‫‪1438‬‬

‫پشتیوانی كردن وپشت لێههڵكردن‬

‫الوالء والرباء‬
‫< كوردی ‪-‬كردي ‪> kurdish -‬‬

‫دكتۆر عبد هللا محمد أحمد الطیار‬

‫عبد اهلل حممد أمحد الطیار‬
‫‪‬‬

‫وهرگێڕانی‪ :‬حاجی ئومێد عومهر چرۆستانی‬

‫پێداچونهوهی‪ :‬پشتیوان سابیر عهزیز‬

‫ترمجة‪ :‬أومید عمر يلع اجلروستاين‬

‫مراجعة‪ :‬بشتیوان صابر عزیز‬
 ‫‪1‬‬

‫پشتیوانی كردن وپشت لێههڵكردن‬

‫گرنگی ئهم بابهته له بیروباوهڕی موسڵماندا‪:‬‬

‫یهكێك له پایه و بنهماكانی بیروباوهڕی ئیسالمی‪ ،‬ئهوهیه پێویسته لهسهر ههموو موسڵمانێك كه ههڵگری‬
‫بیروباوهڕێكی ڕاست ودروستی ئیسالمی بێت‪ ،‬پشتیوان وپاڵپشتی ئههلی ئیسالم بێت‪ ،‬وپشتیش ههڵبكات‬
‫لهوانهی دوژمانهیهتی دهكهن‪ ،‬یهكخواپهرستان وئههلی تهوحید ودڵسۆزانی ئهم دینهی خۆش بووێت‬
‫وپشتگیریان بكات‪ ،‬لهههمان كاتیشدا بێباوهڕان وهاوهڵ بڕیاردهرانی خۆش نهوێت و ڕقی لێیان ببێتهوه‬
‫ودژمنایهتیان بكات‪ ،‬ئا ئهمهش ئهو میللهت وئوممهتهیه كه خوای گهوره لهقورئانی پیرۆزدا مهدح وثهنای‬
‫ت‬ ‫كردووه وناوی لێ ناوه(میللهتی ئیبراهیم) وداوای لێكردووین شوێنی بكهوین‪ ،‬وهك فهرموویهتی‪{:‬قَ ۡد ََكن َ ۡ‬
‫ُْ‬ ‫ۡ َ ُ ْ َ‬ ‫ييم َو ذٱَّل َ‬ ‫َ ُ ُ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ذ‬
‫يين َم َع ُه ٓۥ إيذ قالوا ل يق ۡومي يه ۡم إينا بُ َرَٰٓءؤا مينك ۡم َوم ذيما ت ۡعبُ ُدون مين دو ين‬ ‫ك ۡم أ ۡس َوةٌ َح َسنَة‪ ٞ‬ي يٓ‬
‫ِف إبۡ َرَٰه َ‬ ‫ل‬
‫ُ ۡ ََ َ َََۡ َََۡ ُ ُ َۡ َ َُ َ َۡۡ َ ُٓ ًََ َ ذ ُۡ ُ ْ‬
‫ذ َ ۡ َ ُ ٓ (‪)1‬‬
‫َّت تؤمينوا بيٱَّلل ي وحدهۥ} واتا‪ :‬ئهی‬ ‫ك َف ۡرنَا بيكم وبدا بيننا وبينكم ٱلعدَٰوة وٱۡلغضاء أبدا ح َٰ‬ ‫ذ َ‬
‫ٱَّلل ي‬
‫ئیمانداران‪ ،‬بهڕاستی له ئیبراهیم وئهوانهی که لهگهڵیدا بوون نموونهیهکی چاکتان خراوهته بهرچاو بۆ‬
‫ئهوهی شوێنیان بكهون‪ ،‬کاتێك که به قهومهکهی خۆیانیان وت ‪ :‬دوای ساڵهها بانگهواز‪ ،‬ئێمه بهرین له ئێوه‬
‫ولهو شتانهش که لهجیاتی خوا دهیپهرستن‪ ،‬ئێمه باوهڕمان بهو دین و ئاینهی ئێوه نیه‪ ،‬ئیتر دوژمنایهتی‬
‫وڕقهبهرایهتی لهنێوانماندا بهرپا بووه تا ئهو کاتهی که باوهڕ به خوای تاك وتهنها دههێنن‪.‬‬
‫ي َأ ُّيهاَ‬
‫ههروهها به باوهڕدارانیشی فهرمووه‪ ،‬ئهو باوهڕدارانهی شوێن محمد المصطفی ‪ ‬كهوتون‪َٰٓ َ {:‬‬
‫ُ َ ذُ ۡ‬ ‫َ ََ ذ‬ ‫ود َوٱنلذ َص َٰ َر َٰٓ َ ۡ ٓ َ ۡ ُ َ ۡ ٓ َ ۡ‬‫ذ َ َ َ ُ ْ َ َذ ُ ْ َُۡ َ‬
‫ى أو يۡلَا َء َۘ بعض ُه ۡم أو يۡلَا ُء بعض َومن يت َول ُهم مينك ۡم فإينهۥ مين ُه ۡمۗۡ‬ ‫خذوا ٱۡله‬
‫ٱَّليين ءامنوا َل تت ي‬
‫َ‬ ‫َۡ َ ذ‬
‫َّلل َل َيهديي ٱلق ۡوم ٱلظَٰل ي يمي}(‪ )2‬واتا‪ :‬ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه! جولهكه وگاورهكان مهكهنه‬
‫إ ذن ٱ ذ َ َ ۡ‬
‫ي‬
‫دۆست و پشتیوانی خۆتان‪ ،‬واتا‪ :‬نه یارمهتیان بدهن و‪ ،‬نهداوای یارمهتیشیان لێبكهن‪ ،‬وه بههیچ جۆرێك‬
‫(مواالت) وهاوكاریی وخۆشهویستیان نهبێت بۆیان‪ ،‬چونكه ئهوانه ههندێكیان پشتیوان ویارمهتیدهری‬
‫ههندێكیانن‪ ،‬ولهبهر ئێوهش دهست لهدینی خۆیان ههڵناگرن‪ ،‬وگشتیشیان بۆ ئێوه دهبنه یهك دهستهو بهستهو‪،‬‬
‫لهرۆژی خۆیدا گهلهكۆمهتان لێدهكهن‪ ،‬وههركهسێكیشتان دۆستایهتییان لهگهڵ بكات و‪ ،‬بیانكات‬
‫بهیارمهتیدهرو دۆستی خۆی‪ ،‬وه یان هاوكارییان بكات‪ ،‬بێ شك ئهوكهسه ههر لهوانهو بهوان دادهنرێت‪،‬‬
‫بێگومان خوا هیدایهت وڕێنومایی گهلی ناههق وستهمكار ناكات ‪.‬‬
‫(الوالء والبراء) پشتیوانی كردنی باوهڕداران‪ ،‬وپشت لێههڵكردن له بێباوهڕان‪ ،‬پایهیهكی گهورهی‬
‫بنهماكانی دینه‪ ،‬بهاڵم بهداخهوه زۆرێك لهخهڵكی بێ ئاگا ونهشارهزان لێی‪ ،‬چهند جار گوێمان له كهسانێك‬
‫بووه كه خۆیان به موسڵمان دهزانن‪ ،‬كهچی بانگهواز وبانگهشه بۆ یهكگرتنی ئاینهكان دهكهن‪ ،‬دهڵێن‬

‫(‪)1‬‬
‫سورهتی الممتحنة‪ :‬ئایهتی ‪.4‬‬
‫(‪)2‬‬
‫سورهتی المائدة‪ :‬ئایهتی ‪.51‬‬
 ‫‪2‬‬

‫گاورهكان برامانن‪ ،‬نهك ههر ئهوهنده بهڵكو ههندێكیان دهڵێن جولهكهیش برامانن‪ ،‬بهڕاستی زۆر جێگای‬
‫مهترسییه خاوهنی ئهم ووتانه بهو ههڵوێستانهی پاشگهز بێتهوه لهدین‪ ،‬چونكه ئهو دینهی كه الی خوای‬
‫گهوره وهردهگیرێت ومایهی سهرفرازی دونیا ودواڕۆژه تهنها ئیسالمه‪ ،‬وهك خوای گهوره خۆی‬
‫ۡ ۡ َ‬ ‫ذ‬ ‫َ‬
‫َ‬ ‫ذ‬
‫ٱۡلسل َٰ ُمۗۡ} (‪ )1‬واتا‪ :‬بێگومان تهنها ئهم دینی ئیسالمهیه‪ ،‬پهسهند وقبووڵه‬
‫فهرموویهتی‪ {:‬إين ٱليين عيند ٱَّلل ي ي‬
‫الی خوا‪ ،‬چونكه پااڵوتهو پوختهی تهواوی ئایینه ئاسمانییهكانی تره ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ََ ۡ َ‬ ‫ََ ََۡ َ َۡ ۡ َ‬
‫ٱۡل ۡسل َٰ يم ديينا فلن ُيقبَل م ۡين ُه َوه َو يِف ٱٓأۡلخ َيرة ي م َين‬
‫لهجێگایهكی تردا دهفهرمووێت‪ {:‬ومن يبتغي غۡي ي‬
‫ۡ َ‬
‫خَٰ يِس َ‬
‫ين}(‪ )2‬واتا‪ :‬ههركهسێك بێجگه لهبهرنامه وشهریعهتی ئیسالم ههر دینێك بۆخۆی ههڵبژێرێت‬ ‫ي‬ ‫ٱل‬
‫وبیكات بهبهرنامهی خۆی‪ ،‬ههرگیز لێی وهرناگیردرێت‪ ،‬ولهدوارۆژیشدا لهڕیزی زیانمهندانه ‪.‬‬
‫خوای گهوره پشتیوان وپشتیگری بێباوهڕانی لهسهر باوهڕداران حهرام و یاساغ كردووه‪ ،‬ئهگهر چی‬
‫َ َٰٓ َ ُّ َ ذ َ َ َ ُ ْ َ َ ذ ُ ٓ ْ َ َ ٓ َ ُ ۡ ۡ َ َٰ َ ُ‬
‫كمۡ‬ ‫خذوا ءاباءكم ِإَوخون‬ ‫نزیكترین كهسیش بن لێوهیان‪ ،‬وهك فهرموویهتی‪{:‬يأيها ٱَّليين ءامنوا َل تت ي‬
‫ذ َٰ ُ َ (‪)3‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ ۡ َ ُ ْ َ َٰٓ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ َ ُّ ْ ۡ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ َ َ َ َ َ ذ‬
‫َٰ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َٓ‬
‫ٱۡليم ين ومن يتولهم مينكم فأولئيك هم ٱلظل يمون} واتا‪ :‬ئهی‬ ‫أو يۡلاء إ ي ين ٱستحبوا ٱلكفر لَع ي‬
‫ئهوانهی باوهڕتان هێناوه‪ ،‬ئهگهر باو و باپیران وبراكانتان كوفریان ال باشتر وچاكتربوو لهئیمان وباوهڕ‪،‬‬
‫مهیانكهنه دۆست وخۆشهویستی خۆتان وپهیوهندیتان لهگهڵیاندا نهبێت‪ ،‬ههركهسێكتان ئهوانهی خۆشبوێت‬
‫وبیانكاته دۆستی خۆی‪ ،‬دیاره ئهو جۆره كهسانه ستهمكارن‪.‬‬
‫ئیبن عهباس ‪ ‬لهتهفسیری ئهم ئایهتهدا ئهڵێت‪ :‬دهبنه موشریك وهاوبهشدانهر بۆ خوا‪ ،‬بهڵێ‪ :‬حوكمی ئهم‬
‫ئایهته تا ڕۆژی قیامهت بهردهوامهو‪ ،‬دهبێت تهواوی موسڵمانان تهنها و تهنها خوا خۆشهویستی و(مواالت)‬
‫یان بۆ خوا ههبێت و‪ ،‬ههر لهگهڵ ئههلی خوادا بن ‪.‬‬
‫ههروهك چۆن خوای گهوره حهرامی كردووه دۆستایهتی وخۆشهویستی بۆ دوژمنانی بیروباوهڕی‬
‫ئیسالمی ههبێت‪ ،‬چونكه خوای گهوره خۆشهویستی ودۆستایهتی بۆ باوهڕداران واجب كردوه‪ ،‬وهك‬
‫ذ َ َ ُّ ُ ُ ذ ُ َ َ ُ ُ ُ َ ذ َ َ َ ُ ْ ذ َ ُ ُ َ ذ َ َٰ َ َ ُ ۡ ُ َ ذ َ َ ُ‬
‫ٱلزك َٰوة َوه ۡم‬ ‫فهرموویهتی‪{:‬إينما و يۡلكم ٱَّلل ورسوُلۥ وٱَّليين ءامنوا ٱَّليين يقييمون ٱلصلوة ويؤتون‬
‫َ‬ ‫َ َ َ َ َ ذ ذ َ َ َ ُ َُ َ ذ َ َ َ ُ ْ َ ذ ۡ َ ذ ُ ۡ َ‬ ‫َ‬
‫ب ٱَّلل ي ه ُم ٱلغَٰل يبُون}(‪ )4‬واتا‪ :‬بهڕاستی‬ ‫َرَٰك ُيعون ‪ ٥٥‬ومن يتول ٱَّلل ورسوُلۥ و ي‬
‫ٱَّلين ءامنوا فإين حيز‬
‫تهنها خۆشهویست وپشتیوانی ئێوه‪ ،‬ههر خواو پێغهمبهرهکهی وئهوانهن باوهڕیان هێناوه‪ ،‬ئهوانهی که‬
‫نوێژهکانیان بهچاکی ئهنجام دهدهن وزهکات له ماڵ وسامانیان دهردهکهن وههمیشه دیاردهی کڕنوش‬
‫وملکهچییان بۆ پهروهردگار پێوه دیاره ‪ ٥٥‬ههركهسێكیش دۆستایهتی لهگهڵ خواو پهیامبهری خواو‬
‫ئهوانهدا بكات كه بڕوایان هێناوه‪ ،‬ئهوا دهبنه حیزب وگرووپی خوا‪ ،‬بێگومانیش تهنیاو تهنیا حیزب‬
‫وكۆمهڵی خوا سهرفرازو زاڵ و سهركهوتوون‪.‬‬
‫شێوهكانی پشتیوانی وپشتگیری بێباوهڕان ‪:‬‬

‫(‪ )1‬سورهتی آل عمران‪ :‬ئایهتی ‪.19‬‬

‫(‪)2‬سورهتی آل عمران‪ :‬ئایهتی ‪. 85‬‬
‫(‪ )3‬سورهتی التوبة‪ :‬ئایهتی ‪.23‬‬
‫(‪ )4‬سورهتی المائدة‪ :‬اآليتان ‪.56-55‬‬
 ‫‪3‬‬

‫‪ )1‬خۆچواندن والسایی كردنهوه له جلوبهرگ وپۆشاك لهبهركردن وقسهكردن‪ ،‬حهرامه ئێمهی باوهڕدار‬
‫خۆمان بچوێنین والسایی ئهوان بكهینهوه لهو شتانهی كه له تایبهتمهندیهكانی پهرستن وداب ونهریتی‬
‫ئهوانن‪ ،‬وهك ڕیش تاشین‪ ،‬وسمێڵ درێژكردن‪ ،‬والسایی كردنهوهیان له ڕواڵهت وجلوبهرگ وخواردن‬
‫وخواردنهوه‪ ،‬ههروههـــا قسهكردنیش بهزمانی ئهوان لهكاتی پێویستیدا نهبێت ‪.‬‬
‫‪ )2‬مانهوه لهوواڵتی بێباوهڕان وكۆچ نهكردن بۆ وواڵتی موسڵمانان‪ ،‬لهبهر ڕهزامهندی پاراستنی دینكهت ‪.‬‬
‫‪ )3‬گهشت كردن بۆ وواڵتانی بێباوهڕ به مهبهستی سهفا وسهیران وخۆشی وشادی ‪.‬‬
‫‪ )4‬یارمهتیدان وكۆمهكی كردنیان لهدژی باوهڕداران ‪.‬‬
‫‪ )5‬داوای یارمهتی لێ كردن ومتمانه پێ بوونیان‪ ،‬یان دهست نیشان كردن ودانانیان لهو جێگایانهی كه‬
‫نهێنی موسڵمانانی تێدایه‪ ،‬یاخود نزیك كردنهوه و پرس وڕاوێژ پێكردنیان لهكاروبارهكانی تایبهت به‬
‫موسڵماناندا‪.‬‬
‫‪ )6‬حساب كردن به ڕۆژمێری ئهوان‪ ،‬بهتایبهتی لهو مێژوانهی كه تایبهته به جهژن و یادهكانی ئهوان‪ ،‬وهك‬
‫جهژنی ســــهری ساڵی زاینی ‪.‬‬
‫‪ )7‬بهشداری كردن له ئاههنگ وجهژنهكانیاندا‪ ،‬یان یارمهتی دانیان له سازكردنیدا‪ ،‬یان پیرۆزبایی لێ‬
‫كردنیان به بۆنهی جهژنهكانیانهوه‪ ،‬یان ئامادهبوون لهگهڵیاندا ‪.‬‬
‫‪ )8‬ناونان به ناوی بێباوهڕانهوه‪ ،‬وپشتههڵكردن له ناونانی مناڵهكانمان به ناوی موسڵمانانهوه‪.‬‬
‫‪ )9‬داوای لێخۆش بوون بۆ كردن‪ ،‬وڕهحمهت بۆ ناردنیان‪ ،‬چونكه كارێكی لهو شێوهیه ئهوه دهگهیهنێت تۆ‬
‫ئهوانت خۆش دهوێت وبهڕاستیان دهزانیت (‪. )1‬‬

‫(‪)1‬‬
‫محاضرات في العقيدة‪ ،‬للشيخ صالح الفوزان‪.)231/1( :‬‬