیوایهته دهكات به بهڵگه بۆ لهبهركردنی باشترین جلوبهرگ بۆ ڕۆژی ههینی‪ ،‬وه‬

‫دهروازه ( باب) ێكی له صهحیحهكهیدا بهم شێوهیه ناوناوه ( باب یلبس أحسن ما یجد )‪ ،‬واتا‪ :‬دهروازهی لهبهر كردنی باشترین جلێك (بۆ‬

‫ڕۆژی ههینی) لهوهی دهستی دهكهوێت‪ ،‬وه حافظ ابن حهجهریش ( ڕهحمهتی خوای لێ بێت ) له ڕاڤه وشیكردنهوهی ئهم ڕیوایهتهدا‬

‫(‪ )1‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )883‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬پهرتووكی (فتح الباری) (‪. )432/2‬‬

 ‫‪10‬‬

‫ووتویهتی‪ } :‬ووجه االستدالل به‪ :‬من جهة تقریره ( صیل اهلل عليه وسلم ) لعمر ىلع أصل اتلجمل للجمعة { (‪ ،)1‬واتا‪ :‬ڕووی به‬

‫بهڵگه هێنانهوهی ئهم ڕیوایهته ئهوهیه‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) ڕازی بووه بهو پێشنیارهی عومهر له ڕووی ئهصڵی‬

‫ئهوهی كه پێویسته موسڵمان خۆی جوان و ڕازاوه بكات بۆ ڕۆژی ههینی ‪.‬‬

‫( بهاڵم لهجێگای تردا پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) ڕێگری كردووه له بهكارهێنانی حهریر بۆ پیاوان‪ ،‬وهرگێر ) ‪.‬‬

‫وه به بهڵگهی ئهو فهرموودهیهش كه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬ما ىلع أحدكم لو اشرتى ثوبني يلوم‬

‫اجلمعة سوى ثويب مهنته { (‪ ،)2‬واتا‪ :‬زیان ناكهن ئهگهر ههریهكێك له ئێوه بیتوانیایه دوو جلوبهرگ ( ئیزار وریداء ) بكرێت بۆ ڕۆژی‬

‫ههینی‪ ،‬جگه لهو دوو جلوبهرگهی كه بۆ ئیشوكارهكهی بهكاریان دههێنێت ‪.‬‬

‫دیاره جلوبهرگی كاركردن پاوكوخاوێن نیه چونكه پیس وپۆخڵ دهبێت وعارهقه دهكات‪ ،‬بۆیه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم )‬

‫هانی موسڵمانانی داوه كه جلوبهرگی هاتن بۆ نوێژی ههینیان جیاواز بێت لهو جلوبهرگهی كه ئیش وكاری پیوه دهكهن (وهرگێر) ‪.‬‬

‫‪ – 5‬وه سوننهته له شهو و ڕۆژی ههینیدا زۆر صهاڵوات بدرێت لهسهر پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) به بهڵگهی ئهو‬

‫فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) فهرموویهتی‪ } :‬أكرثوا من الصاله يلع یوم اجلمعة { (‪ ،)3‬واتا‪ :‬له ڕۆژی‬

‫ههینیدا زۆر صهاڵواتم لهسهر بدهن ‪.‬‬

‫‪ -6‬وه سوننهته له نوێژی بهیانی ڕۆژی ههیندا له ڕكاتی یهكهمدا سورهتی ( السجدة ) و لهڕكاتی دووهمدا سورهتی ( االنسان ) بخوێنێت‪،‬‬

‫لهم بارهیهشهوه ئهبو هورهیره ( خوای لێ ڕازی بێت ) ڕیوایهتی كردووه و ووتویهتی‪ } :‬اكن انليب صیل اهلل عليه وسلم یقرأ يف اجلمعة‬

‫يف صالة الفجر الم تزنیل (السجدة)‪ ،‬وهل أىت ىلع اإلنسان حني من ادلهر { (‪ ،)4‬واتا‪ :‬پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) له‬

‫ڕۆژی ههینیدا له نوێژی بهیانیدا سورهتی السجدة ( ألم تنزیل الكتاب ال ریب فیه ) و ( هل أتی علی اإلنسان حین من الدهر ) ی دهخوێند‬

‫‪.‬‬

‫بهاڵم زانایان دهڵێن ‪ :‬سوننهت نیه ئیمام وپێش نوێژ ههموو ڕۆژێكی ههینی له نوێژی بهیانیدا ئهو دوو سورهته بخوێنێت ( وهرگێڕ )‬

‫وه سوننهتیشه ههر لهڕۆژی ههیندا سورهتی ( الكهف ) بخوێنڕیت‪ ،‬به بهڵگهی ئهو فهرموودهیهی كه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه‬

‫وسلم ) فهرموویهتی ‪ } :‬من قرأ سورة الكهف یوم اجلمعة سطع هل نور من حتت قدمه إىل عنان السماء یيضء به یوم القيامة‪ ،‬وغفر هل‬

‫(‪ )1‬پهرتووكی (فتح الباری) (‪. )432/2‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری وموسلیم هاوڕان‪ :‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )7288‬وموسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )1337‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )3‬حاكم ڕیوایهتی كردووه (‪ ،)368/2‬وه شێخ ئهلبانیش به فهرموودهیهكی صهحیحی داناوه‪ ،‬بڕوانه پهرتووكی (اإلرواء) (‪. )93/3‬‬

‫(‪ )4‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )891‬ڕیوایهتی كردووه ‪.‬‬

 ‫‪11‬‬

‫ما بني اجلمعتني { (‪ ،)1‬واتا‪ :‬ههركهسێك ڕۆژی ههینی سورهتی ( الكهف ) بخوێنێت نوور و ڕۆشنایهكی لهژێر پێیهكانیهوه بۆ‬

‫دهدرهوشێتهوه تاوهكو دهگاته بهرزایی ئاسمانهكان‪ ،‬لهڕۆژی دواییدا بهو نووره ڕێگای پێ دهردهكات و ڕوومهتیانی پێ دهدروهشێتهوه‪ ،‬وه‬

‫له گوناهی نێوان ئهو دوو ههینیهشی خۆش دهبن ‪.‬‬

‫‪ -7‬وه سوننهته ئهو كهسهی كه ڕۆژی ههینی دهچێته ناو مزگهوت دانهنیشێت تاوهكو دوو ڕكات نوێژی دهكات‪ ،‬چونكه پێغهمبهری خوا (‬

‫صلی هللا علیه وسلم ) فهرمانی پێكردووه‪ ،‬وه به كورتی وپوختی دهیكات ئهگهر هاتوو لهو كاتهدا ئیمام ووتاری دهدا ‪.‬‬

‫‪ -8‬وه سوننهته له ڕۆژی ههینیدا زۆر نزا و پاڕانهوه بكات‪ ،‬وه بگهڕێت به شوێن ئهو كاتهی كه نزا وپاڕانهوه لهو ڕۆژهدا تێدا گیرایه‪،‬‬

‫َّ‬
‫چونكه پێغهمبهری خوا ( صلی هللا علیه وسلم ) له فهرموودهیهكدا فهرموویهتی ‪ } :‬إن يف اجلمعة لساعة ال یوافقها عبد مسلم وهو قائم‬

‫یصيل‪ ،‬يسأل اهلل شيئا‪ ،‬إال أعطاه إیاه { (‪ ،)2‬واتا‪ :‬له ڕۆژی ههینیدا كاتێك ههیه ئهگهر بهندهی موسڵمان لهو كاتهدا نوێژبكات‪ ،‬لهخوای‬

‫گهوره بپاڕێتهوه و داوای ههر شتێكی لێ بكات‪ ،‬ئیال خوای گهوره پێی دهبهخشێت ‪.‬‬

‫زانایان دهڵێن ‪ :‬مهبهست له ووشهی ( وهو قائم یصلي ) لهو كاتهدا نوێژ بكات‪ ،‬مهبهست پێی نزاو وپاڕانهوهیه نهك نوێژ بهمانا‬

‫شهرعیهكهی‪ ،‬چونكه لهسهر ڕای ڕاست ودروست ئهو كاته كۆتا كاتی ڕۆژی ههینه له دوای نوێژی عهسرهوه بۆ خۆرئاوا بوونه‪،‬‬

‫چونكه له فهرموودهی صهحیحدا هاتووه كه نههی كراوه له كردنی نوێژ لهو كاتهدا‪ ،‬بۆیه زانایان ووتویانه مهبهست له ووشهی (یصلي)‬

‫نزاو پاڕانهوهیه به مانا زمانهوانیهكهی‪ ،‬نهك نوێژ كردن به مانا شهرعیهكهی ( وهرگێڕ ) ‪.‬‬

‫[ له خوای گهوره و میهرهبان داواكارین زیاتر له ئاینهكهی شارهزامان بكات‪ ،‬بۆ ئهوهی پهرستن و عیبادهتهكانمان لهسهر‬

‫چاوڕونی وبهصیرهت ئهنجام بدهین بۆی ] وهرگێڕ ‪.‬‬

‫وصلی هللا وسلم علی سیدنا محمد وعلی آله وصحبه وسلم‬

‫(‪ )1‬بوخاری وموسلیم هاوڕان‪ :‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )7288‬وموسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )1337‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬

‫(‪ )2‬بوخاری به فهرموودهی ژماره (‪ )953‬وموسلیم به فهرموودهی ژماره (‪ )852‬ڕیوایهتیان كردووه ‪.‬‬